L-​Anoreksija U L-​bulimija Il-​fatti, Il-​perikli

“L-​ikel iġorr piż emozzjonali li huwa ferm itqal minn kwalunkwe ħaġa li tistaʼ titkejjel bil-​kaloriji jew bil-​grammi.”​—Janet Greeson, awtriċi.

L-​ANOREKSIJA u l-​bulimija huma l-​iktar żewġ tipi komuni taʼ taqlib konness maʼ l-​ikel. Kull waħda minnhom għandha l-​karatteristiċi uniċi tagħha. Madankollu, bħalma se naraw, it-​tnejn li huma jistgħu jkunu perikolużi​—saħansitra qattiela.

L-​Anoreksija​—Kif Toqtol Lilek Innifsek bil-​Ġuħ

Dawk li jbatu bl-​anoreksija, l-​anoreksiċi, jew jirrifjutaw li jieklu jew inkella jieklu ammonti tant żgħar taʼ ikel li jsiru malnutriti. Ikkunsidra l-​każ taʼ Antoinette, tfajla taʼ 17-il sena, li tgħid li f’ċertu punt il-​piż tagħha setaʼ niżel għal 37 kilo​—li hu ftit wisq għal adolexxenta twila 1.7 metri. “Ma kontx niekol iktar minn 250 kalorija kuljum u kont inżomm ktieb apposta li fih kont nikteb dak kollu li kont niekol,” tgħid hi.

L-anoreksiċi huma ffissati fuq l-​ikel, u jagħmlu minn kollox biex jevitaw li jżidu fil-​piż. “Bdejt nobżoq l-​ikel f’sarvetta tal-​karti, taparsi qed nimsaħ ħalqi,” tgħid Heather. Susan kienet tagħmel ħafna eżerċizzju biex ma tiżdiedx fil-​piż. “Kważi kuljum,” tgħid hi, “kont niġri 12-il kilometru, jew nagħmel siegħa ngħum, għax inkella kont inħossni ansjuża u ħatja ħafna. U kull fil-​għodu kont nieħu gost, ħaġa li normalment kienet tkun l-​unika waħda li kont nieħu gost nagħmel, nitlaʼ fuq il-​miżien biex nikkonferma li l-​piż tiegħi kien ferm inqas minn 45 kilo.”

Ironikament, xi anoreksiċi jsiru koki eċċellenti u jservu ikliet skwiżiti li huma nfushom jirrifjutaw li jduquhom. “Meta kont verament fl-​agħar tiegħi,” tgħid Antoinette, “l-​ikliet fid-​dar kollha jien kont nippreparahom u l-​ħobż taʼ l-​iskola dejjem jien kont nagħmilhulhom lil ħuti ż-​żgħar. Ma kontx inħallihom jersqu lejn il-​friġġ. Kont inħoss li l-​kċina kienet tiegħi biss.”

Skond il-​ktieb A Parent’s Guide to Anorexia and Bulimia, xi anoreksiċi “jsiru ffissati fuq li jżommu d-​dar pulita u għandhom mnejn ikunu jridu lill-​familja kollha timxi mal-​livelli tagħhom li xejn ma jkunu realistiċi u jkun ferm diffiċli li żżommhom. Ebda rivista jew papoċċ jew kikkra tal-​kafè ma tkun tistaʼ titħalla fin-​nofs, lanqas għal mument wieħed biss. Jistgħu jsiru ffissati wkoll, jew saħansitra iktar, fuq l-​iġjène u l-​apparenza persunali, u jibdew iqattgħu sigħat sħaħ quddiem il-​mera bil-​bieb imsakkar u ma jħallux lill-​oħrajn jidħlu biex ilestu għall-​iskola jew għax-​xogħol.”

Dan it-​taqlib mhux tas-​soltu msejjaħ anoreksija kif jiżviluppa? Tipikament, l-​adolexxent jew adult żagħżugħ​—li fil-​biċċa l-​kbira tkun mara—​tibda billi jkollha l-​mira li titlef ċertu ammont taʼ piż. Madankollu, meta tilħaq il-​mira tagħha, ma tkunx sodisfatta. Meta tħares fil-​mera, xorta tibqaʼ tara lilha nfisha ħoxna, u allura tiddeċiedi li jekk tnaqqas xi ftit iktar piż, dan ikun jerġaʼ aħjar. Dan iċ-​ċiklu jkompli sa ma l-​piż taʼ dik li tkun qed tagħmel id-​dieta jinżel għal 15 fil-​mija jew iktar taħt dak li hu kkunsidrat normali għat-​tul tagħha.

F’dan il-​punt, il-​ħbieb u l-​membri tal-​familja jibdew jesprimu t-​tħassib tagħhom li dik li tkun qed tagħmel id-​dieta tkun saret tidher irqiqa żżejjed, saħansitra għadma u ġilda. Imma l-​anoreksiċi jaraw l-​affarijiet mod ieħor. “Ma kontx naħseb li kont nidher magħlub ħafna,” jgħid Alan, anoreksiku li hu twil 1.75 metri u li l-​piż tiegħu f’ċertu punt niżel għal 33 kilo. “Iktar ma titlef piż,” jgħid hu, “iktar moħħok ma jibdiex jaħdem tajjeb u ma tkunx tistaʼ tara lilek innifsek sew.”a

Iktar ma jgħaddi ż-​żmien, l-​anoreksija tistaʼ twassal għal problemi serji tas-​saħħa, li jinkludu l-​osteoporosi u ħsara lill-​kliewi. Tistaʼ saħansitra twassal għall-​mewt. “It-​tabib tiegħi qalli li kont ċaħħadt lil ġismi minn tant nutrijenti illi kieku domt xahrejn oħra bid-​drawwiet tiegħi fl-​ikel kont immut kaġun taʼ nuqqas taʼ nutriment,” tgħid Heather. The Harvard Mental Health Letter tirrapporta li matul perijodu taʼ għaxar snin, madwar 5 fil-​mija tan-​nisa li jinstabu li huma anoreksiċi jmutu.

Il-​Bulimija​—Tiekol Kulma Tara u Tneħħi Kulma Tiekol

It-​tip taʼ taqlib konness maʼ l-​ikel magħruf bħala bulimia nervosa huwa kkaratterizzat milli wieħed jiekol kulma jara (jiblaʼ f’salt ammonti kbar taʼ ikel, forsi sa 5,000 kalorija jew iktar, drawwa magħrufa bħala bingeing) u mbagħad ineħħih (jiżvojta l-​istonku, taʼ spiss billi jirremetti jew juża l-​purganti).b

B’kuntrast maʼ l-​anoreksija, il-​bulimija mhux għalkemm wieħed jinduna biha. Dik li tbati minnha għandha mnejn ma tkunx irqiqa iktar min-​normal, u d-​drawwiet tagħha fl-​ikel għandhom mnejn jidhru pjuttost normali​—għall-​inqas għall-​oħrajn. Imma għall-​bulimiċi, il-​ħajja hija kollox minbarra normali. Tabilħaqq, dawn tant ikunu ffissati fuq l-​ikel li ebda ħaġa oħra ma tkun importanti għalihom. “Iktar ma kont niffanga u nirremettih, inqas kien jimpurtani minn affarijiet jew nies oħrajn,” tgħid Melinda, li għandha 16-il sena. “Fil-​fatt insejt kif niddeverti maʼ sħabi.”

Geneen Roth, kittieba u għalliema fil-​qasam tat-​taqlib konness maʼ l-​ikel, tiddeskrivi okkażjoni meta wieħed jiffanga (binge) bħala “ferneżija taʼ nofs siegħa, mawra sa l-​infern.” Hi tgħid li dak il-​ħin “ma jkun jimpurtak minn xejn iktar​—la mill-​ħbieb, la mill-​familja . . . Ma jkun jimpurtak minn xejn ħlief mill-​ikel.” Tfajla oħra li tbati minnha, li jisimha Lydia u għandha 17-il sena, tiddeskrivi l-​kundizzjoni tagħha permezz t’analoġija ħajja. “Inħossni qisni trakk taż-​żibel,” tgħid hi. “Waddab ġewwa, għaffeġ, u armi ’il barra. Għal darba wara l-​oħra, tibqaʼ tagħmel l-​istess.”

Il-bulimiċi jkunu ddisprati biex jevitaw iż-​żjieda fil-​piż li tirriżulta normalment mill-​ikel li jieklu bla kontroll. Għalhekk, immedjatament wara l-​iffangar, jew iġegħlu lilhom infushom jirremettu jew inkella jieħdu l-​purganti biex jeliminaw l-​ikel qabel ma dan ikun jistaʼ jinbidel f’xaħam.c Filwaqt li s-​sempliċi idea taʼ dan tistaʼ timbottak, il-​bulimiċi taʼ l-​esperjenza ma jħarsux lejha b’dan il-​mod. “Iktar ma tiekol kulma tara u tneħħi kulma tiekol, iktar dan isir faċli għalik,” tispjega s-​social worker Nancy Kolodny. “Għalkemm għall-​ewwel tħoss li dan kollu jimbottak jew anki tħossok beżgħana, malajr tibda tħoss li ma tistax iżżomm lilek innifsek milli tirrepeti dawn id-​drawwiet bulimiċi.”

Il-​bulimija hi perikoluża għall-​aħħar. Per eżempju, meta wieħed ineħħi dak li jiekol ripetutament billi jirremetti, ħalqu jibda jkun espost għal aċidi korrużivi taʼ l-​istonku, li jistgħu jġegħlu lis-​snien tal-​bulimiċil jitilfu l-​enamel tagħhom. Din il-​prattika tistaʼ wkoll tagħmel ħsara lill-​esofagu, lill-​fwied, lill-​pulmuni u lill-​qalb taʼ dak li jkun. F’każi estremi, l-​irremettar jistaʼ jikkaġuna ftuq fl-​istonku u saħansitra l-​mewt. L-​użu eċċessiv tal-​purganti wkoll jistaʼ jkun riskjuż. Dan jistaʼ jeqred il-​funzjoni taʼ l-​imsaren u jistaʼ jwassal ukoll għal li wieħed jibda jkollu d-​dijaréa kontinwament u jkollu tnixxija taʼ demm mir-​rektum. L-​istess bħar-​remettar ripetut, l-​abbuż mill-​purganti, f’każi estremi, jistaʼ jwassal għall-​mewt.

Skond in-​National Institute of Mental Health, il-​każi taʼ taqlib konness maʼ l-​ikel qegħdin jiżdiedu b’mod konsistenti. X’inhu dak li jqanqal lil żagħżugħa biex tilgħab mal-​mewt billi toqtol lilha nfisha bil-​ġuħ? Oħra għaliex issir daqshekk iffissata fuq l-​ikel li tibda tiekol kulma tara u mbagħad issir tant iffissata fuq il-​piż tagħha li tħossha mġegħla tneħħi dak li tkun kielet? Dawn il-​mistoqsijiet se jiġu analizzati fl-​artiklu li jmiss.

[Noti taʼ taħt]