Il-Ħarsa tal-Bibbja
Is-Sentimenti taʼ Ħtija—Huma Dawn Dejjem Ħżiena?
ĦAFNA nies illum jemmnu li mhux tajjeb li wieħed iħoss sentimenti taʼ ħtija. Huma jħossuhom bħall-filosfu Ġermaniż Friedrich Nietzsche li qal: “Il-ħtija hija l-agħar marda li qatt ħakmet lill-bniedem.”
Imma xi riċerkaturi issa qed jaslu għal konklużjoni differenti. Susan Forward, Ph.D., terapista u awtriċi magħrufa internazzjonalment, tgħid: “Il-ħtija hija parti essenzjali minn bniedem li jħoss, u li hu responsabbli. Hija għodda tal-kuxjenza.” Mela allura, huma s-sentimenti taʼ ħtija kollha ħżiena? Hemm xi ċirkustanzi fejn huwa tajjeb li tħossok ħati?
X’Inhi l-Ħtija?
Il-ħtija tinħass meta nirrealizzaw li nkunu weġġajna lil xi ħadd li jimpurtana minnu jew inkella meta nkunu nqasna li nimxu skond il-livelli li nħossu li għandna ngħixu bihom. Bħalma jgħid xogħol wieħed taʼ referenza, il-ħtija għandha x’taqsam maʼ “sens taʼ obbligu minħabba li persuna tkun ħatja taʼ falliment, offiża, delitt, jew dnub.”
Fl-Iskrittura Ebrajka, il-ħtija kienet assoċjata mal-fatt li xi ħadd mill-Iżraelin jonqos li jgħix fi qbil mal-Liġi t’Alla—ħafna mir-referenzi għaliha fit-test oriġinali jinsabu fil-kotba Bibliċi tal-Levitiku u n-Numri. Fl-Iskrittura Griega Kristjana, il-konċett taʼ ħtija b’mod simili huwa konness maʼ offiżi serji kontra Alla.—Mark 3:29; 1 Korintin 11:27.
Sfortunatament, jistaʼ jkun li nħossuna ħatjin mingħajr ma nkunu verament ħatjin. Per eżempju, jekk individwu jkun wieħed li jistenna l-perfezzjoni f’kollox u jkollu t-tendenza li jagħmel livelli mhux raġunevoli għalih innifsu, kull diżappunt li jkollu jistaʼ jġagħlu jħossu ħati mingħajr ma jkollu għalfejn. (Koħèlet 7:16) Jew jistaʼ jkun ukoll li r-rimors xieraq minħabba li nkunu għamilna xi żball jew xi ħaġa ħażina tant inħalluh jikber li nibdew inħossu sens taʼ għajb u fl-aħħar nispiċċaw nikkastigaw lilna nfusna bla bżonn. Mela, liema ġid suppost li joħroġ meta nħossuna ħatjin?
Is-Sentimenti taʼ Ħtija Jistgħu Jkunu Tajbin
Il-fatt li nħossuna ħatjin jistaʼ jkun tajjeb minn taʼ l-inqas bi tliet modi. L-ewwelnett, is-sens taʼ ħtija jindika li aħna konxji taʼ x’inhuma l-livelli aċċettabbli. Juri li l-kuxjenza tagħna qiegħda taħdem. (Rumani 2:15) Fil-fatt, ktieb pubblikat mill-Għaqda Amerikana tal-Psikjatrija jqis in-nuqqas taʼ sentimenti taʼ ħtija bħala li jwasslu għal imġiba li tagħmel il-ħsara fis-soċjetà. Nies b’kuxjenza mħassra jew mejta jsibuha diffiċli biex jagħrfu d-differenza bejn it-tajjeb u l-ħażin, u dan jistaʼ jkun perikoluż.—Titu 1:15, 16.
It-tieni, kuxjenza ħatja tistaʼ tgħinna nevitaw nagħmlu affarijiet mhux mixtieqa. Bħalma uġigħ fiżiku javżana li jistaʼ jkun li għandna xi problema f’saħħitna, l-uġigħ emozzjonali, li jiġi mal-ħtija, javżana li hemm xi problema morali jew spiritwali li għandna bżonn nagħtuha attenzjoni. Ladarba nkunu konxji tad-dgħjufija tagħna, iktar se nitqanqlu biex nevitaw li nerġgħu nweġġgħu lilna nfusna, lill-maħbubin tagħna, jew lil oħrajn fil-futur.—Mattew 7:12.
Fl-aħħar, meta nistqarru ħtijietna, kemm aħna bħala l-ħatjin u kemm il-vittma, se nħossuna aħjar. Per eżempju, is-Sultan David mal-ħtija ħass agunija emozzjonali kbira. “Jien bqajt sieket, u nfena ġismi, jiena u nokrob il-jum kollu,” kiteb hu. Imma meta fl-aħħar stqarr id-dnub tiegħu maʼ Alla, David, kollu ferħan, kanta: “Iddawwarni u tferraħni bil-ħelsien tiegħek.” (Salm 32:3, 7) Meta wieħed jistqarr dnubu jistaʼ wkoll iġiegħel lill-vittma jħossu aħjar. Dan għaliex meta l-individwu jammetti l-ħtija tiegħu, il-wieħed li jkun vittma jħossu żgurat li l-ieħor iħobbu sal-punt li ddispjaċieh li weġġgħu daqshekk.—2 Samwel 11:2-15.
Ħarsa Bilanċjata Lejn is-Sentimenti taʼ Ħtija
Biex ikollna ħarsa bilanċjata dwar il-ħtija, ejja ninnotaw il-kuntrast kbir fil-mod li Ġesù u l-Fariżej kienu jqisu lill-midinbin u d-dnub. F’Luqa 7:36-50, naqraw dwar mara immorali li daħlet fid-dar taʼ Fariżew, fejn kien qed jiekol Ġesù. Hi resqet lejn Ġesù, ħaslitlu saqajh bid-dmugħ tagħha, u dilkithomlu b’żejt għali u jfuħ.
Il-Fariżew, li kien jippretendi li kien reliġjuż ħafna, ħares b’disprezz lejn din il-mara bħala waħda li ma kienx jistħoqqilha d-dinjità u l-attenzjoni tiegħu. Hu qal bejnu u bejn ruħu: “Dan [Ġesù], li kien profeta, kien ikun jaf min hi u x’mara hi din li qiegħda tmissu; kien ikun jaf, għax hi midinba!” (Luqa 7:39) Ġesù malajr ikkoreġieh għal mod kif kien qed jaħseb. Qallu: “Rasi ma dlikthilix biż-żejt, imma [din il-mara] dilkitli riġlejja b’żejt ifuħ. Għalhekk ngħidlek li dnubietha, li kienu ħafna, nħafrulha, għax ħabbet ħafna.” Bla dubju dan il-kliem inkuraġġixxa lill-mara u ferrħilha qalbha.—Luqa 7:46, 47.
Ġesù bl-ebda mod ma kien qed jagħlaq għajnejh għall-immoralità. Attwalment, kien qed jgħallem lill-Fariżew kburi dwar is-superjorità taʼ l-imħabba bħala r-raġuni għala naqdu lil Alla. (Mattew 22:36-40) M’għandniex xi ngħidu, kien xieraq li l-mara ħassitha ħatja minħabba l-passat immorali tagħha. Jidher ċar li hi kienet niedma għax bkiet, u ma pprovatx issib skuża għall-imġiba taʼ qabel tagħha. U wkoll, ħadet passi pożittivi biex tagħti ġieħ lil Ġesù fil-pubbliku. Malli ra dan, Ġesù qalilha: “Il-fidi tiegħek salvatek; mur bis-sliem.”—Luqa 7:50.
Mill-banda l-oħra, il-Fariżew kompla jistmaha b’disprezz bħala midinba. Forsi ttama li jġagħalha ‘tibżaʼ minn Alla’ u tistħi għall-azzjonijiet tagħha. Imma jekk il-ħin kollu nipprovaw inġagħlu lil ħaddieħor iħossu ħati jekk ma jagħmilx l-affarijiet dejjem kif naħsbu li għandhom isiru, ma nkunux qed nuru mħabba u, fl-aħħar mill-aħħar, dan se jaħdem kontrina. (2 Korintin 9:7) Jekk nimitaw lil Ġesù—billi nagħtu eżempju tajjeb, infaħħru sinċerament lil oħrajn, u nesprimu l-fiduċja tagħna fihom avolja xi kultant ikun hemm bżonn taʼ xi twiddiba u parir—se jkollna l-aqwa riżultati.—Mattew 11:28-30; Rumani 12:10; Efesin 4:29.
Mela, jistaʼ jkun tajjeb, saħansitra neċessarju, li nħossuna ħatjin meta nagħmlu xi ħaġa ħażina. Proverbji 14:9 (KŻ) jgħid: “Il-boloh jiddieħku bid-dnub.” Kuxjenza ħatja tistaʼ, u għandha, tqanqalna nistqarru d-dnub tagħna u nieħdu azzjonijiet pożittivi oħrajn. Madankollu, ir-raġuni bażika għala naqdu lil Jehovah għandha dejjem tkun, mhux il-ħtija, imma l-imħabba. (Ġob 1:9-11; 2:4, 5) Il-Bibbja tiżgurana li meta nies tajbin jiġu inkuraġġiti u rifreskati billi jżommu din il-ħaġa f’moħħhom, huma se jagħtu mill-aħjar tagħhom. Iktar importanti, se jagħtuh bil-ferħ.