Ħarsa Lejn id-​Dinja

Kundannati għal Għomorhom fid-​Doqqajs

“In-​naħal taʼ l-​għasel [fl-Afrika t’Isfel] ivvinta tattika stramba imma effettiva ferm kif jeħles mill-​invażuri,” tgħid ir-​rivista New Scientist. “Isakkarhom f’ċelel ġewwa d-​doqqajs tiegħu. Din l-​azzjoni penali tikkontrolla lill-​parassiti u, jekk ikun hemm bżonn, tagħti ċans lill-​kolonja biex taħrab.” Ir-​riċerkaturi “studjaw kif in-​naħal fl-​Afrika t’Isfel jiddefendi ruħu mill-​Aethina tumida, ħanfusa żgħira li tattakka d-​doqqajs u li hi nofs in-​naħla fid-​daqs.” Peter Neumann, wieħed mir-​riċerkaturi, jiddeskrivi l-​ħanfusa bħala li “qisha tank tal-​gwerra.” Għaldaqstant, l-​uniku mod kif in-​naħal jipproteġi ruħu mill-​ħanfusa huwa billi jaqfilha. “Filwaqt li xi naħal jibni l-​ħabs, naħal ieħor jibqaʼ għassa l-​ħin kollu mal-​ħanfus biex ma jħallihx jaħrab,” jispjega Neumann. Bħala materja prima, in-​naħal jiġbor u juża l-​gomma tas-​siġra, u l-​bini jieħu erbat ijiem biex jitlesta. In-​naħal t’oriġini Ewropea, inkluż in-​naħal taʼ l-​Amerika taʼ Fuq, m’għandux l-​istess strateġija fil-​komportament tiegħu. Għalhekk, meta l-​ħanfusa, li ddaħħlet aċċidentalment fl-​Istati Uniti madwar ħames snin ilu, tinvadi wieħed mid-​doqqajs tagħhom, tistaʼ tgħid li dan id-​doqqajs ikun “kundannat.”

L-​Annimali Jiċċekkjaw it-​Tniġġis

Il-​ħniex huma organiżmi ideali biex ikejlu l-​livell tat-​tniġġis taʼ l-​arja u taʼ l-​art, isostni ż-​żoologu Steve Hopkin. Dawn l-​annimali sempliċi, li ssibhom bl-​abbundanza u ma jiswewx flus, jagħmlu dan it-​tip taʼ xogħol aħjar minn xi apparat artifiċjali u sofistikat. Il-​molluski ordinarji jintużaw biex jittestjaw il-​kwalità taʼ l-​ilma. Il-​monitor tal-​molluski—apparat li hu d-​daqs taʼ barmil u li jkollu fih tmien molluski ħajjin—diġà wera li kien effettiv biex ikejjel il-​livell taʼ tniġġis tax-​xmajjar Renu u Danubju. “Jekk ikun hemm żjieda f’daqqa fil-​konċentrazzjoni taʼ xi sustanza li tikkontamina, il-​molluski jindunaw biha,” qal Kees Kramer li ddisinja l-​apparat. Il-​molluski jirreaġixxu għal eluf taʼ sustanzi kimiċi differenti li jikkontaminaw billi jagħlqu qoxrithom, u dan iġiegħel lill-​monitor tal-​molluski jdoqq l-​allarm. L-​akbar vantaġġ taʼ dawn il-​monitors huwa li jistgħu jkejlu l-​effett tal-​kontaminazzjoni fuq organiżmi ħajjin, tirrapporta l-​gazzetta Spanjola El País.

Tfal Suldati

“Iktar minn 300,000 tifel u tifla—xi wħud saħansitra taʼ 7 snin—qed jiġġieldu bħala suldati f’41 pajjiż madwar id-​dinja,” jgħid rapport taʼ l-​Associated Press. Il-​biċċa l-​kbira minnhom għandhom bejn il-​15 u t-​18-il sena. “Minbarra li jintużaw fuq quddiemnett fit-​taqbid, it-​tfal jintużaw biex isibu l-​mini splussivi fl-​art u wkoll bħala spiji, messaġġiera u għal skopijiet taʼ prostituzzjoni, skond il-​Koalizzjoni biex Twaqqaf l-​Użu taʼ Tfal Suldati.” Taʼ spiss it-​tfal jingħataw xi narkotiċi kontra l-​biżaʼ. Dawk li jirrifjutaw id-​drogi jinqatlu, qal suldat ribell t’14-il sena fi Sierra Leone. Żagħżugħ mill-​Afrika taʼ Fuq jgħid hekk dwar sehmu fil-​ġlied li sar fl-​1999 meta kellu 15-il sena: “Fuq quddiemnett poġġew lil dawk kollha li kellhom 15 u 16-il sena filwaqt li l-​armata rtirat. Kont m’40 oħra. Kont ilni 24 siegħa niġġieled. Meta rajt li minn sħabi tlieta biss kienu baqgħu ħajjin, ġrejt lura.” Ir-​rapport tal-​Koalizzjoni stqarr li l-​gvernijiet jingaġġaw it-​tfal minħabba “l-​kwalitajiet tagħhom taʼ tfal li huma—ma jitolbux ħafna flus, ma jimportax jekk imutu, u tagħġinhom iktar faċilment biex joqtlu bla biżaʼ u jobdu bla tlaqliq.”

Rekord Ġdid għat-​Traduzzjoni tal-​Bibbja

“B’kollox il-​Bibbja issa hija disponibbli, sħiħa jew partijiet minnha, f’total taʼ 2,261 lingwa, żjieda taʼ 28 lingwa fi 12-il xahar,” tirrapporta s-​Soċjetà Biblika tal-​Britannja. ‘Il-​Bibbja sħiħa issa hija disponibbli bi 383 lingwa, 13 iktar mis-​sena l-​oħra.’ Volumi sħaħ taʼ l-​Iskrittura Ebrajka jew Griega, magħrufin ukoll bħala t-​Testment il-​Qadim u t-​Testment il-​Ġdid, issa huma disponibbli b’987 lingwa.

Il-​Perikli tat-​Trasfużjonijiet tad-​Demm

“Waħda minn kull tliet trasfużjonijiet kienet qed tingħata meta, skond l-​istruzzjonijiet dwar is-​Saħħa [taʼ New South Wales], ma kellhiex tingħata,” tirrapporta s-​Sydney Morning Herald taʼ l-​Awstralja. “L-​istruzzjonijiet jgħidu li t-​trasfużjoni għandha tingħata meta l-​livell taʼ l-​emoglobina tal-​pazjent ikun sebgħa jew inqas.” Dr. Ross Wilson, li mexxa l-​istudju fuq l-​użu tad-​demm, spjega li “jekk tingħata trasfużjoni bla bżonn, il-​pazjent jistaʼ jmut b’attakk tal-​qalb.” Skond studju li għamel Dr. Wilson sitt snin qabel, “madwar 18,000 [Awstraljan] fis-​sena mietu minħabba l-​komplikazzjonijiet li nqalgħulhom direttament mill-​kura medika li ngħataw.” Dr. Wilson jirrikkmanda li t-​tobba jiġu mfakkrin bl-​istruzzjonijiet tas-​saħħa dwar it-​trasfużjonijiet tad-​demm kull darba li jitolbu trasfużjoni. Jirrikkmanda wkoll li l-​pazjenti jiġu informati dwar dawn l-​istruzzjonijiet sabiex ikunu jistgħu jistaqsu lit-​tabib tagħhom huma stess.

Piena Ħarxa għall-​ Pornografija fuq l-​Internet

“L-​ogħla qorti kriminali fil-​Ġermanja ħabbret . . . li t-​tqassim tal-​pornografija tat-​tfal fuq l-​Internet m’huwiex differenti miċ-​ċirkulazzjoni taʼ materjal bħal dan stampat u li s-​sentenza għal dan tistaʼ tkun taʼ 15-i sena ħabs,” tgħid l-​Associated Press. L-​artiklu spjega li “d-​deċiżjoni tal-​Qorti Federali stabbiliet preċedent fil-​Ġermanja, li qabel ma kellha l-​ebda proċedura legali stabbilita biex jiġu kastigati n-​nies li jibagħtu stampi pornografiċi tat-​tfal fuq l-​Internet.” Il-​qorti għolja qalbet sentenza tal-​qorti taʼ l-​istat li kienet tgħid li t-​tixrid tal-​pornografija tat-​tfal fuq l-​Internet m’huwiex offiża sesswali serja daqs it-​tixrid taʼ materjal bħal dan stampat fuq il-​karta.

Il-​Marijuana u l-​Qalb

“Persuni taʼ mezz’età li jpejpu l-​ħaxixa [marijuana] għandhom ħames darbiet iktar ċans t’attakk tal-​qalb sa siegħa wara li jpejpuha,” tgħid il-​Globe and Mail tal-​Kanada f’rapport dwar studju ġdid. “It-​tipjip tal-​marijuana jġiegħel lill-​qalb tħabbat iżjed—taʼ spiss id-​doppju—u jġib bidla fil-​pressjoni tad-​demm . . . Jistaʼ wkoll jistieden attakk tal-​qalb billi jġiegħel id-​demm jagħqad f’ċapep li mbagħad jimblokkaw il-​passaġġ tad-​demm għall-​muskolu tal-​qalb.” Dr. Harold Kalant mill-​Università taʼ Toronto qal: “Għal persuni iktar imdaħħlin fiż-​żmien, il-​fatt li l-​qalb ikollha taħdem iżjed huwa wieħed mir-​riskji li jikkaġunaw attakk tal-​qalb.” Il-​kokaina hija saħansitra iktar perikoluża, jgħid ir-​rapport, għax din iżżid ir-​riskju għal attakk tal-​qalb b’madwar 25 darba matul l-​ewwel siegħa wara l-​abbuż.

Żraben mill-​Ġilda tal-​Ħut

Industrija ġdida fil-​Muntanji Andes fil-​Perù qed tagħmel żraben mill-​ġilda tat-​trota, tgħid il-​gazzetta taʼ Lima El Comercio. Il-​ġilda tal-​ħut, li tittieħed minn postijiet fejn jitrabba u jfaqqas il-​ħut, tiġi mnaddfa u kkurata b’affarijiet naturali. Wara, tingħata ż-​żejt u mbagħad tinżebagħ bi prodotti naturali bħalma huma ż-​żagħfran taʼ l-​Indja (turmeric), iż-​żebgħa lewn l-​iskarlatt li tittieħed mill-​kuċċinilja (cochineal), jew il-​ħwawar Messikani (achiote). Dan it-​trattament ma jneħħix id-​disinn attraenti forma taʼ djamant li jkollha l-​ġilda. Din tistaʼ tintuża wkoll biex isiru “portmonijiet, kartieri, ċineg taʼ l-​arloġġi, jew covers għat-​telefons ċellulari.” Barbara León, inġiniera industrijali li mexxiet il-​proġett, tgħid: “L-​iktar ħaġa importanti hi li ma tintuża l-​ebda kimika artifiċjali bħall-​kromju. Dan il-​fatt jgħin biex ma jkunx hemm xi problema taʼ kontaminazzjoni, u l-​ġilda tat-​trota tkun prodott totalment ekoloġiku.”

Id-​Daħq Għadu l-​Aħjar Mediċina!

‘Instab li jekk tieħu doża taʼ daħq kuljum għal erbaʼ ġimgħat,  dan  inaqqas  ħafna s-​sintomi tad-​dipressjoni,’ tgħid The Independent taʼ Londra. “Xi wħud mill-​pazjenti li ntqalilhom biex iqattgħu nofs siegħa kuljum jisimgħu tejps terapewtiċi tal-​kummidjanti fiequ, filwaqt li oħrajn sabu li l-​gravità tas-​sintomi tagħhom kienet naqset bin-​nofs.” Iktar minn 100 studju taʼ riċerka fl-​Istati Uniti wrew li d-​daħq li jiġi mill-​umoriżmu jistaʼ jkun taʼ benefiċċju. Mhux in-​nies b’dipressjoni biss irreaġixxew, imma anki dawk b’allerġiji, bil-​pressjoni għolja, b’sistemi dgħajfin taʼ immunità, u saħansitra dawk bil-​kanċer u l-​artrite rewmatika. Id-​daħq ilu żmien twil magħruf li jgħin lil dak li jkun iħossu aħjar, imma eżatt kif isir dan għadu mhux mifhum ċar. Minkejja dan, il-​psikoterapista Dr. Ed Dunkleblau jagħti xi twissijiet: Evita ċajt insolenti u sarkastiku, u oqgħod attent li ma tagħmilx għors żejjed. Inkella, il-​pazjent għandu mnejn iħoss li l-​problema tiegħu mhix qed tittieħed bis-​serjetà.