Id-​Dijabete—“Il-​Qattiela Silenzjuża”

META kellu 21 sena, Ken, bla ma jaf kif, beda jaqbdu ħafna għatx li ma setaʼ jinqatagħlu b’xejn. Hu kien jagħmel l-​awrina taʼ spiss—eventwalment madwar kull 20 minuta. Ken malajr beda jħoss riġlejh u dirgħajh tqal. Kien dejjem iħossu għajjien ħafna, u ma bediex jara ċar.

Il-bidla f’ħajtu saret meta Ken qabdu virus. Meta eżaminah, it-​tabib ikkonferma li Ken kellu iktar minn sempliċi influwenza—kellu wkoll id-​dijabete mellitus tat-​Tip 1—dijabete għall-​qasir. Dan l-​iżbilanċ kimiku jfixkel lill-​ġisem milli juża ċerti sustanzi nutrittivi, primarjament ċertu zokkor fid-​demm li jissejjaħ glukosju. Ken qattaʼ sitt ġimgħat fl-​isptar qabel ma l-​livell tiegħu taz-​zokkor fid-​demm ġie stabbli.

Dan ġara iktar minn 50 sena ilu, u matul dan l-​aħħar nofs seklu l-​kura għal din il-​marda tjiebet b’mod konsiderevoli. Minkejja dan, Ken għad għandu d-​dijabete, u m’huwiex l-​uniku wieħed. Huwa stmat li madwar id-​dinja, hemm iktar minn 140 miljun ruħ li għandhom id-​dijabete u skond l-​Organizzazzjoni Dinjija tas-​Saħħa, hemm ċans li dan in-​numru jirdoppja sas-​sena 2025. Nistgħu nifhmu għala l-​esperti huma mħassbin dwar kemm qed issir komuni d-​dijabete. “Meta nikkunsidraw il-​ħafna każijiet taʼ dijabete li qegħdin naraw,” tgħid it-​Tabiba Robin S. Goland, ko-direttriċi taʼ ċentru għall-​kura fl-​Istati Uniti, “din tistaʼ tkun il-​bidu taʼ epidemija.”

Ikkunsidra din l-​informazzjoni li ġejja minn madwar id-​dinja.

AWSTRALJA: Skond l-​Istitut Internazzjonali tad-​Dijabete fl-​Awstralja, “id-​dijabete tippreżenta waħda mill-​iktar problemi tas-​saħħa diffiċli biex jitfejqu għas-​seklu 21.”

INDJA: Minn taʼ l-​inqas 30 miljun ruħ għandhom id-​dijabete. “Sa madwar 15-il sena ilu, ma tantx kellna pazjenti taħt l-​40 sena bid-​dijabete,” jgħid wieħed tabib. “Illum il-​ġurnata, nofs il-​pazjenti li għandhom id-​dijabete huma taħt dik l-​età.”

SINGAPOR: Kważi terz mill-​popolazzjoni taʼ bejn it-​30 u d-​69 sena għandhom id-​dijabete. Ħafna tfal—xi wħud saħansitra t’għaxar snin—għandhom id-​dijabete.

STATI UNITI: Madwar 16-il miljun ruħ għandhom id-​dijabete, u kull sena qed ikun hemm madwar 800,000 każ ġdid. Miljuni għandhom din il-​marda imma għadhom ma jafux b’dan.

Il-​kura għad-​dijabete hija iktar diffiċli minħabba li persuna jistaʼ jkollha din il-​marda ħafna żmien qabel ma ssir taf b’dan. “Minħabba li s-​sintomi tal-​bidu huma kemxejn ħfief,” tinnota r-​rivista Asiaweek, “taʼ spiss dak li jkun ma jindunax mill-​ewwel li għandu d-​dijabete.” Għalhekk, id-​dijabete ġiet imsejħa l-​qattiela silenzjuża.

Peress li din il-​marda hija daqshekk komuni u qalila, l-​artikli li ġejjin se jiddiskutu dawn il-​mistoqsijiet:

● X’jikkaġuna d-​dijabete?

● Dawk li għandhom id-​dijabete, kif jistgħu jkampaw magħha?

[Kaxxa/Stampa f’paġna 4]

Għala Tissejjaħ Hekk

It-​terminu “dijabete mellitus” ġej mill-​kelma Griega li bejn wieħed u ieħor tfisser li “jgħaddi minn pajp” u mill-​kelma Latina li tfisser “ħelu bħall-​għasel.” Dan il-​kliem jiddeskrivi sew din id-​diżordni, għax l-​ilma jgħaddi mill-​persuna dijabetika bħallikieku jkun għaddej minn pajp li jkun ġej mill-​ħalq għal ġos-​sistema taʼ l-​awrina u dritt ’il barra mill-​ġisem. Barra minn hekk, l-​awrina tkun ħelwa biz-​zokkor. Fil-​fatt, qabel ma ġew skoperti metodi iktar effiċjenti, test wieħed għad-​dijabete kien li jitfgħu l-​awrina tal-​pazjent ħdejn bejta tan-​nemel. Jekk l-​insetti kienu jiġu attirati lejha, kien jindika li fl-​awrina hemm iz-​zokkor.