Ħarsa Lejn id-​Dinja

Sħab u Ljunfanti

Kemm tiżen sħaba? Kumulu wieħed taʼ sħab fih madwar 550 tunnellata ilma, jirrapporta l-​ABC News. “Jew jekk tixtieq tibdel dan f’xi ħaġa li tistaʼ tifhimha aħjar . . . . aħseb dwar l-​iljunfanti,” tgħid il-​meteorologa Peggy LeMone. Jekk nassumu li ljunfant jiżen madwar sitt tunnellati, mela l-​ilma f’kumulu wieħed taʼ sħab jistaʼ jiżen madwar 100 iljunfant. Dak l-​ilma kollu hu mdendel fl-​atmosfera bħal qtar żgħir li jżomm fuq l-​arja sħuna li titlaʼ mill-​art. B’kuntrast maʼ kumulu taʼ sħab qisu tajjar, sħaba kbira taʼ tempesta tistaʼ żżomm ilma li jiżen daqs 200,000 iljunfant. Xi ngħidu għal uragan? LeMone kkalkulat it-​toqol taʼ l-​ilma f’metru kubu taʼ sħaba t’uragan u mmultiplikat din il-​figura bil-​volum totali taʼ l-​uragan. Ir-​riżultat? Piż ekwivalenti għal erbgħin miljun iljunfant. “Dan ifisser li l-​ilma f’uragan wieħed jiżen iktar mill-​iljunfanti kollha taʼ fuq il-​pjaneta,” jgħid ir-​rapport, “forsi iktar mill-​iljunfanti kollha li qatt għexu.”

Meta Għandek Taħsel Snienek

Meta taħsel snienek eżatt wara li tkun xrobt jew kilt xi ħaġa aċiduża tistaʼ tagħmel ħsara lill-​enamel, tgħid il-​gazzetta Milenio mill-​Belt tal-​Messiku. F’rapport dwar studju li sar fl-​Università Ġermaniża taʼ Göttingen, il-​gazzetta twissi li ikel aċiduż “idgħajjef temporanjament l-​enamel tas-​snien.” Għalhekk, li wieħed jaħsel snienu eżattament wara l-​ikel jistaʼ jkun taʼ ħsara. Minflok, “ikun tajjeb li tistenna ftit minuti sabiex is-​snien jerġgħu jiksbu saħħithom.”

Żomm iċ-​Chopping Board Nadifa!

Liema hi l-​iktar bla perikli​—chopping board taʼ l-​injam jew tal-​plastik? “It-​tnejn li huma tajbin dment li żżommhom nodfa ħafna,” tgħid il-​UC Berkeley Wellness Letter. “Kemm jekk tuża chopping board taʼ l-​injam jew tal-​plastik biex tqattaʼ l-​laħam u t-​tjur nejjin, wara ogħrok sew il-​board bil-​misħun u bis-​sapun.” Jekk il-​board għandha xi qsim jew imċappsa bix-​xaħam, oqgħod iktar attent biex tnaddafha sew. “Tistaʼ tiddiżinfetta l-​board billi tlaħlaħha bil-​bliċ imħallat bl-​ilma (kuċċarina bliċ maʼ litru ilma),” tgħid il-​Wellness Letter. Bl-​istess mod, għandek taħsel u tixxotta idejk u s-​skieken sew.

It-​Televixin —“Droga Qawwija”

Il-​gazzetta Spanjola La Vanguardia tirrapporta li t-​tfal li jaraw it-​televixin għal iktar minn sagħtejn kuljum ma jmorrux daqstant tajjeb fl-​iskola. Għalkemm jemmen li t-​televixin jistaʼ jkun għodda t’edukazzjoni effettiva, il-​pedjatra Francisco Muñoz jenfasizza l-​effetti ħżiena tat-​televixin. Muñoz jemmen li r-​riżultat għal dawk li jaraw ħafna televixin, u b’hekk ma jmorrux tajjeb fl-​iskola, hu “li jdumu biex jilħqu l-​maturità u għandhom inqas kapaċità li jifhmu.” Jinnota wkoll: “Hemm konnessjoni ċara bejn ċerti programmi, reklami, u vidjos tad-​diski li jaraw u l-​konsum taʼ l-​alkoħol, it-​tabakk, u d-​drogi fost l-​adoloxxenti.” Waqt li ammetta li mhux iż-​żgħażagħ kollha se jimitaw il-​kondotta ħażina li jaraw fuq it-​televixin, Paulino Castells, psikjatra tat-​tfal, sejjaħ it-​televixin “droga qawwija” minħabba “l-​effett distruttiv li għandu fuq l-​imħuħ fraġli.”

Is-​Supermarkets Jieħdu Post il-​Ħwienet Tradizzjonali

“Iż-​żjieda kbira fl-​għadd taʼ supermarkets madwar l-​Afrika tal-​lvant u tan-​nofsinhar qed thedded il-​bejjiegħa fis-​swieq u, bħala riżultat, l-​għajxien taʼ bdiewa f’postijiet rurali,” tinnota l-​gazzetta xjentifika Ġermaniża wissenschaft-online. Diġà hemm 200 supermarket u 10 hypermarkets li qed ibigħu 30 fil-​mija taʼ l-​ikel fil-​Kenja​—ekwivalenti għall-​bejgħ taʼ 90,000 ħanut żgħir. Skond Kostas Stamoulis taʼ l-​Organizzazzjoni taʼ l-​Ikel u l-​Agrikultura tal-​ĠM, iż-​żjieda mgħaġġla taʼ nies li qed imorru jgħixu fil-​bliet u l-​globalizzazzjoni “tfisser li l-​Afrika se tara ħafna iktar bidliet drammatiċi fis-​sistema taʼ l-​ikel milli rajna f’pajjiżi żviluppati.” Biex jevitaw katastrofi, l-​esperti jixtiequ li jiġu fformati kooperattivi sabiex jipprovdu suq għall-​prodotti lokali u li jistaʼ jingħata taħriġ biex jgħin lill-​bdiewa jagħmlu l-​bidla.

Ġew Skoperti Iktar Qmura

F’sitt snin biss, titjib fit-​teknoloġija wassal għall-​irdoppjar fl-​għadd taʼ qmura li nafu li jeżistu fis-​sistema solari tagħna, skond ¿Cómo ves? ir-​rivista tax-​xjenza taʼ l-​Università Awtonoma Nazzjonali fil-​Messiku. Sa l-​aħħar tas-​sena 2003, kien hemm magħrufin 136 qmura li jduru maʼ sebaʼ pjaneti​—Merkurju u Venere biss jidhru li m’għandhomx​—u l-​astronomi jistennew li jsibu saħansitra iktar. Ġove għandha l-​iktar qmura magħrufin (61), warajha Saturnu (31), Uranu (27), Nettunu (13), u Marte (2). Pluto u d-​Dinja għandhom qamar kull wieħed.

L-​Għeja Tistaʼ Tkun Sinjal t’Attakk tal-​Qalb

Skond studju wieħed, “għeja u nuqqas taʼ rqad mhux tas-​soltu jistgħu jkunu l-​ewwel sintomi t’attakk tal-​qalb fin-​nisa,” tirrapporta l-​edizzjoni internazzjonali taʼ The Miami Herald. Filwaqt li 30 fil-​mija biss tan-​nisa fl-​istudju rrapportaw uġigħ f’sidirhom bħala l-​ewwel sintomu, 71 fil-​mija ħassew għeja mhux tas-​soltu iktar minn xahar qabel l-​attakk tal-​qalb. Il-​Professoressa Jean McSweeney taʼ l-​Università taʼ Arkansas għax-​Xjenza Medika tgħid: “L-​għeja m’għandhiex spjegazzjoni u mhix tas-​soltu, u għal xi wħud tant tkun qawwija li ma jkunux jistgħu jifirxu s-​sodda mingħajr ma jistrieħu. . . . Il-​mard tal-​qalb huwa l-​qattiel ewlieni tan-​nisa.” Hi tkompli, “Jekk nistgħu ngħinu lin-​nisa jagħrfu s-​sintomi kmieni, inkunu nistgħu nipprovdulhom kura u nwaqqfu jew nittardjaw l-​attakk tal-​qalb.”

Aħbarijiet dwar it-​Tipjip

• “Ir-​riċerkaturi sabu li projbizzjoni fuq it-​tipjip fi ħwienet tax-​xorb, restoranti, u ħwienet oħra fil-​magħluq f’Helena, Mont[ana], ġiet assoċjata maʼ nuqqas taʼ kważi 60 fil-​mija fid-​dħul l-​isptar taʼ nies b’attakki tal-​qalb fis-​sitt xhur li kienet qed tiġi segwita l-​projbizzjoni,” tirrapporta The Wall Street Journal. Wara li qorti lokali neħħiet il-​projbizzjoni, ir-​rata t’attakki tal-​qalb reġgħet għal li kienet. “Din hija evidenza qawwija għala għandna nevitaw il-​perikli li jeżistu meta nibilgħu d-​duħħan tas-​sigaretti taʼ ħaddieħor,” qal il-​kardjologu Sidney Smith.

• “Gvernijiet taʼ l-​Istat, li darba kienu l-​akbar għedewwa taʼ l-​industrija tat-​tabakk, issa jsibu ruħhom f’pożizzjoni daqsxejn stramba: Huma lesti biex jipprovaw isalvaw l-​akbar manifattura tas-​sigaretti tal-​pajjiż,” tistqarr il-​Journal. Għala? Imħallef qatagħha li l-​kumpanija għandha tħallas 12-il biljun dollaru sabiex tappella każ fil-​qorti. Dan kien se jġagħalha tfalli, u ma kinitx tkun tistaʼ tħallas lill-​gvern il-​biljuni taʼ dollari li kellha tagħtih minħabba każ ieħor. Il-​gvernijiet taʼ l-​Istat “saru jiddependu mill-​flus, li qed jgħinu lil ħafna stati biex ma jaslux f’diżastru ekonomiku,” innota lartiklu. Dan “ġiegħel lill-​istati jappoġġaw lill-​manifatturi tat-​tabakk.” Ħmistax wara, l-​imħallef bidel id-​deċiżjoni tiegħu u ħalla l-​kumpanija tħallas inqas għall-​appell.