Kif Tistaʼ Tiddi x-​Xemx f’Nofsillejl?

“KIF jistaʼ jkun li x-​xemx qatt ma tinżel?” Bħala missjunarju Finlandiż li naqdi f’Papwa Ginea Ġdida, spiss kont nismaʼ lil min jistaqsi mistoqsijiet simili. Fit-​Tropiċi, il-​ħin taʼ kemm idum id-​dawl tax-​xemx matul il-​jum ftit li xejn jinbidel minn xahar għall-​ieħor. Allura, ir-​residenti tat-​Tropiċi jsibuha diffiċli biex jimmaġinaw kif fl-​Artiku x-​xemx iddum biex tinżel għal xhur sħaħ. U meta pprovajt nispjega li fix-​Xitwa x-​xemx qatt ma titlaʼ, ħafna ħassewhom saħansitra iktar imħawdin.

Allura, kif tistaʼ tiddi x-​xemx f’nofsillejl? Dan il-​fenomenu taʼ min jammirah fil-​fatt hu marbut mal-​vjaġġ li tagħmel id-​dinja kull sena madwar ix-​xemx, waqt li l-​assi taʼ l-​art jibqgħu dejjem imxaqilbin 23.5 gradi b’mod vertikali. Għalhekk, matul is-​sajf fl-​Emisferu tan-​Nofsinhar, in-​North Pole ikun faċċata tax-​xemx, waqt li fix-​xitwa jiffaċċja n-​naħa l-​oħra. Ladarba l-​art kuljum iddur dawra sħiħa fuqha nfisha, fiċ-​Ċirku Artiku lejl wieħed fis-​sena—għall-​ħabta tal-​21 taʼ Ġunju—ix-​xemx ma tinżilx. Bl-​istess mod, darba fis-​sena—għall-​ħabta tal-​21 taʼ Diċembru—ix-​xemx ma titlax għalkemm f’nofsinhar barra jkun jidher donnu qed iżernaq il-​jum.

Fil-fatt, iktar ma titlaʼ lejn it-​tramuntana ’l fuq miċ-​Ċirku Artiku, iktar l-​iljieli tas-​sajf se jkunu mżejna bil-​ġmiel tax-​xemx taʼ nofsillejl u l-​ġranet tax-​xitwa jkollhom inqas dawl tax-​xemx. Fil-​poli, il-​lejl u n-​nhar idumu sitt xhur kull wieħed.a

Dawk li joqogħdu fl-​inħawi polari kif jirnexxilhom jorqdu fis-​sajf u kif ikampaw maʼ l-​iljieli twal tax-​xitwa? Fil-​passat, f’xi kulturi n-​nies kull lejl fix-​xitwa kienu jorqdu d-​doppju tal-​ħin li jorqdu fis-​sajf. Minħabba li ħafna bdew jgħixu ħajja iktar moderna, huma ma baqgħux jimxu maʼ din ir-​rutina. Imma l-​ġranet twal tas-​sajf għadhom jimlew b’iktar enerġija lil dawk li jgħixu fl-​art tat-​tramuntana. “Meta x-​xemx tkun fl-​aqwa tagħha fil-​ħdax taʼ fil-​għaxija, sempliċement ma jkollix aptit immur norqod,” jgħid Patrick, li jgħix l-​Alaska. “Ġieli noħroġ naqlaʼ l-​ħaxix mill-​ġnien jew nagħmel xi biċċa xogħol oħra.”

Mill-banda l-​oħra, xhur sħaħ taʼ dawl jew dlam biss jistgħu jegħjuk—fiżikament u psikoloġikament. Għalhekk, fis-​sajf xi nies jipprovaw ma jħallux id-​dawl jidħol fil-​kamra tas-​sodda u fix-​xitwa joqogħdu quddiem dawl qawwi. Dan l-​isforz kollu jagħmluh biex jipprovaw iżommu bilanċ fir-​rutina taʼ l-​irqad tagħhom u jevitaw li jħossuhom eżawriti jew dipressi. Però, minkejja l-​isfidi, min jgħix f’dawn l-​inħawi u dawk li jżuruhom jaqblu li meta tara x-​xemx f’nofsillejl tkun esperjenza li ma tinsieha qatt.—Kontribwit.

[Nota taʼ taħt]

[Dijagramma/Stampa f’paġna 26]

(Għall-formazzjoni sħiħa tat-​test, ara pubblikazzjoni)

Ix-​xaqliba tad-​dinja tpoġġi lill-​poli dejjem fid-​dawl tax-​xemx fis-​sajf u dejjem fid-​dalma fix-​xitwa (L-eżempju muri hu fl-​Emisfera tat-​Tramuntana)

Ir-​Rebbiegħa ←

● ● ● ● ●

Ix-​Xitwa ● ◯ ● Is-​Sajf

● ● ● ● ● Id-​dinja ddur

dawra fuqha

→ Il-​Ħarifa nfisha darba

kuljum

[Stampa f’paġna 26]

Ritratti tal-​proċess tax-​xemx taʼ nofsillejl

[Sors]

© Paul Souders/WorldFoto