Issaporta Minkejja d-​Diżappunti

1. Silo għala kien mimli diqa minħabba l-​mewt?

SAMWEL setaʼ jħoss id-​diqa li kien hemm f’Silo. Fil-​belt kien hemm bosta tixrid taʼ dmugħ minħabba n-​niket. Min jaf kemm instemaʼ biki u lfiq taʼ mrar min-​nisa u t-​tfal malli ħadu l-​aħbar li l-​missirijiet, l-​irġiel miżżewġin, l-​ulied u l-​aħwa subien ma kinux ġejjin lura d-​dar! Nafu biss li Iżrael kien tilef madwar 30,000 suldat f’telfa terribbli f’idejn il-​Filistin mhux wisq wara t-​telfa taʼ 4,000 suldat f’battalja oħra.—1 Sam. 4:1, 2, 10.

2, 3. Liema serje taʼ traġedji kienu ġabu għajb fuq Silo?

² Din kienet biss waħda minn serje taʼ traġedji. Ħofni u Fineħas, iż-​żewġ ulied subien mill-​agħar tal-​Qassis il-​Kbir Għeli, kienu ħarġu minn Silo bl-​arka sagra tal-​patt. Din l-​arka prezzjuża li normalment kienet tinżamm fit-​taqsima qaddisa tat-​tabernaklu—li kien tempju f’għamla taʼ tinda—kienet simbolu tal-​preżenza t’Alla. In-​nies imbagħad ħadu l-​Arka għall-​battalja għax bi bluha ħasbu li kienet se ġġibilhom ir-​risq u twassalhom għar-​rebħa. Imma l-​Filistin ħatfu l-​Arka u qatlu lil Ħofni u Fineħas.—1 Sam. 4:3-​11.

³ It-​tabernaklu f’Silo kien onorat bil-​preżenza tal-​Arka għal sekli sħaħ. Imma issa ma kinitx għadha hemmhekk. Meta semaʼ b’din l-​aħbar, ix-​xwejjaħ Għeli taʼ 98 sena waqaʼ għal dahru minn fuq is-​siġġu u miet. Il-​mara taʼ ibnu, li romlot proprju dakinhar, mietet waqt il-​ħlas. Fl-​aħħar nifs taʼ ħajjitha qalet: “Il-​glorja telqet minn Israel u marret fl-​eżilju.” Tabilħaqq, il-​belt taʼ Silo qatt ma kellha terġaʼ tkun l-​istess.—1 Sam. 4:12-​22.

4. X’se niddiskutu f’dan il-​kapitlu?

⁴ Samwel kif kien se jirreaġixxi għal dawn id-​diżappunti kbar? Kienet se tkun b’saħħitha biżżejjed il-​fidi tiegħu biex hu jgħin lill-​ġens li kien tilef il-​protezzjoni u l-​approvazzjoni taʼ Ġeħova? Kultant ilkoll kemm aħna għandna mnejn inħabbtu wiċċna maʼ tbatijiet u diżappunti li jgħaddu l-​fidi tagħna minn prova. Mela ejja naraw x’nistgħu nitgħallmu iktar minn Samwel.

‘Wettaq il-​Ġustizzja’

5, 6. Ir-​rakkont tal-​Bibbja fuqiex jiffoka rigward il-​perijodu tʼ20 sena, u Samwel kif qattagħhom dawn is-​snin?

⁵ Hawnhekk, ir-​rakkont tal-​Bibbja ma jibqax jiffoka fuq Samwel imma fuq l-​Arka sagra billi jurina kif il-​Filistin batew talli ħaduha u ġew imġegħlin jirritornawha. Kienu laħqu għaddew madwar 20 sena meta l-​Bibbja reġgħet semmiet lil Samwel. (1 Sam. 7:2) Kif qattagħhom dawk is-​snin kollha? Il-​Bibbja tgħidilna.

⁶ Aħna nitgħallmu li qabel bdew dawn l-​20 sena, “Samwel wassal il-​kelma lil Israel kollu.” (1 Sam. 4:1) Ir-​rakkont jgħid li wara li għadda dan il-​perijodu, Samwel ħadha drawwa li jżur tlett ibliet f’Iżrael u jdurhom kull sena biex jirranġa xi kwistjonijiet u jwieġeb xi mistoqsijiet. Imbagħad kien imur lura lejn raħal twelidu, Rama. (1 Sam. 7:15-​17) B’mod ċar, Samwel baqaʼ dejjem medhi f’xogħlu, u matul dawk l-​20 sena taʼ intervall, kellu ħafna x’jagħmel.

7, 8. (a) Samwel liema messaġġ wassal lin-​nies wara 20 sena taʼ xogħol iebes? (b) In-​nies kif irreaġixxew għall-​assiguranza taʼ Samwel?

⁷ L-​immoralità u l-​korruzzjoni taʼ wlied Għeli kienu ħassru l-​fidi tan-​nies. Milli jidher, kien għalhekk li ħafna wħud daru għall-​idolatrija. Iżda wara 20 sena taʼ xogħol iebes, Samwel wassal dan il-​messaġġ lin-​nies: “Jekk qed terġgħu lura lejn Ġeħova b’qalbkom kollha, neħħu minn nofskom l-​allat barranin kif ukoll ix-​xbihat t’Għastoret, u dawru qalbkom b’mod sod lejn Ġeħova u aqdu lilu biss, u hu jeħliskom minn id il-​Filistin.”—1 Sam. 7:3.

⁸ “Id il-​Filistin” kienet qed tgħakkes lin-​nies. Peress li l-​Filistin ħarġu rebbieħa kontra l-​armata taʼ Iżrael, huma ħasbu li setgħu jaħqru lin-​nies t’Alla mingħajr ma jiġu kastigati. Imma Samwel assigura lin-​nies li l-​affarijiet kienu se jinbidlu jekk biss iduru lura lejn Ġeħova. Kienu lesti li jagħmlu hekk? Iva, huma neħħew l-​idoli tagħhom u “bdew jaqdu lil Ġeħova biss.” Samwel ħa pjaċir meta ra dan u ħejja laqgħa f’Mispa, raħal fir-​reġjun muntanjuż lejn it-​Tramuntana taʼ Ġerusalemm. In-​nies inġabru flimkien, samu, u nidmu mill-​ħafna dnubiet taʼ idolatrija.—Aqra l-​1 Samwel 7:4-​6.

9. Il-​Filistin innotaw li kien hemm liema opportunità, u n-​nies t’Alla kif irreaġixxew xħin semgħu bil-​periklu?

⁹ Madankollu, il-​Filistin saru jafu b’din il-​laqgħa kbira u nnotaw li kien hemm opportunità. Huma bagħtu l-​armata tagħhom f’Mispa biex jgħaffġu taħt saqajhom lil dawn l-​aduraturi taʼ Ġeħova. L-​Iżraelin semgħu l-​aħbar li kien riesaq dan il-​periklu. Bi msarinhom f’saqajhom, huma qalu lil Samwel jitlob għalihom. Hu hekk għamel, u offra sagrifiċċju wkoll. Matul din iċ-​ċerimonja sagra, l-​armata tal-​Filistin ħabtet għal Mispa. Ġeħova mbagħad wieġeb it-​talba taʼ Samwel. Kien bħallikieku Ġeħova esprima l-​korla tiegħu. Hu “ġiegħel li jriegħed b’ħoss qawwi dakinhar kontra l-​Filistin.”—1 Sam. 7:7-​10.

10, 11. (a) Għala żgur li kien hemm xi ħaġa mhux tas-​soltu dwar ir-​ragħad li Ġeħova uża kontra l-​armata tal-​Filistin? (b) X’kien ir-​riżultat tal-​battalja li bdiet f’Mispa?

¹⁰ Issa, għandna aħna nimmaġinaw li dawn il-​Filistin kienu bħal tfal żgħar li jaħarbu jiġru wara ommhom meta jisimgħu r-​ragħad? Le, dawn kienu suldati b’saħħithom u tas-​sengħa. Allura, dan ir-​ragħad żgur li qatt ma kienu semgħu bħalu. Kienu konfużi għax il-​volum taʼ dan il-​“ħoss qawwi” kien għoli? Għax kien ġej minn sema ikħal nir? Jew għax beda jidwi madwar l-​għoljiet? Kien x’kien, dan ir-​ragħad werwer lill-​Filistin. F’dik il-​konfużjoni kollha, minn attakkanti malajr spiċċaw l-​uħud taħt attakk. L-​irġiel taʼ Iżrael ħarġu jiġru minn Mispa, rebħulhom, u ġrew warajhom għal distanza twila, lejn post fil-​Lbiċ taʼ Ġerusalemm.—1 Sam. 7:11.

¹¹ Din il-​battalja kienet bidla importanti ħafna għan-​nies t’Alla. Il-​Filistin komplew jitilfu matul il-​bqija taʼ jiem Samwel bħala mħallef. Il-​bliet, waħda wara l-​oħra, kollha ngħataw lura f’idejn in-​nies t’Alla.—1 Sam. 7:13, 14.

12. Xi jfisser li Samwel ‘wettaq il-​ġustizzja,’ u liema kwalitajiet għenuh jibqaʼ effettiv?

¹² Ħafna sekli wara, l-​appostlu Pawlu semma lil Samwel fost l-​imħallfin u l-​profeti leali li “wettqu l-​ġustizzja.” (Ebr. 11:32, 33) Tabilħaqq, Samwel għamel dak li hu tajjeb u sewwa f’għajnejn Alla u ħeġġeġ lil oħrajn jagħmlu l-​istess. Hu baqaʼ jkun effettiv għax stenna bil-​paċenzja lil Ġeħova biex jaġixxi, u b’lealtà baqaʼ għaddej b’xogħlu minkejja d-​diżappunti. Hu wera wkoll li hu persuna grata. Wara r-​rebħa f’Mispa, Samwel għamel monument b’tifkira tal-​mod kif Ġeħova għen lin-​nies tiegħu.—1 Sam. 7:12.

13. (a) Liema kwalitajiet għandna bżonn sabiex nimitaw lil Samwel? (b) Meta taħseb li jkun żmien tajjeb biex tiżviluppa kwalitajiet bħal taʼ Samwel?

¹³ Tixtieq int ‘twettaq il-​ġustizzja’? Jekk iva, tagħmel tajjeb jekk titgħallem mill-​paċenzja, l-​umiltà, u l-​apprezzament taʼ Samwel. (Aqra l-​1 Pietru 5:6.) Min minna m’għandux bżonn dawn il-​kwalitajiet? Lil Samwel swielu taʼ ġid li jikseb u juri kwalitajiet bħal dawn meta kien għadu pjuttost żgħir għax hu ffaċċja diżappunti akbar tul is-​snin taʼ wara.

“Uliedek Ma Mxewx fi Triqatek”

14, 15. (a) Liema diżappunt serju ffaċċja Samwel wara li “kien xjaħ”? (b) Kien Samwel missier ħażin bħalma kien Għeli? Spjega.

¹⁴ Meta nerġgħu naqraw dwar Samwel, hu “kien xjaħ.” Samwel kellu żewġ ulied subien li kienu kibru sa dak iż-​żmien—Ġoel u Abija—u fdalhom f’idejhom ir-​responsabbiltà li jgħinuh fix-​xogħol tiegħu bħala mħallef. Iżda b’sogħba, hu wera fiduċja fil-​persuni żbaljati. Għalkemm Samwel kien bniedem onest u ġust, uliedu pprofittaw ruħhom mill-​pożizzjonijiet tagħhom billi għawġu l-​ħaqq u aċċettaw it-​tixħim.—1 Sam. 8:1-​3.

¹⁵ Darba minnhom, l-​irġiel ixjeħ taʼ Iżrael avviċinaw lill-​profeta xwejjaħ biex jilmentaw. Huma qalu: “Uliedek ma mxewx fi triqatek.” (1 Sam. 8:4, 5) Kien Samwel konxju tal-​problema? Ir-​rakkont ma jgħidx. Iżda, għall-​kuntrarju taʼ Għeli, Samwel ċertament li ma kienx missier ħażin. Ġeħova kien ċanfar u kkastiga lil Għeli talli naqas li jikkoreġi l-​ħażen taʼ wliedu u talli ġab lil uliedu qabel Alla. (1 Sam. 2:27-​29) Ġeħova qatt ma sab nuqqas bħal dan f’Samwel.

16. Liema sentimenti jifnu lill-​ġenituri taʼ tfal ribellużi, u l-​ġenituri kif għandhom mnejn isibu xi ftit tal-​faraġ u gwida fl-​eżempju taʼ Samwel?

¹⁶ Ir-​rakkont ma jirrivelax l-​għajb, l-​ansjetà, jew id-​diżappunt agonizzanti taʼ Samwel meta sar jaf bil-​kondotta mill-​agħar taʼ wliedu. Madankollu, ħafna ġenituri faċilment jistgħu jifhmu u jagħdru lil Samwel. Fiż-​żminijiet ebsin li qed ngħixu llum, ir-​ribelljoni kontra l-​awtorità u d-​dixxiplina tal-​ġenituri teffettwa lil ħafna nies. (Aqra t-​2 Timotju 3:1-​5.) Ġenituri li qed ikampaw maʼ dan it-​tip taʼ wġigħ jistgħu jsibu xi ftit tal-​faraġ u gwida fl-​eżempju taʼ Samwel. Avolja wliedu għażlu li ma jibqgħux leali, Samwel baqaʼ leali. Ftakar, anki jekk il-​kliem u d-​dixxiplina ma jilħqux il-​qlub xierfa, l-​eżempju jkaxkar. U l-​ġenituri dejjem għandhom l-​opportunità li lil Missierhom stess, Alla Ġeħova, iġegħluh iħossu kburi, bħalma għamel Samwel.

“Aħtrilna Sultan”

17. L-​irġiel ixjeħ taʼ Iżrael x’rikjesta għamlulu lil Samwel, u hu kif irreaġixxa?

¹⁷ Ulied Samwel ma setgħux jimmaġinaw kemm kienu se jkunu kbar l-​effetti tar-​regħba u l-​egoiżmu tagħhom. L-​irġiel ixjeħ taʼ Iżrael komplew jgħidu lil Samwel: “Aħtrilna sultan biex jiġġudikana bħall-​ġnus kollha.” Kienet din ir-​rikjesta bħallikieku qed jirrifjutaw lil Samwel? Wara kollox, hu kien ilu jiġġudika lil dawn in-​nies f’isem Ġeħova għal għaxriet taʼ snin. Issa huma ma ridux sempliċi profeta bħal Samwel, imma sultan biex ikun l-​imħallef tagħhom. Il-​ġnus tal-​madwar kellhom is-​slaten, u l-​Iżraelin riedu wieħed ukoll! Samwel kif irreaġixxa? Naqraw li “din il-​ħaġa kienet ħażina” f’għajnejn Samwel.—1 Sam. 8:5, 6.

18. Ġeħova kif farraġ lil Samwel u madankollu kixef kemm kien serju d-​dnub taʼ Iżrael?

¹⁸ Innota kif irreaġixxa Ġeħova meta Samwel talab dwar din il-​kwistjoni: “Ismaʼ minn leħen in-​nies f’kulma jgħidulek; għax mhux lilek ċaħdu, imma lili ċaħdu milli nkun sultan fuqhom.” Filwaqt li dan kien taʼ faraġ għal Samwel, kien insult ikrah min-​nies lejn Alla li Jistaʼ Kollox! Ġeħova qal lill-​profeta tiegħu biex iwissi lill-​Iżraelin dwar il-​konsegwenzi li kellhom ibatu talli jkollhom sultan uman. Meta Samwel obda, huma insistew: “Le, imma sultan ikun fuqna.” Ubbidjenti lejn Alla tiegħu bħal dejjem, Samwel mar u ħatar lis-​sultan li Ġeħova kien għażel.—1 Sam. 8:7-​19.

19, 20. (a) Samwel b’liema modi obda d-​direzzjoni taʼ Ġeħova biex jidlek lil Sawl bħala sultan taʼ Iżrael? (b) Samwel kif kompla jgħin lin-​nies taʼ Ġeħova?

¹⁹ Iżda Samwel kif obda? Kontra qalbu? B’mod indifferenti? Ħalla hu d-​diżappunt iħassarlu qalbu u jġiegħlu jimtela bl-​imrar? Ħafna għandhom mnejn jirreaġixxu b’dan il-​mod f’sitwazzjoni bħal din—imma mhux Samwel. Hu dilek lil Sawl u rrikonoxxa li r-​raġel kien ġie magħżul minn Ġeħova nnifsu. Hu bies lil Sawl bħala sinjal taʼ merħba u bħala sottomissjoni lejn is-​sultan il-​ġdid. U hu qal lin-​nies: “Rajtuh lil dak li ntgħażel minn Ġeħova, li m’hemm ħadd bħalu fost in-​nies kollha?”—1 Sam. 10:1, 24.

²⁰ Samwel ma qagħadx ifittex ix-​xagħra fl-​għaġina, iżda ffoka fuq it-​tajjeb tar-​raġel li Ġeħova kien għażel. Hu nnifsu ffoka fuq ir-​rekord tiegħu taʼ integrità lejn Alla minflok fuq l-​approvazzjoni taʼ nies li jduru maʼ kull riħ. (1 Sam. 12:1-​4) Barra minn hekk, hu ħadem b’lealtà fl-​inkarigu tiegħu u ta pariri lin-​nies t’Alla dwar il-​perikli spiritwali li ffaċċjaw u inkuraġġiehom jibqgħu leali lejn Ġeħova. Il-​parir laqathom fil-​laħam il-​ħaj u n-​nies talbu lil Samwel bil-​ħniena biex jitlob għan-​nom tagħhom. Hu tahom din it-​tweġiba mill-​isbaħ: “Jien ma jgħaddilix minn moħħi, min-​naħa tiegħi, li nidneb kontra Ġeħova billi ma nibqax nitlob għan-​nom tagħkom; u rrid ngħallimkom it-​triq li hi tajba u sewwa.”—1 Sam. 12:21-​24.

21. L-​eżempju taʼ Samwel kif jistaʼ jkun t’għajnuna jekk qatt tħossok diżappuntat meta xi ħadd ieħor jingħata xi pożizzjoni jew privileġġ?

²¹ Qatt ħassejtek diżappuntat meta xi ħadd ieħor ingħata xi pożizzjoni jew privileġġ? L-​eżempju taʼ Samwel iservi taʼ tfakkira ħajja li m’għandna qatt inħallu l-​għira jew l-​imrar irabbi l-​għeruq f’qalbna. (Aqra Proverbji 14:30.) Alla għandu ħafna xogħol premjanti u sodisfaċenti għal kull wieħed u waħda mill-​qaddejja leali tiegħu.

“Kemm Se Ddum Issewwed Qalbek Minħabba Sawl?”

22. Samwel għall-​bidu għala kellu raġun jara t-​tajjeb f’Sawl?

²² Samwel kellu raġun jara t-​tajjeb f’Sawl; dan kien raġel mill-​aħjar. Kien fih raġel, qalbieni, kapaċi, u għall-​bidu kien modest u ma jippretendihiex. (1 Sam. 10:22, 23, 27) Barra minn dawn l-​għotjiet sbieħ, hu kellu għotja prezzjuża—il-​libertà tal-​għażla dwar ħajtu u dwar id-​deċiżjonijiet tiegħu. (Dt. 30:19) Użaha sew din l-​għotja?

23. Liema kienet l-​ewwel kwalità prezzjuża li tilef Sawl, u kif wera l-​arroganza tiegħu li kienet qed tiżdied?

²³ B’sogħba, meta l-​poter jitlaʼ għal ras dak li jkun, il-​modestja tkun l-​ewwel kwalità li tgħib. F’kemm ilna ngħidu, Sawl sar arroganti. Hu għażel li ma jobdix l-​ordnijiet taʼ Ġeħova li għaddielu Samwel. Darba, Sawl tilef il-​paċenzja u offra sagrifiċċju li Samwel kellu l-​ħsieb li joffri. Samwel kellu jikkoreġih b’mod sod u bassar li d-​dritt li jsaltan ma kellux jibqaʼ fil-​familja taʼ Sawl. Minflok ma tgħallem mid-​dixxiplina, Sawl ikkommetta atti taʼ diżubbidjenza iktar gravi.—1 Sam. 13:8, 9, 13, 14.

24. (a) Sawl b’liema mod m’obdiex lil Ġeħova fil-​gwerra kontra l-​Għamalekin? (b) Sawl kif irreaġixxa għall-​korrezzjoni, u x’kienet id-​deċiżjoni taʼ Ġeħova?

²⁴ Permezz taʼ Samwel, Ġeħova qal lil Sawl biex jaħbat għall-​Għamalekin. L-​istruzzjonijiet taʼ Ġeħova inkludew ordni biex joqtol lis-​sultan mill-​agħar tagħhom, Agag. Madankollu, Sawl ħeles lil Agag kif ukoll l-​aqwa fost il-​priża li kellha tinqered. Meta Samwel ġie biex jikkoreġih, Sawl irrivela kemm kien inbidel. Minflok ma aċċetta l-​korrezzjoni bil-​modestja, hu ġġustifika lilu nnifsu, ġab l-​iskużi, iġġustifika l-​azzjonijiet tiegħu, evita l-​kwistjoni, u pprova jwaħħal f’ħaddieħor. Meta Sawl ipprova jxejjen id-​dixxiplina billi jistqarr li xi ftit mill-​priża kienet intenzjonata għas-​sagrifiċċju lil Ġeħova, Samwel lissen il-​kliem famuż: “Ara! Li tobdi hu aħjar minn xi sagrifiċċju.” B’kuraġġ, Samwel ċanfar lir-​raġel u wera x’kienet id-​deċiżjoni taʼ Ġeħova: Id-​dritt tal-​ħakma kellu jittieħed mingħand Sawl u jingħata lil xi ħadd ieħor.a—1 Sam. 15:1-​33.

25, 26. (a) Samwel għala sewwed qalbu minħabba Sawl, u Ġeħova kif tah korrezzjoni ħafifa lill-​profeta Tiegħu? (b) Liema lezzjoni tgħallem Samwel meta mar id-​dar taʼ Ġesse?

²⁵ Samwel kien imnikket għall-​aħħar minħabba n-​nuqqasijiet taʼ Sawl. Hu qattaʼ l-​lejl jgħajjat lil Ġeħova u jitolbu dwar il-​kwistjoni. Hu saħansitra sewwed qalbu għal dan ir-​raġel. Samwel kien ra ħafna potenzjal u kwalitajiet tajbin f’Sawl, imma issa ra li kollox kien ferħa bla temma. Ir-​raġel li xi darba kien jaf kien inbidel—kien tilef l-​aqwa kwalitajiet tiegħu u kien qed jiħodha kontra Ġeħova. Samwel ma ried jarah qatt iktar b’għajnejh lil Sawl. Iżda maż-​żmien, Ġeħova ta lil Samwel korrezzjoni ħafifa: “Kemm se ddum issewwed qalbek minħabba Sawl, filwaqt li jien, min-​naħa tiegħi, warrabtu biex ma jsaltanx fuq Israel? Imla l-​qarn tiegħek biż-​żejt u mur. Se nibagħtek għand Ġesse, il-​Betlehemi, għaliex minn fost uliedu jien għażilt sultan għalija.”—1 Sam. 15:34, 35; 16:1.

²⁶ L-​iskop taʼ Ġeħova ma jiddependix mill-​bnedmin imperfetti li mhux dejjem ikunu leali. Jekk bniedem wieħed ma jibqax leali, Ġeħova jsib ieħor biex iwettaq ir-​rieda Tiegħu. Għalhekk, ix-​xwejjaħ Samwel ma baqax imdejjaq minħabba Sawl. Skont id-​direzzjoni taʼ Ġeħova, Samwel mar id-​dar taʼ Ġesse f’Betlehem fejn iltaqaʼ maʼ wlied Ġesse li kellhom dehra impressjonanti. Madankollu, sa mill-​ewwel wieħed, Ġeħova fakkar lil Samwel biex iħares lil hinn mill-​kwalitajiet fiżiċi. (Aqra l-​1 Samwel 16:7.) Finalment, Samwel iltaqaʼ mal-​iżgħar wieħed fost l-​aħwa, u dan kien l-​għażla taʼ Ġeħova—David!

27. (a) X’għen biex il-​fidi taʼ Samwel tibqaʼ tissoda? (b) Kif tħossok dwar l-​eżempju li ħalla Samwel?

²⁷ Fl-​aħħar snin taʼ ħajtu, Samwel ra iktar ċar kemm kienet sewwa d-​deċiżjoni taʼ Ġeħova biex David jieħu post Sawl. Sawl żviluppa għira li ġegħlitu jrid joqtol lil David, u sar ukoll apostata. Madankollu, David wera li kellu kwalitajiet sbieħ—il-​kuraġġ, l-​integrità, il-​fidi, u l-​lealtà. Hekk kif ħajjet Samwel kienet waslet biex tintemm, il-​fidi tiegħu dejjem issodat iktar u iktar. Hu ra li ebda diżappunt mhu kbir wisq għal Ġeħova biex ifejqu, isolvih, jew saħansitra jdawru f’barka. Fl-​aħħar, Samwel miet u ħalla warajh rekord taʼ ħajja straordinarja li damet kważi 100 sena. Iżrael kollu beka t-​telfa taʼ dan ir-​raġel leali—u bir-​raġun! Sal-​ġurnata tal-​lum, il-​qaddejja taʼ Ġeħova jagħmlu tajjeb li jistaqsu, ‘Se nimitaha jien il-​fidi taʼ Samwel?’