Min Hu Jehovah?

“MIN hu Jehovah?” Dik il-​mistoqsija saret 3,500 sena ilu minn Farawni l-​kburi, sultan tal-​Eġittu. Milli jidher biex jisfida żied: “Jien lanqas xejn ma nafu lil Jehovah.” Żewġt irġiel li dak inhar kienu weqfin quddiem Farawni kienu jafu Jehovah min kien. Kienu l-​aħwa Mosè u Aronne, mit-​tribù Iżraelit taʼ Levi. Jehovah kien bagħathom biex jitolbu lill-​ħakkiem tal-​Eġittu ħalli jibgħat lill-​Iżraeliti fix-​xagħri biex jiċċelebraw festa reliġjuża.​—Eżodu 5:​1, 2.

Farawni ma ried ebda tweġiba għall-​mistoqsija tiegħu. Bl-​awtorità tiegħu, il-​qassisin ġabu ’l quddiem il-​qima taʼ mijiet taʼ allat foloz. Wara kollox, Farawni nnifsu kien meqjus bħala alla! Skond il-​mitoloġija Eġizzjana, hu kien iben l-​alla xemx Ra u l-​inkarnazzjoni tal-​alla Ħorus li kellu rasu taʼ falkun. Farawni ġie indirizzat b’titli bħal “l-​alla setgħan” u “l-​etern.” Mela mhux taʼ b’xejn li kien jistaqsi bi stmerrija: “Min hu Jehovah, biex għandi nobdi lil leħnu?”

Mosè u Aronne ma kellhomx bżonn iwieġbu dik il-​mistoqsija. Farawni kien jaf li Jehovah kien dak Alla li kien meqjum mill-​Iżraeliti, li dak iż-​żmien kienu qegħdin isofru taħt il-​jasar Eġizzjan. Imma Farawni u l-​Eġittu kollu malajr kienu se jitgħallmu li Jehovah hu l-​veru Alla. L-​istess illum, Jehovah se jgħarraf ismu u d-​divinità tiegħu lil kulħadd fuq l-​art. (Eżekjel 36:23) Mela nistgħu nibbenefikaw billi nikkunsidraw kif Alla Jehovah kabbar lil ismu fl-​Eġittu tal-​qedem.

Superjuri għall-​Allat Eġizzjani

Meta Farawni staqsa bi sfida min kien Jehovah, ma stenniex il-​konsegwenzi li ġarrab. Jehovah innifsu wieġeb billi ġab il-​għaxar kastigi fuq l-​Eġittu. Dawk il-​kastigi ma kinux sempliċement daqqiet taʼ ħarta kontra l-​ġens. Kienu daqqiet taʼ ħarta kontra l-​allat tal-​Eġittu.

Il-kastigi wrew is-​superjorità taʼ Jehovah fuq l-​allat Eġizzjani. (Eżodu 12:12; Numri 33:4) Immaġina l-​frattarija li qamet meta Jehovah bidel ix-​Xmara Nil u l-​ilmijiet kollha tal-​Eġittu f’demm! Permezz taʼ dan il-​miraklu, Farawni u l-​poplu tiegħu saru jafu li Jehovah kien superjuri għall-​alla tan-​Nil, Ħapi. Il-​mewt tal-​ħut fin-​Nil kienet daqqa taʼ ħarta wkoll għar-​reliġjon Eġizzjana, minħabba li ċerti tipi taʼ ħut kienu jiġu meqjumin.—Eżodu 7:19-21.

Imbagħad, Jehovah ġab kastig taʼ żrinġijiet fuq l-​Eġittu. Dan skredita lill-​alla żrinġa Eġizzjana, Ħeqt. (Eżodu 8:5-14) It-​tielet kastig ikkonfonda lill-​qassisin li kienu jipprattikaw il-​maġija u li ma kellhomx il-​ħila jidduplikaw il-​miraklu taʼ Jehovah li biddel it-​trab f’nemus. “Huwa s-​sabaʼ t’Alla!” bdew igħajtu. (Eżodu 8:16-19) L-​alla Eġizzjan Tot, li kienu tawh il-​kredtu għall-​invenzjoni tal-​arti tal-​maġija, ma kellux il-​ħila jgħin lil dawk l-​impusturi.

Farawni kien qiegħed jitgħallem min kien Jehovah. Jehovah kien dak Alla li setaʼ jħabbar l-​iskop tiegħu permezz taʼ Mosè u mbagħad iwettqu billi jġib kastigi mirakolużi fuq l-​Eġizzjani. Jehovah setaʼ wkoll jibda u jispiċċa d-​daqqiet taʼ ħarta skond kif irid hu. Dan il-​għarfien, madankollu, ma qanqalx lil Farawni biex jissottometti ruħu lejn Jehovah. Minflok, il-​ħakkiem kburi tal-​Eġittu b’mod stinat kompla jirreżisti lil Jehovah.

Matul ir-​rabaʼ kastig, ix-​xidji rvinaw l-​art, invadew id-​djar, u probabbilment imlew l-​arja, li kienet hija nfisha oġġett taʼ qima ppersonifikata fl-​alla Xu jew fl-​alla mara Isis, sultana tas-​sema. Il-​kelma Ebrajka għal dan l-​insett ġiet mogħtija bħala “xidja,” “dog fly,” u “ħanfusa.” (New World Translation; Septuagint; Young) Jekk f’dan kien involut il-​ħanfus Skarabew, l-​Eġizzjani kienu kkastigati bl-​insetti li huma kienu jikkunsidraw bħala sagri, u n-​nies ma setgħux jimxu mingħajr ma jirfsuhom taħt saqajhom. Kien x’kien, dan il-​kastig lil Farawni għallmu xi ħaġa ġdida dwar Jehovah. Għalkemm l-​allat tal-​Eġittu ma setgħux jipproteġu mix-​xidji lil dawk li kienu jqimuhom, Jehovah setaʼ jipproteġi lill-​poplu tiegħu. Dan il-​kastig u l-​oħrajn li ġew warajh laqtu lill-​Eġizzjani imma mhux lill-​Iżraeliti.—Eżodu 8:20-24.

Il-ħames kastig kien pesta fuq il-​bhejjem tal-​Eġizzjani. Din id-​daqqa taʼ ħarta ġiegħlet jistħu lil Ħator, lil Apis, u lil Nut li kienet l-​alla mara fis-​sema forma taʼ baqra. (Eżodu 9:​1-7) Is-​sitt kastig ġab infafet fuq il-​bniedem u l-​bhima, billi umilja lill-​allat Tot, Isis, u Ptaħ, li b’mod żballjat kienu jieħdu l-​kredtu talli kienu kapaċi jfejqu.—Eżodu 9:​8-11.

Is-sebaʼ kastig kien ix-​xita bil-​qliel taʼ silġ, b’nar iriegħed fost is-​silġ. Din id-​daqqa taʼ ħarta ġiegħlet jistħu lill-​alla Rexpu, li suppost kien is-​sid tas-​sajjetti, u lil Tot, li kien jingħad li kien jikkmanda lix-​xita u lir-​ragħad. (Eżodu 9:​22-26) It-​tmien daqqa taʼ ħarta, kastig tal-​ġurati, uriet is-​superjorità taʼ Jehovah fuq l-​alla tal-​fertilità Min, li suppost kien il-​protettur tal-​uċuħ tar-​rabaʼ. (Eżodu 10:12-15) Id-​disaʼ daqqa taʼ ħarta, dlam għal tlett ijiem fuq l-​Eġittu, ġabet stmerrija fuq l-​allat Eġizzjani bħalma huma l-​allat tax-​xemx Ra u Ħorus.—Eżodu 10:​21-23.

Minkejja disaʼ kastigi qerrieda, Farawni baqaʼ jirrifjuta li jeħles lill-​Iżraeliti. L-​ebusija taʼ qalbu swiet ħafna lill-​Eġittu meta Alla ġab il-​għaxar u l-​aħħar kastig​—il-​mewt tal-​ewwel imwieled tal-​bniedem u tal-​bhima. Saħansitra l-​ewwel tifel imwieled taʼ Farawni nqered, għalkemm kien meqjus bħala alla. B’hekk Jehovah ‘esegwixxa ġudizzji fuq l-​allat kollha tal-​Eġittu.’—Eżodu 12:​12, 29.

Farawni issa sejjaħ lil Mosè u lil Aronne u qal: “Qumu, oħorġu minn ġo nofs il-​poplu tiegħi, kemm intom u kemm l-​ulied l-​oħra taʼ Iżrael, u morru, aqdu lil Jehovah, sewwa sew bħalma stqarrejtu. Ħudu kemm l-​imrieħel tagħkom u kemm il-​baqar tagħkom, sewwa sew bħalma stqarrejtu, u morru. Ukoll, tridu tbierku lili minbarra dan.”—Eżodu 12:​31, 32.

Dak li Jippreserva lill-​Poplu Tiegħu

L-​Iżraeliti telqu, imma Farawni malajr deherlu li kienu qed jiġġerrew bla ma jafu fejn sejrin fix-​xagħri. Hu u l-​qaddejja tiegħu issa staqsew: “X’inhu dan li għamilna, f’li bagħatna lil Iżrael lil hinn milli jitjassru għalina?” (Eżodu 14:3-5) It-​telfa taʼ dan il-​ġens irsir kien se jkun daqqa taʼ ħarta kbira għall-​ekonomija tal-​Eġittu.

Farawni ġabar l-​armata tiegħu u ġera wara Iżrael sa ma waslu Piħaħirot. (Eżodu 14:6-9) Militarment, is-​sitwazzjoni kienet tidher tajba għall-​Eġizzjani minħabba li l-​Iżraeliti kienu msakkrin bejn il-​baħar u l-​muntanji. Imma Jehovah aġixxa biex jipproteġi lill-​Iżraeliti billi poġġa sħaba bejnhom u bejn l-​Eġizzjani. Fuq in-​naħa tal-​Eġizzjani, “tat prova li hi sħaba flimkien mad-​dlam,” u b’hekk żammithom milli jattakkaw. Fuq in-​naħa l-​oħra, is-​sħaba kienet tiddi, “iddawwal il-​lejl” għal Iżrael.—Eżodu 14:10-20.

L-Eġizzjani kienu ddeterminati li jisirqu u jeqirdu imma ġew imfixklin mis-​sħaba. (Eżodu 15:9) Meta telqet, x’ħaġa tal-​għaġeb! L-​ilmijiet tal-​Baħar l-​Aħmar kienu ġew mifruqin, u l-​Iżraeliti kienu qegħdin jaqsmu għan-​naħa l-​oħra fuq art niexfa! Farawni u l-​armati tiegħu irħewlha jirbombjaw minn fuq qiegħ-il baħar, iddeterminati li jaqbdu u jisirqu lill-​irsiera taʼ qabel tagħhom. Madankollu, il-​ħakkiem kburi tal-​Eġittu ma kienx ikkalkulah lil dak Alla tal-​Ebrej. Jehovah beda jitfaʼ lill-​Eġizzjani f’konfużjoni sħiħa, billi jaqlgħalhom ir-​roti tal-​karrijiet tagħhom.—Eżodu 14:21-25a.

“Ejjew naħarbu minn kwalunkwe kuntatt maʼ Iżrael!” għajtu l-​irġiel taʼ ħila tal-​Eġittu, “għaliex Jehovah ċertament li jiġġieled għalihom kontra l-​Eġizzjani.” Farawni u l-​irġiel tiegħu rrealizzawh dan meta kien tard wisq. Qawwi u sħiħ fuq in-​naħa l-​oħra, Mosè ħareġ idu ’l barra għal fuq il-​baħar, u l-​ilmijiet reġgħu lura, billi qatlu lil Farawni u l-​armati tiegħu.—Eżodu 14:25b-28.

Lezzjonijiet Imgħallmin mill-​Esperjenza

Mela, allura, min hu Jehovah? Farawni l-​kburi ħa t-​tweġiba għal dik il-​mistoqsija. Il-​ġrajjiet fl-​Eġittu wrew li Jehovah huwa l-​uniku veru Alla, totalment differenti mill-​“allat bla valur” tal-​ġnus. (Salm 96:​4, 5) Bil-​qawwa tal-​għaġeb tiegħu, Jehovah ‘għamel is-​smewwiet u l-​art.’ Huwa wkoll il-​Ħellies il-​Kbir, il-​Wieħed li ‘ħareġ lill-​poplu tiegħu Iżrael ’il barra mill-​art tal-​Eġittu, b’sinjali, mirakli, id b’saħħitha, u biżaʼ kbir.’ (Ġeremija 32:​17-21) Xi prova ċara ta dan li Jehovah jistaʼ jipproteġi lill-​poplu tiegħu!

Farawni tgħallem dawk il-​lezzjonijiet permezz taʼ esperjenza qarsa. Fil-​fatt, l-​aħħar lezzjoni swietlu ħajtu. (Salm 136:​1, 15) Kien ikun bil-​wisq iktar għaqli li kieku wera l-​umiltà meta staqsa, “Min hu Jehovah?” Imbagħad dak il-​ħakkiem kien setaʼ jaġixxi fi qbil mat-​tweġiba li rċieva. Bil-​ferħ, ħafna nies umlin illum qegħdin jitgħallmu min hu Jehovah. U liema xorta taʼ personalità għandu Hu? X’jitlob minna? Jalla l-​artiklu li jmiss ikabbar l-​apprezzament tiegħek lejn il-​Wieħed li hu biss jismu Jehovah.​—Salm 83:18.