It-​Twelid taʼ Ġesù—l-​Istorja Vera

AĦSEB f’xi ġrajja li hi magħrufa sew fl-​istorja taʼ pajjiżek. Hemm ħafna evidenza li tappoġġaha, u ġiet iddokumentata minn iktar minn storjografu wieħed. Issa, xi ngħidu jekk xi ħadd jgħidlek li din il-​ġrajja qatt ma seħħet, li kienet biss ħrafa? Jew, xi ngħidu kieku s-​sitwazzjoni kienet tolqtok iktar mill-​viċin, u xi ħadd isostni li ħafna milli kienu qalulek tal-​familja tiegħek dwar it-​twelid u l-​ħajja bikrija taʼ nannuk m’huwiex veru? Fiż-​żewġ każi, li dan sempliċement jiġi ssuġġerit għandu mnejn jirrabjak. Żgur li ma tkunx trid taċċetta pretensjonijiet bħal dawn kif ġieb u laħaq!

Madankollu, hija ħaġa komuni li l-​kritiċi llum jinjoraw l-​iddokumentar tal-​Vanġeli minn Mattew u Luqa dwar it-​twelid taʼ Ġesù. Huma jgħidu li dawn ir-​rakkonti huma kontradittorji għall-​aħħar, li qatt ma jistgħu jaqblu, u li t-​tnejn li huma fihom gideb sfaċċat u żbalji taʼ l-​istorja. Jistaʼ dan ikun veru? Minflok ma naċċettaw akkużi bħal dawn, ejjew neżaminaw dak li hemm iddokumentat fil-​Vanġeli aħna stess. Waqt li nagħmlu dan, ejjew naraw x’għandhom x’jgħallmuna llum.

L-​Iskop tal-​Kitba

Qabel nibdew, ikun t’għajnuna li niftakru x’inhu l-​iskop taʼ dawn ir-​rakkonti Bibliċi. Dawn m’humiex bijografiji; huma Vanġeli. Huwa importanti li nagħrfu d-​differenza. F’bijografija, l-​awtur għandu mnejn jimla mijiet taʼ paġni, biex jipprova juri kif is-​suġġett tiegħu żviluppa fl-​individwu li hu magħruf tant sew. B’hekk, f’xi bijografiji nsibu paġni fuq paġni b’dettalji dwar l-​arblu tar-​razza, it-​twelid, u t-​tfulija tas-​suġġetti tagħhom. Fil-​każ tal-​Vanġeli nsibu xi ħaġa differenti. Mill-​erbaʼ Vanġeli li ġew iddokumentati, dawk taʼ Mattew u Luqa huma l-​uniċi tnejn li jirrakkontaw dwar it-​twelid u t-​tfulija taʼ Ġesù. Madankollu, l-​iskop tagħhom m’huwiex li juru kif Ġesù sar il-​bniedem li sar. Ftakar, is-​segwaċi taʼ Ġesù rrikonoxxew li hu kien eżista bħala ħlejqa spirtu qabel ma rifes għall-​ewwel darba fuq wiċċ id-​dinja. (Ġwann 8:23, 58) Għalhekk, Mattew u Luqa ma wżawx it-​tfulija taʼ Ġesù sabiex jispjegaw x’tip taʼ bniedem sar. Minflok, irrakkontaw ġrajjiet li qdew l-​iskop tal-​Vanġeli tagħhom.

U għal liema skop kitbuhom? Il-​kelma “vanġelu” tfisser “aħbar tajba.” Iż-​żewġt irġiel kellhom l-​istess messaġġ​—li Ġesù huwa l-​Messija mwiegħed, jew Kristu; li miet biex ipatti għad-​dnubiet taʼ l-​umanità; u li ġie rxoxtat u reġaʼ lura fis-​sema. Imma ż-​żewġ kittieba kienu ġejjin minn sfondi li kienu differenti ħafna, u kitbu għal qarrejja differenti. Mattew, li kien kollettur tat-​taxxi, fassal ir-​rakkont tiegħu għal qarrejja li fil-​biċċa l-​kbira kienu Lhud. Luqa, li kien tabib, kiteb lill-​“għażiż Teofilu”​—li jistaʼ jkun li kellu xi kariga għolja—​u fl-​istess ħin, lil numru akbar taʼ qarrejja Lhud u Ġentili. (Luqa 1:1-​3) Kull kittieb għażel l-​iktar ġrajjiet li kienu rilevanti għall-​qarrejja partikulari tiegħu u li x’aktarx setgħu jikkonvinċuhom. B’hekk, dak li ddokumenta Mattew jenfasizza l-​profeziji taʼ l-​Iskrittura Ebrajka li twettqu f’konnessjoni maʼ Ġesù. Luqa, mill-​banda l-​oħra, juża l-​mod iktar klassiku taʼ ddokumentar li setgħu jagħrfu l-​qarrejja tiegħu li ma kinux Lhud.

B’hekk, mhix sorpriża li r-​rakkonti tagħhom huma differenti. Imma, kuntrarju għal dak li jsostnu l-​kritiċi, iż-​żewġ rakkonti ma jikkontradixxux lil xulxin. Dawn jikkomplimentaw lil xulxin, u jimminċottaw tajjeb flimkien biex jifformaw stampa iktar sħiħa.

It-​Twelid taʼ Ġesù f’Betlehem

Kemm Mattew u kemm Luqa jiddokumentaw miraklu taʼ l-​għaġeb rigward it-​twelid taʼ Ġesù​—hu twieled minn verġni. Mattew juri li dan il-​miraklu wettaq profezija li kienet tlissnet sekli qabel minn Isaija. (Isaija 7:14; Mattew 1:22, 23) Luqa jispjega li Ġesù twieled f’Betlehem għaliex Ġużeppi u Marija ġew imġegħlin jivvjaġġaw s’hemmhekk minħabba ċensiment ordnat minn Ċesari. (Ara l-​kaxxa f’paġna 7.) Il-​fatt li Ġesù twieled f’Betlehem kien sinjifikanti. Sekli qabel, il-​profeta Mikea kien bassar li l-​Messija kellu jkun minn din il-​belt żgħira ħdejn Ġerusalemm li tant kienet tidher insinjifikanti.—Mikea 5:1 [Mikea 5:2, New World Translation].

Il-​lejl tat-​twelid taʼ Ġesù sar famuż bħala l-​bażi għax-​xeni tat-​Twelid tiegħu. Madankollu, l-​istorja vera hija differenti għalkollox minn dik li taʼ spiss tintwera. L-​istorjografu Luqa, li jgħidilna biċ-​ċensiment li ġab lil Ġużeppi u Marija sa Betlehem, jgħidilna wkoll li r-​rgħajja qattgħu dak il-​lejl importanti barra mal-​merħliet tagħhom. Dawn iż-​żewġ ċirkustanzi wasslu lil ħafna riċerkaturi tal-​Bibbja biex jikkonkludu li Ġesù ma setax twieled f’Diċembru. Huma jiġbdu għall-​attenzjoni l-​improbabbilità li Ċesari setaʼ ġiegħel lil-​Lhud, nies li malajr setgħu jsiru vjolenti, jivvjaġġaw lejn l-​ibliet taʼ twelidhom waqt l-​istaġun tal-​kesħa u x-​xita, xi ħaġa li setgħet tirvellah iktar lil poplu ribelluż. L-​istudjużi jinnotaw li huwa daqstant improbabbli li r-​rgħajja setgħu kienu qed jgħixu barra mal-​merħliet tagħhom f’dan it-​temp qalil.—Luqa 2:8-​14.

Innota li Jehovah għażel li jħabbar it-​twelid taʼ Ibnu, mhux lill-​mexxejja reliġjużi taʼ dak iż-​żmien, li kienu taʼ skola u kapaċi jinfluwenzaw lin-​nies, imma lil ħaddiema raffi li kienu jgħixu barra. X’aktarx li l-​iskribi u l-​Fariżej ftit li xejn kellhom kuntatt mar-​rgħajja, li l-​ħinijiet irregolari tax-​xogħol tagħhom ma kinux jippermettulhom josservaw ċerti dettalji tal-​liġi orali. Imma Alla ffavorixxa lil dawn l-​irġiel umlin u leali b’unur kbir​—delegazzjoni t’anġli informathom li l-​Messija, li lilu l-​poplu t’Alla kien ilu jistenna għal eluf taʼ snin, kien għadu kif twieled f’Betlehem. Kienu dawn in-​nies, u mhux it-​“tliet slaten maġi” li taʼ spiss huma rrappreżentati fix-​xeni tat-​Twelid taʼ Ġesù, li żaru lil Marija u ’l Ġużeppi u raw lil din it-​tarbija innoċenti f’maxtura.—Luqa 2:15-​20.

Jehovah Jiffavorixxi lill-​Uħud Umlin li Jfittxu l-​Verità

Jehovah jiffavorixxi lil nies umlin li jħobbuh u huma interessati b’mod ħerqan f’li jaraw it-​twettiq taʼ l-​iskopijiet tiegħu. Din hi tema li tibqaʼ titfaċċa fil-​ġrajjiet marbutin mat-​twelid taʼ Ġesù. Meta, madwar xahar wara t-​twelid tat-​tifel, Ġużeppi u Marija jippreżentawh fit-​tempju b’ubbidjenza għal-​Liġi Mosajka, hemmhekk jagħmlu offerta taʼ “par gamiem jew żewġ bċieċen.” (Luqa 2:21-​24) Il-​Liġi attwalment kienet titlob li jiġi offrut muntun, imma kienet tippermetti din l-​għażla inqas għalja f’każi taʼ faqar. (Levitiku 12:1-​8) Aħseb dwar dan. Alla Jehovah, is-​Sovran taʼ l-​univers, għażel, mhux familja sinjura, imma waħda fqira biex tkun dik li fiha kellu jiġi mrobbi l-​Iben uniġenitu tiegħu li tant kien maħbub minnu. Jekk int ġenitur, dan għandu jservi taʼ tfakkira ħajja illi l-​aħjar rigal li tistaʼ tagħti lil uliedek​—wisq aħjar mill-​ġid materjali jew minn edukazzjoni prestiġjuża—​huwa ambjent fid-​dar fejn il-​valuri spiritwali jingħataw l-​ewwel post.

Fit-​tempju, żewġ qaddejja umlin u leali oħrajn jiġu ffavoriti minn Jehovah. Waħda minnhom hi Anna, armla taʼ 84 sena li “ma kienet titwarrab qatt mit-​tempju.” (Luqa 2:36, 37) L-​ieħor huwa raġel leali li kien imdaħħal fiż-​żmien u li kien jismu Xmun. It-​tnejn li huma jinsabu ferħanin ħafna bil-​privileġġ li Alla għoġbu jagħtihom​—li qabel ma jmutu jaraw b’għajnejhom stess lil dak li kellu jkun il-​Messija mwiegħed. Xmun ilissen profezija dwar it-​tifel. Din hija profezija mimlija tama imma fl-​istess ħin fiha ħjiel taʼ niket. Hu jbassar li din l-​omm żagħżugħa, Marija, xi darba kellha tiġi minfuda bil-​għali minħabba binha l-​maħbub.—Luqa 2:25-​35.

Tifel fil-​Periklu

Il-​profezija taʼ Xmun hija tfakkira taʼ swied il-​qalb li dan it-​tifel innoċenti kellu jsir bniedem mibgħud. Saħansitra meta kien għadu tifel, din il-​mibegħda kienet diġà bdiet tintwera. Ir-​rakkont taʼ Mattew jagħti dettalji dwar kif dan seħħ. Għaddew ftit tax-​xhur, u Ġużeppi, Marija, u Ġesù issa qegħdin jgħixu f’dar f’Betlehem. Jiġu jżuruhom bla mistenni xi nies barranin. Minkejja dak li juru viżibilju taʼ xeni tat-​Twelid taʼ Ġesù, Mattew ma jispeċifikax kemm marru minn dawn l-​irġiel, lanqas isejħilhom “għorrief,” u wisq inqas “tliet slaten maġi.” Juża l-​kelma Griega maʹgoi, li tfisser “astrologi.” Dan waħdu għandu jagħti ħjiel lill-​qarrej li hemm xi ħaġa ħażina minn taħt, għax l-​astroloġija hija arti li l-​Kelma t’Alla tikkundannaha u li l-​Lhud leali kienu jevitawha skrupolożament.—Dewteronomju 18:10-​12; Isaija 47:13, 14.

Dawn l-​astrologi segwew kewkba mil-​Lvant u għandhom xi rigali għal “dak li twieled sultan tal-​Lhud.” (Mattew 2:2) Imma l-​kewkba ma tmexxihomx lejn Betlehem. Tiħodhom lejn Ġerusalemm u għand Erodi l-​Kbir. Ebda bniedem fid-​dinja m’għandu mezzi u motivi daqshekk qawwijin biex jagħmel il-​ħsara liċ-​ċkejken Ġesù. Dan ir-​raġel ambizzjuż u qattiel kien qatel diversi membri tal-​familja tiegħu stess li kien iqishom taʼ theddida.a Billi jħossu inkwetat wara li samaʼ bit-​twelid taʼ “sultan tal-​Lhud” futur, hu jibgħat lill-​astrologi biex isibu lil dak il-​Wieħed f’Betlehem. Huma u sejrin, tiġri xi ħaġa stramba. Il-​“kewkba” li mexxiethom lejn Ġerusalemm tidher qed tiċċaqlaq!—Mattew 2:1-​9.

Issa, jekk dan kienx attwalment dawl fis-​sema jew sempliċement viżjoni, aħna ma nafux. Imma dak li nafu żgur hu li din il-​“kewkba” ma kinitx minn Alla. Bi preċiżjoni malinna, din twassal lil dawn l-​adoraturi pagani dritt għand Ġesù​—tifel vulnerabbli, li ma jistax jiddefendi lilu nnifsu, u li huwa protett biss minn mastrudaxxa fqir u martu. L-​astrologi, li Erodi kien inqeda bihom mingħajr ma indunaw b’xejn, x’aktarx li kienu se jirrapportaw lura lill-​monarka vendikattiv, u dan kien iwassal għall-​qerda tat-​tifel. Imma Alla jintervieni f’ħolma u jibgħathom lura d-​dar minn triq oħra. Allura l-​“kewkba” żgur li kienet biċċa għodda taʼ l-​għadu t’Alla, Satana, li kien jasal għal kollox biex jagħmel id-​deni lill-​Messija. Kemm hi ħaġa ironika li l-​“kewkba” u l-​astrologi jintwerew fix-​xeni tat-​Twelid taʼ Ġesù bħala aġenti t’Alla!—Mattew 2:9-​12.

Xorta waħda, Satana ma jaqtax qalbu. Is-​Sultan Erodi, il-​wieħed li kien qed jinqeda bih fil-​kwistjoni, jordna li t-​tfal kollha taħt is-​sentejn f’Betlehem kellhom jinqatlu. Imma Satana ma jistax jirbaħ battalja waħda kontra Jehovah. Mattew jinnota li Alla kien ilu li ra bil-​quddiem saħansitra dan it-​tbiċċir brutali taʼ tfal innoċenti. Jehovah għal darb’oħra laqagħlu lil Satana, billi wissa lil Ġużeppi permezz t’anġlu biex jaħrab mill-​periklu u jmur l-​Eġittu. Mattew jirrapporta li f’xi żmien iktar tard, Ġużeppi għal darb’oħra ttrasferixxa lill-​familja żgħira tiegħu f’post ieħor u fl-​aħħar stabbilew ruħhom f’Nazaret, fejn Ġesù kiber flimkien maʼ ħutu subjien u bniet iżgħar minnu.—Mattew 2:13-​23; 13:55, 56.

It-​Twelid taʼ Ġesù—Dak li Jfisser Għalik

Ħassejtek int xi ftit jew wisq sorpriż b’din il-​ġabra fil-​qosor tal-​ġrajjiet konnessi mat-​twelid u t-​tfulija bikrija taʼ Ġesù? Ħafna hekk iħossuhom. Jissorprendu ruħhom meta jsibu li r-​rakkonti attwalment jaqblu u huma eżatti, minkejja li ħafna bil-​wiċċ tost jiddikjaraw il-​kuntrarju. Jissorprendu ruħhom meta jsiru jafu li xi ġrajjiet ġew imbassrin mijiet taʼ snin bil-​quddiem. U jissorprendu ruħhom għall-​fatt li xi elementi fundamentali fil-​Vanġeli huma differenti b’mod li jispikka minn dak li jingħata stampa tiegħu fl-​istejjer tradizzjonali tat-​Twelid taʼ Ġesù u fil-​presepji.

Forsi l-​iktar ħaġa sorprendenti minn dan kollu, iżda, hija li ħafna miċ-​ċelebrazzjonijiet tradizzjonali tal-​Milied iħallu barra l-​punti vitali tar-​rakkonti tal-​Vanġeli. Per eżempju, ftit tingħata attenzjoni lil Missier Ġesù​—mhux Ġużeppi, imma Alla Jehovah. Immaġina kif ħassu meta ġie biex jafda lill-​maħbub Ibnu f’idejn Ġużeppi u Marija biex irabbuh u jipprovdu għalih. Immaġina l-​agunija tal-​Missier tas-​sema f’li jħalli lil Ibnu jikber f’dinja li fiha sultan mimli mibegħda kien se jippjana biex joqtlu saħansitra meta kien għadu sempliċi tifel! Kienet l-​imħabba profonda li għandu għall-​umanità li wasslet lil Jehovah biex jagħmel dan is-​sagrifiċċju.—Ġwann 3:16.

Il-​personalità vera taʼ Ġesù ħafna drabi tintilef fiċ-​ċelebrazzjonijiet tal-​Milied. Oħroġ il-​għaġeb, ma jeżisti xejn bil-​miktub li juri li qatt xi darba qal lid-​dixxipli tiegħu id-​data taʼ meta twieled; lanqas ma teżisti xi indikazzjoni li s-​segwaċi tiegħu kienu jiċċelebraw għeluq sninu.

Ma kienx it-​twelid taʼ Ġesù imma mewtu​—u s-​sinjifikat tagħha li biddel l-​istorja—​li hu kkmanda lis-​segwaċi tiegħu biex jikkommemoraw. (Luqa 22:19, 20) Le, Ġesù ma riedx li nibqgħu niftakruh bħala tarbija fil-​maxtura dipendenti fuq ħaddieħor, għaliex issa ċertament li m’għadux hekk. Iktar minn 60 sena wara li ġie maqtul, Ġesù rrivela lilu nnifsu f’viżjoni lill-​appostlu Ġwanni bħala Sultan setgħan riekeb għall-​battalja. (Apokalissi 19:11-​16) Huwa f’dan l-​irwol, bħala Sultan tas-​Saltna tas-​sema t’Alla, li jeħtieġ li nsiru nafu lil Ġesù llum, għaliex huwa Sultan li se jbiddel lid-​dinja.

[Nota taʼ taħt]

[Kaxxa/Stampi f’paġna 7]

LUQA KIEN ŻBALJAT?

KIF jistaʼ jkun li Ġesù, li trabba f’Nazaret u kulħadd kien jafu bħala Ġesù n-​Nazzarenu, twieled fʼBetlehem, li tinsab xi [150 kilometru] ’l bogħod? Luqa jispjega: “F’dik il-​ħabta [qabel it-​twelid taʼ Ġesù] Ċesari Awgustu ħareġ digriet biex isir ċensiment fid-​dinja kollha; (dan kien l-​ewwel ċensiment li sar meta Kirinu kien gvernatur tas-​Sirja;) u kulħadd mar biex jinkiteb, kull wieħed fil-​belt tiegħu.”—Luqa 1:1; 2:1-​3.

Il-​kritiċi jattakkaw bl-​aħrax din is-​silta billi jgħidu li hija żbaljata, jew, iktar agħar, ivvintata. Huma jinsistu li ż-​żmien li fih sar dan iċ-​ċensiment u li fih Kirinu kien gvernatur kien fis-​sena 6 jew 7 E.K. Jekk għandhom raġun, dan iqajjem dubju serju dwar ir-​rakkont taʼ Luqa, għaliex l-​evidenza tindika li Ġesù twieled fis-​sena 2 Q.E.K. Imma dawn il-​kritiċi jinjoraw żewġ fatti fundamentali. L-​ewwelnett Luqa jirrikonoxxi li kien hemm iktar minn ċensiment wieħed—innota li hu jgħid li “dan kien l-​ewwel ċensiment.” (Korsiv tagħna.) Kien jaf tajjeb li sar ċensiment ieħor, iktar tard. (Atti 5:37) Dan iċ-​ċensiment li sar iktar tard huwa l-​istess wieħed li ddeskriva l-​istorjografu Ġużeppi Flavju, u li sar fis-​sena 6 E.K. It-​tieni, iż-​żmien li fih Kirinu kien gvernatur ma jġagħalniex nikkonkludu li Ġesù twieled fʼdin id-​data iktar tard. Għala? Għax l-​evidenza turi li Kirinu kien f’din il-​kariga darbtejn. Ħafna studjużi jirrikonoxxu li l-​ewwel kariga tiegħu kienet tinkludi s-​sena 2 Q.E.K.

Xi kritiċi jgħidu li Luqa vvinta dan iċ-​ċensiment sabiex joħloq raġuni biex Ġesù jitwieled f’Betlehem, u b’hekk iwettaq il-​profezija taʼ Mikea 5:1 [Mikea 5:2, NW]. Din it-​teorija toħroġ lil Luqa taʼ giddieb intenzjonat, u ebda kritiku ma jistaʼ jagħmel xi konnessjoni bejn allegazzjoni bħal din u l-​istorjografu li kien joqgħod attent sa l-​inqas tikka u li kiteb il-​Vanġelu u l-​ktieb taʼ l-​Atti.

Hemm xi ħaġa oħra li ebda kritiku ma jistaʼ jispjega: Iċ-​ċensiment innifsu wettaq profezija! Fis-​sitt seklu Q.E.K., Danjel ipprofetizza dwar ħakkiem li kien se “jibgħat uffiċjal tat-​taxxi fil-​post glorjuż tas-​saltna.” Kien dan japplika għal Awgustu u l-​ordni tiegħu biex isir ċensiment f’lżrael? Sewwa, il-​profezija tkompli tbassar li l-​Messija, jew il-​“prinċep tal-​patt,” kellu ‘jitfarrak’ matul ir-​renju tas-​suċċessur taʼ dan il-​ħakkiem. Ġesù tassew ġie ‘mfarrak,ʼ jew maqtul, matul ir-​renju tas-​suċċessur t’Awgustu, Tiberju.—Danjel 11:20-​22.

[Stampi]

Ċesari Awgustu (27 Q.E.K.–14 E.K.)

Tiberju Ċesari (14-​37 E.K.)

[Sorsi]

Musée de Normandie, Caen, France

Photograph taken by courtesy of the British Museum

[Stampa 8]

L-​anġlu taʼ Jehovah ffavorixxa lil rgħajja umlin bl-​aħbar tajba tat-​twelid taʼ Ġesù