Bijografija

Premjata Għax Aċċettajt Kull Stedina taʼ Jehovah

KIF RAKKONTATA MINN MARIA DO CÉU ZANARDI

“Jehovah jaf x’qed jagħmel. Ladarba bagħatlek l-​istedina, għandek taċċettaha bl-​umiltà kollha.” Dan il-​kliem li qalli missieri iktar minn 45 sena ilu għenni biex naċċetta l-​ewwel stedina li rċivejt mill-​organizzazzjoni taʼ Jehovah, dik li naqdi bħala ministru full-time. Illum, għadni grata ħafna għall-​parir li tani missieri għaliex ġejt premjata bil-​kbir talli aċċettajt stediniet bħal din.

FL-​1928, missieri abbona fir-​rivista t-​Torri taʼ l-​Għassa u beda jinteressa ruħu fil-​Bibbja. Peress li kien jgħix fil-​qalba tal-​Portugall, l-​uniku kuntatt li kellu maʼ l-​organizzazzjoni t’Alla kien il-​pubblikazzjonijiet li kien jirċievi bil-​posta u l-​Bibbja li kienet tal-​ġenituri tiegħu. Fl-​1949, meta kelli 13-il sena, il-​familja tagħna emigrat lejn il-​Brażil, pajjiż ommi, u morna noqogħdu ’l barra minn Rio de Janeiro.

Il-ġirien ġodda tagħna stidnuna biex immorru nżuru l-​knisja tagħhom, u morna xi ftit drabi. Missieri kien iħobb jistaqsihom dwar in-​nar taʼ l-​infern, ir-​ruħ, u l-​futur taʼ l-​art—imma ma kellhomx risposta. “Ikollna nistennew sakemm jiġu l-​istudenti veri tal-​Bibbja,” kien jgħid missieri.

Darba waħda, raġel agħma ġie d-​dar tagħna joffrilna It-​Torri taʼ l-​Għassa u Stenbaħ! Missieri staqsieh dwar l-​istess affarijiet, u dan tah tweġibiet preċiżi bbażati fuq il-​Bibbja. Il-​ġimgħa taʼ wara, ġiet għandna persuna oħra li kienet waħda mix-​Xhieda taʼ Jehovah. Wara li wieġbet iżjed mill-​mistoqsijiet tagħna, skużat ruħha u qalet li kellha titlaq għax riedet tmur “fis-​servizz taʼ l-​għalqa.” Meta missieri deher sorpriż bi kliemha, hi qratlu Mattew 13:38: “L-​għalqa hija d-​dinja.” Missieri staqsieha: “Nistaʼ niġi jien ukoll?” It-​tweġiba kienet: “Dażgur li tistaʼ.” Tgħidx kemm fraħna li sibna mill-​ġdid il-​verità tal-​Bibbja! Missieri tgħammed fil-​konvenzjoni li kien imiss, u jien tgħammidt ftit wara, f’Novembru taʼ l-​1955.

Naċċetta l-​Ewwel Stedina Tiegħi

Sena u nofs wara, mill-​fergħa tax-​Xhieda taʼ Jehovah f’Rio de Janeiro rċivejt envelop kbir kannella bi stedina sabiex nidħol fix-​xogħol taʼ l-​ippridkar full-time. Ommi kienet ma tiflaħx sew dak iż-​żmien, u għalhekk staqsejt lil missieri biex jagħtini parir x’għandi nagħmel. “Jehovah jaf x’qed jagħmel,” weġibni bla tlaqliq. “Ladarba bagħatlek l-​istedina, għandek taċċettaha bl-​umiltà kollha.” Imqanqla b’dan il-​kliem, imlejt l-​applikazzjoni u fl-​1 taʼ Lulju, 1957, dħalt fis-​servizz full-time. L-​ewwel inkarigu tiegħi kien Três Rios, belt fl-​Istat taʼ Rio de Janeiro.

Għall-ewwel, l-​abitanti taʼ Três Rios ma kinux ikunu jridu jisimgħu l-​messaġġ tagħna mill-​Bibbja għax ma konniex nużaw verżjoni Kattolika. Malajr ġiet l-​għajnuna meta bdejna studju tal-​Bibbja maʼ Kattoliku attiv li kien jismu Geraldo Ramalho. Bl-​għajnuna tiegħu stajt nikseb Bibbja li kien fiha l-​firma tal-​qassis lokali. Minn dak in-​nhar ’l hemm, kulmeta xi ħadd kien iqajjem xi oġġezzjoni, kont nurihom il-​firma tal-​qassis, u ma kienu jagħmluli ebda mistoqsija oħra. Ftit wara, Geraldo tgħammed.

Ridt intir bil-​ferħ meta fl-​1959 inżammet assemblea preċiż fil-​qalba taʼ Três Rios. Il-​kap tal-​pulizija, li dak iż-​żmien kien qed jistudja l-​Bibbja, saħansitra ħa ħsieb li jitwaħħlu sinjali mal-​belt kollha biex jirriklamaw il-​programm. Wara li kont ili tliet snin naħdem fi Três Rios, ġejt mistiedna għal inkarigu ieħor f’Itu, madwar 110 kilometri lejn il-​punent taʼ São Paulo.

Kotba Ħomor, Blu, u Sofor

Wara li konna ilna nfittxu fejn se noqogħdu, jien u l-​pijuniera li kienet miegħi sibna post komdu fil-​qalba tal-​belt fid-​dar taʼ Marija, armla b’qalb tajba. Marija kienet tistmana bħala wliedha. Iżda, ftit wara l-​isqof Kattoliku Ruman taʼ Itu ġie jżurha u qalilha biex tkeċċina ’l barra. Hi żammet sod: “Meta miet żewġi, ħadd minnkom ma ġie jikkonslani. Dawn ix-​Xhieda taʼ Jehovah għenuni avolja m’iniex membru tar-​reliġjon tagħhom.”

Għal dik il-​ħabta, waħda mara informatna li l-​qassisin Kattoliċi taʼ Itu kienu ordnaw lin-​nies tal-​parroċċa tagħhom biex ma jaċċettawx kopji tal-​“ktieb l-​aħmar dwar ix-​Xitan.” Kienu qed jirreferu għal “Let God Be True,” pubblikazzjoni Biblika li konna qed noffru lin-​nies dik il-​ġimgħa. Peress li l-​ktieb l-​aħmar kien ġie “kundannat” mill-​qassisin, aħna ħejjejna preżentazzjoni biex noffru l-​ktieb il-​blu (“New Heavens and a New Earth”). Iktar tard, meta l-​qassisin semgħu b’din il-​bidla, aħna bdejna nużaw il-​ktieb l-​isfar (What Has Religion Done for Mankind?), u bqajna sejrin hekk. Kien utli li kellna f’idejna varjetà taʼ kotba b’qoxra taʼ kulur differenti!

Wara kważi sena f’Itu, irċivejt telegramma u ġejt mistiedna naħdem temporanjament f’Betel, il-​fergħa tax-​Xhieda taʼ Jehovah f’Rio de Janeiro, bi tħejjija għall-​assemblea nazzjonali. Jien aċċettajt bil-​ferħ.

Iktar Privileġġi u Sfidi

F’Betel kien hemm ħafna xogħol xi jsir, u jien kont kuntenta li ngħin f’kull ħaġa possibbli. Kemm ibbenefikajt mid-​diskussjoni taʼ l-​iskrittura tal-​jum li kont nattendi għaliha kull fil-​għodu u mill-​Istudju tat-​Torri taʼ l-​Għassa bħala familja kull nhar taʼ Tnejn fil-​għaxija! It-​talb mill-​qalb taʼ Otto Estelmann u taʼ membri oħra t’esperjenza mill-​familja taʼ Betel kellu effett kbir fuqi.

Wara l-​assemblea nazzjonali, ippakkjajt il-​bagalji biex nerġaʼ mmur Itu, imma b’sorpriża kbira għalija, l-​indokratur tal-​fergħa, Grant Miller, tani ittra li kien fiha stedina biex insir membru permanenti tal-​familja taʼ Betel. Fil-​kamra miegħi kelli lil Oħtna Hosa Yazedjian, li għadha taqdi fil-​Betel tal-​Brażil. Dak iż-​żmien il-​familja taʼ Betel kienet żgħira—konna 28 biss—u kollha konna ħbieb tal-​qalb.

Fl-1964, João Zanardi, ministru full-time żagħżugħ, ġie Betel biex jirċievi t-​taħriġ. Imbagħad, ngħata l-​inkarigu taʼ qaddej tas-​circuit, jew indokratur li jivvjaġġa, viċin tagħna. Kultant żmien konna niltaqgħu meta kien jiġi Betel sabiex jagħti r-​rapporti tiegħu. Il-​qaddej tal-​fergħa ta permess lil João biex jattendi għall-​istudju tal-​familja kull nhar taʼ Tnejn fil-​għaxija, u b’hekk stajna nqattgħu iktar ħin flimkien. Jien u João żżewwiġna f’Awissu taʼ l-​1965. Aċċettajt bil-​ferħ l-​istedina li ningħaqad maʼ żewġi fix-​xogħol tas-​circuit.

Dak iż-​żmien, ix-​xogħol taʼ l-​ivvjaġġar ġol-​qalba tal-​Brażil kien qisu xi avventura. Qatt ma se ninsa ż-​żjajjar li konna nagħmlu lill-​gruppi taʼ pubblikaturi f’Aranha, fl-​Istat taʼ Minas Gerais. Ridna nirkbu ferrovija u mbagħad nimxu l-​bqija tat-​triq—mgħobbijin bil-​bagalji, typewriter, projector, basktijiet bil-​kotba tas-​servizz, u letteratura oħra. Kemm konna nieħdu pjaċir naraw lil Lourival Chantal, ħu mdaħħal fiż-​żmien, li dejjem kien ikun jistenniena fl-​istazzjon biex jgħinna nġorru l-​affarijiet.

Il-laqgħat f’Aranha kienu jinżammu f’dar mikrija. Aħna konna norqdu f’kamra żgħira fuq wara. Fuq naħa minnhom, kien hemm fuklar li konna nużawh biex insajru u biex insaħħnu l-​ilma li l-​aħwa kienu jġibulna fil-​bramel. Bħala tojlit konna nużaw toqba fl-​art f’nofs għalqa tal-​bambù li kienet qrib. Bil-​lejl konna nħallu lampa tal-​gass tixgħel biex inżommu ’l bogħod tip taʼ insett (barber beetle) li setaʼ jinfettana bil-​marda Chagas. Fil-​għodu mnifsejna dejjem kienu jkunu suwed bid-​duħħan. Esperjenza tassew interessanti!

Waqt li konna qed naqdu f’circuit fl-​Istat taʼ Paraná, erġajna rċivejna envelop kannella kbir mill-​fergħa. Reġgħet ġiet stedina oħra mill-​organizzazzjoni taʼ Jehovah—din id-​darba biex naqdu fil-​Portugall! L-​ittra wissietna biex nikkunsidraw il-​prinċipju li hemm f’Luqa 14:28 u ngħoddu n-​nefqa qabel ma naċċettaw dan l-​inkarigu għaliex ix-​xogħol Kristjan tagħna hemmhekk kien projbit, u l-​gvern Portugiż kien diġà arresta ħafna aħwa.

X’nagħmlu? Se mmorru f’pajjiż fejn se jkollna niffaċċjaw din il-​persekuzzjoni? “Jekk ħutna Portugiżi jistgħu jgħixu hemmhekk u jaqdu lil Jehovah lealment, għala ma nistgħux nagħmlu hekk aħna wkoll?” qal João. Dan fakkarni fil-​kliem taʼ inkuraġġiment li kien qalli missieri, u qbilt miegħu: “Ladarba Jehovah bagħtilna l-​istedina, għandna naċċettawha u nafdaw fih.” Ftit wara, konna fil-​Betel taʼ São Paulo, fejn tawna iktar istruzzjonijiet u ħejjejna d-​dokumenti tagħna għall-​vjaġġ.

João Maria u Maria João

Il-​vapur li sifirna fuqu, l-​Eugênio C, salpa mill-​port taʼ Santos, fl-​Istat taʼ São Paulo, fis-​6 taʼ Settembru, 1969. Wara disat ijiem baħar, wasalna l-​Portugall. Għall-​ewwel, qattajna ħafna xhur naħdmu m’aħwa t’esperjenza fit-​toroq dojoq taʼ Alfama u Mouraria, fid-​distrett il-​qadim taʼ Lisbona. Għallmuna kif nosservaw sewwa x’inhu jiġri madwarna sabiex ma ninqabdux malajr mill-​pulizija.

Il-​laqgħat tal-​kongregazzjoni kienu jinżammu fid-​djar tax-​Xhieda. Meta konna nindunaw li l-​ġirien qed jissuspettaw xi ħaġa, malajr konna nibdlu l-​post tal-​laqgħat biex fid-​dar ma ssirx tfittxija jew jiġu arrestati xi aħwa. L-​assembleat tagħna konna nsejħulhom xalati, u kienu jinżammu f’Monsanto Park, fit-​tarf taʼ Lisbona, u f’Costa da Caparica, post kollu siġar fuq il-​kosta. Konna mmorru bi lbies każwali, u grupp t’aħwa b’għajnejhom miftuħa kienu joqogħdu għassa f’postijiet vantaġġużi. Jekk kien jersaq xi ħadd suspettuż, kien ikollna ċ-​ċans nivvintaw xi logħba, nifirxu mejda bl-​ikel, jew nibdew inkantaw xi għanja folkloristika.

Biex ikun iżjed iebes għall-​pulizija tas-​sigurtà biex jidentifikawna, ma konniex nużaw l-​ismijiet veri tagħna. L-​aħwa kienu jafuna bħala João Maria u Maria João. Isimna ma kienx jintuża fil-​korrispondenza jew f’xi kitba oħra. Minflok, ngħatajna numru. Kont determinata li ma nżommx f’moħħi l-​indirizzi taʼ l-​aħwa. B’dan il-​mod, kieku ġejt arrestata, kien ikun impossibbli li nittradihom.

Minkejja r-​restrizzjonijiet, jien u João konna determinati li nieħdu vantaġġ minn kull opportunità biex nagħtu xiehda, peress li konna nafu li stajna nitilfu l-​libertà tagħna minn mument għal ieħor. Tgħallimna nistrieħu fuq Missierna tas-​sema, Jehovah. Bħala l-​Protettur tagħna, hu kien juża l-​anġli tiegħu b’tali mod li konna nħossuna qed ‘naraw lil Alla li ma jidhirx.’—Lhud 11:27.

Darba minnhom, waqt li konna qed nippridkaw minn dar għal dar f’Porto, iltqajna maʼ raġel li insista li nidħlu għandu. L-​oħt li kont qed naħdem magħha aċċettat bla ma qagħdet taħsibha darbtejn, u jien ma kellix triq oħra ħlief li nidħol magħha. Twerwirt x’ħin rajt fl-​intrata ritratt taʼ xi ħadd liebes l-​uniformi militari. Issa x’kont se nagħmel? Ir-​raġel talabna noqogħdu bil-​qiegħda, u mbagħad staqsieni: “Tħallih lil ibnek jaqdi fl-​armata jekk jibagħtu għalih?” Kienet sitwazzjoni delikata. Bil-​kalma, imma wara li għedt talba f’qalbi, weġibtu: “Jien m’għandix tfal, u ċerta li kieku għamiltha lilek mistoqsija bħal din, kont tweġibni bl-​istess mod.” Hu baqaʼ sieket. Għalhekk issoktajt: “Issa li kellek tistaqsini kif tħossok kieku titlef lil ħuk jew lil missierek, dan nistaʼ nwieġbu għaliex kemm ħija u kemm missieri huma mejtin.” Hekk kif għedt dan il-​kliem, għajnejja mtlew bid-​dmugħ, u nnotajt li hu wkoll kien kważi se jibki. Hu spjegalna li martu kienet għadha kif mietet. Qagħad jismaʼ b’attenzjoni kbira waqt li spjegajt it-​tama taʼ l-​irxoxt. Imbagħad sellimna lil xulxin bl-​edukazzjoni kollha u tlaqna b’wiċċ il-​ġid, waqt li ħallejna kollox f’idejn Jehovah.

Minkejja l-​projbizzjoni, nies sinċieri ġew megħjunin jiksbu għarfien tal-​verità. Kien f’Porto li żewġi beda studju maʼ Horácio, negozjant li għamel progress mgħaġġel. Iktar tard ibnu Emílio, tabib eċċellenti, ukoll sar jappoġġa lil Jehovah u tgħammed. Verament, xejn ma jistaʼ jwaqqaf lill-​ispirtu qaddis taʼ Jehovah.

“Ma Tafux Jehovah X’Jistaʼ Jippermetti”

Fl-​1973, jien u João ġejna mistidnin biex nattendu l-​Assemblea Internazzjonali “Rebħa Divina” fi Brussell, ġewwa l-​Belġju. Eluf t’aħwa Spanjoli u Belġjani kienu preżenti, kif ukoll delegati mill-​Możambik, Angola, Kap Verde, Madejra, u l-​Azores. Fil-​kummenti tiegħu taʼ l-​għeluq, Ħuna Knorr, mill-​kwartieri ġenerali fi New York, ħeġġiġna b’dan il-​mod: “Ibqgħu aqdu lil Jehovah lealment. Ma tafux Jehovah x’jistaʼ jippermetti. Min jaf, forsi tattendu l-​konvenzjoni internazzjonali li jmiss fil-​Portugall!”

Is-sena taʼ wara x-​xogħol taʼ l-​ippridkar ġie rikonoxxut legalment fil-​Portugall. U preċiż bħalma kien qal Ħuna Knorr, fl-​1978 inżammet l-​ewwel konvenzjoni internazzjonali tagħna f’Lisbona. Xi privileġġ kien għalina li ngħaddu mit-​toroq taʼ Lisbona, nagħtu xiehda bil-​kartelluni, bir-​rivisti, u bl-​inviti għat-​taħdita pubblika! Kienet ħolma li saret realtà!

Verament sirna nħobbuhom lil ħutna Portugiżi! Ħafna minnhom kienu sofrew ħabs u swat biex iżommu n-​newtralità Kristjana. Ix-​xewqa tagħna kienet li nibqgħu naqdu fil-​Portugall. Madankollu, ma kellux ikun hekk. Fl-​1982, João beda jkollu problemi serji b’qalbu, u l-​fergħa ssuġġeriet li nirritornaw lejn il-​Brażil.

Żmien taʼ Prova

L-​aħwa fil-​fergħa tal-​Brażil urewna appoġġ kbir u tawna inkarigu biex naqdu fil-​Kongregazzjoni taʼ Quiririm f’Taubaté, fl-​Istat taʼ São Paulo. Saħħet João bdiet sejra mill-​ħażin għall-​agħar b’ħeffa kbira, u ftit wara ma setax joħroġ iktar mid-​dar. Nies li kienu juru interess fil-​Kelma t’Alla kienu jiġu jistudjaw il-​Bibbja d-​dar tagħna, u kuljum kien ikollna laqgħat għas-​servizz taʼ l-​għalqa, kif ukoll il-​grupp għall-​istudju tal-​ktieb kull ġimgħa. Dawn il-​provvedimenti għenuna nibqgħu nżommu l-​ispiritwalità tagħna.

João baqaʼ jagħmel li setaʼ fis-​servizz taʼ Jehovah sakemm miet fl-​1 t’Ottubru, 1985. Kont imdejqa u kemxejn dipressa, imma kont determinata li nibqaʼ naħdem fl-​inkarigu tiegħi. Ħadt daqqa taʼ ħarta oħra f’April taʼ l-​1986 meta daħluli l-​ħallelin u serquli kważi kollox. Għall-​ewwel darba f’ħajti, ħassejtni waħdi u mbeżżgħa. B’imħabba kbira, koppja miżżewġa offrewli biex immur noqgħod magħhom għal ftit taż-​żmien, u taʼ dan jien kont grata ħafna.

Bil-mewt taʼ João u s-​serqa tal-​ħallelin ġie effettwat ukoll is-​servizz tiegħi lejn Jehovah. Ma bqajtx kunfidenti fil-​ministeru. Meta ktibt lill-​fergħa dwar din id-​diffikultà, irċivejt stedina biex inqattaʼ ftit taż-​żmien f’Betel sabiex inkun nistaʼ nerġaʼ nikseb il-​bilanċ emozzjonali tiegħi. Kemm issaħħaħt spiritwalment matul iż-​żmien li qattajt hemmhekk!

Kif ħassejtni ftit aħjar, aċċettajt inkarigu biex naqdi f’Ipuã, belt fl-​istat taʼ São Paulo. Ix-​xogħol taʼ l-​ippridkar żammni okkupata, imma kien hemm mumenti li ħassejtni skuraġġita. F’waqtiet bħal dawn, kont inċempel lill-​aħwa f’Quiririm, u familja kienet tiġi żżurni għal ftit ġranet. Dawn iż-​żjajjar kienu tassew inkuraġġanti! Matul l-​ewwel sena li qattajt f’Ipuã, 38 aħwa differenti ġew jarawni minkejja l-​vjaġġ twil li kellhom jagħmlu.

Fl-1992, sitt snin wara l-​mewt taʼ João, irċivejt stedina oħra mill-​organizzazzjoni taʼ Jehovah, din id-​darba biex immur noqgħod ġewwa Franca, fl-​Istat taʼ São Paulo, fejn għadni naqdi bħala ministru full-time. Hawnhekk it-​territorju hu produttiv ħafna. Fl-​1994 bdejt studju tal-​Bibbja mas-​sindku. Dak iż-​żmien, hu kien għaddej b’kampanja biex jiġi elett fil-​kungress tal-​Brażil, imma minkejja li kien imħabbat ħafna, xorta konna nistudjaw kull nhar taʼ Tnejn wara nofsinhar. Biex ma jtellfuniex hu kien jitfi t-​telefon. Kemm ħassejtni ferħana meta rajtu bil-​mod il-​mod jitlaq il-​politika u, bl-​għajnuna tal-​verità, jerġaʼ jsaħħaħ iż-​żwieġ tiegħu! Hu u martu tgħammdu fl-​1998.

Meta nħares lura, nistaʼ ngħid li ħajti bħala ministru full-time kienet waħda taʼ barkiet u privileġġi kbar immens. Verament li ġejt premjata ħafna talli aċċettajt l-​istediniet li Jehovah għamilli permezz taʼ l-​organizzazzjoni tiegħu. U d-​determinazzjoni tiegħi għadha qawwija daqs qatt qabel li naċċetta kwalunkwe stedina li għad forsi tiġi fil-​futur.

[Stampi f’paġna 25]

Fl-​1957, meta dħalt fis-​servizz full-time, u llum

[Stampa f’paġna 26]

Mal-​familja taʼ Betel fil-​Brażil fl-​1963

[Stampa f’paġna 27]

It-​tieġ tagħna f’Awissu taʼ l-​1965

[Stampa f’paġna 27]

Assemblea fil-​Portugall meta x-​xogħol kien projbit

[Stampa f’paġna 28]

Għoti taʼ xiehda fit-​toroq taʼ Lisbona matul il-​Konvenzjoni Internazzjonali “Fidi Rebbieħa” fl-​1978