Huma Jkomplu Jimxu fil-Verità
“Ngħid għalija, ma nafx b’ferħ akbar minn dak li nħoss meta nismaʼ li wliedi mexjin fil-verità.”—3 Ġwann 4.
1. “Il-verità taʼ l-Evanġelju” fuqiex tiffoka?
JEHOVAH japprova biss lil dawk li jqimuh “fl-ispirtu u l-verità.” (Ġwann 4:24) Huma jobdu l-verità billi jaċċettaw il-ġabra sħiħa taʼ tagħlim Kristjan ibbażat fuq il-Kelma t’Alla. Din “il-verità taʼ l-Evanġelju” tiffoka fuq Ġesù Kristu u l-vindikazzjoni tas-sovranità taʼ Jehovah permezz tas-Saltna. (Galatin 2:14) Alla jħalli “qawwa qarrieqa” tmur fuq dawk li jippreferu l-falzità, imma s-salvazzjoni tiddependi milli wieħed ikollu fidi fl-aħbar tajba u jimxi fil-verità.—2 Tessalonikin 2:9-12; Efesin 1:13, 14.
2 Il-proklamaturi tas-Saltna huma ‘mseħbin flimkien fil-ħidma għat-tixrid tal-verità.’ Bħall-appostlu Ġwanni u ħabibu Gaju, huma jżommu sod mal-verità u jimxu fiha. Hu u jaħseb f’Gaju, Ġwanni kiteb: “Ngħid għalija, ma nafx b’ferħ akbar minn dak li nħoss meta nismaʼ li wliedi mexjin fil-verità.” (3 Ġwann 3-8) Veru li x-xwejjaħ Ġwanni m’għallimx personalment il-verità lil Gaju. Imma minħabba l-età avanzata taʼ l-appostlu, il-maturità Kristjana, u l-affezzjoni bħal taʼ missier, kien xieraq li dan ir-raġel, li milli jidher kien iżgħar minnu, jitqies bħala wieħed mit-tfal spiritwali taʼ Ġwanni.
Il-Verità u l-Qima Kristjana
3 Biex jitgħallmu l-verità, il-Kristjani tal-bidu kienu jiltaqgħu bħala kongregazzjonijiet, u taʼ spiss fi djar privati. (Rumani 16:3-5) Bħala riżultat irċivew inkuraġġiment u ħajru lil xulxin għall-imħabba u għall-għemil tajjeb. (Lhud 10:24, 25) Rigward uħud li kienu jissejħu Kristjani fi żminijiet iktar tard, Tertuljanu (ċ.155–wara 220 E.K.) kiteb: “Aħna niltaqgħu biex naqraw il-kotba t’Alla . . . B’dak il-kliem qaddis insostnu l-fidi tagħna, ngħollu t-tama tagħna, nikkonfermaw il-fiduċja tagħna.”—Apology, kapitlu 39.
4 Il-kant x’aktarx li kien parti mil-laqgħat Kristjani tal-bidu. (Efesin 5:19; Kolossin 3:16) Il-professur Henry Chadwick jikteb li Ċelsu, kritiku tat-tieni seklu, sab li l-għanjiet x’aktarx melodjużi, li kienu jużaw uħud imsejħin Kristjani, “tant kienu sbieħ li hu fil-fatt ħassu rritat bl-effett li ħallew fuq l-emozzjonijiet tiegħu.” Chadwick jgħid ukoll: “Klement taʼ Lixandra huwa l-ewwel kittieb Kristjan li ddiskuta liema xorta taʼ mużika hija xierqa għall-użu Kristjan. Hu jgħid li m’għandhiex tkun tat-tip assoċjat mal-mużika erotika taż-żfin.” (The Early Church, paġni 274-5) Bħalma l-ewwel Kristjani milli jidher kienu jkantaw meta jiltaqgħu flimkien, ix-Xhieda taʼ Jehovah taʼ spiss ikantaw għanjiet ibbażati fuq il-Bibbja li jinkludu innijiet qawwija li jfaħħru lil Alla u s-Saltna.
5 Fil-kongregazzjonijiet Kristjani tal-bidu, l-indokraturi għallmu l-verità, u l-qaddejja ministerjali għenu lil sħabhom fit-twemmin b’diversi modi. (Filippin 1:1) Ġemgħa li tiggverna li kienet tistrieħ fuq il-Kelma t’Alla u l-ispirtu qaddis ipprovdiet gwida spiritwali. (Atti 15:6, 23-31) Ma kinux jintużaw titli reliġjużi għax Ġesù kien ikkmanda lid-dixxipli tiegħu: “Tħallux min isejjħilkom Rabbi, għax l-Imgħallem tagħkom wieħed hu, u intom ilkoll aħwa. U ssejjħu lil ħadd missierkom fuq din l-art, għax il-Missier tagħkom wieħed hu, dak li hu fis-smewwiet.” (Mattew 23:8, 9) F’din il-ħaġa u f’ħafna affarijiet oħrajn, jeżisti xebh bejn il-Kristjani tal-bidu u x-Xhieda taʼ Jehovah.
Persegwitati għall-Ippridkar tal-Verità
6 Għalkemm kienu jxandru l-messaġġ paċifiku tas-Saltna, il-Kristjani tal-bidu ġew persegwitati, bħalma kien persegwitat Ġesù. (Ġwann 15:20; 17:14) L-istudjuż taʼ l-istorja John L. von Mosheim sejjaħ lill-Kristjani taʼ l-ewwel seklu bħala grupp taʼ rġiel li l-karattru tagħhom xejn ma joffendi u jagħmel id-deni, li qatt ma rabbew xewqa jew ħsieb f’moħħhom biex jagħmlu ħsara lill-istat. Dr. Mosheim qal li r-Rumani kienu jħossuhom irritati mill-Kristjani minħabba “s-sempliċità tal-qima tagħhom, li ma kienet tixbah xejn ir-riti sagri taʼ nies oħra.” Hu żied: “Ma kellhom l-ebda sagrifiċċju, tempju, xbieha, oraklu, jew ordni saċerdotali; u dan kien biżżejjed biex iġib fuqhom it-tmaqdir tal-ġemgħa injoranta, li kienet timmaġina li ma setax ikun hemm reliġjon mingħajr dawn [l-affarijiet]. B’hekk kienu jitqiesu bħala xorta taʼ atei; u, skond il-liġijiet Rumani, dawk li kienu akkużati bl-ateiżmu kienu dikjarati bħala l-pesta tas-soċjetà umana.”
7 Il-qassisin, il-ħaddiema tas-sengħa, u oħrajn li kienu jaqilgħu l-għajxien tagħhom mill-idolatrija xewxu lill-popolin kontra l-Kristjani, li ma kinux jieħdu sehem fi prattiċi idolatrużi. (Atti 19:23-40; 1 Korintin 10:14, Saydon) Tertuljanu kiteb: “Dawn jemmnu li l-Kristjani huma l-kaġun taʼ kull diżastru li jseħħ lill-Istat, taʼ kull sfortuna tan-nies. Jekk it-Tiber tilħaq il-ħitan, jekk in-Nil ma tfurx sa l-għelieqi, jekk is-sema ma jiċċaqlaqx jew jekk l-art tiċċaqlaq, jekk ikun hemm il-ġuħ, jekk ikun hemm xi pesta, l-għajta malajr tkun: ‘Il-Kristjani f’ħalq l-iljun!’” Ikunu xi jkunu l-konsegwenzi, il-Kristjani veri ‘jħarsu rwieħhom mill-idoli.’—1 Ġwann 5:21.
Il-Verità u l-Osservanzi Reliġjużi
8 Dawk li mexjin fil-verità jevitaw osservanzi mhux Skritturali għax ‘m’hemmx xirka bejn id-dawl u d-dlam.’ (2 Korintin 6:14-18) Per eżempju, ma jiċċelebrawx il-Milied li jinżamm fil-25 taʼ Diċembru. “Ħadd ma jaf id-data eżatta tat-twelid taʼ Kristu,” tammetti The World Book Encyclopedia. The Encyclopedia Americana (Edizzjoni taʼ l-1956) tgħid: “Is-Saturnalja, festa Rumana ċelebrata f’nofs Diċembru, ipprovdiet il-mudell għal ħafna mid-drawwiet taʼ xalar fil-Milied.” Is-Cyclopædia taʼ M’Clintock u Strong tinnota: “L-osservanza tal-Milied m’hijiex maħtura [minn Alla], u lanqas ma toriġina mit-T[estment] il-Ġ[did].” U l-ktieb Daily Life in the Time of Jesus josserva: “Il-merħliet . . . kienu jqattgħu x-xitwa fil-kenn; u minn dan biss jistaʼ jidher li d-data tradizzjonali għall-Milied, fix-xitwa, ma tantx hi korretta, peress li l-Evanġelju jgħid li r-rgħajja kienu fl-għelieqi.”—Luqa 2:8-11.
9 L-Għid (Easter) suppost ifakkar l-irxoxt taʼ Kristu, imma sorsi taʼ min joqgħod fuqhom jgħidu li ġej mill-qima falza. The Westminster Dictionary of the Bible jgħid li dan kien “oriġinalment il-festa tar-rebbiegħa f’ġieħ l-alla mara Tewtonika tad-dawl u r-rebbiegħa magħrufa bl-Anglo-Sassonu bħala Eastre,” jew Eostre. Hu x’inhu l-każ, l-Encyclopædia Britannica (il-11-il Edizzjoni) tgħid: “M’hemm l-ebda indikazzjoni taʼ l-osservanza tal-festa taʼ l-Għid [Easter] fit-Testment il-Ġdid.” Il-Kristjani tal-bidu ma kinux josservaw l-Għid u l-poplu taʼ Jehovah illum ma jiċċelebrawhx.
10 Ġesù la ordna lis-segwaċi tiegħu biex ifakkru t-twelid tiegħu u lanqas l-irxoxt tiegħu, imma stabbilixxa l-Mafkar tal-mewt tiegħu bħala sagrifiċċju. (Rumani 5:8) Tabilħaqq, din hija l-unika ġrajja li ordna lid-dixxipli tiegħu biex josservaw. (Luqa 22:19, 20) Ix-Xhieda taʼ Jehovah għadhom josservaw din il-ġrajja taʼ kull sena, imsejħa wkoll l-Ikla taʼ Fil-Għaxija tal-Mulej.—1 Korintin 11:20-26.
Il-Verità Mxandra mad-Dinja Kollha
11 Dawk li jafu l-verità jqisuh bħala privileġġ li jiddedikaw il-ħin, l-enerġija, u riżorsi oħrajn tagħhom fix-xogħol taʼ l-ippridkar taʼ l-aħbar tajba. (Mark 13:10) L-attività taʼ l-ippridkar tal-Kristjani tal-bidu kienet appoġġata minn donazzjonijiet volontarji. (2 Korintin 8:12; 9:7) Tertuljanu kiteb: “Anki jekk ikun hemm xi tip taʼ kaxxa, din ma jkunx fiha flus mogħtijin bħala ħlas tad-dħul, bħallikieku r-reliġjon kienet kwistjoni taʼ [ftehim tan-negozju]. Kull raġel iġib [xi ħaġa tal-flus] darba fix-xahar—jew kulmeta jkun jixtieq, u biss jekk ikun jixtieq, u jekk jistaʼ; għax ħadd m’hu mġiegħel; hija offerta volontarja.”—Apology, kapitlu 39.
12 Ix-xogħol taʼ l-ippridkar tas-Saltna li jagħmlu x-Xhieda taʼ Jehovah mad-dinja kollha wkoll huwa appoġġat minn donazzjonijiet volontarji. Minbarra x-Xhieda, nies interessati li juru gratitudni jqisuh bħala privileġġ li jappoġġaw din l-attività bil-kontribuzzjonijiet tagħhom. F’dan ukoll, hemm xebh bejn l-ewwel Kristjani u x-Xhieda taʼ Jehovah.
Il-Verità u l-Imġiba Persunali
13 Bħala wħud mexjin fil-verità, il-Kristjani tal-bidu obdew il-parir taʼ l-appostlu Pietru: “Ġibu rwieħkom sewwa qalb il-pagani biex, jekk huma jgħidu fuqkom bħallikieku kontu nies ħżiena, jaraw sewwa l-għemil tajjeb tagħkom u jsebbħu ’l Alla meta jasal jum iż-żjara tiegħu.” (1 Pietru 2:12) Ix-Xhieda taʼ Jehovah jiħduh bis-serjetà dan il-kliem.
14 Saħansitra wara li daħlet l-apostasija, l-hekk imsejħa Kristjani evitaw attivitajiet immorali. W. D. Killen, professur taʼ l-istorja ekkleżjastika, kiteb: “Fit-tieni u t-tielet seklu t-teatru kien iċ-ċentru t’attrazzjoni; u filwaqt li l-atturi ġeneralment kienu persuni immorali ħafna, [ir-reċtar] tagħhom kien jissodisfa kontinwament il-ġibdiet baxxi taʼ dak il-perijodu. . . . Il-Kristjani veri kollha qiesu dan it-teatru bħala diżgustanti. . . . Kienu jitqażżu l-oxxenità li ssir fih; u l-fatt li kontinwament kienu jiġu msejħin l-allat pagani kien taʼ insult għall-konvinzjonijiet reliġjużi tagħhom.” (The Ancient Church, paġni 318-19) Is-segwaċi veri taʼ Ġesù llum ukoll jevitaw forom taʼ divertiment li jkunu oxxeni u baxxi moralment.—Efesin 5:3-5.
Il-Verità u l-Awtoritajiet Superjuri
15 Minkejja l-imġiba tajba tal-Kristjani tal-bidu, il-biċċa l-kbira mill-imperaturi Rumani kellhom opinjoni ħażina dwarhom. L-istudjuż taʼ l-istorja E. G. Hardy jgħid li l-imperaturi kienu jqisuhom bħala fanatiċi taʼ min jistmerrhom. Xi ittri bejn il-Gvernatur Plinju ż-Żgħir taʼ Bitinja u l-Imperatur Trajanu juru li l-mexxejja ġeneralment ma kinux jafu x’kienet verament il-Kristjanità. Il-Kristjani kif iqisuh l-Istat?
16 Bħas-segwaċi taʼ Ġesù tal-bidu, ix-Xhieda taʼ Jehovah huma f’sottomissjoni relattiva lejn l-awtoritajiet superjuri governattivi. (Rumani 13:1-7) Jekk dak li jitlob il-bniedem ma jkunx jaqbel mar-rieda divina, huma jieħdu l-waqfa: “Jeħtieġ nobdu aktar lil Alla milli l-bnedmin.” (Atti 5:29) Il-ktieb After Jesus—The Triumph of Christianity jgħid: “Filwaqt li forsi l-Kristjani ma ħadux sehem fil-qima taʼ l-imperatur, huma ma kinux xewwiexa, u r-reliġjon tagħhom, waqt li kienet stramba u kultant offensiva mill-ħarsa pagana, ma kienet taʼ l-ebda theddida għall-imperu.”
17 Il-Kristjani tal-bidu kienu avukati tas-Saltna t’Alla, saħansitra bħalma l-patrijarki Abraham, Iżakk, u Ġakobb eżerċitaw fidi f’dik il-belt imwiegħda, ‘belt li bnieha Alla.’ (Lhud 11:8-10) Bħal Sidhom, id-dixxipli taʼ Ġesù ‘ma kinux tad-dinja.’ (Ġwann 17:14-16) U fejn għandhom x’jaqsmu l-gwerer u l-mibegħda fost il-bnedmin, huma fittxew il-paċi billi ‘bidlu x-xwabel tagħhom f’sikek tal-moħriet.’ (Isaija 2:4) Hu u jinnota xebh simili, Geoffrey F. Nuttall, għalliem taʼ l-istorja tal-knisja, ikkummenta: “L-attitudni tal-Kristjani tal-bidu lejn il-gwerra kienet tixbah lil dik tan-nies li jsejħu lilhom infushom Xhieda taʼ Jehovah avolja huwa diffiċli għalina biex nammettu dan.”
18 Bħala individwi newtrali li kienu sottomessi lejn l-awtoritajiet superjuri, il-Kristjani tal-bidu ma kinux taʼ theddida għall-gruppi politiċi, u lanqas m’huma x-Xhieda taʼ Jehovah. Kittieb taʼ l-editorjal fl-Amerika taʼ Fuq kiteb li jekk wieħed jemmen li x-Xhieda taʼ Jehovah huma taʼ theddida għal xi gvern politiku fil-poter irid veru jkollu immaġinazzjoni preġudikata u suspettuża. Dan qal ukoll li huma ma jipprovawx iwaqqgħu lil xi gvern u li huma nies li jħobbu l-paċi, bħalma tistenna minn grupp reliġjuż mill-aqwa. Awtoritajiet b’moħħhom miftuħ jafu li m’għandhomx għalfejn jibżgħu mix-Xhieda taʼ Jehovah.
19 Mod wieħed kif il-Kristjani tal-bidu wrew rispett lejn l-awtoritajiet superjuri kien billi ħallsu t-taxxi tagħhom. Ġustinu Martri, hu u jikteb lill-Imperatur Ruman Antoninu Piju (138-161 E.K.), qal li kien jemmen li l-Kristjani huma l-iktar nies li lesti li jħallsu t-taxxi tagħhom. (First Apology, kapitlu 17) U Tertuljanu qal lill-mexxejja Rumani li l-kolletturi tat-taxxi tagħhom kellhom għalfejn ikunu “grati lejn il-Kristjani” għall-fatt li kienu jħallsu t-taxxi tagħhom bir-reqqa. (Apology, kapitlu 42) Il-Kristjani bbenefikaw mill-Pax Romana, jew il-Paċi Rumana, bil-liġi u l-ordni tagħha, it-toroq tajbin, u l-ivvjaġġar bil-baħar kważi bla periklu. Huma għarfu li kienu obbligati lejn is-soċjetà, u obdew kliem Ġesù: “Agħtu lil Ċesari dak li hu taʼ Ċesari, u lil Alla dak li hu taʼ Alla.” (Mark 12:17) In-nies taʼ Jehovah illum isegwu dan il-parir u ġew imfaħħrin għall-onestà tagħhom, bħal per eżempju fil-ħlas tat-taxxi.—Lhud 13:18.
Il-Verità—Rabta li Tgħaqqad
20 Peress li mxew fil-verità, il-Kristjani tal-bidu kienu magħqudin flimkien fi fratellanza paċifika, bħalma huma x-Xhieda taʼ Jehovah illum. (Atti 10:34, 35) Ittra stampata f’The Moscow Times qalet: “[Ix-Xhieda taʼ Jehovah huma] magħrufin ħafna bħala nies ħelwin, qalbhom tajba, u ġwejdin li faċli tingwalaha magħhom, qatt ma jagħmlu pressjoni fuq nies oħra u dejjem ifittxu l-paċi fir-relazzjoni tagħhom m’oħrajn . . . M’hemm ħadd fosthom li jxaħħam, jisker jew għandu l-vizzju tad-drogi, u r-raġuni hi sempliċi ħafna: Huma sempliċement jipprovaw li f’kulma jagħmlu jew jgħidu jiġu gwidati mill-konvinzjonijiet tagħhom ibbażati fuq il-Bibbja. Kieku n-nies kollha tad-dinja għallinqas jipprovaw jgħixu skond il-Bibbja kif jagħmlu x-Xhieda taʼ Jehovah, id-dinja krudili tagħna tkun assolutament differenti.”
21 L-Encyclopedia of Early Christianity tgħid: “Il-knisja tal-bidu qieset lilha nfisha bħala umanità ġdida waħda, li fiha gruppi li qabel kienu għedewwa, Lhud u Ġentili, setgħu jgħixu [magħqudin] fil-paċi.” Ix-Xhieda taʼ Jehovah ukoll huma fratellanza internazzjonali li tħobb il-paċi—verament soċjetà tad-dinja l-ġdida. (Efesin 2:11-18; 1 Pietru 5:9; 2 Pietru 3:13) Meta l-uffiċjal responsabbli mis-sigurtà tal-Pretoria Show Grounds fl-Afrika t’Isfel ra kif ix-Xhieda minn kull razza ltaqgħu hemmhekk fil-paċi bħala delegati tal-konvenzjoni, hu qal: “Kulħadd dħuli, in-nies ikellmu lil xulxin bil-ħlewwa, l-attitudni li ntweriet fil-ġranet li għaddew—dan kollu jixhed għall-kalibru tal-membri tas-soċjetà tagħkom, u li kulħadd jgħix flimkien bħala familja waħda ferħana.”
Imberkin Talli Jgħallmu l-Verità
22 Bl-imġiba u l-attività taʼ l-ippridkar tagħhom Pawlu u Kristjani oħrajn kienu qed ‘juru l-verità kollha.’ (2 Korintin 4:2) Ma taqbilx li x-Xhieda taʼ Jehovah qed jagħmlu l-istess u qed jgħallmu l-verità lill-ġnus kollha? Għadd li dejjem jiżdied taʼ nies mad-dinja kollha qed jilqaʼ l-qima vera u qed jiġi bil-kotra lejn “l-għolja tad-dar” taʼ Jehovah. (Isaija 2:2, 3) Kull sena, eluf jitgħammdu b’simbolu tad-dedikazzjoni tagħhom lil Alla, u b’hekk jifformaw ħafna kongregazzjonijiet ġodda.
23 Għalkemm ġejjin minn ambjenti differenti, in-nies taʼ Jehovah huma magħqudin fil-qima vera. L-imħabba li juru tidentifikahom bħala dixxipli taʼ Ġesù. (Ġwann 13:35) Tistaʼ tara li Alla tassew qiegħed f’nofshom? (1 Korintin 14:25) Ħadt int il-waqfa tiegħek maʼ dawk li qed jgħallmu l-verità lill-ġnus kollha? Jekk inhu hekk, jalla turi gratitudni dejjiema għall-verità u jkollok il-privileġġ li timxi fiha għal dejjem.
Int Kif Twieġeb?
• Bil-mod kif iqimu, liema xebh jeżisti bejn il-Kristjani tal-bidu u x-Xhieda taʼ Jehovah?
• Liema hi l-unika osservanza reliġjuża li jżommu dawk li mexjin fil-verità?
• Min huma l-awtoritajiet superjuri, u l-Kristjani kif iqisuhom?
• Il-verità kif inhi rabta li tgħaqqad?
2. L-appostlu Ġwanni għal liema ħaġa kien ferħan b’mod speċjali, u x’tip taʼ relazzjoni kien hemm bejnu u bejn Gaju?
3. X’kien l-iskop u l-benefiċċju tal-laqgħat li kellhom il-Kristjani tal-bidu?
4. Il-kant liema rwol kellu u għad għandu fil-laqgħat Kristjani?
5. (a) Id-direzzjoni spiritwali kif kienet provduta fil-kongregazzjonijiet Kristjani tal-bidu? (b) Il-Kristjani veri kif applikaw kliem Ġesù mniżżel f’Mattew 23:8, 9?
6, 7. Għalkemm ixandru messaġġ paċifiku, il-Kristjani veri kif ġew trattati?
8. Dawk mexjin fil-verità għala ma jiċċelebrawhx il-Milied?
9. Il-qaddejja taʼ Jehovah fil-passat u fil-preżent għala evitaw iċ-ċelebrazzjonijiet taʼ l-Għid?
10. Ġesù liema osservanza stabbilixxa, u min baqaʼ josservaha kif suppost?
11, 12. Dawk mexjin fil-verità kif dejjem appoġġaw l-attività tagħhom taʼ l-ippridkar?
13. Rigward l-imġiba tagħhom, ix-Xhieda taʼ Jehovah jobdu liema parir taʼ Pietru?
14. X’inhi l-ħarsa tal-Kristjani lejn id-divertiment immorali?
15, 16. Min huma l-awtoritajiet superjuri, u kif ilhom jitqiesu minn dawk mexjin fil-verità?
17. (a) Il-Kristjani tal-bidu taʼ liema gvern kienu avukati? (b) Is-segwaċi veri taʼ Kristu kif applikaw il-kliem taʼ Isaija 2:4 f’ħajjithom?
18. Għala l-ebda gvern m’għandu għalfejn jibżaʼ mix-Xhieda taʼ Jehovah?
19. Rigward it-taxxi, x’jistaʼ jingħad dwar il-Kristjani tal-bidu u x-Xhieda taʼ Jehovah?
20, 21. Fejn tidħol il-fratellanza paċifika, x’jistaʼ jingħad kemm dwar il-Kristjani tal-bidu u kemm dwar il-qaddejja taʼ Jehovah fi żmienna?
22. X’qed jiġri peress li l-Kristjani juru l-verità lil ħaddieħor?
23. Kif tqishom lil dawk li qed jgħallmu l-verità lill-ġnus kollha?
[Stampa f’paġna 21]
Il-laqgħat Kristjani minn dejjem kienu barka għal dawk mexjin fil-verità
[Stampi f’paġna 23]
Ġesù kkmanda lis-segwaċi tiegħu biex josservaw il-Mafkar tal-mewt tiegħu bħala sagrifiċċju
[Stampa f’paġna 24]
Bħall-Kristjani tal-bidu, ix-Xhieda taʼ Jehovah juru rispett lejn l-awtoritajiet superjuri