Il-Kelma taʼ Ġeħova Hi Ħajja
Punti Prinċipali mill-Ktieb taʼ l-Ewwel Slaten
“META s-setgħa tkun f’idejn il-ġusti, jifraħ il-poplu, imma meta jaħkmu l-ħżiena, il-poplu jitniehed.” (Proverbji 29:2) Il-ktieb Bibliku taʼ l-Ewwel Slaten jagħti stampa ħajja taʼ kemm hu minnu dan il-proverbju. Dan jitkellem dwar il-ħajja taʼ Salamun, li matul il-ħakma tiegħu Iżrael igawdi żmien taʼ sigurtà u prosperità li ma bħalha. L-Ewwel Slaten jinkludi wkoll rakkont taʼ kif il-ġens jinqasam wara l-mewt taʼ Salamun u erbatax-il sultan li jiġu warajh, xi wħud f’Iżrael u xi wħud f’Ġuda. Tnejn biss minn dawn is-slaten baqgħu dejjem leali lejn Ġeħova. Barra minn hekk, il-ktieb jitkellem dwar l-attivitajiet taʼ sitt profeti, inkluż Elija.
Ir-rakkont miktub f’Ġerusalemm u f’Ġuda mill-profeta Ġeremija jkopri perijodu taʼ xi 129 sena—mill-1040 Q.E.K. sad-911 Q.E.K. Waqt li kien qed iħejji l-ktieb, milli jidher Ġeremija rrefera għal dokumenti antiki bħala “Ktieb il-Ġrajja taʼ Salamun.” Dawk ir-rapporti separati m’għadhomx jeżistu.—1 Slaten 11:41; 14:19; 15:7.
SULTAN GĦAREF JIPPROMWOVI S-SLIEM U L-PROSPERITÀ
L-Ewwel Slaten jibda b’rakkont interessanti taʼ kif Adonija, bin is-Sultan David, jagħmel attentat biex jipprova jieħu taħt idejh is-saltna taʼ missieru bla ma kellu jedd għaliha. Minħabba li l-profeta Natan jaġixxi mill-ewwel, il-pjan jiġi mfixkel, u Salamun, bin David, jintgħamel sultan. Ġeħova jieħu pjaċir bit-talba tas-sultan li għadu kif inħatar fuq it-tron u jagħtih “moħħ għaref u għaqli” u maʼ dan jagħtih “sew ġid [u] sew glorja.” (1 Slaten 3:12, 13) L-għerf tas-sultan qatt ma kien hemm bħalu u lanqas bħall-għana tiegħu. Iżrael igawdi perijodi taʼ sliem u prosperità.
Fost il-proġetti tal-bini li Salamun ilesti hemm it-tempju taʼ Ġeħova u diversi binjiet governattivi. Ġeħova jiżgura lil Salamun: “Jiena [se] nżomm sħiħ it-tron tas-saltna tiegħek fuq Iżrael għal dejjem,” sakemm is-sultan jibqaʼ ubbidjenti. (1 Slaten 9:4, 5) L-Alla veru jwissih ukoll dwar il-konsegwenzi tad-diżubbidjenza. Minkejja dan, Salamun jiżżewweġ ħafna nisa pagani. Minħabba li dawn jinfluwenzawh, fi xjuħitu hu jdur lejn il-qima falza. Ġeħova jbassar li s-saltna tiegħu se tinqasam. Fis-sena 997 Q.E.K., Salamun imut u jtemm ir-renju tiegħu t’40 sena. Ibnu Reħobogħam jieħu t-tron.
Mistoqsijiet Skritturali Mweġbin:
1:5—Adonija għala pprova jieħu t-tron waqt li David kien għadu ħaj? Il-Bibbja ma tgħidilniex. Però, huwa raġunevoli li nikkonkludu li peress li ħutu l-kbar, Amnon u Absalom, kienu diġà mietu, bħalma probabbilment kien mejjet Kilab, bin David, Adonija ħaseb li kellu d-dritt għat-tron bħala l-akbar wieħed minn ulied David li kienu għadhom ħajjin. (2 Samwel 3:2-4; 13:28, 29; 18:14-17) Peress li Adonija kiseb l-appoġġ taʼ Ġowab, il-kap qawwi taʼ l-armata, u t’Abjatar, il-qassis il-kbir prominenti, probabbilment hu ħassu kunfidenti li l-attentat tiegħu kien se jirnexxi. Il-Bibbja ma tgħidx jekk kienx jaf bil-pjan taʼ David biex Salamun jiret it-tron. Però, Adonija ma stidinx lil Salamun u oħrajn leali lejn David għas-“sagrifiċċji.” (1 Slaten 1:9, 10) Dan jagħtina x’nifhmu li kien iħares lejn Salamun bħala rival.
1:49-53; 2:13-25—Salamun għala qatel lil Adonija wara li ħafirlu? Avolja Batseba ma indunatx, Salamun għaraf l-intenzjoni vera wara t-talba t’Adonija biex hi titlob li s-sultan jagħtih lil Abisag bħala martu. Għalkemm David ma kellux relazzjonijiet magħha, is-sabiħa Abisag kienet kunsidrata bħala l-konkubina taʼ David. Skond id-drawwa taʼ dak iż-żmien, hi kienet se ssir tappartjeni biss lill-werriet legali taʼ David. Adonija setaʼ ħaseb li billi jieħu lil Abisag bħala martu, hu setaʼ jerġaʼ jkollu ċans jieħu t-tron. Peress li interpreta t-talba t’Adonija bħala turija taʼ l-ambizzjoni tiegħu biex isir sultan, Salamun irtira l-maħfra.
6:37–8:2—Meta ġie inawgurat it-tempju? It-tempju tlesta fit-tmien xahar taʼ l1027 Q.E.K., fil-11-il sena tal-ħakma taʼ Salamun. Milli jidher ittieħdu 11-il xahar biex jinġieb it-tagħmir u jsiru tħejjijiet oħra. L-inawgurazzjoni allura bilfors li saret fis-sebaʼ xahar tas-sena 1026 Q.E.K. Qabel ma jsemmi l-inawgurazzjoni, ir-rakkont jiddeskrivi proġetti tal-bini oħra wara li jitlesta t-tempju, ovvjament, biex jagħti deskrizzjoni iktar ċara dwar kif jiffunzjona l-bini.—2 Kronaki 5:1-3.
9:10-13—Kienet l-għotja taʼ Salamun fi qbil mal-Liġi Mosajka meta ta l-20 belt fl-art tal-Galilija lis-Sultan Ħiram taʼ Tir? Il-Liġi kif imniżżla f’Levitiku 25:23, 24 setgħet titqies bħala li tapplika biss għal territorju okkupat mill-Iżraelin. Huwa possibbli li l-bliet li Salamun ta lil Ħiram kienu abitati minn uħud li ma kinux Iżraelin, minkejja li kienu fit-truf taʼ l-Art Imwiegħda. (Eżodu 23:31) L-azzjoni taʼ Salamun setgħet ukoll tindika l-fatt li naqas milli jżomm kompletament mal-Liġi, bħal meta ‘żied iż-żwiemel’ u meta żżewweġ ħafna nisa. (Dewteronomju 17:16, 17) Kien x’kien il-każ, Ħiram ma kienx sodisfatt bl-għotja. Forsi l-bliet ma kinux miżmuma sew mill-abitanti pagani tagħhom, jew jistaʼ jkun li ma kinux jinsabu f’postijiet ideali.
11:4—Huwa minħabba d-dgħjufija tax-xjuħija li Salamun ma baqax leali fi xjuħitu? Dan ma jidhirx li hu l-każ. Salamun kien għadu żgħir mhux ħażin meta beda jaħkem, u għalkemm ħakem għal 40 sena, hu ma laħaqx l-età avanzata tax-xjuħija. Iktar minn hekk, hu ma waqafx għalkollox milli jsegwi lil Ġeħova. Milli jidher hu pprova jħallat forom differenti taʼ twemmin.
Lezzjonijiet Għalina:
2:26, 27, 35. Dak li jbassar Ġeħova dejjem iseħħ. It-tneħħija taʼ Abjatar bħala dixxendent t’Għeli, wettqet “il-kelma tal-Mulej li kien qal għal dar Għeli.” Meta Sadok, mil-linja taʼ Fineħas, ħa post Abjatar, seħħ il-kliem taʼ Numri 25:10-13.—Eżodu 6:25; 1 Samwel 2:31; 3:12; 1 Kronaki 24:3.
2:37, 41-46. Kemm hu perikoluż li wieħed jaħseb li jistaʼ jikser ir-regoli mingħajr ma jiġi kastigat! Dawk li minn jeddhom jiżvijaw milli jsegwu ‘t-triq imħarbta li tieħu għall-ħajja’ se jbatu l-konsegwenzi tad-deċiżjoni tagħhom nieqsa mill-għaqal.—Mattew 7:14.
3:9, 12-14. Ġeħova jwieġeb it-talb sinċier tal-qaddejja tiegħu għall-għerf, il-fehma, u l-gwida biex iwettqu s-servizz tiegħu.—Ġakbu 1:5.
8:22-53. X’apprezzament mill-qalb esprima Salamun għal Ġeħova—Alla kollu mħabba, Dak li jwettaq il-wegħdi, u Semmiegħ it-talb! Jekk nimmeditaw fuq il-kliem tat-talba li għamel Salamun fl-inawgurazzjoni se nkabbru l-apprezzament tagħna għal dawn l-aspetti u aspetti oħra tal-personalità t’Alla.
11:9-14, 23, 26. Meta Salamun sar diżubbidjenti fl-aħħar snin taʼ ħajtu, Ġeħova qajjimlu l-għedewwa. “Alla jopponi lis-suppervi, imma juri qalb tajba mhix mistħoqqa maʼ l-umli,” jgħid l-appostlu Pietru.—1 Pietru 5:5.
11:30-40. Is-Sultan Salamun ipprova joqtol lil Ġerobogħam minħabba dak li Aħija kien ipprofetizza dwar Ġerobogħam. Kemm kien differenti dak li għamel is-sultan 40 sena qabel meta rrifjuta li jivvendika ruħu minn Adonija u oħrajn li kkonfoffaw kontrih! (1 Slaten 1:50-53) Din il-bidla fl-attitudni kienet minħabba li hu telaq lil Ġeħova.
SALTNA MAGĦQUDA TISFAXXA
(1 Slaten 12:1–22:54 [1 Slaten 12:1–22:53, NW])
Ġerobogħam u l-poplu jmorru għand is-Sultan Reħobogħam u jitolbuh itaffilhom il-piż li impona fuqhom missieru, Salamun. Minflok ma jagħtihom dak li jitolbu, Reħobogħam jhedded li jitfaʼ piż saħansitra itqal fuqhom. Għaxar tribujiet jagħmlu rewwixta u jpoġġu lil Ġerobogħam sultan fuqhom. Is-saltna tinsab maqsuma. Reħobogħam jaħkem fuq is-Saltna tan-nofsinhar, magħmula mit-tribujiet taʼ Ġuda u Benjamin, u Ġerobogħam jaħkem fuq is-Saltna taʼ Iżrael b’għaxar tribujiet fit-tramuntana.
Ġerobogħam jagħmel żewġ għoġiela tad-deheb—wieħed f’Dan u ieħor f’Betel—biex jiskuraġġixxi lin-nies milli joqogħdu jmorru Ġerusalemm għall-qima. Fost is-slaten li jaħkmu f’Iżrael wara Ġerobogħam hemm Nadab, Bagħsa, Ela, Żimri, Tibni, Għomri, Aħab, u Aħażija. Abijam, Asa, Ġosafat, u Ġeħoram, jilħqu wara Reħobogħam f’Ġuda. Il-profeti li kienu attivi fi żmien dawn is-slaten jinkludu lil Aħija, Semaja, u bniedem t’Alla li ma nafux x’jismu, kif ukoll Ġeħu, Elija, u Mikaja.
Mistoqsijiet Skritturali Mweġbin:
18:21—In-nies għala baqgħu siekta meta Elija staqsihom biex imorru jew wara Ġeħova jew wara Bagħal? Jistaʼ jkun li indunaw li ma kinux taw lil Ġeħova d-devozzjoni esklużiva li jirrikjedi hu, u għalhekk ħassewhom ħatjin. Jew forsi l-kuxjenza tagħhom tant ibbieset li ma raw xejn ħażin f’li jqimu lil Bagħal waqt li jgħidu li jqimu lil Ġeħova. Kien biss wara li Ġeħova wriehom il-qawwa tiegħu li qalu: “Jaħweh, Alla hu! Jaħweh, Alla hu!”—1 Slaten 18:39.
20:34—Wara li Ġeħova ta r-rebħa lil Aħab fuq is-Sirjani, Aħab għala ħeles lis-sultan Benħadad? Minflok ma qatel lil Benħadad, Aħab għamel patt miegħu li bih it-toroq fil-kapitali Sirjana, Damasku, kienu se jibdew jappartjenu lil Aħab, evidentement sabiex jistabbilixxi swieq, jew negozji. Iktar kmieni, missier Benħadad kien ħa għalih toroq fis-Samarija għal skopijiet kummerċjali. Għalhekk, Benħadad inħeles sabiex Aħab ikun jistaʼ jistabbilixxi l-kummerċ f’Damasku.
Lezzjonijiet Għalina:
12:13, 14. Meta nieħdu deċiżjonijiet vitali f’ħajjitna, għandna nfittxu l-parir t’uħud għaqlin u maturi li jafu l-Iskrittura sew u li għandhom rispett kbir għall-prinċipji divini.
13:11-24. Meta parir jew suġġeriment jidher dubjuż, anki jekk ikun ġej minn sieħbek fit-twemmin li jkollu intenzjoni tajba, dan għandu jitqabbel mal-gwida f’lokha tal-Kelma t’Alla.—1 Ġwanni 4:1.
14:13. Ġeħova jeżaminana biex isib it-tajjeb li għandna. Minkejja kemm ikun insinifikanti dak it-tajjeb, hu jistaʼ jkabbru hekk kif nagħmlu l-almu tagħna biex naqduh.
15:10-13. Irridu niċħdu l-apostasija bil-qlubija u minflok nippromwovu l-qima vera.
17:10-16. L-armla taʼ Sarefta għarfet lil Elija bħala profeta u laqgħetu bħala tali, u Ġeħova bierek l-għemejjel tal-fidi tagħha. Illum, Ġeħova wkoll jinnota l-għemejjel tal-fidi tagħna, u jippremja lil dawk li jappoġġaw b’diversi modi x-xogħol tas-Saltna.—Mattew 6:33; 10:41, 42; Ebrej 6:10.
19:1-8. Meta nkunu qed niffaċċjaw oppożizzjoni qawwija, nistgħu nħossuna fiduċjużi mill-appoġġ taʼ Ġeħova.—2 Korintin 4:7-9.
19:10, 14, 18. L-aduraturi veri qatt ma huma waħedhom. Huma għandhom lil Ġeħova u l-fratellanza madwar id-dinja.
19:11-13. Ġeħova m’huwiex alla li qiegħed fin-natura jew sempliċi personifikazzjoni taʼ forzi naturali.
20:11. Meta Benħadad ftaħar dwar li se jeqred lis-Samarija, is-sultan taʼ Iżrael wieġbu: “Qis li min ixidd l-armi [fi tħejjija għall-battalja], ma jiftaħarx bħal min ineħħihom minn fuqu” wara li jiġi lura rebbieħ minn battalja. Meta niffaċċjaw inkarigu ġdid, irridu nevitaw il-kunfidenza żejda bħal taʼ xi ħadd fanfarun.—Proverbji 27:1; Ġakbu 4:13-16.
Taʼ Valur Kbir Għalina
Meta kien qed jagħti l-Liġi fuq il-Muntanja Sinaj, Mosè qal lil ulied Iżrael: “Araw, jien illum, inqiegħed quddiemkom barka u saħta; il-barka, jekk tħarsu l-kmandamenti tal-Mulej, Alla tagħkom, li jiena llum qiegħed nordnalkom; u s-saħta, jekk ma tħarsux il-kmandamenti tal-Mulej, Alla tagħkom, imma toħorġu mit-triq li jiena llum qiegħed nordnalkom.”—Dewteronomju 11:26-28.
Kemm jiġbdilna l-attenzjoni b’mod ċar lejn din il-verità vitali l-ktieb taʼ l-Ewwel Slaten! Bħalma rajna, dan il-ktieb jgħallimna wkoll lezzjonijiet prezzjużi oħra. Il-messaġġ li fih hu tassew ħaj u qawwi.—Ebrej 4:12.
[Stampa f’paġna 29]
It-tempju u bini ieħor li nbnew minn Salamun
[Stampa f’paġna 30]
Wara li Ġeħova wera l-qawwa tiegħu, il-poplu esklama: “Jaħweh, Alla hu!”