Għotjiet li jixirqu lil sultan

KIEKU int x’kont tagħżel bħala rigal għal bniedem importanti ħafna? Fi żminijiet Bibliċi, xi ħwawar kienu jiswew daqs id-​deheb—tant kienu jiswew li setgħu jitqiesu bħala għotjiet li jixirqu lil sultan.a Hu għalhekk li tnejn mir-​rigali li l-​astrologi offrew lis-​“sultan tal-​Lhud” kienu ħwawar aromatiċi.—Mattew 2:1, 2, 11.

Il-​Bibbja tgħid ukoll li meta s-​Sultana taʼ Xeba żaret lil Salamun, hi “tat lis-​sultan mija u għoxrin talent deheb u kwantità kbira ferm taʼ żejt tal-​balzmu, u ħaġar prezzjuż; u qatt ma kien hemm żejt tal-​balzmu bħal dak li s-​sultana taʼ Xeba tat lis-​Sultan Salamun.”b (2 Kronaki 9:9) Slaten irġiel ukoll bagħtu ż-​żejt tal-​balzmu bħala ġest tar-​rieda tajba tagħhom.—2 Kronaki 9:23, 24.

Ħwawar bħal dawn u prodotti relatati magħhom għala kienu tant taʼ valur u għaljin fi żminijiet Bibliċi? Għax kellhom ħafna rwoli importanti, bħal meta kienu jintużaw għas-​sbuħija personali, fis-​servizzi reliġjużi, u fid-​dfin tal-​mejtin. (Ara l-​Kaxxa “L-​użu tal-​ħwawar aromatiċi fi żminijiet Bibliċi.”) Minbarra d-​domanda kbira għalihom, il-​ħwawar kienu għaljin minħabba l-​ispejjeż tat-​trasport u l-​bejgħ.

MINN NAĦA GĦAL OĦRA TAD-​DEŻERT TAL-​ARABJA

Fi żminijiet Bibliċi, ċerti pjanti tal-​ħwawar kienu jikbru fil-​Wied tal-​Ġordan. Madankollu, ħwawar oħrajn kellhom jiġu importati. Varjetà taʼ prodotti tal-​ħwawar jissemmew fil-​Bibbja. Fost dawk l-​iktar familjari hemm iż-​żagħfran, is-​sabbara, il-​balzmu, il-​kannella, l-​inċens abjad, u l-​mirra. Minbarra dawn, kien hemm il-​ħwawar li spiss kienu jintużaw fl-​ikel, bħall-​kemmun, in-​nagħniegħ, u l-​bużbież.

Minn fejn ġew dawn il-​ħwawar eżotiċi? Is-​sabbara, il-​kassja, u l-​kannella kienu jinstabu f’dik li llum hi ċ-​Ċina, l-​Indja, u s-​Sri Lanka. Il-​ħwawar bħalma huma l-​mirra u l-​inċens abjad ġew minn siġar kbar u żgħar li kienu jikbru fid-​deżert min-​naħa t’isfel tal-​Arabja sas-​Somalja fl-​Afrika. In-​nard, jew l-​ispikonardu, kien prodott li ġie biss mill-​muntanji tal-​Ħimalaja fl-​Indja.

Biex jaslu Iżrael, ħafna ħwawar kellhom jinġarru tul l-​Arabja. Minbarra raġunijiet oħrajn, kien minħabba dan ukoll li matul it-​tieni u l-​ewwel millennji QK li l-​Arabja “kellha monopolju fuq il-​ġarr tal-​affarijiet bejn il-​Lvant u l-​Punent,” jispjega The Book of Spices. Bliet tal-​qedem, fortizzi, u postijiet fejn kienu jieqfu l-​karavani fin-​Negev fin-​Nofsinhar taʼ Iżrael jimmarkaw ir-​rotot taʼ negozjanti tal-​ħwawar. Ukoll, dawn il-​postijiet “urew kemm kien iħalli qligħ dan in-​negozju . . . min-​Nofsinhar tal-​Arabja sal-​Mediterran,” jirrapporta l-​World Heritage Centre of UNESCO.

Karavani mgħobbijin b’dawn il-​ħwawar aromatiċi regolarment ivvjaġġaw distanzi taʼ 1,800 kilometru tul l-​Arabja. (Ġob 6:19) Il-​Bibbja tirreferi għal karavana taʼ negozjanti Ismagħelin iġorru ħwawar bħall-​“gomma aromatika u l-​balzmu u l-​qoxra taʼ siġra li fiha r-​raża” minn Gilegħad sal-​Eġittu. (Ġenesi 37:25) L-​ulied subien taʼ Ġakobb biegħu lil ħuhom Ġużeppi bħala skjav lil dawn in-​negozjanti.

“L-​IKBAR SIGRIET TAN-​NEGOZJU LI QATT KIEN HAWN”

In-​negozjanti mill-​Arabja kkontrollaw il-​biċċa l-​kbira tan-​negozju tal-​ħwawar għal sekli sħaħ. Huma biss kienu jfornu l-​ħwawar mill-​Asja, bħalma huma l-​kassja u l-​kannella. Sabiex jiskuraġġixxu d-​dinja Mediterranja milli tistabbilixxi konnessjonijiet kummerċjali direttament maʼ sorsi fil-​Lvant, l-​Għarab xerrdu ħrejjef immaġinarji dwar il-​perikli involuti biex jinkisbu l-​ħwawar. Is-​sors veru tal-​ħwawar kien “aktarx l-​ikbar sigriet tan-​negozju li qatt kien hawn,” skont The Book of Spices.

L-​Għarab xi stejjer xerrdu? Ħerodotus, storjografu Grieg tal-​ħames seklu QK, iddeskriva ħrejjef taʼ għasafar tal-​biżaʼ li jibnu bejta mill-​qoxra tas-​siġar tal-​kannella fi rdumijiet li m’hemmx aċċess għalihom. Hu kiteb li biex jiksbu dawn il-​ħwawar prezzjużi, il-​kolletturi kienu jpoġġu biċċiet kbar tal-​laħam taħt l-​irdum. B’regħba, l-​għasafar tant kienu jġorru laħam lejn il-​bejta tagħhom li din kienet taqaʼ fl-​art. L-​irġiel imbagħad setgħu jiġbru l-​qoxra tal-​kannella malajr u jbigħuha lin-​negozjanti. Stejjer bħal dawn infirxu. B’hekk, minħabba l-​perikli li “allegatament kien hemm fil-​ħsad, [il-​kannella] kienet tinbiegħ bi prezz għoli,” jinnota The Book of Spices.

Eventwalment, is-​sigriet tal-​Għarab inkixef u l-​monopolju tagħhom intilef. Sal-​ewwel seklu QK, Lixandra, fl-​Eġittu, saret port kbir u ċentru kummerċjali għall-​ħwawar. Ladarba l-​baħħara tgħallmu jieħdu vantaġġ mill-​irjieħ tal-​monsun tal-​Oċean Indjan, xwieni Rumani salpaw minn portijiet Eġizzjani lejn l-​Indja. B’hekk, ħwawar lussużi saru iktar abbundanti u l-​prezzijiet roħsu.

Illum il-​valur tal-​ħwawar m’għandu xejn x’jaqsam maʼ dak tad-​deheb. U bilkemm nikkunsidraw il-​ħwawar bħala għotjiet li jixirqu lil re. Madankollu, miljuni taʼ nies madwar id-​dinja għadhom jużawhom fil-​fwejjaħ u l-​mediċini, u m’għandniex xi ngħidu, biex iżidu t-​togħma u l-​interess fl-​ikel tagħhom. Tabilħaqq, l-​aroma tal-​ħwawar li tħajjar lil dak li jkun tagħmilhom popolari llum, bħalma kienu eluf taʼ snin ilu.