ARTÍCULO ÑA̱ KAʼVIYÓ 41
YAA 13 Ta̱ Jesús sa̱ndákoo yichi̱ nu̱úyó
Ña̱ ke̱ʼé ta̱ Jesús 40 ki̱vi̱ ña̱ ni̱xi̱yokara nu̱ú ñuʼú yóʼo
“Ta 40 ki̱vi̱ kúú ña̱ xi̱ninara, ta na̱túʼunra xíʼinna xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱” (HECH. 1:3).
TEMA
¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱ ke̱ʼe ta̱ Jesús tá ni̱xi̱yokara 40 ki̱vi̱ nu̱ú ñuʼú yóʼo?
1, 2. ¿Ndáaña ndo̱ʼo u̱vi̱ na̱ discípulo ta̱ Jesús tá ku̱a̱ʼa̱nna chí ñuu Emaús?
KI̱VI̱ 16 tí nisán ña̱ ku̱i̱ya̱ 33 xi̱kuuña, ta na̱ discípulo ta̱ Jesús xi̱yiʼvínína ta kǒo níxi̱kunda̱a̱-inina ndáaña keʼéna. U̱vi̱ na̱yóʼo ke̱ena ñuu Jerusalén ta ku̱a̱ʼa̱nna chí ñuu Emaús iin ñuu ña̱ kíndo̱o ki̱ʼva 11 kilómetro. Ndeéní nda̱kava-inina saáchi ta̱ Jesús ta̱ xi̱ndiku̱nna xa̱a̱ xa̱ʼnívanara. Ndiʼi ña̱ nda̱kanixi̱nína keʼé ta̱ Mesías kǒo níxi̱nuña. Soo kǒo níndakanixi̱nína xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱nu̱mí kuu.
2 Iin ta̱a ta̱ kǒo xíni̱na nda̱kutáʼanra ku̱a̱ʼa̱nra xíʼinna. Ta na̱ discípulo ki̱xáʼa nátúʼunna xíʼinra xa̱ʼa̱ ña̱ kúsuchíní-inina xa̱ʼa̱ ña̱ xa̱ʼnína ta̱ Jesús. Soo ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ ta̱a yóʼo xíʼinna chi̱ndeétáʼanníña xíʼinna. Ki̱xáʼara káʼa̱nra xíʼinna xa̱ʼa̱ “ña̱ ka̱ʼyí ta̱ Moisés xíʼin ña̱ ka̱ʼyí ndiʼika na̱ profeta”, ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna xa̱ʼa̱ nda̱chun kúú ña̱ xi̱niñúʼu xo̱ʼvi̱ ta Mesías ta kuvira. Tá ni̱xa̱a̱ na̱ discípulo ñuu Emaús ki̱ʼinna kuenta ña̱ ta̱ Jesús kúú ta̱ nda̱kutáʼan xíʼinna chí yichi̱. Ta ni̱kusi̱íníva-inina tá xi̱nina ña̱ nda̱takuvara (Luc. 24:13-35).
3, 4. a) ¿Ndáaña ndo̱ʼo na̱ discípulo ta̱ Jesús? (Hechos 1:3). b) ¿Ndáaña sakúaʼayó nu̱ú artículo yóʼo?
3 Ku̱a̱ʼáníva yichi̱ ki̱ta ta̱ Jesús nu̱ú na̱ discípulora ti̱xin 40 ki̱vi̱ ña̱ ni̱xi̱yokara nu̱ú ñuʼú yóʼo (kaʼvi Hechos 1:3). Chi̱kaa̱ra ndee̱ xíʼinna ña̱kán kǒo níkusuchíka-inina ta ni kǒo níyi̱ʼvíkana, ta ki̱xáʼana nátúʼunna xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱.a
4 Ku̱a̱ʼáníva ña̱ va̱ʼa sakúaʼayó tá ná kaʼviyó xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼé ta̱ Jesús tá ni̱xi̱yokara nu̱ú ñuʼú yóʼo. Nu̱ú artículo yóʼo kotoyó u̱ni̱ ki̱ʼva ña̱ xi̱niñúʼu ta̱ Jesús tiempora ta sakúaʼayó ndáa ki̱ʼva kundiku̱nyó yichi̱ra. Ña̱ nu̱ú, chi̱kaa̱ra ndee̱ xíʼin na̱ discípulora. Ña̱ u̱vi̱, chi̱ndeétáʼanra xíʼinna ña̱ viíka kunda̱a̱-inina xíʼin tu̱ʼun Ndióxi̱. Ta ña̱ u̱ni̱, sa̱náʼa̱rana ña̱ keʼéna ku̱a̱ʼáka chiñu.
¿NDÁA KI̱ʼVA CHIKAA̱YÓ NDEE̱ XÍʼIN INKANA?
5. ¿Nda̱chun xi̱niñúʼu chikaa̱na ndee̱ xíʼin na̱ discípulo ta̱ Jesús?
5 Xi̱niñúʼu chikaa̱na ndee̱ xíʼin na̱ discípulo ta̱ Jesús. ¿Nda̱chun? Saáchi savana sa̱ndákoona veʼena, chiñu ña̱ xi̱kuumiína xíʼin na̱ veʼena ña̱ va̱ʼa ndiʼi tiempo kakana xíʼin ta̱ Jesús (Mat. 19:27). Ta inkana xi̱kundasína xi̱xininana xa̱ʼa̱ ña̱ ndu̱una discípulo ta̱ Jesús (Juan 9:22). Ke̱ʼéna ña̱yóʼo saáchi ta̱ Jesús xi̱kuu ta̱ Mesías ta̱ xi̱ndatuna kixi (Mat. 16:16). Soo tá xa̱ʼnína ta̱ Jesús nda̱kavaní-inina ta nda̱kanixi̱nína ña̱ kǒo xi̱nukaví ña̱ xi̱ndatuna kuu.
6. ¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ Jesús tá xa̱a̱ nda̱takura?
6 Xi̱kunda̱a̱va-ini ta̱ Jesús ña̱ xi̱kusuchí-ini na̱ discípulora xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xi̱ʼi̱ra. Ta su̱ví xa̱ʼa̱ ña̱ kǒo níxi̱kandíxana Ndióxi̱ níxi̱kuuña. Ña̱kán mií ki̱vi̱ nda̱takura ki̱xáʼa chíkaa̱ra ndee̱ xíʼin na̱ migora. Ki̱tara nu̱ú ñá María Magdalena tá xákuñá níndichiñá nu̱ú sa̱ndúxu̱nnara (Juan 20:11, 16). Ki̱tara nu̱ú u̱vi̱ na̱ discípulo na̱ ni̱ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ nu̱ú kíxáʼa ña̱ artículo yóʼo. Ki̱tatura nu̱ú ta̱ apóstol Pedro (Luc. 24:34). ¿Ndáaña kivi sakúaʼayó xíʼin ña̱ ke̱ʼé ta̱ Jesús? Ná kotoyó ña̱ ke̱ʼéra tá ki̱tara nu̱ú ñá María Magdalena.
7. ¿Ndáaña xi̱ni ta̱ Jesús kéʼé ñá María, ta ndáaña ke̱ʼéra? (Juan 20:11-16; koto na̱ʼná).
7 (Kaʼvi Juan 20:11-16). Tá ki̱vi̱ 16 tí nisán iin tiʼvi ná si̱ʼí ná xi̱ndasakáʼnu Ndióxi̱ xi̱ta̱a̱nní ni̱xa̱ʼa̱nná nu̱ú sa̱ndúxu̱nna ta̱ Jesús (Luc. 24:1, 10). Iin ñáyóʼo xi̱kuu ñá María Magdalena, tá ni̱xa̱a̱ñá nu̱ú sa̱ndúxu̱nnara xi̱niná ña̱ kǒokara ndíkaa̱ xa̱ʼa̱ ña̱kán xínuñá ni̱xa̱ʼa̱nñá na̱túʼunñá xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo xíʼin ta̱ Pedro ta saátu xíʼin ta̱ Juan. Ta u̱vi̱ saá ta̱yóʼo xínura ni̱xa̱ʼa̱nra nu̱ú ni̱ndu̱xu̱n ta Jesús, ta saátu ñá María xínuñá ni̱xa̱ʼa̱nñá sa̱tára. Ta̱ Pedro xíʼin ta̱ Juan xi̱nina ña̱ kǒoka ta̱ Jesús ndíkaa̱ nu̱ú ni̱ndu̱xu̱nra ta ndi̱kóna veʼena. Soo ñá María kǒo níndikóñá xíʼinna saáchi kán ki̱ndooñá xákuñá. Kǒo níkiʼinñá kuenta soo ta̱ Jesús xítovara ña̱ xákuñá. Tá xi̱nira ña̱ xákuñá xa̱ʼa̱ra ku̱ndáʼvi-inira xi̱nirañá, tasaá ki̱tara nu̱úñá ta̱ ke̱ʼéra iin ña̱ʼa ña̱ chi̱kaa̱ní ndee̱ xíʼinñá. Ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinñá keʼéñá iin ña̱ ndáyáʼviní: ña̱ ná ku̱ʼu̱nñá ka̱ʼa̱nñá xíʼin na̱ ñanira ña̱ xa̱a̱ nda̱takura (Juan 20:17, 18).
Ná kundiku̱nyó yichi̱ ta̱ Jesús, ta ná kotoyó ña̱ kéʼé na̱ ndákava-ini ta ná kunda̱a̱-iniyó xíʼin ña̱ ndóʼona. (Koto párrafo 7).
8. ¿Ndáa ki̱ʼva kundiku̱nyó yichi̱ ta̱ Jesús?
8 ¿Ndáa ki̱ʼva kundiku̱nyó yichi̱ ta̱ Jesús? Ná chikaa̱yó ndee̱ xíʼin na̱ hermano ña̱ va̱ʼa kǒo sandákoona kachíñuna nu̱ú Jehová. Iin ki̱ʼva ña̱ keʼéyó ña̱yóʼo kúú ña̱ kotoyó ndáa tu̱ndóʼo kúú ña̱ yáʼana nu̱ú, ná kunda̱a̱-iniyó xíʼin ña̱ ndóʼona ta saátu vií ná ka̱ʼa̱nyó xíʼinna. Ná kotoyó ña̱ ndo̱ʼo iin ñá hermana ña̱ naní Jocelyn, ku̱ʼvi̱ñá ndo̱ʼoñá iin tu̱ndóʼo ndeéní ta ni̱xi̱ʼi̱ñá. Ñáyóʼo káchiñá: “Ndeéní ku̱suchí-ini ta ku̱a̱ʼání yo̱o̱ saá ni̱ya̱ʼa ña̱yóʼo nu̱úi̱”. Iin ta̱ hermano xíʼin ñá síʼíra ka̱nanañá ña̱ ku̱ʼu̱nñá veʼena. Va̱ʼaní xi̱niso̱ʼona ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼinna ta sa̱ndákaʼánnañá ña̱ ndáyáʼviníñá nu̱ú Jehová. Ñáyóʼo káchiñá: “Ni kǒo níxi̱kunda̱a̱-inii̱ ndáaña keʼíi̱, nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ñá ku̱a̱ʼa̱n sáʼvi ti̱xin ti̱kui̱í saá ni̱xi̱yoi̱ ta kǒo níxi̱kivi kitai̱. Soo Jehová xi̱niñúʼura na̱ hermano yóʼo ña̱ chi̱ndeétáʼanna xíʼi̱n, ta nda̱a̱ táki̱ʼva íyo na̱ ta̱vá yi̱ʼi̱ nu̱ú ti̱kui̱í saá ni̱xi̱yona. Chi̱ndeétáʼanna xíʼi̱n ña̱ kusi̱í tuku inii̱ kachíñui̱ nu̱ú Jehová”. Tá kúni̱yó chindeétáʼanyó xíʼin inkana ta sandíkoyó-inina ná taxiyó ka̱ʼa̱nna xíʼinyó xa̱ʼa̱ ña̱ ndóʼona ta viíní ná kuniso̱ʼoyóna (Rom. 12:15).
NÁ CHINDEÉTÁʼANYÓ XÍʼIN INKANA ÑA̱ KUNDA̱A̱-ININA XÍʼIN BIBLIA
9. ¿Ndáaña kǒo níxi̱kunda̱a̱-ini na̱ discípulo, ta ndáa ki̱ʼva chi̱ndeétáʼan ta̱ Jesús xíʼinna?
9 Na̱ discípulo ta̱ Jesús xi̱kandíxana ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱ ta xi̱chikaa̱na ndee̱ keʼéna ña̱ káʼa̱nña (Juan 17:6). Soo kǒo níxi̱kunda̱a̱-inina nda̱chun xa̱ʼnína ta̱ Jesús nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼéna xíʼin iin ta̱ kui̱ʼná. Na̱ discípulo xi̱kandíxavana Ndióxi̱, soo ta̱ Jesús ki̱ʼinra kuenta ña̱ xi̱niñúʼu viíka kunda̱a̱-inina xíʼin tu̱ʼun Ndióxi̱ (Luc. 9:44, 45; Juan 20:9). Xa̱ʼa̱ ña̱kán chi̱ndeétáʼanra xíʼinna ña̱ kunda̱a̱-inina xíʼin ña̱ xi̱kaʼvina. Ná kotoyó ña̱ ke̱ʼéra tá ki̱tara nu̱ú u̱vi̱ na̱ discípulo na̱ ku̱a̱ʼa̱n chí ñuu Emaús.
10. ¿Ndáa ki̱ʼva chi̱ndeétáʼan ta̱ Jesús xíʼin na̱ discípulora ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inina ña̱ xi̱kuura ta̱ Mesías? (Lucas 24:18-27).
10 (Kaʼvi Lucas 24:18-27). Ta̱ ki̱ta ta̱ Jesús nu̱ú u̱vi̱ na̱ discípulo chí Emaús kǒo ndi̱ku̱n níka̱ʼa̱nra xíʼinna ndáa ta̱ xi̱kuura. ¿Nda̱chun ke̱ʼéra saá? Saáchi xi̱kuni̱ra ná ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱ndoʼona xíʼin ña̱ xi̱ndakanixi̱nína. Ta saá ke̱ʼévana chi ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra ña̱ xi̱kuni̱na ña̱ ná sakǎkura na̱ ñuu Israel nu̱ú na̱ ñuu Roma. Tándi̱ʼi ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinra xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱sandíʼi̱-inina ta̱ Jesús xi̱niñúʼura tu̱ʼun Ndióxi̱ ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ xa̱a̱ ni̱xi̱nu ku̱a̱ʼá profecía.b Mií xi̱kuaá saá ta̱ Jesús nda̱kutáʼanra xíʼin inkaka na̱ discípulo ta saátu ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱yóʼo ndáaña xi̱kuni kachi profecía kán (Luc. 24:33-48). ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱yóʼo?
11, 12. a) Viíní xi̱niñúʼu ta̱ Jesús tu̱ʼun Ndióxi̱, ¿ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱yóʼo? (Koto na̱ʼná). b) ¿Ndáa ki̱ʼva chi̱ndeétáʼanna xíʼin ta̱ Nortey?
11 ¿Ndáa ki̱ʼva kundiku̱nyó yichi̱ ta̱ Jesús? Tá sánáʼa̱yó iin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Biblia ná nda̱ka̱tu̱ʼunyóna ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-iniyó ndáaña ndakanixi̱nína ta saátu ndáaña ndóʼona (Prov. 20:5). Tá xa̱a̱ ku̱nda̱a̱-iniyó xíʼin ña̱ ndóʼona ná sanáʼa̱yóna ña̱ nandukúna texto ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia ña̱ kivi chindeétáʼan xíʼinna. Ná kǒo ka̱ʼa̱nyó xíʼinna ndáaña xíniñúʼu keʼéna, va̱ʼaka ná nda̱ka̱tu̱ʼúnyóna ndáa ki̱ʼva kuniñúʼuna texto ña̱ nda̱ni̱ʼína á ndáa ki̱ʼva chindeétáʼanña xíʼinna ña̱ ndaka̱xinna ña̱ keʼéna. Ná kotoyó ña̱ ndo̱ʼo iin ta̱ hermano ta̱ íyo ñuu Ghana ta̱ naní Nortey.
12 Tá kúúmií ta̱ Nortey 16 ku̱i̱ya̱ ki̱xáʼara káʼvira Biblia. Tá ni̱ya̱ʼa loʼo, na̱ veʼera ki̱xáʼana sásina nu̱úra ña̱ sakúaʼara xa̱ʼa̱ Ndióxi̱. ¿Ndáaña chi̱ndeétáʼan xíʼinra? Ta̱ xi̱sanáʼa̱ miíra xi̱niñúʼura ña̱ va̱xi nu̱ú Mateo capítulo 10 ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱nra xíʼinra ña̱ ndiʼi na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ kundi̱va̱ʼana xíʼinna. Ta̱ Nortey káʼa̱nra: “Tá ki̱xáʼa na̱ veʼi̱ sásina nu̱úi̱ ku̱nda̱a̱-inii̱ ña̱ nda̱ni̱ʼívai̱ ña̱ nda̱a̱”. Ta saátu ta̱ xi̱sanáʼa̱ miíra ni̱na̱ʼa̱ra nu̱úra ña̱ káʼa̱n Mateo 10:16, ña̱ káʼa̱n ña̱ kuentaní ná kooyó xíʼin ña̱ kéʼéyó. Ta saátu chi̱ndeétáʼanra xíʼinra ña̱ ndakanixi̱níra ndáa ki̱ʼva keʼéra ña̱ káʼa̱n texto yóʼo tá ná ku̱ʼu̱nra ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ veʼera xa̱ʼa̱ ña̱ kándíxara. Tá ni̱ya̱ʼa tiempo ña̱ nda̱kuchi ta̱ Nortey xi̱kunira koora precursor soo yivára xi̱kuni̱ra ña̱ ná ku̱ʼu̱nra universidad. Ta̱ xi̱sanáʼa̱ miíra kǒo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra ndáaña keʼéra, chi nu̱úka ña̱yóʼo, ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrara ta xi̱niñúʼura Biblia ña̱ chindeétáʼanra xíʼinra ña̱ nda̱kanixi̱níra ndáaña keʼéra. Ta, ¿ndáaña ke̱ʼéra? Ta̱ Nortey ni̱xa̱a̱ra ku̱ura precursor regular xa̱ʼa̱ ña̱kán ta̱xí yivárara. Ta̱yóʼo káʼa̱nra xa̱ʼa̱ ña̱ ndo̱ʼora: “Viíníva íyo ña̱ nda̱kaxii̱n keʼíi̱”. Tá chíndeétáʼanyó xíʼin iinna ña̱ vií kunda̱a̱-inina xíʼin ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱, chíndeétáʼanyó xíʼinna ña̱ kandíxakana Jehová ta ndakundeéna kachíñuna nu̱úra (Efes. 3:16-19).
Ná kundiku̱nyó yichi̱ ta̱ Jesús ta ná kuniñúʼuyó tu̱ʼun Ndióxi̱ ña̱ chindeétáʼanyó xíʼin inkana ña̱ ndakanixi̱nína ndáaña keʼéna. (Koto párrafo 11).e
SANÁ’A̱ NA̱ HERMANO ÑA̱ VA̱ʼA CHINDEÉTÁʼANNA XÍʼIN INKANA
13. ¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ Jesús tá kúma̱níka ndikóra chí ndiví? (Efesios 4:8).
13 Tá ni̱xi̱yo ta̱ Jesús nu̱ú ñuʼú yóʼo viíní ke̱ʼéra ndiʼi chiñu ña̱ ta̱xi yivára ndaʼa̱ra (Juan 17:4). Soo kǒo níndakanixi̱níra ña̱yóʼo: “Tá kúnii̱ ña̱ vií kana iin chiñu miíi̱ kúú ta̱ xíniñúʼu keʼéña”. U̱ni̱ ku̱i̱ya̱ ña̱ na̱túʼunra xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ sa̱náʼa̱ra inkana ndáa ki̱ʼva keʼéna chiñu yóʼo. Ta̱ Jesús xi̱ndaa-inira na̱ discípulora chi ta̱xira chíñu ndaʼa̱na ña̱ ku̱ʼu̱nna sanáʼa̱na na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, ta saátu ña̱ kundaana ndikachi sana Ndióxi̱, ni sava na̱ discípulo ta̱ʼán xi̱nuna 30 ku̱i̱ya̱ (kaʼvi Efesios 4:8). Na̱ discípulo yóʼo inkáchi ka̱chíñuna xíʼin ta̱ Jesús ña̱ na̱túʼunna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱. Ta tá kúma̱níka ku̱ʼu̱nra chí ndiví viíníka sa̱náʼa̱rana ña̱ va̱ʼa viíka chindeétáʼanna xíʼin inkana. Ná kotoyó ndáa ki̱ʼva ke̱ʼéraña.
14. ¿Ndáa ki̱ʼva chi̱ndeétáʼan ta̱ Jesús xíʼin na̱ discípulora? (Koto na̱ʼná).
14 Káxiní ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xíʼin na̱ discípulora ndáaña keʼéna soo viíní ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna. Ta kúú sava na̱yóʼo i̱xayo̱ʼvi̱ña xíʼinna kandíxana ña̱ nda̱takura, xa̱ʼa̱ ña̱kán ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ ná kǒo kaka-inina (Luc. 24:25-27; Juan 20:27). Ta saátu ta̱xira consejo ndaʼa̱na ña̱ ná kundi̱ʼi̱ka-inina ña̱ chindeétáʼanna xíʼin na̱ ndásakáʼnu Ndióxi̱ nu̱úka ña̱ kuni̱na kuumiína ña̱ ku̱i̱ká (Juan 21:15). Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ ná kǒo chitáʼanna chiñu ña̱ kéʼéna xíʼin chiñu ña̱ kéʼé inkana (Juan 21:20-22). Tá ki̱ʼinra kuenta ña̱ kǒo níxi̱kunda̱a̱-inina ndáaña keʼé Reino Ndióxi̱ káxi ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ndáaña keʼéña, ta chi̱ndeétáʼanra xíʼinna ña̱ ná ndakundeéna natúʼunna xa̱ʼa̱ Reino yóʼo (Hech. 1:6-8). ¿Ndáaña sákuaʼa na̱ anciano xíʼin ña̱ ke̱ʼé ta̱ Jesús?
Ná kundiku̱nyó yichi̱ ta̱ Jesús ta ná chindeétáʼanyó xíʼin na̱ hermano ña̱ keʼéna ku̱a̱ʼáka chiñu. (Koto párrafo 14).
15, 16. a) ¿Ndáa ki̱ʼva kundiku̱n na̱ anciano yichi̱ ta̱ Jesús? b) ¿Ndáaña chi̱ndeétáʼan xíʼin ta̱ Patrick?
15 ¿Ndáa ki̱ʼva kundiku̱n na̱ anciano yichi̱ ta̱ Jesús? Ña̱ kivi keʼéna kúú ña̱ sanáʼa̱na na̱ hermano ta chindeétáʼanna xíʼinna. Ta na̱ xíniñúʼu chindeétáʼankana xíʼin kúú na̱ va̱lí ña̱ va̱ʼa keʼéna ku̱a̱ʼáka chiñu ti̱xin ñuu Ndióxi̱.c Kǒo xíniñúʼu kundatu na̱ anciano ña̱ viíní ná keʼé na̱ hermano ndiʼi chiñu. Ta saátu xíniñúʼu viíní taxina consejo ndaʼa̱ na̱ va̱lí ta sanáʼa̱nana ndáa ki̱ʼva keʼéna iin chíñu, saátu xíniñúʼu sanáʼa̱nana ña̱ vitá koo inina, ña̱ kundaa-ini inkanana ta saátu ña̱ koo tu̱ʼvana ña̱ chindeétáʼanna xíʼin inkana (1 Tim. 3:1; 2 Tim. 2:2; 1 Ped. 5:5).
16 Ná kotoyó ña̱ ndo̱ʼo iin ta̱ hermano ta̱ naní Patrick. Tá ni̱xi̱yo loʼora kǒo ña̱ to̱ʼó níxikuumiíra ta nda̱a̱ xíʼin ná hermana kue̱ʼe̱ xi̱ka̱ʼa̱nra. Iin ta̱ anciano ki̱ʼinra kuenta xíʼin ña̱yóʼo ña̱kán ta̱xira consejo ndaʼa̱ra, káxiní ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra soo vií ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra. Ta̱ Patrick káchira: “Táxiníi̱ tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ra xa̱ʼa̱ consejo ña̱ ta̱xira ndaʼíi̱, saáchi xi̱sa̱a̱níi̱ tá xi̱taxina chiñu ña̱ xi̱kunii̱ kuumiíi̱ ndaʼa̱ inka ta̱ hermano, soo ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ anciano kán chi̱ndeétáʼanña xíʼi̱n ña̱ vitá koo inii̱. Ta sa̱kúaʼi̱ ña̱ xíniñúʼu chindeétáʼi̱n xíʼin na̱ hermano nu̱úka ña̱ kuni̱i̱ kuumiíi̱ chiñu ti̱xin congregación”. Xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱niso̱ʼo ta̱ Patrick consejo yóʼo ni̱xa̱a̱ra ndu̱ura anciano tá xi̱kuumiíra 23 ku̱i̱ya̱ (Prov. 27:9).
17. ¿Ndáa ki̱ʼva ni̱na̱ʼa̱ ta̱ Jesús ña̱ xi̱ndaa-inira na̱ discípulora?
17 Kǒo níka̱ʼa̱n kuití ta̱ Jesús xíʼin na̱ discípulora ña̱ natúʼunna xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ chi saátu ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ sanáʼa̱nana (koto nota ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia ña̱ estudio nu̱ú káʼa̱nña “Enséñenles”, ña̱ va̱xi nu̱ú Mateo 28:20). Sana nda̱kanixi̱nína ña̱ kǒo kuchiñuna keʼéna chiñu yóʼo. Soo ta̱ Jesús xi̱kunda̱a̱-inira ña̱ kuchiñuvana ta nda̱a̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Nda̱a̱ táki̱ʼva chi̱ndaʼá yivái̱ yi̱ʼi̱, saátu yi̱ʼi̱ chíndaʼíi̱ ndóʼó” (Juan 20:21).
18. ¿Ndáa ki̱ʼva kundiku̱n na̱ anciano yichi̱ ta̱ Jesús?
18 ¿Ndáa ki̱ʼva kundiku̱n na̱ anciano yichi̱ ta̱ Jesús? Na̱ anciano na̱ xíni̱ keʼé iin chiñu táxina chiñu ndaʼa̱ inkana ta sánáʼa̱nana ndáa ki̱ʼva keʼénaña (Filip. 2:19-22). Tá kúú, kivi ka̱ʼa̱nna xíʼin na̱ válíka ña̱ ná chindeétáʼanna xíʼinna ña̱ ndasaviína veʼe nu̱ú ndákutáʼanyó á ña̱ ndaya̱kúnnaña, ta ndáa-inina ña̱ viíva keʼé na̱ hermano chiñu ña̱ ta̱xina ndaʼa̱na. Iin ta̱ anciano ta̱ naní Matthew táxiníra tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ na̱ anciano chi viíní sánáʼa̱nara ña̱ keʼéra ku̱a̱ʼá chiñu ti̱xin congregación, ta saátu ndáa-ininara ña̱ viíva keʼéra chiñu ña̱ ta̱xina ndaʼa̱ra. Ta̱yóʼo káchira: “Tá kǒo kúchiñui̱ keʼíi̱ iin chiñu, viíníka sánáʼa̱na yi̱ʼi̱ ña̱ keʼíi̱ña”.d
19. ¿Ndáaña xíniñúʼu keʼéyó?
19 Tá ni̱xi̱yoka ta̱ Jesús 40 ki̱vi̱ nu̱ú ñuʼú yóʼo va̱ʼaní chi̱kaa̱ra ndee̱ xíʼin inkana, sa̱náʼa̱rana ta saátu ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ndáa ki̱ʼva keʼéna ku̱a̱ʼáka chiñu. Ña̱kán ná chikaa̱yó ndee̱ keʼéyó nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼéra (1 Ped. 2:21). Ta kuchiñuvayó keʼéyóña saáchi mií ta̱ Jesús ni̱ka̱ʼa̱n: “Íyoi̱ xíʼinndó ndiʼi ki̱vi̱ nda̱a̱ ná ndiʼi-xa̱ʼa̱ ñuyǐví” (Mat. 28:20).
YAA 15 Ná ndasakáʼnuyó se̱ʼe nu̱ú Jehová
a Ña̱ Evangelio xíʼin inkaka libro ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia náʼa̱ña ña̱ ku̱a̱ʼáníva yichi̱ ki̱ta ta̱ Jesús nu̱ú na̱ discípulora tá xa̱a̱ nda̱takura: tá kúú, ki̱tara nu̱ú ñá María Magdalena (Juan 20:11-18); nu̱ú inkaka ná ñaʼá (Mat. 28:8-10; Luc. 24:8-11); ki̱tara nu̱ú u̱vi̱ na̱ discípulora (Luc. 24:13-15); ki̱tara nu̱ú ta̱ apóstol Pedro (Luc. 24:34); ki̱tara nu̱ú ndiʼi na̱ apóstol, soo ku̱ma̱ní ta̱ Tomás (Juan 20:19-24); ki̱tara nu̱ú na̱ apóstol soo vitin xa̱a̱ íyo ta̱ Tomás xíʼinna (Juan 20:26); ki̱tara nu̱ú u̱xa̱ na̱ discípulo (Juan 21:1, 2); ki̱tara nu̱ú yáʼaka 500 na̱ discípulo (Mat. 28:16; 1 Cor. 15:6); ki̱tara nu̱ú ta̱ Santiago ñanira (1 Cor. 15:7); ki̱tara nu̱ú ndiʼi na̱ apóstol (Hech. 1:4), ki̱tara nu̱ú na̱ apóstolra yatin ñuu Betania (Luc. 24:50-52). Sana ku̱a̱ʼáka yichi̱ ki̱ta ta̱ Jesús nu̱ú na̱ discípulora soo kǒo níkaʼyína xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo (Juan 21:25).
b Nu̱ú jw.org ndani̱ʼún artículo ña̱ naní “¿Á náʼa̱ ña̱ profecía ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia ña̱ xi̱kuu ta̱ Jesús ta̱ Mesías?”. Nu̱ú ña̱yóʼo va̱xi iin lista ña̱ profecía ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ta̱ Mesías.
c Sava yichi̱ kivi ndaka̱xinna iin ta̱ hermano ni kúúmiíra 25 nda̱a̱ 30 ku̱i̱ya̱ ña̱ va̱ʼa xa̱a̱ra koora superintendente ña̱ circuito, soo xíniñúʼu koora iin anciano ta̱ xa̱a̱ viíní kéʼé chiñu.
d Ndani̱ʼíkaún ña̱ ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ ndáa ki̱ʼva chindeétáʼún xíʼin na̱ hermano na̱ válíka ña̱ keʼéna ku̱a̱ʼáka chiñu nu̱ú Tutu ña̱ nátúʼun xíʼinyó yo̱o̱ agosto ña̱ ku̱i̱ya̱ 2018, página 11 xíʼin 12, párrafo 15 nda̱a̱ 17 ta saátu nu̱ú La Atalaya 15 tí abril ña̱ ku̱i̱ya̱ 2015, página 3 nda̱a̱ 13.
e ÑA̱ KÁʼA̱N XA̱ʼA̱ NA̱ʼNÁ: Iin ta̱ hermano xíniñúʼura Biblia ña̱ va̱ʼa chindeétáʼanra xíʼin ta̱ káʼvira xíʼin ña̱ ndakanixi̱níra ndáaña keʼéra, ta ta̱a yóʼo xátara ña̱ʼa ña̱ xi̱xiniñúʼura tá xi̱keʼéra vikó ña̱ Navidad.