Marzo

Itech Génesis capítulo 1 uan 2 senkis moita ke itech Xochital amo onkaya tatasojtilis, moujkayot nion tajyouilis. Adán uan Eva nemiaj kemej axkan taltikpakneminij kiuelitaskiaj. Amo ika motekipachouayaj takual nion keniuj moixpanoltiskiaj, nion itech tanemiliayaj kokolis nion mikilis (Gén. 1:27-29; 2:8, 9, 15). Se taman tein moneki tikelnamikiskej yejua ke sayoj Jiova ueli kichiua nochi tein kineki, amo teyi kitsakuilia. ¿Keyej? Porin yejuatsin kichijchiuak nochi tein onkak, kipia nochi uelilis uan Ueyi Taixyekankej (1 Tim. 1:17; Apoc. 4:11). Sayoj ke, nochin oksekin akin nemij iluikak uan taltikpakneminij amo ueli kichiuaj nochi tein kinekij. Moneki tikajsikamatiskej ke sayoj Jiova kinamiki kiixtalis tanauatilmej tein melaujkej, tein monekij uan tein taixejekolmej. Uan yejua nejon tein kichiuak keman peuak tachijchiua. w18.04 4 § 4, 6

Itech nejin tonalmej tein semi ouijkej, sayoj Jiova techpaleuia maj titaxikokan (2 Cor. 4:7, 8). Maj titanemilikan itech ouijkayomej tein kiixnamikij akin amo kiixmatij Jiova uan amo kipiaj inepaleuil. Ijkon kemej Jesús, moneki tikinikneliskej uan tikinuikiliskej “kuali tanauatilmej ika se taman tein okachi kuali”. Yejua ika, maj amo tiyolijsiuikan iniuan akin tikinmachtiaj ika Biblia. Maj tikelnamikikan ke yejuan xa amo keman kikaktoyaj tein Biblia tamachtia tein tejuan kuali tikixmatijya. Uan no, miakej semi takuaujtamatij itech tein kineltokaj uan xa kinemiliaj ke nejon kichiua maj kuali mouikakan iniuan ininkalyetouanij uan maj kichiuakan tein momattokej kichiuaskej itech ininxolal. Achto ke tikiluiskej aksa maj amo kineltokaok seki taman, xa moneki tikpaleuiskej maj achto kipatiuita tein Biblia tamachtia, tein amo kiixmatia. Sayoj ijkon amo kineltokasok tein achto kineltokaya uan nejon amo niman panos (Rom. 12:2). w19.03 22, 23 § 10, 12; 24 § 13

Ijkon kemej Jiova kiluij Jesús ke kitasojtaya uan kiyolchikauak, tejuan no moneki tiktemoskej ijkon tikchiuaskej iniuan oksekin (Juan 5:20). Keman aksa akin tiktasojtaj kinextia ke techtasojta uan techiluia ke kuali tikchiujkej teisa, kuali timomachiliaj. Akin pouij itech nechikol uan tochankauan no moneki maj tikinyolchikauakan uan maj tikinnextilikan ke tikintasojtaj. Komo tikchiuaj, tikinpaleuiskej maj mochikaua inintakuaujtamatilis uan maj amo kikauakan Jiova. Semi moneki maj tetatmej kinyolchikauakan ininkoneuan uan maj kinnextilikan ke kintasojtaj. Ijkon kinpaleuiskej maj kichiuakan tein kuali. Tajtolmej: “Ika por tejuatsin semi nimoyolpakiltia” kinextiaj ke Jiova senkis kineltokaya ke Jesús kichiuaskia itanejnekilis. Komo yejuatsin semi takuaujtamatia itech iKonetsin, tejuan no moneki senkis tikneltokaskej ke Jesús kichiuas nochi tein Jiova motenkauani (2 Cor. 1:20). Keman titanemiliaj keniuj Jesús nochipa tatakamatik, okachi tiknekij tikixmatiskej uan tikchiuaskej tein yejua kichiuak (1 Ped. 2:21). w19.03 8 § 3; 9 § 5, 6

Keman aksa techtayokolia teisa, semi tiktasojkamatiliaj. Israelitas amo kitasojkamatilijkej Jiova porin kinmakixtijka. Seki metsti satepan ke kinkixtij Egipto, peuak kinejnekij takual tein onkaya ompa, uan kiixtopeujkej tein Jiova kinmakaya. Hasta kijtojkej ke kinekiaj mokepaskej. Maski ueliajya kiueyichiuayaj Jiova, okachi kitayekanaltiayaj amichij, xonakat, pepinos, sandías, puerros uan ajos. Yejua ika Jiova tel kualanik iniuan (Núm. 11:5, 6, 10; 14:3, 4). Nejin techmachtia se taman tein motelneki. Pablo kinyolchikauak tokniuan maj kitasojkamatinij porin Jiova techmakixtij itechkopa iKonetsin, Jesucristo (2 Corintios 6:1). w18.04 9 § 6, 7

Tinochin tiknekij tikmachiliskej ke techtasojtaj uan no maj techchiuilikan tein kuali. Keman miakpa kinextiaj ke amo techtasojtaj uan techchiuiliaj tein amo kuali, uelis timoyolkokoskej uan tiknemiliskej ke amo teyi tichiuanimej. Jiova kimati ke tiknejnekij maj techtasojtakan uan maj techchiuilikan tein kuali (Sal. 33:5). Senkis tikmatij ke yejuatsin ijkon kichiua touan. Nejon tikitaj itech Tanauatil tein Jiova kimakak xolal Israel itechkopa Moisés. Ijkuak timomachtiaj Tanauatil tein Dios kimakak Moisés, tikajsikamatij ke Dios semi techtasojta (Rom. 13:8-10). Uelis tikitaskej ke Tanauatil kinextia ke Jiova techtasojta, porin keman yejuatsin kichiua teisa moixyekana ika nejon kualneskayot (1 Juan 4:8). Nejon tanauatilmej tein panoua seiscientos mokixtiaj itech ome tein tayekantokej: se kitasojtas Dios uan se kintasojtas oksekin (Lev. 19:18; Deut. 6:5; Mat. 22:36-40). Yejua ika, taixejekol maj sejse techmachti se taman kemej Jiova kinextia inetasojtalis. w19.02 20, 21 § 1-4

Job nochipa kinpoujkaitaya siuamej (Job 31:1). Kimatia ke amo kuali yetoya maj kiixtoka okse siuat. Axkan, onkak miak taman tein uelis kichiuas maj tiauilnemikan. Ijkon kemej Job, ¿tikixtalijtokej amo tikixtokaskej akin amo tonamik? Uan, ¿amo tikitaskej taixkopimej tein kinextiaj auilnemilis kampa yeski nesis? (Mat. 5:28). Komo mojmostaj timotsakuiliaj, okachi tiknekiskej amo tikauaskej Dios. Job no kiitak tominpialis ijkon kemej Jiova kiita. Kiajsikamatik ke komo takuaujtamatia itech tein kipiaya yeskia se ueyi tajtakol uan tamelauanij monekiskia kitatsakuiltiskej (Job 31:24, 25, 28). Axkan, miakej semi kitemouaj motomintiskej. Komo tikitaj tominpialis ika taixejekolis ijkon kemej techyolmajxitia Biblia, okachi tiknekiskej amo tikauaskej Dios (Prov. 30:8, 9; Mat. 6:19, 20). w19.02 6 § 13, 14

Itech nochi tein kichiuak, Jesús senkis kinextij ueyi netasojtalis tein Jiova techpialia (1 Juan 4:8-10). Uan tein okachi moneki, netasojtalis kiolinij maj toka momikiliani. Komo titaixpejpenalmej oso tipouij iniuan ‘okseki ichkamej’, techpaleuia netasojtalis tein Jiova uan iKonetsin technextilijkej ika nejon netetayokolil (Juan 10:16; 1 Juan 2:2). No maj tikitakan keniuj kemej mochiua iTakualis toTekotsin monextia ke Jesús kintasojta uan kinajsikamati imomachtijkauan. Kemej tikitakejya, Jesús amo kinnauatij itatojtokakauan taixpejpenalmej maj kichiuanij miak taman keman kielnamikiskiaj imikilis, ta sayoj se takualis kampa amo kikuiskiaj miak taman. Ijkon kemej panouanij xiujmej, kielnamikinij imikilis xijxiujtika maski kipanotoyaj tataman ouijkayomej, kemansa hasta keman tsaktoyaj (Apoc. 2:10). ¿Uelik kitakamatkej Jesús? Kemaj. Akin yekmelauj kichiuaj kemej Cristo nochipa mochikauanij kielnamikiskej imikilis kemej yejua tanauatij, maski kemansa ouij tein kipanotokej. w19.01 24 § 13-15

Tein melauak techmakixtia itech taneltokalis tein amo melauak uan itech tanemililmej tein kinmojmoujtia taltikpakneminij. Uan amo sayoj nejon, ta satepan “Dios techyankuikatalikiu nochi tejuan tiikoneuan, uan ijkon tikseliske ne iueyikualtsiyo” (Rom. 8:21). Sayoj ke axkanya no uelis tiyolpakis. ¿Keniuj? Komo tiktakamati itamachtilisuan Cristo (Juan 8:31). Ijkon tikixmatis tein melauak, amo sayoj porin timomachtijtok, ta porin tikchiua. Itech nejin tonalmej, tein miakej kitokaytiaj “kuali nemilis” amo uejkaua. Amo akin kimati toni panos satepan (Sant. 4:13, 14). Yejua ika, okachi kuali maj tikixpejpenakan tein techpaleuis maj tikselikan “ne ten melau nemilis ten amo keman tamis” (1 Tim. 6:19). Jiova amo akin kichikaujkauia maj kitekitili. Tisejsemej moneki tikixpejpenaskej. Yejua ika, xikchiua maj Jiova mochiua ‘motaxtauil’. Xikpatiuita nochi tein kuali tein yejuatsin mitsmaka (Sal. 103:5). Uan xitakuaujtamati ke yejuatsin mitspaleuis xiyolpaki nochipaya (Sal. 16:11). w18.12 28 § 19, 21

Tinochin akin tikchiuaj kemej Cristo moneki tikpoujkaitaskej nemilis kemej namikuanij, ijkon kemej Jiova uan Jesús. Sayoj ke kemansa sekin amo kipoujkaitaj, porin titajtakouanij (Rom. 7:18-23). Yejua ika, moneki amo tikmoujkaitaskej maj seki tokniuan namikuanij itech yekinika siglo kipianij kuejmolmej. Pablo kijkuiloj: “Tesiuau ma amo mosekokaua de iyokich”. Sayoj ke kemansa kemaj panok (1 Cor. 7:10). Pablo amo kijtoj keyej seki namikuanij mokakaujkaj. Sayoj ke, kuejmol amo katka ke takat auilnenka, porin komo ijkon inamik ueliskia senkis kikauas uan oksepa monamiktis. Pablo kijkuiloj ke siuat akin kikaujka inamik monekia amo oksepa monamiktis oso maj kiyektaliani kuejmol iuan inamik. Dios kisentokaya kinitaya kemej namikuanij. Tatitanil kinyolmajxitij ke komo nion semej auilnenka, maj kitemouanij kiyektaliskej tein yeski kuejmol tein kipiaskiaj. Yejuan ueliskia kintajtaniskej tayekananij maj kinpaleuianij. w18.12 13 § 14, 15

Axkan, Jiova kineki maj timochiuakan tiitasojikniuan uan maj timochikauakan titanojnotsaskej (Mat. 28:19, 20; Sant. 4:8). Xa aksa akin kineki maj okachi kuali tinemikan kinekis techtanemililpatas. Kemej neskayot, maj tiknemilikan ke toteko techiluia ke techmakati se okachi kuali tekit uan okachi titataniskej. Sayoj ke amo nochipa uelis tiyaskej nechikolmej nion titanojnotsaskej. Oso komo titelpoch oso tiichpoch, xiknemili ke mitsiluiaj ke uelis tiksentokas timomachtis itech okse tamachtiloyan, sayoj ke moneki tinemitiuj uejka. ¿Ijkuak keman moneki tiktajtaniskej Jiova maj techpaleui, timomachtiskej uan titajtoskej iniuan oksekin uan ijkon tikixpejpenaskej tein tikchiuaskej? ¿Amo okachi kuali yeskia maj tiktemokan axkan tein kinemilia Jiova uan timochikauaskej no ijkon titanemiliskej? Ijkon, komo se tonal techpanoua nejon, amo tiomeyolouaskej. Senkis tikmatiskejya toni tikchiuaskej porin tikixtalijkejya tiksentokaskej tiktekitiliskej Jiova. w18.11 27 § 18

Salomón semi telpochok katka keman peuak tekiuajti ompa Israel. Keman peujtiyaya itaixyekanalis, Jiova kiluij itech se takochitalis: “Xitajtani tein tikuelitaskia maj nimitsmaka”. Salomón kinankilij ke yejua sayoj katka se telpoch akin ayamo semi kipiaya tamatilis, yejua ika kitajtanij “se yolo tatakamatkej” (1 Rey. 3:5-10). Nejon tein tajtanik kinextij ke kiajsikamatia ke amo nochi uelia kichiuaya. Yejua ika Jiova semi kitasojtaya (2 Sam. 12:24). Kemej yejuatsin semi kiyolpaktij tein kitajtanij, kimakak “se yolo tamatkej uan taajsikamatkej” (1 Rey. 3:12). Keman tatakamatik, Salomón kiselij miak tatiochiualismej. Kichijchiuak se templo tein kiuikaskia “itokay Jiova iDios Israel” (1 Rey. 8:20). Kitelixmatkej porin kipiaya miak tamatilis tein Dios kimakak. Uan hasta kijkuiloj eyi amatajkuilolmej tein pouij itech Biblia. Semej yejua Proverbios. w19.01 14 § 1, 2

Sekin amo kinekij maj aksa kinilui keniuj tanemiliskej. Yejuan kinekij ininselti taixpejpenaskej, uan kimachiliaj ke kinnamiki kichiuaskej nejon. Amo kinekij kimachiliskej ke oksekin kinchiualtiaj tein kinekij oso ke kinchikaujkauiaj maj tanemilikan kemej nochin tanemiliaj. Sayoj ke, uelis tikyekmatiskej ke titanemiliskej kemej Jiova amo kijtosneki ke amo uelisok tikijtoskej tein tiknemiliaj. Kemej kijtoua 2 Corintios 3:17, “kampa tekititok in [y]ektikatsin [e]spíritu ten ualeuak imako Totekotsin, ompa [...] kintojtomilijtok de nojon kinixtsakuiltijtok itaneltokakauan”. Jiova amo kiixtalia keniuj moneki tiyeskij, ta techkaua maj tejuan tikixpejpenakan. Uan no uelis tikixpejpenaskej tein tikuelitaskej. Yejuatsin ijkon techchijchiuak. Sayoj ke nejon amo kijtosneki ke uelis timonejnemiltiskej kemej yeskia amo tikpiaskiaj tanauatilmej (Gál. 5:13). Keman moneki tikmatiskej ox teisa kuali yetok oso amo, Jiova kineki maj tiktemokan nepaleuil itech iTajtol. w18.11 19 § 5, 6

Keman tikixmatkej Jiova, tikajsikamatkej ke tiktekitiliskej okachi tayekantok. Ika miak pakilis tikchiujkej nochi tein monekia uan ijkon ueliskia tinentinemiskej itech tein melauak. Sayoj ke, ijkon kemej panouanij xiujmej, xa tikitaj ke oksekin mokouiliaj teposmej tein yankuixtok kinkixtijkej oso okseki taman tein kinekij, uan xa tiknemiliaj ke no ueliskia tikpiaskej nejon. Komo amo tiyolpakijok ika tein tikpiaj, uelis peuas tiktemoskej tikpiaskej okachi miak taman ke tiktekitiliskej Jiova. Nejin techelnamiktia tein kipanok Demas. Yejua “kiyolnejneyik kichiutinemis tamachilisme de nikan taltikpak” uan yejua ika kikauak tekit tein kipiaya iuan tatitanil Pablo. Itech Biblia amo moijtoua ox Demas kitayekanaltij kipias tomin uan okseki taman ke kitekitilis Dios, oso ox amo kinekikok kijyouis miak taman keman kitekitilijtoya Dios iuan Pablo. Nejin techmachtia ke moneki amo oksepa tikpatiuitaskej tomin uan okseki taman, porin uelis kichiuas maj amo tikpatiuitakanok tein melauak. w18.11 10 § 9

Satanás ipa kitemouaya taijtakos ika itakajkayaualis, porin kimatia ke mikiskia komo Eva kineltokiliaya uan kikuaya takilot. Eva uan Adán amo kitakamatkej Jiova uan satepan momikilijkej (Gén. 3:6; 5:5). Uan tein okachi amo kuali, kemej Adán tajtakoj, “mikilis mosouako uan takitskijtinemiko inpan nochi in taltikpakuani” uan “kinmapachojtiuala inpan nekes ten [...] amo motajtakolmakakke keme ne Adán” (Rom. 5:12, 14). Yejua ika titajtakolejkej uan amo tinemij nochipaya kemej Dios kinekia, ta sayoj tinemij kemej 70 oso 80 xiujmej komo okachi tichikaujkej. Uan maski ijkon, “tiktelpiaj kuejmolmej uan tekokojkayot” (Sal. 90:10). Nochi nejin panouani porin Satanás takajkayauak. Keman Jesús ika tajtoj tein kichiua Satanás, kijtoj: “Amo keman kitekitiltia ten melau, uan amo keman tajtoa ika ten melau” (Juan 8:44). Uan amo mopatani. Yejua kisentoka “kinkajkayautinemi nochi in taltikpakuani” (Apoc. 12:9). Sayoj ke tejuan amo tiknekij maj techkajkayaua Amokuali. w18.10 6, 7 § 1-4

Keman timochikauaj kuali timouikaskej iniuan oksekin, uelis tiyolpakiskej. Santiago kijkuiloj: “Ten tekititinemij para ma ongak ne neyolseuilis iuan Dios, yejuan nojonkes yoltinemij tech ne yolseuilis iuan Totajtsin Dios. Uan no kichiutinemij ma in taltikpakuani ma kipiakan se yolchipaualis” (Sant. 3:18). Komo tikpiaj se kuejmol iuan se tokniuj oso iuan se tochankauj, uelis tiktajtaniskej Jiova maj techpaleui maj tikyektalikan. Yejuatsin techmakas iyektikatsin espíritu uan techpaleuis maj tiknextikan kualneskayomej uan maj okachi tiyolpakikan. Jesús kinextij ke motelneki maj tejuan yekinika tiktemokan tikyektaliskej kuejmol keman kijtoj: “Kuak tikuikas ne motetayokolil tenika tiknemilia tikmouistilitiu Totajtsin Dios uan santajma tikelnamikis ke mokniu mitsyolkualantia, ijkuakon xikaua ompa ten tikuiyak tenika tikmouistiliskia Totajtsin Dios. Ta, xiyo achto xikitati ne mokniu uan xikiliti ma mitstapojpolui [...]. Uan de ompa kuali timokuepas uan tikmouistilitiu Totajtsin Dios ika ne motetayokolil” (Mat. 5:23, 24). w18.09 20 § 17

Keman Jesús moajsia iniuan imomachtijkauan youak achto ke kimiktiskiaj, ika tajtoj netasojtalis panoua treinta. Kiniluij ke monekia motasojtaskej se uan okse (Juan 15:12, 17). Kemej nejon netasojtalis motelitaskia, kinixnextiskia kemej yekmelauj itatojtokakauan (Juan 13:35). Netasojtalis tein Jesús ika tajtoj amo sayoj se taman tein se kimachilia, ta se kualneskayot tein kipia chikaualis uan teolinia maj se kinpaleui oksekin maski amo teyi se kiselis. Yejua kijtoj: “Tetasojtalis ten kachi ueyi yejua nijin: Moneki ma se kitemaka inemilis para ijkon kinpaleuis oksekin itasojikniuan. Uan namejuan nanmochiutinemij nannotasojikniuan, komo namejuan nankitakamatijtinemij nochi ten namechnauatilij” (Juan 15:13, 14). Itekitikauan Dios kinixnextia yekmelauj netasojtalis, kinpaleuiaj oksekin maski amo kintaxtauiaj uan kuali mouikaj (1 Juan 3:10, 11). Timochikauaj ijkon timotasojtaskej maski tikayomej itech okse altepet oso xolal, titajtouaj okse tajtol oso tataman kemej techiskaltijkej. w18.09 12 § 1, 2

Jiova kichia maj itekitikauan kinyekpiakan ininchankauan. Kemej neskayot, sekin moneki tekitiskej uan ijkon uelis kinixpanoltiskej ininchankauan. Miakej siuamej mokauaj ininchan porin kinyekpiaj ininkoneuan akin nojnelmej. Uan seki tokniuan moneki kinyekpiaskej inintatuan akin xiuejkejya. Nejin seki taman tein moneki tikchiuaskej. Komo tikpiaj seki nejin tekimej, xa amo ueli semi tiktekitiliaj Jiova kemej tikuelitaskiaj. Sayoj ke maj amo tiyolkuetauikan. Dios kiyolpaktia maj tikinyekpiakan tochankauan (1 Cor. 10:31). ¿Toni uelis tikchiuaskej komo amo tikpiaj uejueyi tekimej tein ika moneki tikinpaleuiskej tochankauan? Xa uelis tikinpaleuiskej tokniuan akin xiuejkejya, akin mokokouaj oso akin moneki kiseliskej okse taman nepaleuil. No uelis tikinpaleuiskej akin kinyekpiaj nejin tokniuan. Uelis tiktemoskej itech nechikol akoni uelis kiselis nejin nepaleuilmej. Ijkon, uelis titekititoskej iuan Jiova keman kinankilia ininnetataujtiluan nejin tokniuan (1 Cor. 10:24). w18.08 24 § 3, 5

José katka ikoneuj Jacob, akin okachi kitasojtaya. Yejua ika, iikniuan kinexikoluijkej uan kinamakakej kemej takeual keman kipiaya kemej 17 xiujmej (Gén. 37:2-4, 23-28). Ompa Egipto, tajyouij kemej trece xiujmej, yekinika porin kiteltekitiltiayaj uan satepan porin kitsakkej. Uan ipopaj akin kiteltasojtaya tel uejka moajsia. Nejin ueliskia kichiuas maj kimachiliani ke amo keman moyektaliskia tein kipanotoya uan maj motauelneki, sayoj ke amo panok nejon. ¿Toni kipaleuij? Keman José tsaktoya, xa okachi itech tanemilij keniuj Jiova kiyekpiaya (Gén. 39:21; Sal. 105:17-19). Uan no, keman katka telpoch kikochitaka tein panoskia satepan uan nejon kichiuak maj okachi takuaujtamatini ke Jiova kipaleuiaya (Gén. 37:5-11). Uan xa miakpa kitataujtij Jiova uan kitapouij nochi tein kimachiliaya (Sal. 145:18). Jiova kinankilij inetataujtiluan keman kipaleuij maj senkis kimatini ke iuan yetoskia itech tein yeski ouijkayot. w18.10 28 § 3, 4

Tomin uelis kichiuas maj titechichikouikan. ¿Keniuj komo aksa tominpia oso kipanoua tatasojtilis uelis kipatas kemej tikitaj? Ika inepaleuil yektikatsin espíritu, Salomón kijkuiloj nejin tein melauak tein moajsi itech tajkuilol tein axkan timomachtiaj. ¿Toni techmachtia nejin tajkuilol? Ke komo amo timoyekpiaj, uelis sayoj tiktemoskej timouikaskej iniuan tokniuan akin kipiaj miak tomin uan tikinixtopeuaskej akin amo semi teyi kipiaj. ¿Keyej semi tamouilil maj taman tikinitakan akin tominpiaj uan akin amo? Porin ijkon uelis tikchiuaskej maj timoxexelokan itech nechikol. Itech yekinika siglo, Santiago tanejmachtij ke nejin kuejmol kinxelojtoya tokniuan itech seki nechikolmej (Sant. 2:1-4). Moneki amo tikauaskej maj nejin pano itech tonechikol uan senkis tikixtaliskej amo titachikoitaskej. w18.08 10 § 8-10

No tiknextiaj ke tiktasojkamatij kuali timouikaskej iuan Jiova keman kuali tikinitaj tokniuan. Yejuan no iaxkauan Dios. Komo amo keman tikelkauaj nejin, nochipa tiyeskij tikualtakamej iniuan uan tikintasojtaskej (1 Tes. 5:15). Jesús kiniluij itatojtokakauan: “Komo namejuan nanmoyoltasojtatinemij, ijkuakon nochi in taltikpakuani kajsikamatiske ke melau nannomomachtijkauan” (Juan 13:35). Malaquías kijtoj ke Jiova kiita uan kikaki keniuj mouikaj itekitikauan (Mal. 3:16). Senkis nesi ke Jiova “kuali kinixmati naken pouij iuantsin” (2 Tim. 2:19). Yejuatsin kikaki uan kiita nochi tein tikijtouaj uan tikchiuaj (Heb. 4:13). Kiita keman amo tikinnextiliaj kualtakayot tokniuan. Sayoj ke uelis tikyekmatiskej ke no kiita keman titetapojpoluiaj, kuali titeseliaj uan tikualtakamej (Heb. 13:16). w18.07 26 § 15, 17

Amo akin okachi chikauak, tamatkej uan tetasojtakej ke toDios. Yejua ika, taixejekol maj iuan timotokikan uan maj tiyetokan itechkopa (Sal. 96:4-6). Sayoj ke seki itekitikauan amo ijkon kichiujkej. Maj tikitakan ineskayo Caín. Yejua amo kinueyichiuaya tiotsitsin. Sayoj ke, Jiova amo kiyolpaktiaya kemej kiueyichiuaya, porin kiitak seki taman tein amo kuali itech iyolo (1 Juan 3:12). Yejua ika kiluij Caín ke oksepa kipiaskia itatiochiualis komo mopataya uan kichiuaya tein kuali. Sayoj ke kinejmachtij ke komo amo mopataya, tajtakoskia. Satepan kitajtanij: “¿Tiktanis tajtakol?” (Gén. 4:6, 7). Jiova kiluijtoya ke komo moyolnonotsaya uan kiixpejpenaya motokis iuan, yejuatsin no motokiskia iuan. Sayoj ke amo kikakik Jiova. w18.07 17 § 1, 3; 18 § 4

Se kiteixmatiltis iTekiuajyo Dios uan se kinpaleuis oksekin maj no kiueyichiuakan yejuatsin yejua se taman tein ika tipetanij (Mat. 28:19, 20). No tikueyitaliaj Jiova kemej timonejnemiltiaj. Taltikpakneminij kiitaj nejon keman titanojnotsaj. Keman tikinixuetskiliaj uan kuali tikintajpalouaj kichiua maj kuali techitakan uan maj kuali ika tajtokan Dios akin tiktekitiliaj. Jesús kiniluij imomachtijkauan: “Kuak nankalakiske tech se kali, ijkuakon xikintajpalokan” (Mat. 10:12). Itech xolalmej kampa yejuan tanojnotsayaj, taltikpakneminij kinkalakiayaj kalijtik akin yayaj kinkalpanotij maski amo kinixmatiaj. Sayoj ke nejin xa amo mochiua kampa tejuan tinemij. Tein melauj, miakej mouij oso hasta kualanij keman aksa akin amo kiixmatij tanotsa ininchan. Sayoj ke, komo tikualtakamej uan kuali tikinnojnotsaj, xa moyolseuiskej. Akin tanojnotsaj kampa miakej panouaj xa kiitanij ke miakej kuali tanankiliaj keman kinixuetskiliaj uan kuali kintajpalouaj. w18.06 22 § 4, 5

Tatitanil Pedro momattoya mouikas sayoj iniuan judíos. Sayoj ke keman Dios senkis kinextij ke monekia amo tachichikouiskej, Pedro kinojnotsak Cornelio, se tateuijkej romano (Hech. 10:28, 35). Ijkuak, peuak iniuan takua uan iniuan mosentilia akin amo katkaj judíos. Sayoj ke, xiujmej satepan, amo kinekikok iniuan takuas seki tokniuan akin amo katkaj judíos akin nemiaj Antioquía (Gál. 2:11-14). Pablo kitakakiltij, uan Pedro kikakik. Keman Pedro kinijkuilouilij yekinika amat tokniuan judíos uan akin amo judíos akin nemiaj Asia Menor, ininka tajtoj ika netasojtalis “nochi in tokniuan” (1 Ped. 1:1; 2:17). Senkis nesi ke, ika ineskayo Jesús, tatitanilmej kiajsikamatkej ke monekia kintasojtaskej “nochi in taltikpakuani” (1 Tim. 4:10; Juan 12:32, TNM). Maski uejkaujkej, kipatakej inintanemilil. Keman motalilijkej “chipauak talnamikilis”, tokniuan peuak kinitaj taltikpakneminij kemej Dios kinita: ke amo tatamamej (Col. 3:10, 11). w18.06 11 § 15, 16

Se taman coraza tein kikuiaj tateuianij romanos chijchiujtoya ika tepos takojkoton tein kitennepanouayaj. Maski ika coraza amo ueliaj semi mooliniayaj, kinpaleuiaya maj espadas uan flechas amo kixokoliani ininyolo oso okseki taman ininnakayo. Yejua ika motelnekia maj nochipa kiitanij maj teposmej kuali ilpitonij. Coraza kuali kiixnextia keniuj itanauatiluan Jiova tein melaujkej kiyekpiaj toyolo (Prov. 4:23). Ijkon kemej se tateuijkej amo kipataskia se coraza tein chijchiujtoya ika kuali tepos ika okse tein amo yekchijchiujtoya, tejuan no amo tikpataskej itanauatiluan Dios ika tein tejuan tiknemiliaj. Tejuan amo semi tikpiaj tamatilis tein techpaleuis maj tikyekpiakan toyolo (Prov. 3:5, 6). Yejua ika motelneki maj nochipa tikitakan maj coraza tein Jiova techmaka kisentoka kiyekpia toyolo. Komo tikpatiuitaj tamachtilis tein melauak, okachi amo ouij techkisas tiktakamatiskej itanauatiluan Dios (Sal. 111:7, 8; 1 Juan 5:3). w18.05 28 § 3, 4, 6, 7

Maski Moisés miak xiujmej kuali taixyekanak, israelitas kisentokayaj taixnamikiaj. Uan no kijijtouayaj Moisés kemej yeskia itajtakol maj amo onkani at (Núm. 20:1-5, 9-11). Nejon ouijkayomej kichiujkej maj Moisés kualani. Moisés amo kinojnotsak tepejxit kemej Jiova kinauatijka, ta kintauelnojnotsak israelitas uan kijtoj ke yejua yaya kichiuati se mouiskatekit. Ompa, ojpa kiuitekik tepejxit uan peuak kisa miak at. Kemej moueyinekik uan kualanik kichiuak maj tajtako iixpan Jiova (Sal. 106:32, 33). Kemej nejon tonal amo kinextij yolnejmachkayot, Jiova amo kikauak maj kalaki itech tal tein motenkaujka kinmakas israelitas (Núm. 20:12). ¿Toni techmachtia tein kipanok Moisés? Yekinika, moneki tiksentokaskej timochikauaskej tiyeskij tiyolnejmachmej. Komo amo timoyekpiaj, timoueyinekiskej uan uelis tikijtoskej oso tikchiuaskej teisa tein amo taixejekol. Ojpatika, komo semi timotekipachojtokej amo uelis tikixnamikiskej ouijkayomej, yejua ika maj timochikauakan tiyeskij tiyolnejmachmej hasta keman semi timotekipachojtoskej. w19.02 12, 13 § 19-21

¿Ouij tekisa se tanojnotsas? Amo. Satepan ke Jesús ika tajtoj uvajmekat, techyekmatiltij ke tiyolpakiskej kemej yejua komo tikteixmatiltiaj iTekiuajyo Dios (Juan 15:11). ¿Keyej? Kijtoj ke uvajmekat kiixnextia yejua uan ke imakoujyo kinixnextia imomachtijkauan (Juan 15:5). Imakoujyo uvajmekat kiselia at uan tein kichikaua uvajmekat komo kisentoka itech moajsi. No ijkon, tejuan tikmachiliskej yolpakilis tein Jesús kimachilia keman kichiua itanejnekilis iTajtsin komo tiksentokaj iuan uan tiktojtokaj ineskayo ika nejmachkayot (Juan 4:34; 17:13; 1 Ped. 2:21). Hanne, akin kiuika panoua cuarenta xiujmej kemej precursora, kijtoua: “Yolpakilis tein nochipa nikmachilia satepan ke nitanojnotsati nechyolchikaua maj niksentoka niktekitili Jiova”. Kemaj, nejin ueyi yolpakilis techmaka chikaualis tein techpaleuia maj tiksentokakan titanojnotsakan, maski miakej amo kinekij techkakiskej (Mat. 5:10-12). w18.05 17 § 2; 20 § 14

Tatitanil akin okachi kinyolchikauak tokniuan xa yejua Pablo. Yektikatsin espíritu kititanik Pablo maj kinnojnotsati griegos, romanos uan oksekin akin kinueyichiuayaj miakej tiotsitsin (Gál. 2:7-9). Pablo miakkan yajtinemik kampa axkan motaixmati kemej Turquía. No yajka Grecia uan Italia, uan kipeualtij nechikolmej kampa pouiaj akin amo judíos. Nejon yankuik tokniuan monekia maj kinyolchikauanij porin ‘ininpueblojkauan’ kintauelitayaj (1 Tes. 2:14). Kemej itech xiuit 50, Pablo kintajkuilouilij tokniuan akin pouiaj itech yankuik nechikol ompa Tesalónica. Yejua kiniluij: “Nachipa tiktasojkamachiliaj Dios ika por nochi namejuan. Uan kuak tejuan timotatatautiliaj iuan Dios, ijkuakon tamechelnamikij nannochin [...] de kenin namejuan nanmotekitiltijtiyoue para Dios porin nanyektakuautamatiyoue iuantsin. Uan no [...] de kenin namejuan nanmosiouiltijtiyoue porin nankipiaj ne tetasojtalis de Dios. Uan no [...] de kenin nankiyolikachixtiyoue, maski iksa ka tajyouilis, ne tonal” (1 Tes. 1:2, 3). Uan no, kiniluij: “Ximoyolmajxitikan uan ximoyolchikauakan se uan okse” (1 Tes. 5:11). w18.04 18, 19 § 16, 17

Komo se telpoch kitemoua kiyolpaktis Jiova, moneki okachi kitayekanaltis tanojnotsalis. Kemej tikita, tanojnotsalis moneki tayekantos itech tein tikchiua. Yejua ika, ¿tiknemiliani okachi titanojnotsas oso hasta timochiuas tiprecursor? Sayoj ke, ¿toni uelis tikchiuas komo amo semi mitsyolpaktia titanojnotsas? Uan ¿toni mitspaleuis okachi kuali xikmelaua tein tikneltoka? Xikchiua nejin ome taman: kuali ximomachti uan xiksentoka xikintapoui oksekin tein tikmati. Xa semi tikmoujkaitas maj semi mitsyolpakti titanojnotsas. Yekinika, ximomachti keniuj tiknankilis se netajtanil tein uelis mitschiuiliskej akin iniuan timomachtia. Itech jw.org uan itech okseki amaixmej moajsij tamachtilismej tein mitspaleuiskej xiknankili seki netajtanilmej. Kemej neskayot, netajtanil “¿Keyej moneki tikneltokas ke nemi Dios?”. Tamachtilis “¿Moneki nikneltokas ke nemilis iselti peuak?” tein moajsi itech folleto Itanankililuan 10 netajtanilmej tein kipiaj telpochmej mitspaleuis xiktemo keniuj titanankilis. w18.04 27 § 10, 11

Maski Adán uan Eva ueliaj kiixpejpenayaj miak taman, onkaya seki taman tein amo. Seki taman ipa inintech yetoya. Kemej neskayot, komo kinekiaj yoltoskej monekia mijyotiskej, takuaskej uan kochiskej, uan kichiuaskej okseki taman. Sayoj ke amo kinemiliayaj ke nejon kintsakuiliaya. Tein melauj, Jiova kiitak maj kinyolpaktiani kichiuaskej nochi nejon (Sal. 104:14, 15; Ecl. 3:12, 13). Jiova kinnauatij Adán uan Eva maj kinpianij konemej, maj momoyauanij itech nochi taltikpak uan maj kiyekpianij nochi tein onkak. ¿Kichiuak nejon maj amo yolpakinij? Amo, ta kichiuak maj nochin taltikpakneminij tapaleuikan maj mochiua itanejnekilis Dios uan kichiuaskej nejin taltikpak se xochital kampa nemiskej nochipaya (Sal. 127:3; Is. 45:18). Kemej tikitaj, Adán uan Eva ueliskia yolpakiskej kemej namikuanij uan iniuan ininkoneuan nochipaya. w18.04 4, 5 § 7, 8

Komo amo tiyolijsiuij, amo tikchiaskej maj akin tikinnojnotsaj niman kiajsikamatikan oso maj kiselikan tein Biblia tamachtia tein amo keman kikaktoyaj. Kemej neskayot, Biblia tamachtia ke tinemiskej nochipaya itech se xochital nikan taltikpak. Miakej kineltokaj ke keman timomikiliaj amo uelis oksepa tinemiskej oso ke akin yolkualmej youij iluikak. Se tokniuj kijtoua tein kichiua. Yekinika, kiixtajtoltia Génesis 1:28 uan tajtani kani uan keniuj kinekia Dios maj nemikan taltikpakneminij. Miakej tanankiliaj ke itech taltikpak uan ika yolpakilis. Satepan, tokniuj kiixtajtoltia Isaías 55:11 uan tajtani ox mopatani tein Dios kinekia maj mochiua. Okachi tanankilianij ke amo. Ika tami, kiixtajtoltia Salmo 37:10, 11 uan tajtani: “Kemej kijtoua Biblia, ¿keniuj nemiskej satepan taltikpakneminij?”. Ika nejon, kinpaleuiani miakej maj kiajsikamatikan ke Dios kisentoka kinejneki maj akin yolkualmej nemikan nochipaya itech se xochital nikan taltikpak. w19.03 24 § 14, 15; 25 § 19

Jiova senkis kinextij ke kineki maj tikakikan uan maj tiktakamatikan itajtoluan iKonetsin. Jesús kinmachtij itatojtokakauan maj kiteixmatiltikan kuali tanauatilmej ika Tekiuajyot uan miakpa kinelnamiktij ke monekia ijsatoskej (Mat. 24:42; 28:19, 20). Uan no miakpa kiniluij maj amo mosenkauanij (Luc. 13:24). No kiniluij ke monekia motasojtaskej se iuan okse, amo xexeliujtoskej uan kitakamatiskej itanauatiluan (Juan 15:10, 12, 13). Tein kinyolmajxitij kisentoka techpaleuia hasta axkan. Jesús kijtoj: “Naken kitakamatinemiske den melau Tajtoltsin de Dios, yejuan nojonkes kiyekakilis ten nejua nikinilia” (Juan 18:37). Tiknextiaj ke tikakij itajtol keman tikchiuaj nejin tein techiluia: “Ximoijyouilijtiyakan se uan okse [...]. Uan no ximotapojpoluijtiyakan se uan okse” (Col. 3:13; Luc. 17:3, 4). No tikakij keman titanojnotsaj ika yolpakilis hasta keman tikpiaj ouijkayomej (2 Tim. 4:2). w19.03 10 § 9, 10