Mayo

Keman Jesús okichpilok katka, kiixtalij kintakamatis itatuan. Amo keman kinixnamikik nion kinemilij ke okachi tamatkej katka ke José uan María. Xa mochikauak kichiuas tekimej tein kipiaya porin yejua tayekanaya. No mochikauak uelis tekit tein kipiaya José uan ijkon ueliskia kipaleuis maj kinixpanolti ichankauan. Itatuan xa kitapouijkej keniuj kichiujka Dios maj yolini uan tein itekitikauan kijtojkaj ke kichiuaskia (Luc. 2:8-19, 25-38). Maski kitapouijkaj nejon, Jesús no momachtij iselti iTajtol Dios. ¿Keniuj tikmatij ke kuali momachtiaya? Porin keman okichpilok katka, tamachtianij ompa Jerusalén “kimoukakakiaj de keniu in okichpil Jesús niman kinajsikamatiliaya ne tanextiliani. Uan [...] keniu Jesús kinnankiliayaj” (Luc. 2:46, 47). Maski kipiaya 12 xiujmej, Jesús kuali kimatia ke Jiova katka iTajtsin (Luc. 2:42, 43, 49). w20.10 29, 30 § 13, 14

Tikneltokaskej ke Jesús oksepa nemik yejua tein kichiua maj tikneltokakan ke oksekin no oksepa nemiskej. Tatitanil Pablo peuak ika tajtoua ke mikemej oksepa nemiskej kijtoj eyi taman: “ke Jesucristo momikiliko uan ijkon kixtauak totajtakoluan”, “ke Yejuatsin kitalpachotoj” uan “ipan eyi tonal pankisak yoltok [...], ijkon keme tikajsij tech in Tajkuilolamatsin de Dios” (1 Cor. 15:3, 4). ¿Keniuj techpaleuia maj Jesús momikiliani, maj kitokanij uan maj oksepa nemini? Tanauatijkej Isaías kijtojka ke Mesías ‘kiixpoloskiaj itech tal kampa nemij akin yoltokej’ uan ke ‘kitokaskiaj iniuan akin amo yolkualmej’. Sayoj ke no kijtoj okse taman: ke kiuikaskia “inintajtakoluan miakej taltikpakneminij”. Jesús kichiuak nejin keman toka momikilij (Is. 53:8, 9, 12; Mat. 20:28; Rom. 5:8). Yejua ika, kemej Jesús momikilij, kitokkej uan oksepa nemik, nejon kichiua maj senkis tikmatikan ke uelis tikchiaskej maj satepan amo tikpiakanok tajtakol nion maj timomikilikanok uan ke oksepa tikinitaskej tochankauan uan akin kuali iniuan timouikayaj akin momikilijkejya. w20.12 2, 3 § 4-6; 5 § 11

Tatitanil Pablo tanojnotsaya itech sinagogas kampa mosentiliayaj judíos. Kemej neskayot, ompa Tesalónica, kinnojnotsak judíos, uan eyi sábado kintanemililtij ika iTajtol Dios (Hech. 17:1, 2). Yejua xa kuali momachiliaya itech sinagoga, porin katka judío (Hech. 26:4, 5). Kinajsikamatia judíos uan yejua ika amo mouia kinnojnotsas (Filip. 3: 5). Keman Pablo tanojnotsato Tesalónica uan satepan Berea monekik cholos hasta Atenas porin akin kitauelitayaj kinekiaj kikokoskej. Keman ompa yetoya, oksepa iniuan tajtoj “judíos tech nintiopan, uan no monojnotsayaj ninuan oksekin ten kimouistilijtinemiaj Totajtsin Dios” (Hech. 17:17). Sayoj ke, keman kinnojnotsak akin “moajsiaj kampa plaza”, amo kiajsikamatkej, porin sekin katkaj tamatinij uan oksekin amo katkaj judíos. Yejuan kiitayaj ke tein Pablo kiniluijtoya katka se “yankuik tanextililis”. Yejuan kiluijkej: “Titechiluitok seki yankuik tamachilis” (Hech. 17:18-20). w20.04 9 § 5, 6

Maj amo tiknemilikan ke amo kemanok timopataskej. Maj tikelnamikikan ke tinochin timopolouaj, sayoj ke Jiova techmaka itatiochiualis porin technextilia ueyi teiknelilis uan porin Jesús toka kitemakak inemilis (Efes. 1:7; 1 Juan 4:10). Uan keman amo kuali timomachiliskej, tokniuan takamej uan siuamej uelis techyolchikauaskej. Yejuan uelis techkakiskej uan techyolseuiskej keman monekis (Prov. 12:25; 1 Tes. 5:14). Joy, se tokniuj siuat kayot Nigeria, akin kemansa motayokoltia, kijtoua: “¿Toni nikchiuaskia komo amo moajsiskiaj tokniuan? Keman tokniuan nechyolchikauaj nechmatiltia ke Jiova kikaki nonetataujtiluan. Hasta nechmachtianij maj no nikinyolchikaua akin tayokoxtokej”. Melauj ke tokniuan amo nochipa kiitaskej ke amo kuali timomachiliaj. Yejua ika xa tejuan monekis tiaskej uan tikintajtaniskej maj techpaleuikan. w20.12 23, 24 § 7, 8

Ome taltikpakneminij peua kuali mouikaj oso mochiuaj tasojiknimej keman miakpa senyetokej uan ika tajtouaj tein kinemiliaj, tein kimachiliaj uan tein kipanouanij. Sayoj ke, uelis tiknemiliskej ke ouij yeski timochiuaskej itasojikniuan Jesús. Se taman yejua porin amo keman tikitanij Jesús. Miakej tokniuan itech yekinika siglo no amo kiitakej. Maski ijkon, tatitanil Pedro kiniluij: “Nankitasojtatinemij Jesucristo maski ayamo keman nankitakke. Uan [...] maski axkan amo nankitstiyoue Cristo pero nantakuautamatij iuan” (1 Ped. 1:8). Nejin kinextia ke uelis timochiuaskej itasojikniuan Jesús maski amo tikitaj. Uan no porin amo ueli titajtouaj iuan Jesús. Keman tikchiuaj netataujtil, tiknojnotsaj Jiova. Melauj ke tikchiuaj itokaykopa Jesús, sayoj ke amo yejua tiknojnotsaj. Tein melauj, Jesús amo kineki maj yejua tiktataujtikan, porin ika netataujtil no tikueyichiuaj Jiova, uan sayoj yejuatsin moneki tikueyichiuaskej (Mat. 4:10). Maski ijkon, uelis tiknextiskej ke tiktasojtaj Jesús. w20.04 20 § 1-3

Akin motataniaj ompa Grecia kipanouayaj seki ouijkayomej, xa kinkokouaya teisa oso siouiaj. Yejuan sayoj uelia mopaleuiayaj itech tein kinmachtijkaj achto ke motataniskiaj uan itech ininchikaualis. Ijkon kemej yejuan, tejuan no techmachtiaj keniuj timotaloskej itech ojti tein Jiova kiixtalijtok. Sayoj ke tejuan tikpiaj inepaleuil Jiova, akin techmaka nochi chikaualis tein monekis. Yejuatsin kijtoua ke techmachtis uan techchikauas komo iuan titakuaujtamatij. Tatitanil Pablo kipanok miak ouijkayomej. Amo sayoj kiuijuikaltijkej uan kitajyouiltijkej, ta kemansa kimachiliaya ke amo kipiaya chikaualis uan monekia kixikos tein kijtoj ke ‘kemej yeskia se uitsti kalakiskia itech inakayo’ (2 Cor. 12:7). Sayoj ke nejon ouijkayomej amo kichiujkej maj mosenkaua, ta kiitak ke ijkuak ueliskia kinextis ke takuaujtamatia iuan Jiova (2 Cor. 12:9, 10). Yejua ika, Jiova nochipa kipaleuij. w20.04 29 § 13, 14

Tikpiaj okse netetayokolil tein amo moita: titekitiskej iuan Jiova, Jesús uan ángeles (2 Cor. 6:1). Yejuan nochipa techpaleuiaj keman tikinmatiltiaj oksekin tein Biblia tamachtia. Pablo kijtoj ke yejua uan okseki tokniuan tanojnotsanij ‘iuan tekitiaj Dios’ (1 Cor. 3:9, TNM). Keman titanojnotsaj, no titekitij iuan Jesús. Yejua kinnauatij itatojtokakauan: “Xikinnextilikan nochi in taltikpakuani ma yejuan no ma mochiuakan nomomachtijkauan”. Uan maj tikelnamikikan ke satepan kiniluij: “Nejuatsin niyetos nachipa namouan” (Mat. 28:19, 20). ¿Uan keniuj techpaleuiaj ángeles? Semi tiktasojkamatij maj ángeles techixyekanakan keman tikinmatiltiaj “Tajtoltsin de Dios ten kualkui ne nemakixtilis [...] nochi in taltikpakyetoni” (Apoc. 14:6). Keman tikteixmatiltiaj tein kichiuas iTekiuajyo Dios, sekin kinyololinia tein kikakij uan mochiuaj itatojtokakauan Cristo (Mat. 13:18, 23). ¿Akoni kichiua maj pano nejin? Jesús kimelauak itech tajkuilol tein axkan timomachtiaj. w20.05 30 § 14, 15

Tel miakej namikuanij kiixpolojtokej amat tein kinextiaya ke monamiktijkaj. Maski seki kalyetouanij sennemij, kemej yeskia amo moixmatij. Se takat akin kinyolmajxitia kalyetouanij kijtoua: “Temomaj, tepopaj uan konemej amo monojnotsaj, ta okachi yetokej ika computadora, tableta, teléfono oso videojuegos. Maski sennemij, amo semi moixmatij”. Amo tiknekij tiyeskij kemej taltikpakneminij akin amo tetasojtaj. Okachi kuali, moneki timochikauaskej amo sayoj tikintasojtaskej tochankauan, ta no tokniuan (Rom. 12:10). Monekiskia tikintasojtaskej tokniuan ijkon kemej tikintasojtaj tochankauan. Keman tiknextiaj netasojtalis, timopaleuiaj tinochin maj tiksentokakan tiktekitilikan Jiova ika yolpakilis (Miq. 2:12). w21.01 20 § 1, 2

Seki mauiltianij akin kuali mouikaj uelis okachi tataniskej ke mauiltianij akin amo kuali mouikaj. Toyolo yeski kemej nejon mauiltianij akin kuali mouikaj komo tein tiknemiliaj, tein tiknekij uan tein tikmachiliaj mouikaj ika itanauatiluan Jiova. Maj tikelnamikikan ke Satanás semi kiyolpaktiskia kichiuas maj toyolo moxelo, porin kineki maj tiknejnekikan tikchiuaskej tein amo kuali maski tiknekij tikchiuaskej tein Jiova kiyolpaktia. Komo tiknekij tiktekitiliskej Jiova, moneki tikchiuaskej ika nochi toyolo (Mat. 22:36-38). Maj amo keman tikauakan maj Satanás kixelo toyolo. Maj no tiktajtanikan Jiova tein David kitajtanij: “Xikchiua maj nikmoujkatoka motokay ika nochi noyolo”. Maj timochikauakan tikchiuaskej tein kijtoua nejin netataujtil. Tein yeski tein mojmostaj tikixpejpenaskej, maj kinexti ke semi tikpoujkaitaj itokay Dios tein yektik. Komo ijkon tikchiuaj, tiknextiskej ke technamiki maj techixmatikan ika itokay Jiova porin tiitaixpantijkauan (Prov. 27:11). Uan tinochin uelis tikijtoskej tein kijtoj tanauatijkej Miqueas: “Tinentinemiskej itech itokay Jiova toDios nochipaya” (Miq. 4:5). w20.06 13 § 17, 18

Jiova, akin kipia nochi chikaualis, semi kualanis keman tekiuaj akin taixyekana norte uan okseki tekiuajyomej kitemoskej kiixpoloskej ixolal uan nejon kichiuas maj peua ueyi neteuilis Armagedón (Apoc. 16:14, 16). Ijkuak, tekiuaj akin taixyekana norte “ejkos itamilis, uan amo akin kipaleuis” (Dan. 11:45). Okseki tekiuajyomej tein moajsij itech Gog akin ualeua Magog no kinixpoloskej (Dan. 12:1). Nejin tajkuilol okachi kimelaua keniuj kiixpoloskej tekiuaj akin taixyekana norte uan akin kipaleuiaj, uan keniuj tikseliskej nemakixtilis. ¿Toni kijtosneki nejin tajkuilol? ToTekiuaj Cristo Jesús no motokaytia Miguel. Yejua peuak kinpaleuia itekitikauan Dios itech xiuit 1914, keman mochiuak Tekiuaj itech iTekiuajyo Dios. Amo uejkaua “moketsas”, tein kijtosneki ke kinixpolos akin kitauelitaj itech ueyi neteuilis Armagedón. Ika nejin neteuilis tamis tonalmej tein Daniel kitokaytij “ueyi tayokol” kemej amo keman panotoya (Apoc. 6:2; 7:14, TNM). w20.05 15, 16 § 15-17

José amo uelia kipataya tein kipanotoya keman katka takeual uan keman tsaktoya. ¿Toni kipaleuij maj amo mosenkauani? Mochikauak kuali kichiuas tekimej tein kimakayaj uan amo itech tanemilijtoya tein amo ueliaok kichiuaya. Uan tein okachi moneki, nochipa kitayekanaltij kichiuas tein Jiova kiyolpaktia, uan yejua ika yejuatsin kitatiochiuij itech nochi tein kichiuaya (Gén. 39:21-23). Tein kipanok José techelnamiktia ke itech nejin taltikpak kampa mochiua tein amo kuali, taltikpakneminij techtajyouiltiskej. Xa hasta semej tokniuan itech nechikol techchiuilis tein amo kuali. Sayoj ke komo tikitaj Jiova kemej toTapaleuijkauj, amo tiyolkuetauiskej nion tiknemiliskej amo tiktekitiliskejok (Sal. 62:6, 7; 1 Ped. 5:10). Uan no, José telpochok katka keman Jiova kichiuak maj kikochitani toni kipanoskia satepan. Nejin kinextia ke Jiova takuaujtamati iniuan itekitikauan telpochmej uan ichpochmej. Axkan, miakej telpochmej semi takuaujtamatij iuan Jiova ijkon kemej José, uan sekin tsaktokej porin amo kikauaj Jiova (Sal. 110:3). w20.12 16 § 3; 17 § 5, 7

Tatitanilmej Pedro uan Juan kiitayaj ke se tatiochiualis maj kinixnamikinij porin katkaj imomachtijkauan Jesús uan porin kiteixmatiltiayaj itamachtilisuan (Hech. 4:18-21; 5:27-29, 40-42). Tokniuan itech yekinika siglo amo mopinaujmatiaj. Maski amo kinpoujkaitayaj, kichiujkej okachi miak taman tein ika kinpaleuijkej nochin taltikpakneminij ke tein kichiujkej akin kintauelitayaj. Kemej neskayot, amatajkuilolmej tein sekin kijkuilojkej ika inepaleuil Dios kisentoka kinpaleuia millones taltikpakneminij uan kinmatiltia ke uelis kichiaskej tein kuali satepan. Uan Tekiuajyot tein kiteixmatiltiayaj, axkan taixyekana iluikak uan amo uejkaua taixyekanas nikan taltikpak (Mat. 24:14). Sayoj ke, inintekiuajyo romanos tein kinixnamikia, ixpoliuik. Uan no, axkan nejon tokniuan tekiuanij ompa iluikak. Sayoj ke akin kintauelitayaj momikilijkejya; uan komo moajokuij kinixyekanas Tekiuajyot tein tokniuan kiteixmatiltiayaj (Apoc. 5:10). w20.07 15 § 4

Kemej semi takuaujtamatia ke Jiova kichiuaskia tein kijtojka, kemej yeskia uelia kiitayaya Taixpejpenal oso Mesías akin mochiuaskia Tekiuaj itech iTekiuajyo Dios. Yejua ika, Jesús kiniluij judíos: “Namouejkautat Abraham, yejua ne moyolpaktiaya porin kimatiaya ke kitas ne tonal kuak Nejuatsin niualas nikan taltikpak. Uan melau in Abrahám kitak in tonal kuak niuala; ika ya nojon yejua semi moueyiyolpaktij” (Juan 8:56). Nejin kinextia ke Abrahán kimatia ke seki ikoneuan taixyekanaskiaj itech se Tekiuajyot tein Jiova kiixtaliskia, uan kiixtalijka kichias maj Jiova kichiuani tein kijtojka. ¿Keniuj kinextij Abrahán ke kichiaya altepet oso Tekiuajyot tein Dios kiixtaliskia? Yekinika, amo mokaltalij itech nion se altepet, miakkan yajtinemik uan amo kipaleuij nion se tekiuaj. Uan no, amo kitemoj kiixtalis se tekiuajyot kampa yejua taixyekanaskia. Nochipa kitakamatik Jiova uan kichiak maj kichiuani tein kijtojka. w20.08 3 § 4, 5

Jiova kijtoua ke itech Xochital amo akinok kijtos: “Nimokokoua” (Is. 33:24; Rom. 6:7). Yejua ika, keman Dios oksepa kinchijchiuas akin momikilijkejya, amo kokolispeuaskejok. Sayoj ke amo niman kinajchiuilis tajtakol, porin komo senkis kinajchiuilia, ininchankauan uan akin iniuan mouikayaj xa amo kinixmatiskej. Nesi ke nochin taltikpakneminij yolik kinajchiuilijtiaskej tajtakol itech iTekiuajyo Cristo tein uejkauas Mil Xiujmej. Keman nejon Tekiuajyot kitamichiuasya nochi tein Jiova kinekia, hasta maj taltikpakneminij amo kipiakanok tajtakol, Jesús kimaktilis Tekiuajyot iTajtsin (1 Cor. 15:24-28; Apoc. 20:1-3). Maj tiknemilikan keniuj timomachiliskej keman oksepa tikinitaskej tochankauan uan akin kuali iniuan timouikayaj. ¿Tiuetskaskej oso tichokaskej porin semi tiyolpakij? ¿Tikueyichiuaskej Jiova ika nekuikatilmej? Tein kemaj tikmatij yejua ke semi tiktasojtaskej toTajtsin uan iKonetsin akin semi techtasojtaj, porin yejuan kichiujkej maj mikemej oksepa nemikan. w20.08 16, 17 § 9, 10

Tatitanil Pablo kinyolchikauak maj kinemilianij ox ueliskiaj kitekitiliskej Jiova ininselti (1 Cor. 7:8, 9). Senkis tikmatij ke Pablo kinpatiuitaya tokniuan akin amo kipiayaj ininnamik. Tein melauj, kiixpejpenak telpoch Timoteo, akin amo kipiaya inamik, maj kichiuani uejueyi tekimej itech nechikol (Filip. 2:19-22). Yejua ika, komo se tokniuj takat kipia inamik oso amo, maj amo tiknemilikan ke okachi kuali kichiuas se tekit oso ke amo uelis (1 Cor. 7:32-35, 38). Nion Jesús nion Pablo tamachtijkej ke moneki se monamiktis oso se mokauas se iselti. Komo ijkon, ¿keniuj moneki tikinitaskej tokniuan akin kipiaj ininnamik uan akin ininselti? Amaix La Atalaya 1 de octubre de 2012 kuali kimelauak nejin: “Tein melauj, se monamiktis oso amo se inetetayokolil Dios. [...] Jiova amo kinemilia ke akin amo kipiaj ininnamik moneki motayokoltiskej oso mopinaujmatiskej”. Yejua ika, moneki tikinpoujkaitaskej tokniuan takamej uan siuamej akin amo kipiaj ininnamik. w20.08 28 § 8, 9

Itech seki altepemej, miakej kinekij kimatiskej okachi keman kinmatiltiaj tein kichiuas iTekiuajyo Dios. Nejon semi kinyolchikaua. Sayoj ke itech okseki altepemej, taltikpakneminij amo semi kinekij ika tajtoskej Dios oso Biblia. Maski techkakiskej oso amo, Jiova kineki maj tiksentokakan titanojnotsakan hasta keman kijtos ke amo motanojnotsasok. Keman ejkos tonal tein Jiova kiixtalij, amo motanojnotsasok uan ejkosya “in tamilis” (Mat. 24:14, 36). Jesús kijtoj toni panoskia itech itamian tonalmej uan keniuj yeskiaj taltikpakneminij. No kijtoj ke nejon ueliskia kichiuas maj itatojtokakauan amo kitayekanaltikanok tanojnotsalis. Yejua ika, kiniluij: “Xitachixtokan” (Mat. 24:42). Axkan no onkak seki taman kemej tein onkaya itech itonaluan Noé, tein kichiuak maj taltikpakneminij amo kikakinij tein kinnejmachtij (Mat. 24:37-39; 2 Ped. 2:5). Yejua ika, tiknekij tiktayekanaltiskej tekit tein Jiova techmakak. w20.09 8 § 1, 2, 4

Satanás nentinemi “ika ueyi yolkualanyot”, uan amo tiknextiskiaj tamatilis komo tiknemiliaj ke amo teyi techchiuilis (Apoc. 12:12). Amo uejkaua, nochin itekitikauan Dios kipanoskej ouijkayomej. Biblia kijtoua: “Onkas kachi ueyi tajyouilis ten amo keman nankitakke desde kuak tsinpeuak in taltikpak. Uan amo keman onkas ok satepan okse tajyouilis keme nijin” (Mat. 24:21). Ijkuak, tochankauan xa techixnamikiskej uan tekiuanij xa amo techkauaskejok maj titanojnotsakan nion maj timonechikokan (Mat. 10:35, 36). Maj timotajtanikan: “¿Nikchiuas kemej tekiuaj Asá uan nitakuaujtamatis ke Jiova nechpaleuis uan nechyekpias?” (2 Crón. 14:11). Jiova kineki maj titaxikokan keman ejkoskej ouijkayomej, uan yejua ika techpaleuia maj tikchikauakan totakuaujtamatilis. Itechkopa takeual takuaujtamach uan tamatkej techmaka tamachtilis keman moneki, tein techpaleuis maj amo tikauakan (Mat. 24:45). Sayoj ke tejuan moneki tiktemoskej okachi tikchikauaskej totakuaujtamatilis iuan Jiova (Heb. 10:38, 39). w20.09 18 § 16-18

Keman Jiova kiita ke kinamiki, ueli kichiua maj iyektikatsin espíritu kinolini akin kipiaj tanauatil maj kichiuakan tein yejuatsin kineki. Taltikpakneminij ueli kiojtiaj se ueyiat kampa ika yejuan kinekij maj youi. No ijkon, ika iespíritu, Jiova ueli kichiua maj tekiuanij kinemilikan kichiuaskej tein yejuatsin kineki. Yejua ika, nejon tekiuanij kiixtaliaj kichiuaskej tein kinpaleuia itekitikauan Dios (no xikonita Esdras 7:21, 25, 26). ¿Toni uelis tikchiuaskej tejuan? Uelis ininka timotataujtiskej “reyes [...] uan no ika por nochin nekes tekiuani” keman kiixejekoskej teisa tein uelis kichiuas maj amo techkauakanok maj titanojnotsakan nion maj timonechikokan (1 Tim. 2:1, 2; Neh. 1:11). Ijkon kemej kichiujkej tokniuan itech yekinika siglo, tiktataujtiaj Jiova maj kinpaleui tokniuan akin tsaktokej (Hech. 12:5; Heb. 13:3). w20.11 15 § 13, 14

Uan komo tejuan tikmachtijkej, okachiok tiyolpakij (1 Tes. 2:19, 20). Keman akin momachtijtokej Biblia moauiaj, kinextiaj ke akin kinmachtij uan okseki tokniuan semi kinpaleuijkej. Yejua ika uelis tikijtoskej ke yejuan kemej yeskiaj amamej kampa amo sayoj kuali ika tajtouaj tokniuj akin kinmachtij, ta no nochin tokniuan itech nechikol (2 Cor. 3:1-3, TNM). Techyolpaktia tikmatiskej ke itech naui xiujmej, motemakakej mejmetstika itech nochi taltikpak kemej 10,000,000 nemachtilmej ika Biblia. Uan kemej 280,000 moauijkej xijxiujtika. Kemej tikitaj, moajsijok miakej akin momachtijtokej Biblia uan uelis moauiskej. ¿Keniuj uelis tikinpaleuiskej? Jiova amo yolijsiui uan yejua ika taltikpakneminij uelisok mochiuaskej itaixpantijkauan. Kemej amo miak tonalmejok mokauaj, maj timochikauakan tikinpaleuiskej maj moauikan (1 Cor. 7:29a; 1 Ped. 4:7). w20.10 6 § 1, 2

Tekiuaj Saúl amo kitakamatik Jiova. Uan keman tanauatijkej Samuel kiluij ke amo tatakamatik, Saúl amo kijtoj ke mopoloj, ta motenpaleuij keman kiteajsikamatiltij ke amo kinemiliaya ke kichiujka tein amo kuali uan keman kintajtakoltij oksekin (1 Sam. 15:13-24). Uan amo sayoj ijkuak kichiuak nejon (1 Sam. 13:10-14). Saúl peuak moueyimati, uan kemej amo kipatak kemej tanemiliaya, Jiova kimelauak oso kitakakiltij uan kiixtopeuak. Amo tiknekij tikchiuaskej kemej Saúl, yejua ika moneki timotajtaniskej: “¿Nimotenpaleuia keman nikixtajtoltia teisa tein Biblia tayolmajxitia tein monekiskia nikchiuas? ¿Niknemilia ke tein nikchiujtok amo se taman tein amo kuali? ¿Nikintajtakoltia oksekin tein nejua nikchiua?”. Komo itech semej nejin netajtanilmej titanankilijkej ke kemaj, moneki tikpataskej kemej titanemiliaj. Komo amo tikpataj, uelis semi timoueyimatiskej uan Jiova amo kinekisok mouikas touan. w20.11 20 § 4, 5

Telpoch, xikixtali akoni tiktekitilis. Moneki tikixmatis Jiova, tikitas toni kineki xikchiua uan keniuj uelis tikchiuas (Rom. 12:2). Nejin mitspaleuis xikixtali tikchiuas tein okachi moneki: tiktekitilis Jiova (Jos. 24:15). Komo nochipa tikixtajtoltia uan timomachtia Biblia, okachi tiktasojtas Jiova uan mochikauas motakuaujtamatilis. Xiktayekanalti tikchiuas tein Jiova kineki. Miakej akin kipiaj tanemilil tein Satanás kichiua maj onka nikan taltikpak kijtouaj ke komo tikchiua tein tiueli uan tiktani miak tomin tiyolpakis. Maski tein melauj, akin kitayekanaltiaj kipiaskej miak tomin uan miak taman kipiaj “miak tataman ouijkayome” (1 Tim. 6:9, 10). Sayoj ke, komo tikaki Jiova uan tikixtalia tiktayekanaltis tein yejuatsin kineki, “tikchiuas teisa ika tamatilis” uan tiyolpakis (Jos. 1:8). w20.10 30, 31 § 17, 18

Itech yekinika siglo, tein Jesús kiteixmatiltij kichiuak maj nochin taltikpakneminij kichianij okachi kuali nemiskej satepan. Kinnauatij itatojtokakauan maj kisentokanij kichiuanij tekit tein kipeualtijka uan maj tanojnotsanij “nonouiyampa de nochi senmanauak” (Hech. 1:8). Sayoj ke amo ueliskia ininselti kichiuaskej. Monekia kinpaleuis yektikatsin espíritu, tein Jesús kiniluijka ke kinualtitaniliskia (Juan 14:26; Zac. 4:6). Itatojtokakauan Jesús kiselijkej yektikatsin espíritu itech Pentecostés itech xiuit 33. Ika inepaleuil nejon espíritu, niman peuak tanojnotsaj uan miakej niman kiselijkej inintamachtilis (Hech. 2:41; 4:4). Uan keman peuak kintajyouiltiaj, amo moujkej, ta kitajtanijkej Dios maj kinpaleui. Yejuan kitataujtijkej: “Xitechonmaka ne yolchikaualis para ma tejuan amo tiyolmouikan de tiktetapouiske motajtoltsin”. Keman kitamitataujtijkej, kiselijkej yektikatsin espíritu uan kisentokakej “tanojnotstinenke ika in Tajtoltsin de Dios ika ueyi yolchikaualis” (Hech. 4:18-20, 29, 31). w20.10 21 § 4, 5

¿Keyej ueli tikneltokaj ke Jiova oksepa kimakak inemilis? Miakej kiitakej Jesús satepan ke oksepa nemik (1 Cor. 15:5-7). Tatitanil Pablo kijtoj ke akin yekinika kiitak Jesús katka Cefas, oso tatitanil Pedro. Seki itatojtokakauan Jesús no kijtojkej ke Pedro kiitaka (Luc. 24:33, 34). Uan no kiitakej doce itatitaniluan. Ompa “monextito inixpan keme makuil ciento tokniuan”, xa keman mosentilijkej ompa Galilea, tein ika motajtoua itech Mateo 28:16-20. Jesús no “monextij iixpan in Jacobo” oso Santiago, xa akin katka itakpaikniuj, akin ayamo kineltokaya ke yejua katka Mesías (Juan 7:5). Sayoj ke satepan ke kiitak ke oksepa nemia, kineltokak. Kemej itech xiuit 55, keman Pablo kijkuiloj nejin amat, miakej akin kiitakaj Jesús satepan ke oksepa kiselijka inemilis yoltoyajok. Yejua ika, akin amo kiyekneltokayaj ke Jesús oksepa nemia uelia kintajtaniayaj yejuan. w20.12 3 § 5, 7, 8

Ouij techkisa tiyolpakiskej keman timokokouaj, okachiok komo amo tipajtiskejok. Yejua ika maj tiktemokan inepaleuil Jiova. Maski axkan Jiova amo kichiuas maj tipajtikan, sayoj ke kemaj techyolseuia uan techmaka chikaualis tein techpaleuia maj titaxikokan (Sal. 94:19). ¿Keniuj kichiua? Xa kichiuas maj seki tokniuan techiluikan ke uelis techpaleuiskej ika seki tekimej tein tikpiaj tokalijtik oso ke yejuan uelis kikouatiuij tein monekis. No uelis kichiuas maj touan kichiuakan netataujtil. Hasta uelis kichiuas maj tikelnamikikan tajkuilolmej tein semi teyolseuiaj, kemej tein kijtouaj ke itech Xochital amo teyi techkokosok nion onkasok kokolismej oso kokoxkayot (Rom. 15:4). Sayoj ke uelis tikmachiliskej ke amo semi ueli tanojnotsajok kemej kinekiskiaj. Se tokniuj siuat akin monotsaya Laurel monekik yetos 37 xiujmej itech se tepos tein kipaleuiaya maj mijyoti oso moijyokui. Uan no, kikuik cáncer, miakpa kitekkej uan itech inakayo kipiak tataman kokolismej. Maski semi ouij tein kipanotoya, nochipa kiteixmatiltij tein Biblia tamachtia. Kinnojnotsaya akin yayaj kipajtitij ichan uan akin kipaleuiayaj. Laurel kinpaleuij kemej 17 taltikpakneminij maj mochiuanij itaixpantijkauan Jiova. w20.12 24 § 9; 25 § 12

Kemej itech xiuit 56, keman tatitanil Pablo yetoya itech templo ompa Jerusalén, miakej taltikpakneminij kikixtitoj, kititilatstiajkej uan kinekiaj kimiktiskej. Mostika, keman kiuikakej iixpan Sanedrín, se tepitsin poliuia uan akin kitauelitayaj ueliskia kikokototsaskej (Hech. 21:30-32; 22:30; 23:6-10). Ijkuak, Pablo xa motajtanij: “¿Hasta kemanian uelisok nikxikos maj nechtajyouiltikan?”. Senkis moita ke monekia kiselis nepaleuil. ¿Keniuj kiselij nepaleuil Pablo? Nejon youak satepan ke kitsakkej, “Totekotsin”, oso Jesús, “monextiko iixpan Pablo uan kilij ijkuin: ‘Ximoyolchikaua, Pablo, porin ijkon keme titanojnotsak ya ika notenkopaka nikan Jerusalén, no ijkon nikneki titanojnotsatiu ika notenkopaka kampa pueblo Roma’” (Hech. 23:11). Nejon tajtolmej semi kiyolchikaujkej. Jesús kiluij ke kuali tein kichiujka porin kuali tanojnotska ompa Jerusalén uan kiluij ke kuali ajsiskia Roma, kampa no tanojnotsaskia. Satepan ke kikakik nejon, Pablo xa kuali momachilij porin kimatia ke Jiova kimatampauiaya, kemej yeskia se konetsin akin ipopaj kinapalojtok. w20.11 12 § 1, 3; 13 § 4

Tein tikchiaj maj kichiua iTekiuajyo Dios techpaleuia maj titaxikokan maski tikpiaskej ouijkayomej uan netekipacholis, “keme se tepos ancla kitsajtsakuilijtok in barco para ma amo eliuis yetinemi”. Itech xiontanemili ke Jiova kijtoua ke satepan amo teyi techtekipachosok (Is. 65:17). Xikonnemili ke tionyetoka itech Xochital, kampa onkas yolseuilis uan amo mochiuasok tein amo kuali (Miq. 4:4). Komo tikontapouia oksekin ke tikonchia nejin no mitsonpaleuis nochipa xikonelnamikto. Yejua ika, xionmochikaua nochipa tiontanojnotsas uan tikonpaleuis oksekin maj mochiuakan itatojtokakauan Cristo. Komo tikonchiua, okachi tiontakuaujtamatis ke tikonselis tein tikonchia (Heb. 6:11). Kemej okachi motokia itamilis tein mochiujtok itech nejin taltikpak, tikpiaskej okachi ouijkayomej tein uelis kichiuas maj semi timotekipachokan. Tejuan uelis titaxikoskej keman tikpiaskej ouijkayomej uan tiyolseujtoskej komo titakuaujtamatij iuan Jiova uan amo tiktemouaj toselti tikyektaliskej se ouijkayot. Maj tiknextikan ika tein tikchiuaj ke titakuaujtamatij itech nejin itajtoluan Jiova: “Nankipiaskej chikaualis komo nanyolseujtokej uan komo nantakuaujtamatij” (Is. 30:15). w21.01 7 § 17, 18

Keman itech Santiago 5:11 moijtoua ke Jiova tetasojta no moijtoua okse taman tein yejuatsin kinextia tein techolinia maj iuan timotokikan: iteiknelilis (Éx. 34:6). Se taman kemej Jiova kinextia ke techiknelia yejua keman techtapojpoluia tonepololuan (Sal. 51:1). Sayoj ke keman Biblia kijtoua ke moneki titeikneliskej, amo sayoj kijtosneki ke moneki titetapojpoluiskej. Teiknelilis no se taman tein se kimachilia tein teolinia maj se kineki se kipaleuis akin tajyouijtok. Biblia kijtoua ke Jiova semi kineki techpaleuis, uan ke nejon tein kimachilia okachi chikauak ke tein se temomaj kimachilia iuan ikonetsin (Is. 49:15). Kemej Jiova techiknelia, techpaleuia keman titajyouiaj (Sal. 37:39; 1 Cor. 10:13, TNM). Uelis titeikneliskej kemej yejuatsin komo tikintapojpoluiaj tokniuan uan amo tiksentokaj tikualantokej iniuan keman techyolkokouaj (Efes. 4:32). Sayoj ke okachi tiknextiaj ke tikinikneliaj komo tikinpaleuiaj keman kipanouaj ouijkayomej. Ijkon tikchiuaj kemej Jiova, akin semi tetasojta (Efes. 5:1). w21.01 21 § 5

Akin kinixyekana ikalyetouanij moneki kinixpanoltis ichankauan. Sayoj ke moneki amo nochipa tekititos, porin nejon kichiuas maj amo kinpaleuiok maj kuali mouikakan iuan Jiova uan maj yolpakikan uan kinixyekanas ichankauan ika netasojtalis uan kinyolmajxitis. Jiova techmachtia uan techtakakiltia porin kineki techpaleuis (Heb. 12:7-9). Ijkon kemej iTajtsin, Jesús kinmachtij ika netasojtalis akin kinixyekanaya (Juan 15:14, 15). Chikauak tayolmajxitia, sayoj ke no kinextia netasojtalis (Mat. 20:24-28). Kiajsikamati ke kemej titajtakolejkej, timopolouaj (Mat. 26:41). Takat akin kichiua kemej Jiova uan Jesús nochipa kielnamiki ke inamik uan ikoneuan tajtakolejkej, uan yejua ika amo eliuis kualani iniuan (Efes. 4:31; Col. 3:19). Okachi kuali, kichiua tein kijtoua Gálatas 6:1 uan kinyolmajxitia ika yolnejmachkayot, porin kielnamiki ke yejua no tajtakolej. Ijkon kemej Jesús, kimati ke okachi kuali kinmachtis komo kinkauilia se kuali neskayot. w21.02 6, 7 § 16-18

Ika inemilis Jesús tein kitemakak, Jiova kiixtauak ininnemilis nochin akin moajsij itech nechikol uan nochin akin takuaujtamatiskej iuan Jesús (Mar. 10:45; Hech. 20:28; 1 Cor. 15:21, 22). Kemej Cristo toka momikilij, Jiova kiixtalij kemej taixyekankej itech nechikol. Yejua ika, Jesús ueli kiixtalia keniuj moneki nemiskej nochin taltikpakneminij, kalyetouanij uan nochin itekitikauan Dios, uan kinamiki kiitas maj kitakamatikan (Gál. 6:2). Sayoj ke amo sayoj kiixtalia toni moneki tikchiuaskej, ta no techyekpia uan techtasojta tisejsemej (Efes. 5:29). Tokniuan siuamej kinextiaj ke kipoujkaitaj Cristo keman kintakamatij takamej akin kinixtalij maj kinyekpiakan. Tokniuan takamej kinextiaj ke kiajsikamatij ke moneki kuali kikuiskej tanauatil tein kipiaj keman kinpoujkaitaj tokniuan siuamej. Keman tinochin tikajsikamatij ke Jiova kinmakak tanauatil sekin uan tikpoujkaitaj nejon tein kiixtalij, onkak yolseuilis itech nechikol. Uan tein okachi moneki, keman oksekin kiitaskej tein kuali tein tikchiuaj kiueyitaliskej toTajtsin Jiova. w21.02 18, 19 § 14-17

Keman David uan takamej akin iuan yayaj kicholuijtinemiaj Saúl, se tonal yajkej se neteuilis uan kinkaujteujkej ininchankauan. Sayoj ke sekin akin kintauelitayaj ajsikej kampa nemiaj, tauejuelojkej uan kinuikakej ininchankauan. David ueliskia kinemilis ke kemej uejkaujya katka tateuijkej ueliskia kiixtalis keniuj kinmakixtis. Sayoj ke amo kichiuak nejon, ta kitemoj inepaleuil Jiova. David kitajtanij Jiova: “¿Nikintojtoka tachtekinij?”. Jiova kinankilij ke kemaj, uan kiluij ke kinmakixtiskia ininchankauan (1 Sam. 30:7-10). ¿Toni uelis mitsmachtis nejin? Achto ke tikixtalis toni tikchiuas, xikintajtani oksekin maj mitspaleuikan kuali xitaixpejpena. Motatuan uan tokniuan tayekananij uelis kuali mitsyolmajxitiskej. Jiova kinixtalij tayekananij uan iniuan takuaujtamati. Yejua ika, tejua no uelis iniuan titakuaujtamatis. Yejuatsin kinita kemej “netetayokolilmej” tein kinmakak tokniuan (Efes. 4:8, TNM). Komo timochikaua titakuaujtamatis kemej yejuan uan tikaki tein mitsyolmajxitiaj, kuali titaixpejpenas. w21.03 4, 5 § 10, 11

Jesús kijtoj ke komo amo tikchiuaj tein timomachtiaj tikchiujtoskiaj kemej se takat akin kichijchiua ichan kampa onkak xal. Maski semi tekiti, nenkaj tein kichiua. ¿Keyej? Porin keman chikauak taejekas uan chikauak kiouis, kali uetsis (Mat. 7:24-27). No ijkon, maski tiknemiliskej ke tejuan tikpanotokej tein tikixtajtoltijtokej, uan maski tiknemiliskej toni techmachtia, sayoj ke amo tikchiuaj tein timomachtiaj, nenkaj yeski porin totakuaujtamatilis amo mochikauas. Keman tikpanoskej ouijkayomej oso techixnamikiskej, amo titaxikoskej. Sayoj ke komo timomachtiaj uan tikchiuaj tein timomachtiaj, okachi kuali titaixpejpenaskej, okachi tiyolseujtoskej uan totakuaujtamatilis mochikauas (Is. 48:17, 18). Amo tikauaskej Jiova keman tikpiaskej ouijkayomej komo tiksentokaj tiktataujtiaj uan nochipa timomachtiaj iTajtol. Amo moneki tikelkauaskej ke okachi tayekantok tikueyitaliskej Jiova. Komo tikchiuaj nejin, ijkon kemej Pablo, titakuaujtamatiskej ke Jiova amo keman techkauas uan ke nion akin uelis kichiuas maj amo techtasojtaok (Heb. 13:5, 6). w21.03 15 § 6; 18 § 20