Julio

Komo tiknekij maj Dios kinankili tonetataujtiluan moneki timochiuaskej itasojikniuan Jesús. Nejin kijtosneki ke keman tiktamichiuaj se netataujtil amo sayoj moneki tikijtoskej “itokaykopa Jesús” porin ipa ijkon timomattokej. Moneki tikajsikamatiskej keniuj Jiova itechkopa Jesús kinankilia tonetataujtiluan. Jesús kiniluij itatitaniluan: “Nochi ten namejuan nankitajtaniliske Notajtsin Dios ika [...] notokaytsin, ijkuakon Nejuatsin nikchiuas” (Juan 14:13). Jiova yejua akin kikaki uan kinankilia tonetataujtiluan, sayoj ke kiixtalij iKonetsin maj kichiua tein kiixtalia. Achto ke Jiova technankilis, kiita ox tiktakamatij tein tayolmajxitij Jesús. Kemej neskayot, Jesús kijtoj: “Komo namejuan nankintapojpoluiaj naken namechmouispoloaj, ijkon no Toueyitajtsin Dios ten yetika eluiyaktsinko namechtapojpoluis. Uan komo amo nankintapojpoluiaj ne naken namechmouispoloaj, no ijkon Namoueyitajtsin amo no namechtapojpoluis” (Mat. 6:14, 15). Yejua ika moneki maj tikiniknelikan oksekin kemej Jiova uan Jesús techikneliaj. w20.04 22 § 6

Tatitanil Pablo kiitaya tein kinyolnotsaya taltikpakneminij uan ika kinnojnotsaya. Kemej neskayot, sekin akin kinnojnotsak ompa Listra tepitsin kiixmatiaj iTajtol Dios uan sekin senkis amo. Yejua ika Pablo kinnojnotsak kemej ueliskiaj kiajsikamatiskej. Ika tajtoj miak takilot tein kisentiliayaj, uan yolpakilis tein kipiayaj. Kikuik tajtolmej uan neskayomej tein amo ouij kiajsikamatiskiaj. Maj tiktemokan tikmatiskej toni kinyolnotsa akin nemij kampa titanojnotsaj uan maj ika tikinnojnotsakan. ¿Keniuj uelis tikmatiskej tein kiyolnotsa se taltikpaknenkej keman tikitaj oso keman tiajsij ikaltenoj? Maj tikitakan tein kichiujtok oso tein kipia ikaltenoj. Xa tachpantok oso kiuiuitatok xiuit, xa kikaktok radio oso kichiujtok okseki taman. Komo tikitaj ke tapaleuis, uelis tipeuaskej titajtoskej ika tein kichiujtok (Juan 4:7). Hasta kemej motakentia taltikpaknenkej uelis techpaleuis maj tikmatikan kani kayot, toni tekit kichiua oso katiyejua mauiltianij kiuelita. w20.04 11 § 11, 12

Kemej seki tokniuan semi motekipachouaj, amo kuali momachiliaj keman moneki tajtoskej iniuan oksekin. Xa amo kuali momachiliaj keman miakej yetokej, sayoj ke kisentokaj youij nechikolmej uan uejueyi nechikolmej. Ouij kinkisa tajtoskej iniuan akin amo kinixmatij, sayoj ke youij tanojnotsatij. Komo ijkon timomachiliaj, amo sayoj tejuan, ta miakej no ijkon kinpanoua. Maj tikelnamikikan ke Jiova kiyolpaktia keman timochikauaj tiktekitiliskej. Kemej amo timosenkauaj, nejon kinextia ke yejuatsin techtatiochiuia uan techmaka chikaualis tein techpaleuia (Filip. 4:6, 7). Komo tiktekitiliaj Jiova maski timokokouaj oso amo kuali timomachiliaj, uelis tikmatiskej ke nejon semi kiyolpaktia. Timiakej timokokouaj, maski ijkon, tiksentokaj titaxikouaj (2 Cor. 4:16). Ika inepaleuil Jiova, tinochin tiksentokaskej timotaloskej hasta tiajsiskej kampa ixyetok. w20.04 31 § 20, 21

Keman timomachtiaj keniuj chijchiujtok Taltikpak, ueli tikitaj ke Dios semi tamatkej (Heb. 3:4). Taltikpak kipia tein tapaleuia maj taltikpakneminij uan tapialmej ueli yoltokan. Ueliskia tikijtoskej ke Taltikpak kemej yeskia se barco tein moajsi tatajko itech ueyiat uan kinuika miakej. Sayoj ke semi taman kemej chijchiujtok se barco uan Taltikpak. Kemej neskayot, komo akin youij itech barco monekiskia mochijchiuiliskej ejekat, takilomej uan at, uan komo amo ueliskia kikixtiskej tein amo kualtiaok, ¿melauj ke niman mikiskiaj? Sayoj ke, itech Taltikpak nemij millones taltikpakneminij uan tapialmej uan kipia tein kichiua maj onka ejekat, takilomej uan at. Uan nejin amo keman tami. Uan no, maski nochi tein amo kualtiaok mokaua itech Taltikpak, kisentoka kualtsin moita uan taltikpakneminij uan tapialmej kisentokaj yoltokej. ¿Keniuj ueli mochiua nejon? Porin Jiova kichijchiuak Taltikpak kemej uelis kichiuas maj tein amo kualtiaok oksepa tapaleui. w20.05 20 § 3, 4

Satanás senkis kitakajkayauilij itokay Dios, porin tein melauj kiluijtoya Eva ke Jiova kinkajkayaujka. Ijkon Satanás mochiuak diablo oso tetakajkayauilijkej. Satanás senkis kikajkayauak Eva uan yejua kineltokilij (1 Tim. 2:14). Eva okachi kineltokak tein kiluij Satanás uan amo tein kijtojka Jiova, uan nejon kichiuak maj kiixpejpenani tein amo kuali: amo kitakamatik Dios uan kikuaj koujtakilot tein kinnauatijka maj amo kikuanij. Ompa, no kimakak Adán (Gén. 3:6). Maj tiknemilikan tein Eva monekia kinankilis Satanás. Yejua ueliskia kiluis: “Tejua amo nimitsixmati, sayoj ke noTajtsin, Jiova, kemaj nikixmati. Niktasojta uan iuan nitakuaujtamati. Yejuatsin techmakani nochi tein tikpiaj. ¿Keyej tikijtouilia tein amo melauak? ¡Xiyouj!”. Jiova semi yolpakiskia komo Eva, akin katka ikonetsin, kinextiliskia ke kitasojtaya uan ke kitakamatia ika seki tajtolmej kemej nejon (Prov. 27:11). Sayoj ke Adán uan Eva amo senkis kitasojtayaj Jiova. Yejua ika amo kitajtouijkej itokay ininTajtsin. w20.06 4 § 10, 11

Moneki tikintasojkamatiliskej tokniuan siuamej nochi tein kichiuaj itech itekiyo Jiova. Kemej neskayot, tapaleuiaj keman mochijchiuaj uan moyektaliaj kalmej tein mokuij itech inechikol Jiova, tapaleuitij kampa motajtoua okse tajtol uan tekitij Betel. No tapaleuiaj satepan ke mochiua se tetsauit uan kitajtolkepaj amaixmej, uan sekin precursoras oso misioneras. Uan no, moajsij tokniuan siuamej akin kipiaj ininnamik uan kinpaleuiaj maj ueli kichiuakan tekimej tein kipiaj itech ininnechikol uan okseki tekimej tein kinmakaj. Nejin tokniuan takamej kemej yeskiaj “netetayokolilmej” uan kichiuaj miak taman tein ika kinpaleuiaj oksekin. Sayoj ke ouij kinkisaskia kichiuaskej komo ininnamik amo kinpaleuiskia (Efes. 4:8, TNM). Tokniuan tayekananij akin kinextiaj tamatilis kimatij ke tokniuan siuamej kemej yeskiaj “miakej tateuianij” akin kinekij tekitiskej, uan ke miakej semi kuali kiteixmatiltiaj iTajtol Dios. Tayekananij no kimatij ke tokniuan siuamej akin uejkaujya kitekitilijtokej Jiova, uelis semi kinpaleuiskej tokniuan siuamej akin ayamo xiuejkej keman kipiaj kuejmolmej (Tito 2:3-5). Kemej tikitaj, moneki tikintasojtaskej uan tikintasojkamatiliskej tokniuan siuamej nochi tein kichiuaj. w20.09 23, 24 § 13, 14

Jiova amo kinelkaua itekitikauan akin mouejkatilijkej, nion kielkaua nochi tekit tein kichiujkej (Heb. 6:10). Tanauatijkej Isaías kinextij keniuj Jiova kitasojta uan kiyekpia ixolal ika se neskayot: “Kinyekpias iichkauan kemej se ichkatajpixkej. Ika imay kinsentilis ichkamej, uan kinuikas iyolixko” (Is. 40:11). ¿Keniuj momachilia Jiova, akin Ueyi Ichkatajpixkej, keman semej itekitikauan mouejkatilia? Jesús kinextij keniuj momachilia Jiova keman kintajtanij imomachtijkauan: “¿Toni nankixejekoa de nijin nexkuitil? Se tagat kipiaya makuilpoal ichkame uan senme de ne poliu. ¿Kox amo in tapixke kinkaua ne kuouta in oksekin nauipoal uan kaxtolo naui ichkame uan youi kitemoti in ichkatsin ten poliuik ya? Pues kema. Uan takan ueli kajsis in ichkat ten poliuik, ijkuakon [...] kachi moyolpaktia porin kajsik in ichkatsin ten poliuka ya uan ke ne nauipoal uan kaxtolonnaui ten amo poliukaj” (Mat. 18:12, 13). w20.06 19, 20 § 8, 9

Tikitaj ke se ueyi tatiochiualis tiktekitiliskej Jiova uan tikmakaskej tein okachi kuali (Sal. 27:4; 84:10). Semi kuali komo se tokniuj takat kitemoua okachi tapaleuis itech inechikol Jiova. Sayoj ke, komo kiselia se tekit itech nechikol, amo moneki moueyimatis (Luc. 17:7-10). Moneki kitemos kinpaleuis oksekin ika yolyemanilis (2 Cor. 12:15). Biblia ininka tajtoua taltikpakneminij akin kinemilijkej ke katkaj okachi ueyichiuanimej. Kemej neskayot, Diótrefes kinemiliaya ke nochi uelia kichiuaya uan kiuelitaya “mopouas tayekanke” itech nechikol (3 Juan 9). Uzías kinextij ke moueyimatia keman kinekik kichiuas se tekit tein Jiova amo kinauatijka maj kichiua (2 Crón. 26:16-21). Absalón kinekia mochiuas tekiuaj, yejua ika kitemoj maj taltikpakneminij kinemilianij ke kintasojtaya porin kinekia maj kipaleuikan (2 Sam. 15:2-6). Kemej kinextiaj nejin neskayomej, Jiova amo kiyolpaktiaj taltikpakneminij akin kitemouaj moueyichiuaskej (Prov. 25:27). Akin moueyimatij uan kitemouaj maj kinueyitalikan amo kuali kinyoui (Prov. 16:18). w20.07 4 § 7, 8

Seki kalyetouanij mokaltalitoj itech okse altepet porin kampa kayomej onkak kuejmolmej oso amo onkak tekit. Xa kaltamachtiloyan kampa youij ininkoneuan motajtoua tajtol tein mokui itech altepet uan tetatmej xa no moneki momachtiskej nejon tajtol uan ijkon uelis kiajsiskej tekit. Sayoj ke maj tiknemilikan ke itech nejon altepet moajsi se nechikol oso se tein ayamo nechikol itech inintajtol. ¿Kani monekiskia mosentiliskej? ¿Itech nechikol kampa motajtoua inintajtol oso itech nechikol kampa motajtoua tajtol tein mokui itech altepet? Tetat moneki kiixejekos itech katiyejua nechikol mosentiliskej. Keman kichiuas nejon, moneki kiitas toni okachi kinpaleuis ichankauan. Kemej nejon yejua moneki kiixpejpenas, moneki amo teyi tikijtoskej keman kiixtalis itech katiyejua nechikol mosentiliskej. Maj tikpoujkaitakan tein kiixtalis uan maj tikinselikan ika netasojtalis itech nechikol (Rom. 15:7). w20.08 30 § 17, 18

Komo tiknekij maj Jiova techmaka ichikaualis, amo moneki tiknemiliskej ke yejuatsin techpatiuita porin tikpiaj chikaualis, se kuali nemachtil, miak tomin oso porin kiita kani tikayomej. Itech ixolal Dios amo moajsij “miakke tamatinime [...]. Uan amo no [...] miakke tayekanani” nion “tepiluan den tayekanani” (1 Cor. 1:26). Yejua ika, maj amo tiknemilikan ke amo uelis tiktekitiliskej Dios komo amo tikpiaj nochi tein tikijtojkej ipeujyan nejin párrafo, ta nejin se taman kemej uelis tikitaskej keniuj techpaleuia Dios. Kemej neskayot, komo tikmouiliaj se taltikpaknenkej akin kitemoua maj tiknemilikan ke amo melauak tein tikneltokaj, maj tiktajtanikan Dios maj techmaka yolchikaualis tein techpaleuis maj ika titajtokan tein tikneltokaj (Efes. 6:19, 20). Oso komo timokokouaj, maj tiktajtanikan Jiova maj techmaka chikaualis tein techpaleuis maj tiksentokakan tiktekitilikan kemej okachi tiueliskej. Nochipa keman tikitaj keniuj techpaleuia, okachi iuan titakuaujtamatij uan okachi tikpiaj chikaualis. w20.07 16 § 9

Komo tiktayekanaltiaj iTekiuajyo Dios, moneki tikchiuaskej kemej kichiuak Abrahán, porin yejua kitemoj kiyolpaktis Dios (Mar. 10:28-30; Heb. 11:8-10). Amo xikonnemili ke amo keman tikonpias ouijkayomej. Hasta akin nochipa kitekitiliaj Jiova kipiaskej ouijkayomej (Sant. 1:2; 1 Ped. 5:9). Axkan okachi moneki maj itech titanemilikan tein tikseliskej satepan. Tein panotok itech nochi taltikpak kinextia ke amo uejkaua ixpoliuisya nochi tein amo kuali. Semej tatiochiualismej tein tikseliskej keman taixyekantos iTekiuajyo Dios yejua keman tikitaskej ke tochankauan uan akin kuali iniuan timouikayaj oksepa nemij. Ijkuak, Jiova oksepa kinmakas ininnemilis Abrahán uan ichankauan nikan taltikpak. Ijkon kitatiochiuis Abrahán porin takuaujtamatik uan amo yolijsiuik. ¿Ompa tionmoajsis keman oksepa nemiskej? Tionmoajsis ompa komo ijkon kemej Abrahán, tikonixtalia tikonkauas seki taman uan tikontayekanaltia iTekiuajyo Dios, komo tikonsentoka tiontakuaujtamati maski tikonpanos ouijkayomej uan tikonchia maj Jiova kichiua tein kiixtalijtok (Miq. 7:7). w20.08 5, 6 § 13, 14; 7 § 17

Senkis tikneltokaj ke amo uelis kichiuaskej maj amo tiktekitilikanok Jiova maski techchiuiliskej miak taman (Rom. 8:35-39). Jiova kinextij ke semi tamatkej keman kiixtalij maj mikemej oksepa nemikan. Ijkon kikuilia Satanás se taman tein ika tamojmoujtia uan no techpaleuia maj tikpiakan ueyi yolchikaualis uan ijkon amo tikauaskej Jiova. Komo akin techtauelitaj techiluiaj ke techmiktiskej, ¿titakuaujtamatiskej ke Jiova uelis kichiuas maj oksepa tinemikan? ¿Keniuj uelis tikmatiskej nejon? Maj timotajtanikan: “¿Kinextia tein mojmostaj nikixpejpena ke nitakuaujtamati iuan Jiova?” (Luc. 16:10). “¿Kinextia kemej ninemi ke nitakuaujtamati ke Jiova nechmakas tein nechpolos komo niktayekanaltia iTekiuajyo?” (Mat. 6:31-33). Komo titanankiliaj ke kemaj, nejon takuaujtamatilis techpaleuis maj titaxikokan keman tikpanoskej tein yeski ouijkayot (Prov. 3:5, 6). w20.08 17, 18 § 15, 16

Kemej tiitekitikauan Dios moneki kuali tiktekitiltiskej iTajtol. Nechikolmej techpaleuiaj maj tikmatikan seki taman kemej uelis tikchiuaskej. Sayoj ke komo tiknekij maj taltikpakneminij kineltokakan ke Biblia yekmelauj tepaleuia, moneki nochipa timomachtiskej. Moneki tikchikauaskej totakuaujtamatilis ika inepaleuil iTajtol Dios. Sayoj ke amo moneki sayoj tikixtajtoltiskej. Moneki itech titanemiliskej tajkuilolmej tein tikixtajtoltiaj uan tiktemoskej okachi tamachtilis itech toamaixuan porin nejin techpaleuis maj okachi tikajsikamatikan uan maj tikmatikan keniuj tikmelauaskej (1 Tim. 4:13-15). Ijkon tikmatiskej keniuj tikinmachtiskej oksekin. Nejin amo kijtosneki ke sayoj moneki tikinixtajtoltiliskej se tajkuilol. Tiknekij tikinpaleuiskej maj kiajsikamatikan uan maj kiitakan keniuj uelis kinpaleuis. Yejua ika, komo nochipa timomachtiaj Biblia, okachi kuali titamachtiskej (2 Tim. 3:16, 17). w20.09 28 § 12

Techpaleuis maj tiktayekanaltikan tanojnotsalis komo itech titanemiliaj nochi tein Jiova toka kichiua. Kemej neskayot, techmaka miak tamachtilis: tein kisa itech amat uan itech tepos, tein ueli sayoj se kikaki, videos uan JW Broadcasting. Maj tiknemilikan nejin: itech jw.org tikajsij tamachtilis itech panoua mil tataman tajtolmej (Mat. 24:45-47). No techpaleuis maj tiktayekanaltikan tanojnotsalis komo tikchiuaj kemej Jesús. Yejua amo kikauak maj nion teyi kichiuani maj amo kitayekanaltianok tanojnotsalis (Juan 18:37). Amo kikauak maj Satanás kitanejnektiani keman kiluij ke kimakaskia “nochi in pueblojme [...] uan ninricojyo”, nion kinekik maj taltikpakneminij kiixtalianij kemej tekiuaj (Mat. 4:8, 9; Juan 6:15). Amo kitemoj motomintis nion kipias miak taman, nion mouik maski semi kiixnamikiaj (Luc. 9:58; Juan 8:59). Keman tikpanoskej ouijkayomej, tiksentokaskej tiktayekanaltiskej tanojnotsalis komo tikchiuaj kemej Jesús, ijkon kemej tayolmajxitij Pablo itech tajkuilol tein axkan timomachtiaj. w20.09 9, 10 § 6, 7

Semi tiktasojkamatij maj itech nechikol moajsikan miakej tokniuan siuamej akin semi tapaleuiaj. Yejuan tanankiliaj itech nechikolmej, tanojnotsaj uan tamachtiaj uan kinpaleuiaj tokniuan. Uan no, sekin tapaleuiaj maj motachipaua uan maj moyektali seki taman itech Kali kampa tiMosentiliaj. Sayoj ke no kipanouaj ouijkayomej. Sekin kinyekpiaj inintatuan akin xiuejkejya. Oksekin ininchankauan kinixnamikij. Uan okseki tokniuan siuamej ininselti kiniskaltiaj ininkoneuan uan yejua ika semi tekitij. ¿Keyej moneki tikinpaleuiskej tokniuan siuamej? Porin miakpa, taltikpakneminij amo kinpoujkaitaj siuamej. Uan no, Biblia kijtoua ke moneki tikinpaleuiskej. Kemej neskayot, tatitanil Pablo kiniluij tokniuan akin nemiaj Roma maj kuali kiselianij Febe uan maj kipaleuianij ika tein kipoloskia (Rom. 16:1, 2). Keman Pablo katka okseko kayot kinemiliaya ke siuamej amo teyi chiuanimej katkaj. Sayoj kemej itatojtokakauj Jesús, kichiuak kemej yejua uan peuak kinpoujkaita siuamej uan katka kualtakat iniuan. w20.09 20 § 1, 2

Akin tikmachtiaj uelis tikinpaleuiskej maj kinekikan kiteixmatiltiskej tein Biblia tamachtia, xa uelis tikchiuiliskej seki netajtanilmej kemej nejin: “¿Keniuj mitsonpaleuiani tein Biblia tamachtia? ¿Tikonnemilia ke oksekin no moneki kimatiskej tein tamachtia? ¿Keniuj uelis tikonpaleuis?” (Prov. 3:27; Mat. 9:37, 38). Maj tikelnamikikan ke Jesús techiluij maj tikinmachtikan oksekin maj kitakamatikan nochi tein tanauatij. Itech tein tanauatij moajsij ome tanauatilmej tein okachi tayekantokej: maj se kitasojta Dios uan maj se kintasojta oksekin (Mat. 22:37-39). Komo tiknextiliaj akin tikmachtiaj maj kitakamati nejin ome tanauatilmej, tikpaleuijtoskej maj tanojnotsa. ¿Keyej? Porin netasojtalis kichiuas maj kineki kiteixmatiltis tein Biblia tamachtia. Taixejekol maj sekin akin momachtijtokej Biblia mouikan keman itech tanemiliaj tanojnotsalis, sayoj ke uelis tikiniluiskej ke Jiova kinpaleuijtias maj amo mouikanok tanojnotsaskej (Sal. 18:1-3; Prov. 29:25). w20.11 3 § 6-8

Keman timomachtiskej achto ke titamachtitiuij, no maj ika titajtokan akin tikmachtiaj itech tonetataujtil. Maj tiktajtanikan Jiova maj techpaleui maj tikuikan Biblia kemej uelis tikpaleuiskej maj kineki kichiuas tein momachtia. Maj amo tikelkauakan ke tiknekij tikpaleuiskej maj moaui. Akin momachtijtok no moneki kinojnotsas Jiova uan kikakis. Uelis kikakis komo mojmostaj kiixtajtoltia Biblia (Jos. 1:8; Sal. 1:1-3). Akin tikmachtiaj uelis tajtos iuan Jiova keman mojmostaj kitataujtis. Keman peuas timomachtiskej iuan uan keman timatamiskej, maj tikchiuakan netataujtil ika nochi toyolo uan maj tiktajtanikan Jiova maj kipaleui. Nejon kipaleuis maj no ijkon kitataujti Jiova uan maj kichiua itokaykopa Jesucristo (Mat. 6:9; Juan 15:16). Semi kipaleuis maj motoki iuan Dios komo mojmostaj kikaki keman kiixtajtoltis Biblia, uan komo iuan tajtoua keman kichiuas netataujtil (Sant. 4:8). w20.10 8 § 8; 9 § 10, 11

Ijkon kemej kichiujkej tokniuan itech yekinika siglo, inechikol Jiova itech nejin tonalmej kitemoua maj onka yolseuilis itech ixolal Dios uan maj amo xexeliujtokan (Hech. 16:4, 5). Kemej neskayot, komo tikpiaskiaj Nemachtil ika amaix Tanejmachtijkej itech okse nechikol, xa hasta se tein moajsi itech okse altepet, tikmatiskiaj keniuj kiixyekanaskiaj uan katiyejua tamachtilis moitaskia. Niman kuali timomachiliskiaj. Sayoj iespíritu Dios ueli kichiua maj amo tixexeliujtokan (Sof. 3:9, nota). ¿Toni uelis tikchiuaskej? Maj timotajtanikan: “¿Nitapaleuia maj onka yolseuilis itech nechikol uan maj nochin kuali timouikakan? ¿Nikintakamati tokniuan akin taixyekanaj? ¿Ueli takuaujtamatij nouan okseki tokniuan, okachiok komo nikpia tekimej itech nechikol? ¿Niman niajsi kansaika uan nikuelita nikinpaleuis oksekin?” (Sant. 3:17). Komo tiknemiliaj ke uelis okachi kuali tikchiuaskej semej nejin taman, maj tikiluikan Jiova maj techpaleui ika iyektikatsin espíritu. Komo tikauaj maj iespíritu Jiova techpaleui maj tiknextikan okachi kualneskayomej uan maj techixyekana itech tein tikchiuaj, tokniuan okachi techtasojtaskej uan techpatiuitaskej. w20.10 23 § 12, 13

ITajtol Dios uelis yeski kemej se espejo oso teskat kampa uelis timoitaskej (Sant. 1:23-25). Mojmostaj kualkan, timiakej timomattokej timoitaskej itech se espejo achto ke tiaskej kansaika. Ijkon tikmatij ox moneki tikyektaliskej teisa achto ke oksekin techitaskej. No ijkon, keman tikixtajtoltiaj Biblia mojmostaj, tikmatij ox moneki tikyektaliskej kemej titanemiliaj. Miakej tokniuan kiixtajtoltiaj mojmostaj kualkan tajkuilol tein ixyetok moixtajtoltis sejse tonal uan itech tanemiliaj. Ompa kitemouaj keniuj uelis kichiuaskej itech nejon tonal tein kiixtajtoltijkej. Uan no, moneki mojmostaj tikixtajtoltiskej Biblia uan itech titanemiliskej. Moneki tikchiuaskej nejin porin techpaleuis maj tiksentokakan itech ojti tein teajxitia itech yankuik taltikpak. Biblia kemej yeskia tepos tein ika kikixtiaj radiografías, tein tapaleuia maj se kimati keniuj se moajsi taijtik. Sayoj ke moneki tiyeskij tiyolyemankej komo tiknekij maj techpaleui tein Biblia tayolmajxitia uan tein techyolmajxitiaj akin Dios kinixtalijtok maj techixyekanakan. w20.11 18 § 3; 20 § 8

Maski tokniuan takamej uan siuamej itech yekinika siglo miakpa kinixnamikkej, no kipiakej yolseuilis seki tonalmej. ¿Toni kichiujkej ijkuak? Okachiok kiteixmatiltijkej iTajtol Dios. Amatajkuilol Hechos kijtoua ke “kimouistilijtinemiaj Totajtsin Dios”, uan kemej kisentokayaj tanojnotsayaj “kachi ok momiaktiliayaj”. Senkis moita ke Jiova kintatiochiuij porin mochikaujkej tanojnotsaskej keman onkaya yolseuilis (Hech. 9:26-31). Tokniuan itech yekinika siglo kiteixmatiltiayaj iTajtol Dios nochipa keman kiitayaj ke uelia. Kemej neskayot, tatitanil Pablo kiixtalij mokauas Éfeso keman kiitak ke ueliskia kinnojnotsas miakej uan kinpaleuis maj mochiuanij itatojtokakauan Cristo (1 Cor. 16:8, 9). Tokniuan mochikaujkej kiteixmatiltiskej “in Tajtoltsin de Dios ten kualkui ne nemakixtilis” (Hech. 15:30-35). Nejon tajtolmej moajsij itech tajkuilol tein axkan timomachtiaj. w20.09 16 § 6-8

Tajtakol tein kichiuak Adán kiualkuilij mikilis yejua uan ikoneuan. Axkan tiksentokaj tikijyouiaj tein amo kuali tein kiualkuik maj Adán amo tatakamatini. Sayoj ke kemej Dios kichiuak maj iKonetsin oksepa nemi ueli tikchiaj kualtsin tinemiskej satepan. Tatitanil Pablo kijtoj: “Kuak Cristo pankisak yoltok intsalan in animajme, ijkuakon Dios kitsinpeualtij nitekiu de kinpankixtis yoltokke itaneltokakauan. Uan nochi tejuan titaltikpakuani timomikiliske porin ne tagat Adán desde ne tonal ya motajtakolmakak. Pero nochi tejuan komo tipoutinemij iuan Cristo, ijkuakon se tonal Totajtsin Dios techpankixtis tiyoltokke” (1 Cor. 15:22). ¿Toni kijtosnekia Pablo keman kijtoj ke “nochi tejuan titaltikpakuani timomikiliske porin ne tagat Adán [...] motajtakolmakak”? Ininka tajtojtoya ikoneuan Adán akin kinpanoltilij tajtakol, uan yejua ika momikiliaj (Rom. 5:12). Adán amo moajsi iniuan akin oksepa kiseliskej ininnemilis. Yejua amo ueli kipaleuia inemilis Cristo tein kitemakak porin amo katka tajtakolej uan yejua kiixtalij amo kitakamatis Dios. Adán ixpoliuik, ijkon kemej no ixpoliuiskej akin iKonetsin Dios kijtos ke kemej yeskiaj “chivos” oso cabras (Mat. 25:31-33, 46; Heb. 5:9). w20.12 5 § 13, 14

Komo amo tikseliaj se tekit itech nechikol, maj titanemilikan itech ángeles akin kitakamatij Dios. Se tonal, Jiova kiniluij maj kijtouanij keniuj kinemiliayaj ke ueliskia kikajkayauaskej tekiuaj Acab akin amo yolkuali katka. Sekin kijtojkej tein kinemiliayaj, sayoj ke Jiova kiixpejpenak sayoj se ángel uan kiluij ke kuali kisaskia tein kinemilijka (1 Rey. 22:19-22). ¿Moyolkokojkej okseki ángeles uan kinemilijkej maj amo teyi kijtouanij? Nion teyi kinextia ke ijkon tanemilijkej. Ángeles semi yolyemankej uan kinekij maj sayoj Jiova se kiueyitali (Juec. 13:16-18; Apoc. 19:10). Maj tikelnamikikan ke tiyeskij tiitaixpantijkauan Jiova uan tikteixmatiltiskej iTekiuajyo yejua okachi ueyi tatiochiualis tein tikpiaj. Tein kichiua maj Jiova uan tokniuan techpatiuitakan itech inechikol Dios, yejua yolyemanilis tein tiknextiaj. Uan no, nejin tekimej amo nochipa tikpiaskej. Yejua ika, maj tiktataujtikan Jiova maj techpaleui maj tiksentokakan tiknextikan yolyemanilis. Maj inintech titanemilikan itekitikauan Jiova akin ininka motajtoua itech Biblia akin kinextijkej yolyemanilis, uan maj ika yolpakilis tikinpaleuikan tokniuan itech tein tiueliskej (1 Ped. 5:5). w20.12 26 § 16, 17

Casco kiixnextia nechialis tein Jiova techmaka. Yejuatsin kijtoua ke kintatiochiuis nochin akin kichiuaj tein kiyolpaktia, uan ke komo timomikiliaj, oksepa techmakas tonemilis (1 Tes. 5:8; 1 Tim. 4:10; Tito 1:1, 2). Nechialis tein Jiova techmaka kiyekpia totanemilil. Techpaleuia maj amo tikelkauakan tein Dios kijtoua ke kichiuas satepan, uan maj amo semi timotekipachokan keman tikpiaj ouijkayomej. Tikuij nejon casco keman timochikauaj titanemiliskej kemej Jiova. Kemej neskayot, iuan titakuaujtamatij uan amo itech tomin oso okseki taman tein kipia ipatiuj tein amo uejkauas” (Sal. 26:2; 104:34; 1 Tim. 6:17). Espada kiixnextia iTajtol Dios, Biblia. Nejin espada kiteixmatiltia toni melauak uan toni amo melauak, uan kinpaleuia taltikpakneminij maj amo kineltokakanok tamachtilismej tein amo melaujkej uan maj amo kichiuakanok tein amo kuali (2 Cor. 10:4, 5; 2 Tim. 3:16, 17; Heb. 4:12). Tikmatij keniuj tiktekitiltiskej keman timomachtiaj uan no techpaleuia tamachtilis tein tikseliaj itech inechikol Dios (2 Tim. 2:15). w21.03 27 § 4; 29 § 10, 11

Maski tsaktoya porin kiteixmatiltiaya Jesús, tatitanil Juan kinextij ke ininka motekipachouaya oksekin. Kemej neskayot, kijkuiloj tein Dios kiitaltij uan kintitanilij tokniuan itech nechikolmej uan ijkon kimatiskiaj “keniu mochiuakiu nochi ten [...] moneki mochiuas” (Apoc. 1:1). Satepan, xa keman kikixtijkej, kijkuiloj amatajkuilol kampa ika tajtoj inemilis uan itanojnotsalis Jesús. No kinijkuilouilij tokniuan eyi amamej porin kinekia kinyolchikauas. Tejuan uelis tikchiuaskej kemej Juan akin nochipa kitemoj kinpaleuis oksekin uan tiknextiskej ke tikintasojtaj taltikpakneminij ika tein tikixtaliaj tikchiuaskej. Itech nejin taltikpak kampa Satanás taixyekana, kitemouaj maj tiktayekanaltikan timotomintiskej oso timoteixmatiltiskej. Sayoj ke, itech nochi taltikpak moajsij tokniuan akin kitayekanaltiaj kiteixmatiltiskej tein kichiuas iTekiuajyo Dios uan kinpaleuiskej taltikpakneminij maj kuali mouikakan iuan Jiova. w21.01 10 § 9, 10

Jonatán ueliskia kinexikoluis David. Kemej katka iokichpil tekiuaj Saúl, ueliskia kijtos ke yejua kinamikia kiixpatas kemej tekiuaj (1 Sam. 20:31). Sayoj ke Jonatán amo kichiuak nejon, ta katka yolyemanik uan kitakamatik Jiova. Yejua ika amo kiixnamikik keman kiixtalij maj David mochiuaskia tekiuaj. Uan nochipa kipaleuij David, maski nejon semi kikualantij Saúl (1 Sam. 20:32-34). Kemej Jonatán kitasojtaya David, amo kinexikoluij. Jonatán katka yolchikauak, tateuij itech miak neteuilismej uan kuali kitekitiltiaya arco uan flechas. Taltikpakneminij kijtouayaj ke yejua uan ipopaj “okachi ijsiujka motalouayaj ke águilas” uan ke “okachi chikaujkej katkaj ke leones” (2 Sam. 1:22, 23). Yejua ika Jonatán ueliskia moueyitalis porin miakpa kinextijka yolchikaualis itech neteuilismej. Sayoj ke amo keman kitemoj kitanis David nion kinexikoluij porin kichiujka miak taman tein kuali, ta kipoujkaitak porin katka yolchikauak uan porin semi takuaujtamatia iuan Jiova. Kemej neskayot, keman David kimiktij Goliat, Jonatán peuak kitasojta. w21.01 21 § 6; 22 § 8, 9

Tinochin tiitekitikauan Dios techixyekana Jesucristo, akin semi kuali taixyekankej. Sayoj ke keman se tokniuj siuat monamiktia, se takat akin tajtakolej peua kiixyekana, uan kemansa uelis ouij kikisas mokauas maj kiixyekana. Yejua ika, keman kinemilijtos ox monamiktis oso amo, kuali yeskia maj motajtani: “¿Keniuj nikmati ke tokniuj akin nikneki iuan nimonamiktis yeski se kuali taixyekankej? ¿Kitayekanaltia kitekitilis Jiova? Komo amo, ¿mochikauas maj tiksentokakan kuali timouikakan iuan Jiova satepan ke timonamiktiskej?”. Tokniuj siuat no monekiskia motajtanis: “¿Toni kualneskayomej nikpia tein tapaleuis maj tiyolpakikan satepan ke timonamiktiskej? ¿Amo niyolijsiui uan nikualtakat? ¿Chikauak nokuali uikalis iuan Jiova?” (Ecl. 4:9, 12). Se siuat yolpakis satepan ke monamiktis komo achto kuali kiixejekoua tein kichiuas. Millones tokniuan siuamej kikauaj se kuali neskayot porin kitakamatij ininnamik. Semi teyolpaktia se kitekitilis Jiova iniuan nejin tokniuan uan semi kuali tein kichiuaj porin tatakamatij. w21.02 8 § 1, 2

Miakej tokniuan kiixtalianij momachtiskej okse tajtol porin kinekij tapaleuiskej kampa monekij okachi tanojnotsanij itech okse nechikol. Nejin yejuan kiixtalianij kichiuaskej porin kinekij okachi kitekitiliskej Jiova. Maski xa amo niman uelij tajtol tein momachtijtokej, semi tapaleuiaj itech nechikol. Kemej kipiaj kualtsitsin kualneskayomej uan kimatij miak taman, semi kinpaleuiaj tokniuan. ¿Melauj ke tikpatiuitaj tein kichiuaj? Komo se tokniuj takat ayamo kuali tajtoua tajtol tein mokui itech nechikol, ¿kuali yetoskia maj tokniuan tayekananij kijtokan ke ayamo uelis mochiuas tayekankej oso tapaleuijkej? Amo. Tokniuan tayekananij amo moneki kiitaskej nejon, ta moneki kiitaskej ox kichiujtok tein Biblia kijtoua ke moneki kichiuaskej akin kinekij yeskij tayekananij oso tapaleuianij (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9). w20.08 30 § 15, 16

Miakej kinemiliaj ke sayoj uelis yolpakiskej komo amo mokokouaj, komo kipiaj miak tomin uan komo kuali yetokej iniuan ininchankauan. Sayoj ke yolpakilis tein ika tajtoj Santiago moajsi itech takilot tein kitemaka iespíritu Dios uan se kimachilia maski tein yeski se kipanotos (Gál. 5:22). Tiitekitikauan Jiova tiyolpakij keman tikmatij ke yejuatsin kiyolpaktia tein tikchiuaj uan no techyolpaktia tikchiuaskej kemej Jesús (Luc. 6:22, 23; Col. 1:10, 11). Ueliskia tikijtoskej ke yolpakilis tein tikmachiliaj kemej yeskia se tit oso tekol tein tsaktok, tein nion ejekat nion kiouit ueli kiseuiaj. Yolpakilis tein tikmachiliaj no kemej yeskia amo seui maski amo semi tikpiaj tomin oso timokokouaj. Amo no seui maski techpijpinaujtiaj oso techixnamikij tochankauan oso okseki taltikpakneminij. Keman akin techixnamikij kitemouaj kichiuaskej maj amo tiyolpakikanok, tejuan okachiok tiyolpakij. Ouijkayomej tein tikpanouaj tein ueliskia kichiuas maj amo titakuaujtamatikanok kinextiaj ke yekmelauj tiimomachtijkauan Cristo (Mat. 10:22; 24:9; Juan 15:20). Yejua ika Santiago kijtoj tajkuilol tein axkan timomachtiaj. w21.02 28 § 6

Keman tikonixtajtoltis itech Biblia seki tajkuilolmej tein kinextiaj ke se yolseujtos uan se takuaujtamatis iuan Jiova temaka chikaualis, xionmochikaua maj mokauakan itech motanemilil. Xa mitsonpaleuis maj mokaua itech motanemilil komo tikonixtajtoltia kemej timotenkakis oso komo tikonijkuiloua uan satepan oksepa tikonixtajtoltia. Jiova kinauatij Josué maj kiixtajtoltiani iTajtol uan maj itech tanemiliani tonayan uan youak porin nejon kipaleuiskia maj kichiuani teisa ika tamatilis. Tein kiixtajtoltiskia no kipaleuiskia maj amo mouini, ta maj kipiani yolchikaualis tein kipaleuiskia maj kiixyekanani ixolal Dios (Jos. 1:8, 9). Itech iTajtol Dios, tikajsiskej miak tajkuilolmej tein uelis techpaleuiskej maj tiyolseujtokan keman tikpanoskej seki taman tein ueliskia kichiuas maj timouikan oso maj timotekipachokan (Sal. 27:1-3; Prov. 3:25, 26). Keman tiouij nechikolmej, semi techpaleuia tamachtilis tein motemaka taixpan, tanankililmej tein motemakaj uan keman titajtouaj iniuan tokniuan (Heb. 10:24, 25). No uelis semi techyolchikauas komo tiktapouiaj se tokniuj akin kuali iuan timouikaj toni techtekipachoua. w21.01 6 § 15, 16

Keman timoauij, tiknextij ke semi titakuaujtamatia iuan. Uan Jiova semi kiyolpaktij mitsselis kemej semej ichankauan. ¡Nejon se ueyi tatiochiualis! Sayoj ke moneki tiksentokas tiktemos inepaleuil. Xa amo ouij mitskisas tiktemos inepaleuil Jiova keman monekis tikixpejpenas seki taman tein okachi tayekantok itech monemilis. Sayoj ke no moneki tiktemos inepaleuil itech nochi tein tikixpejpenas, hasta komo neixpetanilis, tekit oso tein tikneki tikchiuas satepan. Amo xiknemili ke moselti uelis tikixpejpenas nejon, ta xiktemo itech Biblia tayolmajxitilis tein mitspaleuis uan xikchiua (Prov. 3:5, 6). Ijkon tikyolpaktis Jiova uan tokniuan mitspoujkaitaskej. Ijkon kemej nochin taltikpakneminij, titajtakolej uan kemansa timopolos. Sayoj ke nejin amo monekiskia kichiuas amo ximochikaua tiktekitilis Jiova. w21.03 6 § 14, 15

¿Techixnamikij tochankauan porin tiktekitiliaj Jiova? ¿Oso tinemij itech se altepet kampa tekiuanij amo techkauaj maj tikchiuakan seki taman tein ika tikueyichiuaj Jiova oso senkis kiixtalijkej maj amo tikchiuakan nion teyi? Komo kemaj, techyolchikauas tikixtajtoltiskej 2 Timoteo 1:12-16 uan 4:6-11, 17-22. Tatitanil Pablo kijkuiloj nejin tajkuilolmej keman tsaktoya. Achto ke tikixtajtoltiskej nejon tajkuilolmej, maj tikiluikan Jiova toni ouijkayot tikpiaj uan keniuj timomachiliaj. Maj nochi tiktapouikan. Ompa maj tikiluikan maj techpaleui maj tikajsikan itech nejon tajkuilolmej kampa ika motajtoua Pablo tayolmajxitilis tein techpaleuis maj tikmatikan toni tikchiuaskej. Jiova kinejmachtijka Pablo ke kitajyouiltiskiaj porin kitekitiliaya (Hech. 21:11-13). ¿Keniuj Jiova kipaleuij Pablo? Kinankilij inetataujtiluan uan kipaleuij maj kipia chikaualis. No kimatiltij ke kiseliskia netetayokolil tein mochikaujka kiselis uan kichiuak maj akin kuali iuan mouikayaj kipaleuianij. w21.03 17, 18 § 14, 15, 19