Tein onkak kinextia ke nemi se Dios akin kipia nochi chikaualis

1. ¿Toni uelis tikchiuaskej tein techpaleuis maj kisentoka chikauak totakuaujtamatilis?

MIAKEJ sayoj kineltokaj tein kiitaj. ¿Keniuj uelis tikinpaleuiskej maj kineltokakan ke nemi Jiova ta Biblia kijtoua ke “amo [...] keman aksa kitak”? (Juan 1:18.) ¿Keniuj uelis tiksentokas moajsis chikauak totakuaujtamatilis iuan Dios akin “amo uelis se kitstinemis”? (Col. 1:15.) Yekinika moneki tikmatiskej katiyejua tamachtilis kitatia tamachtilis tein melauak. Ojpatika, maj kuali tiktekitiltikan Biblia uan ijkon uelis tikajchiuaskej tamachtilis tein tatsakuilia “ma amo tikixmatikan Dios” (2 Cor. 10:4, 5).

2, 3. ¿Katiyejua ome tamachtilis kintsakuilia taltikpakneminij maj kiixmatikan Dios?

² Se tamachtilis tein amo melauak uan semi momoyaujtok tein kintsakuilia maj kiixmatikan Dios yejua evolución. Nejin tamachtilis tein kikixtij taltikpaknenkej amo mouika iuan tein kijtoua Biblia uan kichiua maj amo kipiakan nechialis. Keman kiyekijtouaj ke nemilis iselti nesik, kiteajsikamatiltiaj ke amo ueli se kimelaua keyej tiyetokej nikan taltikpak.

³ No moajsij akin semi literal kimelauaj tein kijtoua Biblia uan kiyekijtouaj ke iluikak, taltikpak uan nemilis, Dios kichijchiuak itech chikuasen tonalmej tein kipia 24 horas kemej 10,000 xiujmej achto. Akin kineltokaj nejin tamachtilis, tein motokaytia creacionismo, kiixtopeuaj nochi tein tamatinij kiajsinij tein amo kipaleuia tein kineltokaj maski semi takuaujtamach tein kiajsinij. Maski kijtouaj ke kipoujkaitaj Biblia, tein melauj kichiuaj maj nesi ke amo tapaleuia ijkuak kinextiaj ke amo taixejekol tein kijtoua nion ajsitok. Xa techelnamiktia akin nenkej itech yekinika siglo akin kitelnekiaj kiueyichiuaskej Dios sayoj ke amo ika “taixmatilis tein ajsitok” (Rom. 10:2, TNM). ¿Keniuj uelis tikuiskej iTajtol Dios uan ijkon tikteixmatiltiskej ke amo melauak evolución uan creacionismo tein semi chikauak kipiaj miakej itech inintanemilil?a Sayoj komo tiktemouaj tikpiaskej taixmatilis tein ajsitok.

TITAKUAUJTAMATIJ IKA TEIN MOITA UAN IKA TEIN TIKNEMILIAJ

4. ¿Itech toni moneki mokixtis totakuaujtamatilis?

⁴ Biblia techmachtia maj tiktasojtakan uan maj tiktemokan taixmatilis (Prov. 10:14). Jiova kineki maj tikmatikan keyej titakuaujtamatij uan maj tikixtikan itech tanemilil tein taixejekol, uan amo itech inintanemilil taltikpakneminij oso tamachtilis tein momattokej kitojtokaskej (xikonixtajtolti Hebreos 11:1). Sayoj ke tein techpaleuis maj moajsi chikauak totakuaujtamatilis iuan Dios, moneki achto tejuan tikyekneltokaskej ke yejuatsin yekmelauj nemi (xikonixtajtolti Hebreos 11:6). Amo sayoj porin tiknekij tikneltokaskej, ta porin tikajsij ke uelis tikneltokaskej uan tikuij totanemilil (Rom. 12:1).

5. ¿Katiyejua se taman kinextia ke uelis tikyekneltokaskej ke nemi Dios?

⁵ Tatitanil Pablo kinextia se taman keyej uelis tikyekneltokaskej ke Dios nemi maski amo tikitaj. Kijtoj: “Yejuatsin amo mota, pero kuali uelis tikixmatiske [...] ika por ne itachijchiualuan [...] desde kuak [...] kitsineualtij in taltikpak. Uan ijkon tikajsikamatij ke Yejuatsin se Dios uan [...] kipixtinemi nochi uelilis para sen nachipa” (Rom. 1:20). ¿Keniuj tikpaleuiskiaj akin amo kiyekneltoka ox nemi Dios maj kiita ke melauak nejon tajtolmej? Xa ika semej itachijchiualis tein kinextia ichikaualis uan itamatilis.

ITACHIJCHIUALIS DIOS KINEXTIA ICHIKAUALIS

6, 7. ¿Keniuj moita ichikaualis Dios itech ome taman tein techpaleuia maj amo tiixpoliuikan?

⁶ Ichikaualis Jiova moyekita itech ome taman tein kichiua maj amo techijtako seki taman. Motokaytia atmósfera uan campo magnético tein kipia taltikpak.b Atmósfera amo sayoj techmaka ejekat, ta no kichiua maj amo techijtako seki taman tet tein ijsiujka panoua ejekaixko. Nejon uejueyi tet ueliskia tel tauejuelos, sayoj ke amo mochiua nejon porin chichinaui ijkuak kalaki itech atmósfera uan kualtsin petani youak ne iluikak.

⁷ Campo magnético no techpaleuia maj amo tiixpoliuikan. Iyolijtik taltikpak moajsi teisa ololtik tein chijchiujtok ika tepos totonik uan okseki taman. Ipanko nejon tein ololtik kikixtia se ueyi chikaualis tein pankisa ejekaixko uan kikemi taltikpak. Ijkon techpaleuia maj amo techchichino Tonaltsin nion maj techijtako keman kitamota tit. Ika nejon, chikauak tit tein kitamota Tonaltsin, tein ueliskia kitamis tein yoltok nikan taltikpak, kichichina oso kichiua maj youi ejekaixko. Nejon chikaualis tein kisa iyolijtik taltikpak, moita itech kualtsitsin tanex ika tataman color tein mopapata ejekaixko ompa norte uan sur. Jiova yekmelauj “kipia ueyi chikaujkauelilis” (xikonixtajtolti Isaías 40:26).

ITACHIJCHIUALIS DIOS KINEXTIA ITAMATILIS

8, 9. ¿Keniuj ueli kisentoka onkak nemilis nikan taltikpak tein kinextia ke Dios kipia tamatilis?

⁸ Itamatilis Jiova moyeknextia keman tikitaj keniuj kitalij tein tapaleuis maj kisentoka onka nemilis. Kemej neskayot, maj tiknemilikan itech se altepet kampa tel miakej nemij uan kiyoualoua se ueyi tepamit. Kemej tsaktok, amo uelij kikalakiaj okachi at nion uelij kikixtiaj tajsol. ¿Melauj ke ijsiujka tapitsotiaskia uan amo akin ueliskia nemis? Uelis tikijtoskej ke nikan taltikpak tamati kemej nejon altepet tein kiyoualoua se tepamit: kipia at tein tamachiujtok uan amo ueli tikixtiaj tajsol ejekaixko. Sayoj ke, nikan taltikpak nochi xiujmej tein panouaj ueli nemij tel miak millones tein yoltok. Uan nejon mochiua porin taltikpak chijchiujtok kemej uelis mopatas tein amo kualtiaok ika teisa tein uelis oksepa mokuis uan ijkon kisentokas onkas nemilis.

⁹ Maj no tiknemilikan keniuj mochiua tein motokaytia oxígeno. Miakej millones taltikpakneminij uan tapialmej kikuij oxígeno uan kitamotaj tein motokaytia dióxido de carbono (tajsol). Sayoj ke oxígeno amo keman tami uan itech atmósfera amo keman pexoni ika “tajsol”. ¿Keyej? Porin mochiua se taman tein semi se kimoujkaita. Motokaytia fotosíntesis. Ixiujyo xoxoktik tein kipia koujmej, kitilana dióxido de carbono, at, itanex Tonaltsin uan seki chikaualis tein kipia, uan kichiua carboidratos uan oxígeno. Nejin ciclo tami keman tikijyotilanaj oxígeno. Ika koujmej tein kinchijchiuak, Jiova “techmakatok tonemilis [...], uan [...] toijiyo” (Hech. 17:25). ¡Semi se kimoujkaita nejon!

10, 11. ¿Keniuj moita itamatilis Jiova itech papalot tein itokay monarca uan ajsilipit?

¹⁰ Itamatilis Jiova no moita itech miak tataman tapialmej tein nemij nikan taltikpak. Moixejekoua ke moajsij tel miak tataman tapialmej kemej ome oso hasta cien millones (xikonixtajtolti Salmo 104:24). Maski sayoj sekin tikinitaskej, ueli moita ke Dios kipia tamatilis.

¹¹ Papalot tein itokay monarca kipia ikuatixyo kemej itenpitsyo oso itenpil se lápiz. Maski ijkon, ueli patani kemej 3,000 kilómetros tein peua Canadá uan ajsi itech se amo ueyi koujtaj ompa México. Papalot moixyekana ika Tonaltsin. ¿Keyej amo mopoloua? Jiova kichijchiuak ikuatixyo tein semi tsikitsin maj ueli patani kampa moneki ajsis maski Tonaltsin moolinia. Maj no titanemilikan itech ajsilipit. Nejin okuiltsin tachia ika ome ixtololouan, uan itech sejse kipia kemej 30,000 lentes. Ika ikuatixyo tein tel tsikitsin, ueli kiajsikamati tein kimatiltia nejon lentes uan ueli kiita maski tepitsin moolinis teisa ompakauin kampa moajsi.

12, 13. ¿Toni okachi tikonmoujkaita kemej Jiova kichijchiuak células tein kipia se taltikpaknenkej?

¹² Sayoj ke okachi tikmoujkaitaj keniuj Jiova kichijchiuak células tein kipia nochi tein yoltok. Kemej neskayot, se taltikpaknenkej kipia tel miak células, kemej cien billones (cien millones de millones). Iijtik sejse célula kipia ADN (ácido desoxirribonucleico), tein chijchiujtok kemej escalera tein tamati kemej ikakaujyo xoktsin uan ompa mosentilia miak información tein kijtoua keniuj mochijchiuas inakayo aksa.

¹³ ¿Kanachi información kipia ADN? Tein techpaleuis maj okachi kuali tikajsikamatikan, tikitatij tein ueli mosentilia itech se disco compacto. Itech se disco ueli mosentilia tein kipia se diccionario ajsitok. Nejon no se kimoujkaita porin sayoj se plástico tein kanauak. Sayoj ke itech se gramo ADN ueli mosentilia información tein monekiskia tel miak discos kemej se billón. Ika okseki tajtolmej, itech nejon tepitsin ADN ueli mosentilia información tein ika uelis mochijchiuas nochin taltikpakneminij tein axkan nemij, uan amo sayoj yejua ta tel miakpaok, kemej 350.

14. ¿Keniuj tein kiajsinij tamatinij mitsonpaleuia xikonita Jiova?

¹⁴ Tekiuaj David kijtoj ke Jiova kemej yeskia kijkuiloskia itech se amaix nochi información tein ika uelis mochijchiuas inakayo se taltikpaknenkej. David kijkuiloj: “Moixtololouan kiitakej noembrión, uan nochi tein kipia nonakayo itech moamaix ijkuiliujtoya, itech tonalmej keman mochijchiujkej uan ayamo onkaya nion semej” (Sal. 139:16). Keman David kinemilij keniuj chijchiujtoya inakayo, kinekik kiueyichiuas Jiova. ¿Uan tejuan? ¿Melauj ke tein axkan kiajsinij tamatinij kichiua maj okachi tikmoujkaitakan itachijchiualis Dios? Kemaj, okachi techolinia maj no ijkon titanemilikan kemej kijtoj akin kijkuiloj Salmo: “Nimitsueyichiuas porin necholinia maj nitamoujkatoka porin tel kualtsin nichijchiujtok. Tein tikchijchiuak semi kualtsin, ijkon kemej kuali nikita nejua” (Sal. 139:14). Tein onkak kiyeknextia ke nemi Dios. Yejua ika semi amo ueli se kineltoka maj taltikpakneminij amo kiajsikamatikan nochi nejon.

MAJ TITAPALEUIKAN MAJ KIUEYICHIUAKAN DIOS AKIN KIPIA NOCHI CHIKAUALIS

15, 16. 1) ¿Keniuj toamaixuan kinpaleuia taltikpakneminij maj okachi kiajsikamatikan keniuj Jiova kuali tachijchiua? 2) ¿Katiyejua taman tein kisani itech tamachtilis “¿Casualidad o diseño?” okachi tikonmoujkaitani?

¹⁵ Miak xiujmejya, amaix ¡Despertad! kinpaleuiani tel miakej maj kiixmatikan Dios ika itachijchiualis. Kemej neskayot, itech xiuit 2006, metsti septiembre, motokaytij “¿Existe un Creador?”. Chijchiujtoya kemej kinpaleuis akin kineltokaj evolución uan creacionismo. Se tokniuj siuat kititanik se amat itech sucursal ompa Estados Unidos kampa kijtoj: “Semi kuali tein mochiuak ijkuak tikmoyaujkej nejin amaix. Se siuat akin tamachtia ika nemilis techtajtanij 20 amaixmej. Kinekia maj kipianij sejse akin kinmachtiaya”. Okse tokniuj kijkuiloj: “Nikpia 75 xiujmej uan peuak nitanojnotsa seki xiujmej satepan ke panok 1940, uan amo keman ijkon nikpiani yolpakilis itech tanojnotsalis kemej itech nejin metsti ijkuak tikmoyaujkej nejin amaix ¡Despertad!”.

¹⁶ Nejin xiujmej, miak amaixmej ¡Despertad! kiualkuini tamachtilis tein itokay “¿Casualidad o diseño?”. Nejin tein amo uejueyi tamachtilis kinextia keniuj itachijchiualis Dios semi se kimoujkaita uan kijtoua keniuj taltikpaknenkej kiyejyekoua kiixkopinas okachi Ueyi Tachijchiujkej. Itech xiuit 2010 no tikselijkej amaix ¿Es la vida obra de un Creador?, tein ika tikinpaleuiskej oksekin maj kiueyichiuakan Dios. Kualtsitsin nepaleuilmej uan taixkopimej mochijchiuak kemej kinpaleuis oksekin maj okachi kiajsikamatikan keniuj Jiova kuali tachijchiua. Netajtanilmej tein kiualkui itamian se taxelol kineki kipaleuis akin kiixtajtoltia maj kinemili tein momachtij. ¿Tikonkuiniya nejin amaix kajkalpan, itech ojti, oso kampa yeski?

17, 18. 1) ¿Keniuj namejuan tetatmej uelis nankinpaleuiskej nanmokoneuan maj kipiakan tanemililmej tein ika uelis kimelauaskej tein kineltokaj? 2) ¿Keniuj tikontekitiltiani nejin amaixmej keman nanmomachtiaj kemej kalyetouanij?

¹⁷ Tetatmej, ¿nankiitanij nejin kualtsin amaix iniuan nanmokoneuan keman nanmomachtiaj kemej kalyetouanij? Nejon namechpaleuis okachi xikmoujkaitakan toDios. Xa nankipiaj telpochmej akin yajtokej kaltamachtiloyan. Akin ika tamachtiaj evolución kiteltemouaj kintaneltoktiskej ke amo moajsi se tachijchiujkej. Tamatinij, tamachtianij, itech televisión kampa ika tajtouaj nemilis, itech neixpetanilis uan películas kinekij techtaneltoktiskej ke kiajsinij tein kinextia ke evolución kemaj melauak maski amo. Xikonpaleui mokoneuan telpochmej uan ichpochmej maj kipaleuikan tamachtilis tein melauak ika amaix El origen de la vida. Cinco cuestiones dignas de análisis, tein no mokixtij itech xiuit 2010. Ijkon kemej amaix ¿Es la vida obra de un Creador?, no kinpaleuia telpochmej maj kitekitiltikan inintanemilil (Prov. 2:10, 11). Uan kinpaleuia maj kinemilikan ox taixejekol tein kinmachtiaj itech tamachtiloyan oso amo.

¹⁸ Amaix El origen de la vida, chijchiujtok kemej kinpaleuis momachtianij maj kinemilikan ika kuali taixejekolis ox melauak keman teisa yankuik kitematiltiaj kampa kiyekijtouaj ke tamatinij kiajsikej tein kinextia ke evolución kemaj melauak. Kinpaleuia maj ininselti kiitakan ox nejon tein kitematiltiaj yekmelauj kinextia ke taltikpaknenkej ualeuak itech se tapial. Uan kinmachtia keniuj kinnankiliskej akin kiyekijtouaj ke tamatinij kiajsinij itech inintatemolis ke nemilis iselti peuak. Tetatmej, nanmokoneuan moneki momachiliskej ke uelis kimelauaskej keyej kineltokaj ke nemi Dios, uan ika nejin ome amaixmej uelis nankinpaleuiskej maj kipiakan tanemililmej tein tetaneltoktiaj uan ijkon uelis kikuiskej keman monekis (xikonixtajtolti 1 Pedro 3:15).

19. ¿Toni tatiochiualis tikpiaj tinochin akin tikchiuaj kemej Cristo?

¹⁹ Toamaixuan tein kipia tamachtilis tein tel kuali kitemouaj, techpaleuia maj tikitakan ikualneskayouan Dios tein moita itech nochi tein kichijchiuak. Nejin tein kinextia ke nemi Dios, techolinia maj tikueyichiuakan ika nochi toyolo (Sal. 19:1, 2). Totachijchiujkauj Jiova semi kinamiki maj tikueyichiuakan uan maj tikueyitalikan. ¡Se ueyi tatiochiualis maj tiuelikan tikchiuakan nejon! (1 Tim. 1:17.)