Xiontakuaujtamati ke Jehová mitsonpaleuis keman tikonpias ouijkayomej

1, 2. ¿Katiyejua ouijkayomej tein tikpiaj tejuan no kipiakej judíos akin mokepkej Jerusalén? (No xikonita recuadro “Keman nemiaj Ageo, Zacarías uan Esdras”).

¿KEMANSA mitsontekipachoua tein panos satepan? Xa amo tikonpiaok tekit uan tionmotajtania keniuj tikontekipanos mochankauan. Oso xa mitsontekipachoua keniuj tikonyekpias mochankauan porin tekiuaj kichiua maj amo kuali tietokan, techtajyouiltiaj oso tekiuanij amo techkauaj maj titanojnotsakan. Komo no mitsonpanoua nejin, semi mitsonyolchikauas tikonitas keniuj Jehová kinpaleuij israelitas keman kipiakej ouijkayomej.

² Judíos akin nenkej miak xiujmej Babilonia monekik semi takuaujtamatiskej porin kikauaskiaj nochi tein kipiayaj uan kampa kualtsin nemiaj uan yaskiaj kampa miakej amo ixmatiaj. Keman ajsikej, niman peuak ouij kinkisa kinixpanoltiskej ininchankauan, no peuak motakuejmolchiua itech xolalmej tein pouiaj Persia, uan akin ompaka nemiaj peuak kinixnamikij. Kemej kipiayaj miak ouijkayomej, sekin okachi ouij kinkisak tapaleuiskej maj moyekchijchiua itemplo Jehová. Yejua ika, kemej itech xiuit 520 achto ke ualaskia Cristo, Jehová kintitanik itanauatijkauan Ageo uan Zacarías para maj kinyolchikauanij judíos uan maj kiyekchijchiuanij templo (Ageo 1:1; Zac. 1:1). Kemej tikitatij, tein kichiujkej nejon tanauatianij semi tapaleuij. Sayoj ke, kemej 50 xiujmej satepan, judíos oksepa monekik maj kinyolchikauakan. Ijkuak keman se takat akin kuali kijkuilouaya iTajtol Dios, akin monotsaya Esdras, kisak de Babilonia uan mokepak Jerusalén para kinyolchikauatiuj uan kinpaleuitiuj judíos maj kisentokanij kiueyichiuanij Jehová (Esd. 7:​1, 6).

3. ¿Katiyejua netajtanilmej tiknankiliskej? (Proverbios 22:19).

³ Tein Ageo uan Zacarías kijtojkaj ke mochiuaskia kinpaleuij itekitikauan Dios ne uejkauj maj kisentokanij takuaujtamatinij iuan Jehová maski kinixnamikiaj. Uan tejuan no techpaleuia maj tiksentokakan titakuaujtamatikan ke Jehová techpaleuis keman tikpiaskej ouijkayomej (xikonixtajtolti Proverbios 22:19). Itech nejin tamachtilis tikitaskej tein Dios kiniluij Ageo uan Zacarías maj kimatiltikan ixolal uan tein Esdras kichiuak. Ijkon uelis tiknankiliskej nejin netajtanilmej: ¿keniuj kinijtakoj judíos ouijkayomej tein kipiakej keman mokepkej Jerusalén?, ¿keyej semi moneki tiktekitiliskej Dios keman tikpiaskej ouijkayomej? uan ¿toni techpaleuis maj okachi titakuaujtamatikan iuan Jehová keman titajyouijtoskej?

OUIJKAYOMEJ KINTSAKUILIJ JUDÍOS MAJ AMO TEKITIKANOK

4, 5. ¿Keyej judíos xa amo kinekiajok kiyekchijchiuaskej templo?

⁴ Judíos kipiayaj miak tekit keman ajsikej Jerusalén. Ijsiujka kiyekchijchiujkej ialtar Jehová uan kitsineualtijkej templo (Esd. 3:​1-3, 10). Sayoj ke kemej kipiayaj miak ouijkayomej, niman mosenkaujkej. ¿Keyej? Yejuan amo sayoj monekia kiyekchijchiuaskej templo, ta no monekia kichijchiuaskej ininchan, tatokaskej uan kintekipanoskej ininchankauan (Esd. 2:​68, 70). Uan no, akin kintauelitayaj kitemojkej keniuj kintsakuiliskej maj amo kiyekchijchiuanijok templo (Esd. 4:​1-5).

⁵ Judíos no tajyouijkej porin amo semi onkaya tomin, uan tekiuaj kichiuaya maj amo kuali nemikan. Itech nejon tonalmej, tal kampa nemiaj no pouia itech xolalmej Persia. Satepan ke tekiuaj Ciro momikilij itech xiuit 530 achto ke ualaskia Cristo, tekiuaj Cambises akin kiixpatak, kinekia moaxkatilis Egipto, yejua ika kinsentilij miakej tateuianij. Keman tateuianij yajtoyaj Egipto xa panokej kampa israelitas nemiaj uan kintajtanijkej at, toni kikuaskej uan kani mokauaskej, nejon xa kichiuak maj okachi ouij moixpanoltianij. Keman tekiuaj Darío I peuak taixyekana, miakej kisentokayaj taixnamikiaj uan akin nemiaj itech xolalmej de Persia amo kuali nemiaj. Nochi nejin xa kichiuak maj miakej judíos akin mokepkaj Jerusalén kintekipachouani keniuj kinixpanoltiskiaj ininchankauan. Kemej semi motekipachojtoyaj, xa sekin kinemilijkej ke ayamo monekia kiyekchijchiuaskej itemplo Jehová (Ageo 1:2).

6. ¿Toni no kiixnamikkej judíos, uan toni kiniluij Zacarías? (Zacarías 4:​6, 7).

⁶ (Xikonixtajtolti Zacarías 4:​6, 7). Judíos amo sayoj tajyouijkej porin amo kipiakej tomin uan porin tekiuaj kichiuaya maj amo kuali nemikan, ta no kintajyouiltijkej. Itech xiuit 522 achto ke ualaskia Cristo, akin kintauelitayaj kichiujkej maj tekiuaj kintsakuiliani maj amo kiyekchijchiuanijok itemplo Jehová. Sayoj ke Zacarías kiniluij ke Jehová kikuiskia ichikaualis para amo kikauas maj nion teyi kintsakuiliani. Itech xiuit 520, tekiuaj Darío kinkauak maj kisentokakan tekitikan uan kinmakak tomin para maj kiyekchijchiuakan templo. No kinnauatij akin ompa tekiuajtiaj maj kinpaleuianij (Esd. 6:​1, 6-10).

7. ¿Keniuj Jehová kintatiochiuij judíos porin kichiujkej tein yejuatsin kinekia?

⁷ Jehová kichiuak maj Ageo uan Zacarías kiniluianij itekitikauan ke motenkauaya ke amo keman kinkauaskia komo okachi tapaleuiayaj maj moyekchijchiua templo (Ageo 1:​8, 13, 14; Zac. 1:​3, 16). Kemej tanauatianij kinyolchikaujkej, judíos oksepa peuak tekitij itech xiuit 520 uan kiyekchijchiujkej templo achto ke ajsiskia makuil xiuit. Kemej kisentokakej semi tekitikej maski kipiayaj ouijkayomej, Jehová kinmakak tein kinpolouaya uan no kinpaleuij maj amo kikauanij. Yejua ika ueliaj yolpakiaj keman kiueyichiuayaj Jehová (Esd. 6:​14-16, 22).

OKACHI XIKONTEKITILI DIOS

8. ¿Keniuj techyolchikaua Ageo 2:4 maj tikchiuakan tein Jehová technauatia? (No xikonita nota).

⁸ Kemej tikmatij ke amo uejkaua peuas tetsaujkatajyouilis, okachi moneki maj tiktakamatikan tanauatil tein kijtoua ke moneki tikteixmatiltiskej kuali tanauatilmej (Mar. 13:10). Sayoj ke keman tikpiaj ouijkayomej porin amo tikpiaj tomin, oso tekiuanij amo techkauaj maj titanojnotsakan, xa ouij techkisas tiksentokaskej tiktekitiliskej Jehová. ¿Toni techpaleuis maj tikchiuakan tein Jehová kineki? Maj tikelnamikikan ke “Jehová, akin kinixyekana iangeluan”b techpaleuijtok. Jehová techpaleuis komo tikchiuaj tein kiyolpaktia uan amo tein tejuan tiknejnekij. Yejua ika amo teyi moneki tikmouiliskej (xikonixtajtolti Ageo 2:4).

9, 10. ¿Keniuj se tokniuj uan isiuatsin kiitakej ke tein Jesús kijtoj itech Mateo 6:33 yekmelauj mochiua?

⁹ Maj tikitakan tein kipanok se tokniuj takat uan isiuatsin akin precursores uan monotsaj Oleg uan Irina.c Satepan ke yajkej tapaleuitoj itech okse nechikol, amo ueliajok motekipanouayaj porin itech altepet amo onkaya tomin. Maski itech se xiuit amo nochipa kipiakej tekit, kiitakej keniuj Jehová kinpaleuiaya uan kintasojtaya, uan kemansa tokniuan no kinpaleuiayaj. ¿Toni kinpaleuij keman kipiayaj nejin ouijkayomej? Oleg, akin achto kinekia mosenkauas, kijtoua: “Kemej nochipa titanojnotsayaj, techpaleuij maj amo tikelkauakan tein okachi monekia”. Keman yejua uan isiuatsin kitemojtoyaj tekit amo mosenkaujkej, ta kisentokakej okachi tanojnotskej.

¹⁰ Se tonal, keman ajsikej ininchan satepan ke tanojnotsatoj, kiniluijkej ke se inintasojikniuj ualeuak kemej 160 kilómetros para kinkauilikiuj ome bolsa tein kipiaya takual. Oleg kijtoua: “Nejon tonal oksepa tikitakej keniuj Jehová uan tokniuan toka motekipachouaj. Tikmatij ke Jehová amo keman kinelkaua itekitikauan, maski tein kipanotokej xa moitas ke amo keman moyektalis” (Mat. 6:33).

11. ¿Toni techmakas Jehová komo okachi tiktekitiliaj?

¹¹ Jehová kineki maj tiksentokakan tikinpaleuikan oksekin maj kiixmatikan yejuatsin porin ijkon uelis momakixtiskej. Kemej tikitakej itech párrafo 7, Ageo kinyolchikauak judíos maj oksepa kisentokanij kiyekchijchiuanij templo. Kemej yeskia kiniluij maj oksepa kitalianij itsineualoni templo uan maj kielkauanij nochi nejon xiujmej keman amo teyi kichiujkaj. Jehová motenkauak iniuan ke komo kitakamatiaj, kintatiochiuiskia (Ageo 2:​18, 19). Tejuan no tikmatij ke Jehová techtatiochiuis komo okachi tiktekitiliaj.

KENIUJ UELIS OKACHI TITAKUAUJTAMATISKEJ IUAN JEHOVÁ

12. ¿Keyej Esdras uan akin iuan yajkej monekia semi takuaujtamatiskej?

¹² Itech xiuit 468 achto ke ualaskia Cristo, Esdras kisak de Babilonia uan yajki Jerusalén iniuan okseki judíos akin mokaujkajok Babilonia. Esdras uan akin iuan yayaj monekia semi takuaujtamatiskej para peuaskej ojtokaskej, porin monekia yaskej kampa ueliskia kinpanos teisa. No kiuikayaj miak oro uan plata tein tekiuaj ika kinpaleuijka para maj kiyekchijchiuakan templo, yejua ika ueliskiaj kintachtekiskej (Esd. 7:​12-16; 8:31). Uan no, kiitakej ke ijsiujka ueliskia kinchiuiliskej teisa ompa Jerusalén porin amo miakej nemiaj ompa, uan tepamit uan puertas amo kuali chijchiujtoyaj. ¿Keniuj techpaleuia maj okachi titakuaujtamatikan iuan Jehová tein kichiuak Esdras?

13. ¿Toni kipaleuij Esdras maj okachi takuaujtamati iuan Jehová? (No xikonita nota).

¹³ Esdras kiitak keniuj Jehová kinpaleuij itekitikauan keman kipiakej ouijkayomej. Tepitsin achto, itech xiuit 484, keman tekiuaj Asuero tanauatij maj kinmiktianij nochin judíos akin nemiaj itech nochi xolalmej tein pouiaj Persia, Esdras xa nemia Babilonia (Est. 3:​7, 13-15). Esdras uan nochin judíos ueliskia kinmiktiskej. Keman kimatkej semi motekipachojkej, amo takuayaj uan chokatiayaj keman kitataujtiayaj Jehová maj kinpaleui (Est. 4:3). Maj tiknemilikan keniuj momachilijkej Esdras uan okseki judíos keman kimatkej ke kinmiktijkajya akin kintauelitayaj (Est. 9:​1, 2). Nejon tein panoka kipaleuij Esdras maj kimati toni kichiuaskia keman kipiaskia ouijkayomej, uan kipaleuij maj okachi takuaujtamati ke Jehová ueli kinyekpia itekitikauan.d

14. ¿Toni kiitak se tokniuj siuat keman amo kipiayaok tekit?

¹⁴ Keman tikpanotokej ouijkayomej uan tikitaj keniuj Jehová techyekpia, okachi iuan titakuaujtamatij. Maj tikitakan tein kipanok Anastasia, se tokniuj siuat akin nemi Europa del Este. Yejua kikauak itekiuj keman akin iniuan tekitia kichikaujkauiayaj maj no kipaleui se tekiuaj. Anastasia kijtoua: “Nejua nochipa nikpiaya tomin, sayoj ke keman nikauj notekiuj amo teyi nikpiayaok”. Uan no kijtoj: “Nikiluij Jehová tein nechpanotoya, uan nikitak ke yejuatsin semi nechyekpiak. Komo se tonal oksepa amo nikpia tekit, amo nimomoujtis. Nikmati ke komo noTajtsin nechyekpia axkan no nechyekpias satepan”.

15. ¿Toni kipaleuij Esdras maj kisentokani takuaujtamatini iuan Jehová? (Esdras 7:​27, 28).

¹⁵ Esdras kiitak keniuj Jehová kipaleuij. Keman Esdras kielnamikia keniuj Jehová miakpa kiyekpiaka, kipaleuij maj okachi iuan takuaujtamati. Maj tikitakan tajtolmej “Jehová noDios yetoya nouan”, tein nesi itech Esdras 7:​27, 28 (xikonixtajtolti). Itech amatajkuilol tein Esdras kijkuiloj, makuilpaok kijtoj tajtolmej kemej nejin (Esd. 7:​6, 9; 8:​18, 22, 31).

16. ¿Kemanian uelis tikitaskej ke Jehová semi techpaleuia? (No xikonita taixkopimej).

¹⁶ Jehová uelis techpaleuis keman tikpiaj ouijkayomej. Xa keman monekis maj tiktajtanikan akin tiktekitiliaj maj techkaua maj tiakan se ueyi nechikol oso maj techkaua maj tikpatakan hora keman titekitij para uelis tiaskej nechikol. Keman techpanoua nejin ueli tikitaj keniuj Jehová semi techpaleuia. Uan keman tikitaskej ke kuali kisa tein tikchiuaj, tikmojkaitaskej uan okachi titakuaujtamatiskej iuan Jehová.

17. ¿Keniuj tikmatij ke Esdras katka yolyemanik keman kipiaya ouijkayomej? (Xikonita taixkopin ipeujyan amaix).

¹⁷ Esdras katka yolyemanik uan kitajtanij Jehová maj kipaleui. Nochipa kitataujtiaya Jehová keman kiitaya ke amo ueliskia kichiuas tein kinauatijka (Esd. 8:​21-23; 9:​3-5). Oksekin kipaleuijkej keman kiitakej ke semi takuaujtamatia uan no takuaujtamatkej kemej yejua (Esd. 10:​1-4). Keman semi timotekipachojtokej porin amo tikpiaj tomin oso porin tiknekij maj kuali yetokan tochankauan, maj tiktataujtikan Jehová uan maj titakuaujtamatikan ke yejuatsin techpaleuis.

18. ¿Toni techpaleuis maj okachi titakuaujtamatikan iuan Jehová?

¹⁸ Okachi titakuaujtamatiskej iuan Jehová komo tiyolyemankej, tikiluiaj maj techpaleui uan timokauaj maj tokniuan techpaleuikan. Erika, se tokniuj siuat akin kinpia eyi ikoneuan, nochipa takuaujtamatik iuan Jehová maski kipiak ouijkayomej. Isiuapiltsin akin ayamo yolia momikilij uan tepitsin satepan momikilij itakatsin. Keman Erika kielnamiki nochi tein kipanok, kijtoua: “Amo tikmati keniuj Jehová mitspaleuis. Kemansa tikmojkaita keniuj mitsnankilia. Miakpa nikitani ke Jehová nechnankilia keman nikaki uan nikita tein kichiuaj notasojikniuan. Komo nikiniluia tein nechpanotok, okachi amo ouij kinkisa nechpaleuiskej”.

NOCHIPA XIONTAKUAUJTAMATI IUAN JEHOVÁ

19, 20. ¿Toni techmachtia tein kichiujkej judíos akin amo uelik mokepkej Jerusalén?

¹⁹ No uelis techmachtis miak taman tein kichiujkej judíos akin amo uelik mokepkej Jerusalén xa porin xiuejkejya katkaj, mokokouayaj oso porin monekia kinyekpiaskej ininchankauan. Maski ijkon, kinpaleuijkej akin mokepkej uan kinmakakej tein monekia para kiyekchijchiuaskej templo (Esd. 1:​5, 6). Kemej 19 xiujmej satepan ke seki judíos ajsikaj Jerusalén, akin mokaujkaj Babilonia kisentokayaj kintitaniliayaj tein ika tapaleuiayaj (Zac. 6:10).

²⁰ Maski amo ueli tiktekitiliaj Jehová kemej tiknekiskiaj, yejuatsin kipatiuita nochi tein ueli tikchiuaj. ¿Keniuj tikmatij? Porin keman tanauatijkej Zacarías nemia, Jehová kinauatij maj kichijchiuani se corona ika oro uan plata tein kititankaj judíos akin mokaujkaj Babilonia (Zac. 6:11). Ika nejon kualtsin corona moelnamikiskia ke judíos kiuelitayaj kitemakaskej tein kipiayaj (Zac. 6:​14, notas). Yejua ika tikmatij ke Jehová amo kielkauas nochi tein tikchiuanij para tiktekitiliskej maski tikpiaj ouijkayomej (Heb. 6:10).

21. ¿Toni techpaleuis maj titakuaujtamatikan iuan Jehová keman tikpiaskej ouijkayomej?

²¹ Tikmatij ke tiksentokaskej tikpiaskej ouijkayomej uan okachi motaouijkantalis itech nejin tonalmej keman tatamitiya (2 Tim. 3:​1, 13). Sayoj ke amo moneki semi timotekipachoskej. Maj tikelnamikikan toni kiniluij Jehová itekitikauan keman Ageo nemia: “Nejua nietok namouan [...]. Amo ximouikan” (Ageo 2:​4, 5). Tejuan no tikmatij ke komo timochikauaj tikchiuaskej tein Jehová kineki yejuatsin touan yetos. Tikitakejya tein Ageo uan Zacarías kijtojkej ke mochiuaskia uan tein kipanok Esdras, komo tikchiuaj ijkon kemej timomachtijkej, techpaleuis maj nochipa titakuaujtamatikan iuan Jehová maski tikpiaskej ouijkayomej.