TLAMACHTIL 25

“¡Ne nikneki manechixkomaka César!”

Pablo otechmachti ken tiktematiltiskej kuali tlajtoli

Omokixti itech Hechos 25:1-26:32

1, 2. (1) ¿Tlen okipanotoka Pablo? (2) ¿Tlen uelis timotlajtlaniskej ijkuak Pablo okijto makixkomaka César?

SOLDADOS sapanoua okimaluiayaj Pablo ijkuak okatka ompa Cesarea. Yokipiaya ome xiuitl oksepa omokopki Judea uan judíos eyi uelta okiyejyekojkej kimiktiskej (Hech. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27). Akinmej okikokoliayaj Pablo amo omosotlajkej maski amo ueli okimiktiayaj. Ikinon ijkuak Pablo okitak tekiua Festo okinekiaya kititlaniskia kanin okatkaj akinmej okikokoliayaj, chikauak okijto: “¡Ne nikneki manechixkomaka César!” (Hech. 25:11).

² ¿Ken okitak Jehová ijkuak Pablo okijto makixkomaka tekiua tlen okatka Roma? Miak ipati matikmatikan tlen opanok porque titetlapouiaj iTekiuajkayo toTajtsin Dios itlamian tonalmej. Moneki tikmatiskej ken uelis tikchiuaskej ijkon ken okichi Pablo, ijkuak timopaleuiaj inmixpan tekiuajkej “para matechkauilikan matitetlapouikan kuali tlajtoli” (Filip. 1:7).

“Ne nika kanin tlaixkomaka César” (Hechos 25:1-12)

3, 4. (1) ¿Tleka judíos okinekiayaj makiuikakan Pablo ompa Jerusalén uan ken omomakixti Pablo? (2) ¿Ken kinpaleuia Jehová itekipanojkauan ijkon ken okipaleui Pablo?

³ Eyi tonal satepan ijkuak Festo okitlalijkej matlanauati Judea, ye oyajki Jerusalén.a Ompa okinkak teopixkej tlen otlayekanayaj uan oksekimej judíos tlen oueyititokaj okiteluiayaj Pablo. Akinmej okiteluiayaj Pablo okimatiayaj tekiua Festo okinauatijkej amo makinkualani yejuan nion oksekimej judíos. Ikinon okiluijkej Festo makititlani Pablo ompa Jerusalén para ompa makixkomakakan, pero yejuan san okinekiayaj kimiktiskej itech ojtli ijkuak yaskia. Pero Festo okijto amo ijkon kichiuaskia uan okinmilui: “Nouan mauiaj sekimej tlen tlanauatiaj. Makiteluitij non tlakatl tla melauak okichi itlaj amo kuali” (Hech. 25:5). Ijkon oksepa omomakixti Pablo uan amo okimiktijkej.

⁴ Jehová nochipa okiyolchika Pablo ika toTeko Jesucristo ijkuak okitlajyouiltijkej. Ijkon okichi ijkuak se tonal okimonextili apóstol Pablo uan okilui: “¡Ximoyolchikaua!” (Hech. 23:11). Axkan itekipanojkauan Jehová noijki tlajyouiaj uan amo kinkauiliaj makiueyichiuakan toTajtsin Dios. Jehová amo nochipa techmakixtia ijkuak titlajyouiaj, pero techpaleuia matiyetokan tiixtlamatkej uan techmaka chikaualistli para matitlaxikokan. Matikneltokakan toTajtsin Dios techtlasojtla uan ye nochipa techmakas “ichikaualis [...] tlen amikaj uelis kipias” (2 Cor. 4:7).

5. ¿Ken Festo okixkomakak apóstol Pablo?

⁵ Seki tonal satepan, Festo ‘omotlali kanin otlaixkomakayajʼ ompa Cesarea.b Pablo uan akinmej okiteluiayaj oyajkej ixpan Festo. Pablo okimatiaya amo melauak tlen okitlajtlakoltiayaj ikinon okijto: “Ne amo onikixnamik intlanauatil judíos, nion templo nion César”. Apóstol amitlaj okichi ikinon omonekiaya kikajkauaskej. ¿Tlen okichi Festo? Ye okinekiaya kuali mouikas inuan judíos ikinon okitlajtlani Pablo: “¿Tikneki tias Jerusalén uan ompa nimitsixkomakas?” (Hech. 25:6-9). ¡Amo kuali tlen okinekiaya kichiuas Festo! Tla Pablo oksepa kiuikaskiaj Jerusalén, ompa kixkomakaskiaj akinmej okikokoliayaj uan yejuan kijtoskiaj makimiktikan. Festo san okitekipachouaya kuali mouikas inuan judíos uan amo okinekiaya kichiuas tlen kuali. Seki xiuitl achto, tekiua Poncio Pilato ijkon okichi ijkuak okixkomakak Jesús (Juan 19:12-16). Axkan noijki sekimej jueces kichiuaj tlen amo kuali san para kinpaktiskej oksekimej. Ikinon amo techtlajtlachialtia ijkuak jueces kijtouaj makintsakuakan tokniuan maski amitlaj okichijkej.

6, 7. ¿Tleka Pablo okijto makixkomaka César uan tlen techmachtia tlen okichi?

⁶ Pablo okajsikamatki uelis kimiktiskiaj porque Festo san okinekiaya itlaj kichiuas para kuali mouikaskia inuan judíos. Ikinon Pablo omopaleui ika se tlanauatil tlen okinpaleuiaya romanos. Ye okilui Festo: “Ne nika kanin tlaixkomaka César uan nikan moneki nechixkomakaskej. Te yotikitak amitlaj onikintokti judíos. [...] ¡Ne nikneki manechixkomaka César!”. Ijkuak ikaj okijtouaya okinekiaya makixkomaka César, ayakmo uelis kipatlaskia tlen okijto. Festo kuali okimatiaya non tlamantli ikinon okijto: “Tias ixpan César porque ijkon tikneki” (Hech. 25:10-12). Ijkuak Pablo okijto makixkomaka se tekiua tlen okachi oueyititoka, otechmachti tlen moneki tikchiuaskej tla se tonal techpanoua ijkon ken ye okipanok. Tla akinmej techkokoliaj ayakmo techkauiliaj matikueyichiuakan toTajtsin Dios, tejuan timopaleuiaj ika intlanauatiluan tekiuajkej inmixpan jueces para matechkauilikan matiktematiltikan kuali tlajtoli (Sal. 94:20).c

⁷ Pablo otsaktoka ome xiuitl maski amitlaj okichi, pero satepan okikauilijkej mamopaleuiti ompa Roma. Pero ijkuak ayamo oyaya Roma, okse tekiua okinekiaya kitas.

Juez kijtoua tlen kipanos tokni. Se tokni, iabogados uan oksekimej tokniuan kikakij tlen kijtoua juez uan moyolkokouaj. Akinmej amo iTlaixpantijkauan Jehová pakij porque okitlanilijkej tokni. — Tejuan tikinmitatiuij tekiuajkej tlen okachi ueyititokej ijkuak jueces amo kuali techixkomakaj.

“Ne onikchi tlen onechilui Jesús” (Hechos 25:13-26:23)

8, 9. ¿Tleka tekiua Agripa okitlajpaloto Festo?

⁸ Seki tonal satepan ijkuak Pablo okijto makixkomaka César, tekiua Agripa uan ikni tlen omotokayotiaya Berenice “okitlajpalotoj” tekiua Festo.d Itech nonmej tonalmej ompa Roma tekiuajkej tlen oueyititokaj oyayaj kintlajpalotiuij akinmej yikin opeuayaj tlanauatiaj. Agripa okilui Festo opakiaya porque okatka yankuik tekiua uan ijkon okiteititi okinekiaya kuali iuan mouikas para mopaleuiskiaj ken tekiuajkej (Hech. 25:13).

SEKIMEJ TEKIUAJKEJ UAN JUECES TECHPALEUIAJ

Ualeua tikinmitatiuij tekiuajkej uan jueces tlen okachi ueyititokej para matechkauilikan matitetlapouikan iTlajtol toTajtsin Dios. Matikitakan ome tlamantli tlen opanok.

28 de marzo 1938, jueces tlen okachi oueyititokaj ompa Estados Unidos okijtojkej amo kuali tlen okichijkej jueces tlen okatkaj ompa Georgia, Estados Unidos. Porque okintsakej sekimej tokniuan tlen okinxejxelouayaj amatlajkuilolmej itech altepetl Griffin, pero satepan okinkixtijkej. Nin opanok se uelta pero satepan miak uelta tokniuan okinmitatoj nonmej jueces makinpaleuikan tokniuan para makinkauilikan matetlapouikan.g

Se tokni itoka Minos Kokkinakis tlen chanti Grecia noijki ijkon okipanok. Kanaj 48 xiuitl okitsakej, 60 uelta porque okiteluijkej okinchiualtiaya oksekimej makipatlakan inreligión. 18 uelta omopaleuito inmixpan jueces, otsaktoka miak xiuitl uan ualeua okititlaniayaj uejka machantiti itech seki islas tlen katej itech mar Egeo. Saiktlami okitsakej itech xiuitl 1986 maski okinmilui jueces tlen okachi oueyititokaj Grecia makipaleuikan. Satepan tokni okilui Tribunal Europeo de Derechos Humanos makipaleui. 25 de mayo 1993 non tribunal okijto amo kuali tlen okichijkej jueces tlen okatkaj Grecia porque amo okikauilijkej tokni Minos Kokkinakis makiueyichiua Jehová.

Tokniuan miak uelta yokiluijkej Tribunal Europeo de Derechos Humanos makinpaleui tokniuan tlen kinekij kintsakuaskej uan miak uelta yokinpaleui. Nion se religión nion oksekimej yoyajkej miak uelta inmixpan jueces tlen pouij itech non tribunal.

¿Ken tlapaleuia ijkuak tokniuan mopaleuiaj inmixpan jueces? Se ixtlamatki itoka Charles Haynes okijkuilo: “Sapanoua tikintlasojkamatiliaj iTlaixpantijkauan Jehová. Maski kinuijuikaltiaj, kinkixtiaj itech inmialtepe noso kinuitekij, yejuan mochijchikauaj para makinkauilikan kipiaskej inreligión uan tejuan noijki techkauiliaj matikpiakan toreligión. Tinochtin titlatlanij ijkuak yejuan tlatlanij”.

g Xikita tlen okijtojkej jueces tlen okachi oueyititokaj ompa Estados Unidos itech revista ¡Matitlachixtokan! 8 de enero 2003, págs. 3, 4, 6-8 uan 9-11.

⁹ Festo okilui Agripa tlen okipanotoka Pablo uan ye okinekiaya okachi kimatis. Mostlatika nonmej ome tekiuajkej omotlalijkej kanin otlaixkomakayaj para kikakiskiaj Pablo. Maski otetlajtlachialti ken oajsitoj nonmej tekiuajkej, okachi otetlajtlachialti tlen okijto Pablo (Hech. 25:22-27).

10, 11. ¿Ken okiteititi Pablo okitlakaitaya tekiua Agripa uan tlen okilui okichiuaya achto?

¹⁰ Pablo okitlakaitak tekiua Agripa uan okitlasojkamatili porque okikauili ixpan mamopaleui. Pablo okimatiaya Agripa kuali okinmixmatiaya judíos uan okimatiaya tlen okinkualaniaya. Pablo opejki kijtoua tlen achto okichiuaya: “Ne onikchiuaya ken fariseos tlen kitlakamatij nochi tlen tlamachtia toreligión” (Hech. 26:5). Achto ijkuak Pablo okatka fariseo okichiaya Mesías. Pero ijkuak opejki kichiua ken Cristo, yokijtouaya Jesucristo okatka Mesías tlen omoijto ualaskia. Ye okijto okiteluiayaj porque okinmatiltiaya oksekimej youala Mesías, ijkon ken okineltokayaj akinmej okiteluiayaj. Ijkuak Pablo ijkon okijto, Agripa okachi okinekiaya kimatis.e

¹¹ Satepan, Pablo okilui achto okintlajyouiltiaya akinmej okichiuayaj ken Cristo uan okijto: “Achto onimokuayejyekouaya nikintoktis miak tlamantli akinmej kichiuaj ken Jesús Nazareno. [...] Yejuan sapanoua onechkualaniayaj ikinon hasta onikintemojtinemiaya itech okseki altepemej” (Hech. 26:9-11). Melauak tlen okijto Pablo. Miakej okimatiayaj ye sapanoua okintlajyouiltiaya akinmej okichiuayaj ken Cristo (Gál. 1:13, 23). Xamo Agripa omotlajtlani: “¿Tleka non tlakatl opejki kichiua ken Cristo?”.

12, 13. (1) ¿Ken opejki Pablo kichiua ken Cristo? (2) ¿Tleka Pablo okatka ken se toro tlen ‘kitejteliksa itlaj yakauitstik’?

¹² Pablo okiyekilui tekiua Agripa tleka okipatlak tlen okichiuayauan okijto: “Se tonal onia Damasco porque teopixkej tlen tlayekanaj onechtitlankej ijkon manikchiuati. Tekiua, ijkuak otiayaj itech ojtli kanaj tlajkotonal, se tlauili tlen oualaya iluikak onechualyaualo uan noijki akinmej nouan oyayaj. Non tlauili okachi opetlaniaya amo ken tonaltsin. Tinochtin otiuetsitoj ipan tlali uan onikkak ikaj onechtlapoui ika hebreo: ‘Saulo, Saulo, ¿tleka techtemojtinemi? Te san moselti timokojkoua porque tikchiua ken ijkuak se toro kitejteliksa itlaj yakauitstik’. Ne oniktlajtlani: ‘¿Akin tejuatsin noTeko?’. ToTeko onechnankili: ‘Ne niJesús uan te techtemojtinemi’” (Hech. 26:12-15).f

¹³ Ijkuak ayamo opanouaya nochi non tlamantli, Pablo okatka ken se toro tlen ‘kitejteliksa itlaj yakauitstik’. Non kijtosneki san iselti omokojkouaya ijkon ken se toro mokojkoua ijkuak kitejteliksa tlakotl yakauitstik tlen ika kiyekanaj. Pablo amo kuali omouikaya iuan toTajtsin Dios porque amo okichiuaya tlen ye kineki. Pablo amo okimatiaya tlen okichiuaya pero okipiaya kuali iyolo. Jesús okimonextili ijkuak ye oyaya Damasco uan okipaleui makipatla inemilis (Juan 16:1, 2).

14, 15. ¿Ken okijto Pablo okipatlak inemilis?

¹⁴ Pablo okipatlak nochi inemilis. Ye okilui Agripa: “Ne onikchi tlen onechilui Jesús ijkuak onechmonextili. Achto onikintlapouito akinmej chantij Damasco. Satepan onitetlapouito Jerusalén, itech nochi altepetl Judea uan itech okseki altepemej. Onikinmilui mamoyolkopakan, makiueyichiuakan toTajtsin Dios uan makiteititikan yomoyolkopkej” (Hech. 26:19, 20). Pablo yokipiaya miak xiuitl okichijtoka tekitl tlen Jesús okinauati ijkuak oyaya Damasco. ¿Ken otlapaleui tlen okichi? Akinmej okikakej Pablo ijkuak ye otetlapouiaya, omoyolkopkej uan okikajkej tlen amo kuali okichiuayaj uan opejkej kichiuaj tlen kineki toTajtsin Dios. Yejuan yokintlakamatiayaj intlanauatiluan tekiuajkej uan kanin otlapaleuiayaj nochtin kuali omouikayaj.

¹⁵ Pero judíos tlen okikokoliayaj Pablo amo okipatioitayaj ken okinpaleuiaya oksekimej ijkuak okintlapouiaya. Pablo okijto: “Ikinon judíos onechkitskijkej itech templo uan okinekiayaj nechmiktiskej. Pero toTajtsin Dios nechpaleuia ok manikintlapoui kuali tlajtoli akinmej ueyititokej uan akinmej amo ueyititokej” (Hech. 26:21, 22).

16. ¿Ken uelis tikchiuaskej ken Pablo ijkuak tikijtoskej tlen tikneltokaj inmixpan jueces uan tekiuajkej?

¹⁶ Tejuan akinmej tikchiuaj ken Cristo nochipa moneki ‘tikmatiskej ken tikinnankiliskej akinmej techtlajtlaniaj’ tlen tikneltokaj (1 Ped. 3:15). Tla se tonal moneki tikijtoskej tlen tikneltokaj inmixpan jueces uan tekiuajkej, uelis tikilnamikiskej tlen okichi Pablo ijkuak okatka inmixpan Agripa uan Festo. Tla tikinyekiluaj ken yotechpaleui Biblia matikpatlakan tonemilis uan noijki ken yokinpaleui akinmej tikintlapouiaj, xamo ajsis itech inyolo iTlajtol toTajtsin Dios.

“San niman tikchiuas manimochiua nicristiano” (Hechos 26:24-32)

17. ¿Tlen okijto Festo ijkuak Pablo omopaleui uan tleka axkan miakej kichiuaj ken Festo?

¹⁷ Festo uan Agripa kuali okikakej tlen okijto Pablo porque ye kuali otlajto. Biblia kijtoua tlen opanok: “Ijkuak Pablo ijkon okijto para mopaleuis, Festo chikauak okilui: ‘¡Yotikuatlapolo Pablo! ¡Yotikuatlapolo porque sapanoua otimomachti!’” (Hech. 26:24). Axkan miakej noijki kichiuaj ken Festo. Yejuan kineltokaj akinmej tlamachtiaj ika Biblia amitlaj kimatij. Noijki akinmej momachiliaj ixtlamatkej oui kitaj kineltokaskej kinyolitiskej akinmej yoixpolikej ijkon ken tlamachtia Biblia.

18. (1) ¿Ken Pablo okinankili Festo? (2) ¿Ken otlanankili Agripa?

¹⁸ Pero Pablo okimatiaya ken kinankiliskia tekiua uan okijto: “Tejuatsin Festo ne amo nikuatlapoloua. Kuali tlen nikijtoua uan melauak. Ne amo nimomojtia niktlapouis tekiua porque ye kuali kimati tlen nikijtoua. [...] Tekiua Agripa, ¿tikneltoka tlen kijtouaj profetas? Ne nikmati te tikneltoka”. Agripa okilui Pablo: “San niman tikchiuas manimochiua nicristiano” (Hech. 26:25-28). Amo tikmatij kox melauak tlen okijto Agripa noso amo, pero tlen okijto Pablo okichi mamokuayejyeko.

19. ¿Tlen omokuayejyekojkej tekiuajkej omonekiaya kipanos Pablo?

¹⁹ Satepan Festo uan Agripa omoketskej uan ijkon okiteititijkej otlankej omonechikojkej. “Ijkuak okiskej okimoluiayaj: ‘Nin tlakatl amo moneki kimiktiskej noso kitsakuaskej porque amitlaj okichi’. Agripa okilui Festo: ‘Nin tlakatl uelis kikajkauaskiaj tla amo kitlajtlaniskia makixkomaka César’” (Hech. 26:31, 32). Yejuan kuali okimatiayaj Pablo amitlaj okichi uan xamo yikinmajsikamatiskiaj uan yikintlakaitaskiaj akinmej okichiuayaj ken Cristo.

20. ¿Tlen opanok ijkuak Pablo omopaleui inmixpan tekiuajkej?

²⁰ Xamo nonmej tekiuajkej amo keman okiselijkej kuali tlajtoli. Tla ijkon, ¿kuali okichi Pablo ijkuak inmixpan omopaleuito? Kema. Pablo okintlapoui ‘akinmej otlanauatiayaj uan tekiuajkej’ ompa Judea tlen amo keman okintlapouiayaj iTlajtol toTajtsin Dios (Luc. 21:12, 13). Noijki tokniuan omoyolchikajkej ijkuak okitakej Pablo amo okika toTajtsin Dios maski otlajyouijtoka (Filip. 1:12-14).

21. ¿Tlen panos tla ok titetlapouiaj maski titlajyouiaj?

²¹ Axkan noijki ijkon panoua. Tla tejuan titetlapouiaj maski techtlajyouiltiaj noso titlajyouiaj, panos miak tlamantli tlen kuali. Xamo uelis tikintlapouiskej tekiuajkej tlen amo keman kikakij iTlajtol toTajtsin Dios. Noijki uelis tikinyolchikauaskej tokniuan tla kitaj amo timosotlauaj uan nochipa tikchiuaj tlen kuali. Ijkon yejuan amo momojtiskej uan nochtin kintlapouiskej iTekiuajkayo toTajtsin Dios.

TEKIUA ROMANO PORCIO FESTO

San amochtli Hechos de apóstoles uan tlen okijkuilo Flavio Josefo techyekiluia tlen okipanok Porcio Festo. Kanaj itech xiuitl 58, Festo okipatkayoti tekiua Félix ompa Judea uan xamo oixpoliuik ijkuak yotlanauatijtoka kanaj ome noso eyi xiuitl.

Festo okatka ixtlamatki uan kuali otlanauati. Ye amo okichi ken tekiua Félix tlen achto otlanauatiaya nion ken tekiua Albino tlen satepan otlanauati. Ijkuak Festo opejki tlanauatia Judea, okatkaj sapanoua miakej ichtekej. Josefo okijto “Festo [...] omochijchika para kuali mayetokan akinmej ochantiayaj itech non altepetl, okintsaki uan otlanauati makinmiktikan miakej ichtekej”. Ijkuak ye otlanauatiaya, judíos okichijkej se ueyi tepamitl para tekiua Agripa amo makita tlen opanouaya templo. Festo achto okinmilui makixixinikan non tepamitl pero judíos okualankej, ikinon okinkauili makitatij tekiua romano Nerón para kitlajtlaniskiaj tlen kichiuaskiaj.

Festo okintlajyouiltiaya akinmej okichiuayaj tlen amo kuali uan akinmej otlaixnamikiayaj. Pero ijkuak okixkomakak apóstol Pablo, amo okichi tlen kuali porque okinekiaya kuali mouikas inuan judíos.

TEKIUA HERODES AGRIPA II

Agripa tlen moijtoua itech Hechos capítulo 25 ye tekiua Herodes Agripa II. Ye okatka ixui Herodes el Grande uan okatka ikone Herodes Agripa I tlen okintlajyouilti tokniuan ompa Jerusalén 14 xiuitl achto (Hech. 12:1). Agripa okatka saiktlami tekiua itech ifamilia.

Itech xiuitl 44 oixpoliuik itajtsin. Ijkuakon Agripa okipiaya 17 xiuitl uan okatka Roma kanin omomachti ichan tekiua romano Claudio. Akinmej okipaleuiayaj tekiua okitayaj Agripa okatka ok telpochtli para tlanauatiskia ipatka itajtsin. Ikinon okitlalijkej matlanauati okse tlakatl romano. Pero Flavio Josefo okijto Agripa okinpaleuiaya judíos maski okatka ompa Roma.

Kanaj itech xiuitl 50 Claudio okitlali Agripa matlanauati ompa Calcis, satepan itech xiuitl 53 okitlali matlanauati Iturea, Traconítide uan Abilene. Agripa noijki okitlalijkej makiyekana templo tlen okatka Jerusalén uan makintlali teopixkej tlen otlayekanayaj. Satepan ijkuak Nerón okipatkayoti Claudio, ye okitlali Agripa noijki matlanauati ik Galilea uan Perea. Ijkuak Pablo uan Agripa omotakej, non tekiua okatka Cesarea iuan ikni tlen omotokayotiaya Berenice. Non siuatl okika inamik tlen otlanauatiaya ompa Cilicia (Hech. 25:13).

Itech xiuitl 66 Agripa omochijchika para kintlakaualtis judíos tlen okixnamikiayaj Roma pero amo ueli okichi. Nonmej judíos okixnamikej Agripa ikinon ye omosetili inuan romanos. Satepan ijkuak judíos otlankej okixnamikej Roma, yankuik tekiua Vespasiano okitlasojkamatili Agripa uan okitlali para matlanauati itech okachi miakej altepemej.

a Xikita recuadro “Tekiua romano Porcio Festo”.

b Tlajtoli ‘kanin otlaixkomakayaj’ kijtosneki kanin omotlaliaya se juez itech se silla uan okatka uejkapan. Ijkon okichijchijkej para oksekimej makajsikamatikan tlen okijtouaya juez mochiuaskia uan amikaj kipatlaskia. Ijkon okatka kanin Pilato omotlali para kixkomakaskia Jesús.

c Xikita recuadro “Sekimej tekiuajkej uan jueces techpaleuiaj”.

d Xikita recuadro “Tekiua Herodes Agripa II”.

e Pablo opejki kichiua ken Cristo ikinon okineltokaya Jesús okatka Mesías. Pero judíos amo ijkon okineltokayaj ikinon okikokoliayaj porque okijtouayaj amo okichiuaya tlen kijtoua toTajtsin Dios (Hech. 21:21, 27, 28).

f Se ixtlamatki tlen momachtia Biblia okijto tlen kijtosneki tlajtoli “tlajkotonal”. Ye okijto: “Tla se tlakatl kanaj oyaya, omoseuiaya tlajkotonal porque chikauak otonaya, pero tla okinekiaya kichiuas itlaj miak ipati, oyaya maski otonaya. Non techititia Pablo sapanoua okinekiaya kintlajyouiltis akinmej okichiuayaj ken Cristo”.