Ongiini aasamane taya vulu okukala ye na ekwatathano ewanawa noyanamati?
“TATE, oshe ende ngiini wu kale wu shi iinima oyindji?” Mbela opu na esiku limwe omumwoyemati e ku pulile epulo lya tya ngawo inoo li tegelela? Otashi vulika sha li she ku ningitha wu kale wu i iyuvitile uuntsa esiku ndyo. Nokuli ngele omumwoyemati okwa taamba ko omayele goye noku ga tula miilonga, itashi ke ku nyanyudha tuu noonkondo shi vulithe mpono!a—Omayeletumbulo 23:15, 24.
Mbela omumwoyemati onkee ngaa ha kala e ku fuukila? Nenge pamwe sho ta koko ihe ku simaneke we ngaashi nale? Ongiini to vulu okukaleka po ekwatathano lyeni naye ngashingeyi sho ta ningi omukuluntu? Tango, natu taleni kugamwe gomomashongo ngoka aasamane haya kala ya taalela.
Omashongo gatatu ngoka ge li apehe
1. KAYE NA ETHIMBO: Miilongo oyindji aasamane oyo unene haya kala ye na iilonga yokwiikongela omboloto. Olundji, iilonga yawo ohayi ya pula ya kale esiku alihe kaaye po pegumbo. Miilongo yimwe, aasamane ihaya kala naanaa noyana. Pashiholelwa, eyalulo ndyoka opo lya ningwa moFulaanisa ota li ulike kutya aasamane ohaya kala owala ominute 12 noyana esiku kehe.
DHILADHILA KWAASHIKA: Oho kala ethimbo li thike peni nomumwoyemati? Miiwike tayi landula, kala to nyola kutya oho kala ethimbo li thike peni naye esiku kehe. Otashi vulika wu ka mone kutya nani iho kala nomumwoyemati ethimbo lya gwana.
2. KAYE NA OSHIHOLELWA OSHIWANAWA: Aalumentu yamwe inaya kala naanaa noohe. Jean-Marie ngoka a kala moFulaanisa okwa ti: “Tate onda li owala handi mu mono omalupita.” Shika osha li she mu gumu ngiini? Okwa ti: “Oshe etela ndje uupyakadhi mboka nda li inaandi tegelela. Pashiholelwa, oshi li oshidhigu kungame okukundathana nomumwandjemati.” Aalumentu yamwe oye shi oohe nawanawa, ihe ekwatathano lyawo halyo ngaa naanaa. Philippe, ngoka e na omimvo 43, okwa ti: “Tate okwa li e na uudhigu okuulika kutya okuhole ndje. Ngashingeyi nangame ohashi nyenge ndje oku shi ninga.”
DHILADHILA KWAASHIKA: Mbela sho to tala ekwatathano lyoye natate gwoye olya guma omukalo ngoka ho ungaunga nomumoyemati? Mbela owa ndhindhilika kutya oho landula iikala yatate gwoye, kutya nee iiwanawa nenge iiwinayi? Oho shi ningi ngiini mbela?
3. KAPU NA NGOKA HE YA PE OMAYELE: Aantu yomomaputuko gamwe inaya simaneka onkandangala ndjoka aasamane haya dhana mokuputudha aanona. Luca ngoka a putukila moshilongo shi li muuninginino waEuropa okwa ti: “Mpa nda putukile, aantu oya li haya kala ye wete kutya okuputudha aanona oshinima shaakulukadhi.” Omanga momaputuko galwe aasamane haya ladhipikwa ya kale ya fa ookayamukulwa. Pashiholelwa, George ngoka a putudhilwa muAfrika okwa ti: “Momuthigululwakalo gwetu, aasamane ihaya dhana noyana molwaashoka oya tila ye ya dhine. Nomolwaashono osha li oshidhigu kungame okukala nokamwandjemati molwaashoka onda li handi kala nda tila ndi dhinike.”
DHILADHILA KWAASHIKA: Momudhingoloko gwoye ootate oya tegelelwa ya dhane onkandangala yini? Mbela oya putudhwa ya kale ye wete kutya okuputudha aanona oshinima shaakulukadhi? Mbela ohaya kumagidhwa ngaa ya kale haya ulukile oyanamati ohole nenge oye shi tala ko kutya oshi li oshidhila?
Ngele nangoye owu na uupyakadhi wokuulukila omumwoyemati kutya owu mu hole, mbela owu na okuninga po shike opo wu hwepopaleke ekwatathano lyeni? Tala komaetopo taga landula.
Tameka manga omumwoyemati omushona natango
Osha fa shi li ngeyi kutya, aanona yaamati ohaya valwa nehalo lyokukala ya hala okuholela oohe. Onkee ano, manga omumwoyemati omushona natango noku na ehalo lyoku ku holela, mu tulila po oshiholelwa oshiwanawa. Shika oto vulu oku shi ninga ngiini nuunake to vulu okumona ethimbo lyokukala naye?
Mpoka tashi vulika, kala ho kwatele mo omumwoyemati miinakugwanithwa yoye yakehe esiku. Pashiholelwa, uuna to longo pegumbo kala ho mu ithana mu longe pamwe. Mu pa okakombe nenge okahupulo okashona. Osha yela kutya ota ka kala a nyanyukwa okulonga pamwe nangoye shaashi oho mu fuula nokwa hala oku ku holela. Otashi vulika shili shi ku pule ethimbo ele okumana iilonga yoye, ihe nonando oongawo otamu ka kala mu na ekwatathano lyopothingo, noto ke mu longa a kale e shi iilonga. Ombiimbeli oya ladhipika nalenale ootate ya kale haya ningi iinima noyana nokulongitha ompito ndjoka opo ya kundathane nayo noye ya longe. (Deuteronomium 6:6-9) Omayele ngoka oge na oshilonga sigo okunena.
Kakele kokulonga nomumoyemati, kala wo ho dhana naye. Sho to dhana naye ita mu inyanyudha owala. Aakonakoni oya kundaneke kutya ngele ootate ohaya dhana noyana ohashi kwathele oyana ya kale wo ya hala okuninga iinima yi ili noyi ili taye yi ningi nuulaadhi.
Ngele ootate ohaya dhana noyanamati ohashi dhana ishewe onkandangala yilwe ya simanenena. Omukonakoni Michel Fize okwa ti: “Okupitila muudhano okanona kokamati ohaka kala ka manguluka okukundathana nawa lela nahe.” Sho taya dhana, he ota vulu okupopya nokuulika kutya oku ka hole. Momukalo gwa tya ngawo ote ka longo ka kale ke shi wo okuulika ohole. André, omusamane gwokOndowishi, okwa ti: “Sho omumwandjemati a li okanona, otwa li hatu dhana aluhe pamwe. Onda li handi mu papatele, lwanima naye okwe ki ilonga okuulika kutya okuhole ndje.”
Pethimbo lyokukotha omu na ompito ombwanawa yokuninga ekwatathano lyoye nokamwoyemati li kale lya kola. Kala aluhe ho ka leshele uuhokololo nokupulakena sho ta ke ku lombwele kombinga yaashoka ka li ka nyanyukilwa momukokomoko gwesiku nosho wo iimpwiyu yako. Ngele osho wa kala ho ningi, otashi ka kala oshipu kuko okukundathana nangoye nongele ka koko.
Kala wu hole iinima mbyoka omumwoyemati e hole
Aanona yaamati mboka ye na oomvula omulongo nasha otashi vulika ya kale ya fa kaaye na ko nasha sho oohe taya kambadhala okukundathana nayo. Ngele omumwoyemati okwa fa inaa hala okuyamukula omapulo goye, ino thika pehulithodhiladhilo kutya ke na esiku a ka kundathane nangoye. Otashi vulika a ka kale e ku mangulukila ngele owa kala ho kambadhala okupopya naye momikalo dhi ili nodhi ili.
Jacques, omusamane ngoka a kala moFulaanisa, okwa li he shi mono oshidhigu omathimbo gamwe okukundathana nomwanamati Jérôme. Ihe pehala lyokuthiminika omwanamati a popye naye, okwa li a kongo ompito yilwe yokukala ha dhana naye etanga opo a vule okupopya naye. Jacques okwa ti: “Konima yetanga otwa li hatu kuutumba pokangwena tu thuwe po. Pethimbo mpoka opo Jérôme a li ha kala a manguluka okupopya nangame. Sho hatu nyanyukilwa pamwe naye tu li owala otse atuke oshe tu kwathela tu kale tu na ekwatathano lya kola.”
Ongiini ngele omumwoyemati ke hole omaudhano? Andre ota dhimbulukwa nkene ye nomwanamati ya li haya nyanyukilwa okutala oonyothi. Andre okwa ti: “Otwa li hatu kuutumba pondje mpoka pwa li hapu kala pwa talala. Otwa li hatu zala iinima yuutalala tse tatu nu nee mokatee manga twa tala oonyothi. Otwa li hatu popi kombinga yOmushiti gwoonyothi nokombinga yiinima yopaumwene. Kapu na shoka twa li ihaatu popi.—Jesaja 40:25, 26.
Ongiini ngele ku hole okuninga iinima mbyoka yi holike komumwoyemati? Otashi vulika pompito ndjoka wu kale wa pumbwa okutula iinima mbyoka wu hole pomunkulo wu ninge mbyoka omumwoyemati e hole. (Aafilippi 2:4) Ian gwokoSouth Afrika okwa ti: “Omumwandjemati Vaughan ka li e hole omaudhano ngaashi ngame. Okwa li e hole oondhila niikwakompiuta. Onkee ano, onda tokola opo nangame ndi kale ndi hole iinima mbyoka. Onda kala handi mu fala komahala hoka haku kala ku na oondhila tadhi tukithwa nonda kala wo handi dhana naye uudhano wokutukitha oondhila mokompiuta. Ondi wete kutya Vaughan okwa kala a manguluka okupopya nangame molwaashoka otwa li hatu nyanyukilwa pamwe.
Mu kwathela a kale i iyuvitile uuntsa
“Tate tala, tate tala!” Mbela opu na esiku limwe omumwoyemati e ku igidhile ngawo sho a ningi oshinima opo te shi ningi lwotango? Ngele ngashingeyi oku na oomvula omulongo nasha osho ngaa e ku mangulukila natango ngawo? Otashi vulika hasho. Ihe osha pumbiwa a kale e ku mangulukila ngele owa hala a ka kale omulumentweelela.
Tala koshiholelwa shankene Jehova Kalunga a li u ungaunganga nagumwe gwomoyanamati. Sho Jesus a li pokutameka iilonga ya simanenena kombanda yevi, Kalunga okwa li a popi montaneho yaayehe a ti: “Nguka oye Omumwandje omuholike nde mu hokwa.” (Mateus 3:17; 5:48) Eeno shili, ongoye wu na oshinakugwanithwa shokugandja uutekuvuliko noshokulonga omumwoyemati. (Aaefeso 6:4) Ihe mbela oho kongo ngaa oompito dhokupandula omumwoye molwiilonga ye ya longekeka nomolwoohapu dhe oombwanawa?
Aalumentu yamwe ohaye shi mono oshidhigu okupandula omuntu noku mu ulukila kutya oye mu hole. Otashi vulika ya putukile momagumbo moka aakuluntu yawo ya kala owala haye ya pe uusama pehala lyoku ya pandula. Ngele nangoye osho wa putuka ngawo, owa pumbwa okuninga oonkambadhala dha mana mo opo wu kwathele omumwoyemati a kale ha kala i iyuvitile uuntsa. Mbela shika oto ke shi ninga ngiini? Luca, ngoka a tumbulwa metetekelo, oha longo aluhe iilonga ye yopegumbo pamwe nomwanamati Manuel ngoka e na oomvula 15. Luca okwa ti: “Omathimbo gamwe ohandi pe Manuel iilonga yontumba e tandi mu lombwele kutya ngele okwa pumbwa ekwatho ni ithane ndje. Olundji ohe yi longo po owala oye awike. Molwaashoka oha pondola, ohashi mu uvitha nawa nohashi mu ningitha a kale i iyuvitile uuntsa. Uuna a longa nawa, ohandi mu pandula. Nando oku kale u uvite inaa longa nawa, ohandi mu lombwele kutya onda pandula oonkambadhala dhe.”
Oto vulu wo okukwathela omumwoyemati a kale ha kala i iyuvitile uuntsa ngele owe mu kwathele a gwanithe po omalalakano galwe omanene monkalamwenyo ye. Ongiini nduno ngele omumwoyemati iha gwanitha po omalalakano ge neendelelo ngaashi ho kala wa tegelela? Nenge, ongiini ngele oku na omalalakano omawanawa, ihe hago wa li we mu halela? Ngele osho shi li ngawo, otashi vulika wa pumbwa okutalulula shoka wa tegelela a ninge. Jacques ngoka a tumbulwa metetekelo, okwa ti: “Ohandi kwathele omumwandjemati i itulile po omalalakano ngoka ta vulu okugwanitha po. Ihe ohandi kambadhala okweetha oye a tokole kutya okwa hala okulalakanena shike. Okuza mpoka ohandi idhimbulukitha kutya ondi na oku mu etha a gwanithe po omalalakano ge nethimbo lye.” Ngele owa kala ho pulakene komaetopo ge, ho mu pandula molwiilonga ye ya longekekeka noku mu ladhipika a pondole mpoka ta nana nondatu, otashi ke mu kwathela a gwanithe po omalalakano ge.
Otamu ka tsakaneka omaupyakadhi nomashongo gi ili nogi ili ngaashi naanaa ngoka haga holoka pokati komuntu nomuntu. Ihe pehulilo omumwoyemati otashi vulika a ka kale a hala okukaleka po ekwatathano lyeni lyopothingo. Olye nduno inaa hala okukala e na ekwatathano lyopothingo nomuntu ngoka he mu kwathele a pondole?
[Enyolo lyopevi]
a Nonando oshitopolwa shika otashi popi kombinga yekwatathano lyi ikalekelwa pokati koohe noyanamati, omakotampango ngoka ga kundathanwa moshitopolwa shika oga kwatela mo wo ekwatathano pokati koohe noyanakadhona.