ONGULUMAMBO MOINTANETA yiileshomwa yopaMbiimbeli
ONGULUMAMBO MOINTANETA
yiileshomwa yopaMbiimbeli
Oshindonga
  • OMBIIMBELI
  • IILESHOMWA
  • OKUGONGALA
  • wp17 No. 6 ep. 12-14
  • Omolwashike Oombiimbeli dhi li ko odhindji kunena?

Oshitopolwa shika kashi na okavidio.

Opu na epuko lyasha, okavidio itaka yi komeho.

  • Omolwashike Oombiimbeli dhi li ko odhindji kunena?
  • Oshungolangelo tayi tseyitha Uukwaniilwa waJehova (Oshungolangelo yomuukalele) — 2017
  • Uupalanyolo uushona
  • Uuyelele wa faathana
  • OMBIIMBELI NDJOKA YA NYOLWA TANGO
  • O-SEPTUAGINT YOSHIGREKA
  • O-VULGATE YOSHILATINA
  • OMATOLOKO GALWE OMAPE
  • Jehova oha popi naapiya ye
    Oshungolangelo tayi tseyitha uukwaniilwa waJehova—2015
  • Ombimbeli Oya Za Shili kuKalunga?
    Ngoye oto vulu okukala nomwenyo sigo aluhe mOparadisa kombanda yevi
  • “Oohapu dhaKalunga ketu otadhi kala sigo aluhe”
    Oshungolangelo tayi tseyitha Uukwaniilwa waJehova (yokukonakonwa) — 2017
Oshungolangelo tayi tseyitha Uukwaniilwa waJehova (Oshungolangelo yomuukalele) — 2017
wp17 No. 6 ep. 12-14
Oombiimbeli dhi ili nodhi ili dha nyolwa, dha pilintwa nodhi li kiikwaelektronika

Oombiimbeli omolwashike odhindji kunena?

Omolwashike pu na omatokolo ogendji gOombiimbeli kunena? Mbela omatoloko omape owu wete taga kwathele aantu yu uve ko Ombiimbeli nenge otage ya imbi ye yi uve ko? Ngele owi ilongo kombinga yaamboka ye ga toloka nonokutya omolwashike ye ga tolokele, otashi ke ku kwathela wu ga konakone nawa.

Ihe tango natu uve kutya olye a nyola Ombiimbeli ndjoka ya nyolwa tango nokwe yi nyola uunake?

OMBIIMBELI NDJOKA YA NYOLWA TANGO

Ombiimbeli oya topolwa miitopolwa iyali. Oshitopolwa shotango oshi na omambo 39 ga nyolwa “oohapu dhaKalunga.” (Aaroma 3:2) Kalunga okwa li a wilike nombepo ondjapuki aalumentu aadhiginini ye ga nyole muule womimvo 1 100 lwaampono, okuza mo 1513 K.E.N. sigo okonima yomumvo 443 K.E.N. Oye ga nyola unene mOshihebeli, nomolwaashono hagi ithanwa Omanyolo gOshihebeli, ngoka ga tseyika nawa ge li Etestamendi Ekulu.

Oshitopolwa oshitiyali oshi na omambo 27 nago ga nyolwa ‘oohapu dhaKalunga.’ (1 Aatessalonika 2:13) Kalunga okwa li a wilike aalongwa aadhiginini yaJesus Kristus ye ga nyole muule womimvo 60 lwaampono, okuza mo 41 E.N. sigo omo 98 E.N. Oye ga nyola unene mOshigreka, nomolwaashono hagi ithanwa Omanyolo gopaKriste gOshigreka, ngoka ga tseyika nawa ge li Etestamendi Epe.

Ombiimbeli ayihe kumwe oya thikama po momambo ngoka 66 ga nyolwa kohi yewiliko lyombepo ondjapuki noyi li etumwalaka lyaKalunga ndyoka a nyolela aantu. Ihe omolwashike pwa tolokwa Oombiimbeli dhilwe? Omolwomatompelo gatatu taga landula:

  • Opo aantu ya vule oku yi lesha melaka ndyoka ya yama.

  • Opo omapuko ngoka ga tulwa mo kwaamboka ye yi nyolulula ga kuthwe mo noku yi kaleka ngaashi ya li petameko.

  • Opo yi nyolwe melaka ndyoka hali popiwa pethimbo mpoka.

Natu taleni omatompelo ngoka nkene ga li ga tulwa miilonga momatoloko gaali gotango.

O-SEPTUAGINT YOSHIGREKA

Omimvo 300 manga Jesus inee ya kombanda yevi, aalongwantu Aajuda oya tameke okutoloka Omanyolo gOshihebeli mOshigreka. Etoloko ndika olya kala hali ithanwa o-Septuagint yOshigreka. Olya li lya tolokelwa shike? Opo li kwathele Aajuda oyendji mboka ya li haya popi Oshigreka pethimbo mpoka yu uve ko ‘omanyolo omayapuki,’ yi iyuthe kugo noya kale ye ga hole. — 2 Timoteus 3:15.

O-Septuagint oya li wo ya kwathele oyendji mboka kaaye shi Aajuda naapopi yOshigreka yu uve ko shoka Ombiimbeli tayi ti. Ngiini mbela? Omuprofesoli W. F. Howard okwa ti: “Omimvo 2 000 nasha lwaampono dha ka pita [o-Septuagint] oya ningi Ombiimbeli yOngeleka yAakriste, ndjoka ya li yi na aatumwa haya yi moosinagoga ‘tayu ulukile aantu momanyolo kutya Jesus oye Mesiasa.’” (Iilonga 17:3, 4; 20:20) Omulongwantu gwOmbiimbeli F. F. Bruce okwa ti kutya ndyoka olyo etompelo limwe molwaashoka Aajuda oyendji konima yethimbo “inaaya ka kala we ye hole o-Septuagint.”

Sho aalongwa yaJesus ye ende taya mono Omanyolo gopaKriste gOshigreka, oye ga tula kumwe netoloko lyo-Septuagint lyOmanyolo gOshihebeli, nokungawo oga ningi Ombiimbeli yi igwana po ndjoka hatu longitha kunena.

O-VULGATE YOSHILATINA

Konima yomimvo 300 lwaampono sho Ombiimbeli ya pwa nale okunyolwa, omulongwantu gwopalongelokalunga, Jerome, okwa toloka po Ombiimbeli mOshilatina, ndjoka konima yethimbo ye ki ithanwa Latin Vulgate. Ngele opwa li nale Oombiimbeli dhilwe dha tolokwa mOshilatina, omolwashike nduno pwa li pwa pumbiwa ishewe etoloko epe? The International Standard Bible Encyclopedia oya ti kutya Jerome okwa li a hala okwoopaleka “omautumbulilo ga puka, omapuko ngoka gi igalala niinima mbyoka ya gwedhwa mo nenge ya kuthwa mo inaashi pumbiwa.”

Jerome okwa li o opaleke omapuko ngoka ogendji. Ihe konima yethimbo, aakwangeleka oya nyenyeta kombinga yasho. Oya ti kutya Ombiimbeli yo-Latin Vulgate oyo owala ya taambwa ko, nosho sha kala ngawo uule womimvo omathele. Pehala lyokukwathela aantu yu uve ko Ombiimbeli, etoloko lyo-Vulgate olye shi ningi oshidhigu kuyo ye yi uve ko, oshoka konima yethimbo aantu oyendji inaya ka kale we ye shi Oshilatina.

OMATOLOKO GALWE OMAPE

Mokweendela ko kwethimbo, aantu oya tsikile okutoloka Oombiimbeli dhilwe, ngaashi Ombiimbeli ya tseyika nawa hayi ithanwa Syriac Peshitta ndjoka ya tolokwa pwa pita omimvo 1 600 lwaampono. Ihe okonima owala ngashingeyi pwa pita omimvo 600 nasha, aantu ya kambadhala okutoloka po Oombiimbeli dhilwe, opo aantu oyendji ya kale ye na Ombiimbeli melaka ndyoka ya yama.

Omimvo 600 nasha dha ka pita, moIngilanda, John Wycliffe okwa tameke okutoloka Ombiimbeli mOshiingilisa ndjoka naantu yowala ya li taya vulu okuuva ko. Nziya konima yaashono, omikalo dhokunyanyangidha dhaJohannes Gutenberg odha pe ompito aalongwantu yOmbiimbeli ya nyanyangidhe noya andjaganeke Oombimbeli oompe momalaka ogendji ga yoolokathana ngoka haga popiwa moEuropa.

Sho omatoloko ogendjigendji gOshiingilisa ga holoka, aagandji yuusama oya kala tayi ipula kutya omolwashike Ombiimbeli yi na okutolokwa melaka lya faathana lwiikando oyindji. Omimvo 300 nasha dha ka pita, omusita Omwiingilisa John Lewis okwa nyola a ti: “Molwaashoka elaka ohali kulupa noihali kala we li uvitiwe ko, Omatoloko omakulu oga pumbwa okutolokululwa, opo ga nyolwe melaka ndyoka hali popiwa nolyu uvitiwe ko kepipi lyongashingeyi.”

Kunena, aalongwantu yOmbiimbeli otaya vulu lela okutolokulula omatoloko omakulu. Oyu uvite ko nawa omalaka gonale moka Ombiimbeli ya li ya nyolwa. Oye na wo omanyolo omakulu gOmbiimbeli ge na oshilonga ngoka opo ga monika omimvo ndhika. Shika oshe ya kwathela ya tseye nkene Ombiimbeli ya li ya nyolwa petameko.

Onkee ano, otashi kwathele lela sho pu na Oombiimbeli oompe dha tolokululwa. Odhoshili kutya otwa pumbwa okukotokela dhimwe dhomudho. Ihe ngele mboka ye dhi toloka oyi inyengithwa kohole yokuhola Kalunga, nena shoka ya toloka otashi vulu okukala ekwatho enene kutse.

Ngele owa hala okulesha Ombiimbeli momalaka ogendji kointaneta nenge koshikwaelektronika shoye, inda kepandja lyetu, www.jw.org. Tala mpoka pwa nyolwa PUBLICATIONS > BIBLE.

EDHINA LYAKALUNGA EYAPUKI MOMBIIMBELI

Iipambu yomanyolo go-Septuagint ndjoka ya li ko pethimbo lyaJesus ya nyolwa edhina lyaKalunga

Iipambu yomanyolo go-Septuagint ndjoka ya li ko pethimbo lyaJesus ya nyolwa edhina lyaKalunga

Ombiimbeli yo-New World Translation of the Holy Scriptures oya longitha edhina lyaKalunga, Jehova, mOmanyolo gOshihebeli nomOmanyolo gopaKriste gOshigreka. Ihe momatoloko gOombiimbeli ogendji kunena itali adhika mo. Olya pingenwa po nuutumbulilo “Omuwa.” Omolwashike mbela? Aatoloki yamwe otaya ti kutya omolwaashoka edhina lyaKalunga lyopaumwene ndyoka hali nyolwa nuugwedhwa une wOshihebeli (YHWH) hawu ithanwa o-Tetragrammaton, itali adhika mo nando metoloko lyo-Septuagint yOshigreka. Ihe mbela shoka oshoshili ngaa?

Pokati komumvo 1940 no 1950, opwa monika iipambu yimwe ya kulupa yo-Septuagint ndjoka ya li ko pethimbo lyaJesus. Miipambu moka omwa adhika edhina lyaKalunga lya nyolwa nuugwedhwa wOshihebeli. Osha fa shi li mpono kutya konima yethimbo aanyolululi oye li kutha mo, e taye li pingene po noshitya shOshigreka Kyrios, shoka tashi ti “Omuwa.” Ihe mOmbiimbeli yo-New World Translation edhina lyaKalunga olya shunwa mo.

MBELA OMAPUKO NGOKA GE LI MOMBIIMBELI OGE YI LUNDULULA?

Ondhingambo yaJesaja yopEfuta Lya Sa

Ondhingambo yaJesaja yopEfuta Lya Sa yomimvo 2 000. Oya faathana naashoka shi li mOmbiimbeli kunena

Odhoshili kutya aanyolululi yOmbiimbeli oya ninga mo omapuko ogendji, ihe inage yi lundulula ando yi kale itaayi vulu okwiinekelwa. Embo Our Bible and the Ancient Manuscripts olya ti: “Omapuko ngoka inaga lundulula nando shoka Ombiimbeli tayi tu longo.”

Aanyolululi Aajuda oya ningi owala omapuko omashona sho ye yi nyolulula. Embo Second Thoughts on the Dead Sea Scrolls olya ti: “Aalongimpango Aajuda mboka ya li ko nale pwa pita omimvo omathele, oya kala nokunyolulula omanyolo gOmbiimbeli yOshihebeli mondjila.”

Pashiholelwa, ondhingambo yaJesaja ndjoka ya adhika moondhingambo dhopEfuta Lya Sa oyi vule omanyolo ngoka ga li ko nale nomimvo 1 000. Eyooloko lini li li po moku yi yelekanitha nomanyolo ngoka tu na kunena? Embo The Book. A History of the Bible otali ti: “Opoompito oonshona lela, to adha mwa gwedhwa oshitya nenge sha thigwa po.”

Omapuko ngaashi okupingakanitha oondanda, iitya nenge omautumbulilo, ngoka ga ningwa kaanyolululi mboka inaaya tala nawa, ngashingeyi oshipu oku ga mona noku go opaleka. Embo The Books and the Parchments otali ti: “Oshipu okuulika kutya Etestamendi Epe oli li mondjila li vule omanyolo galwe gonale ngoka ge li ko kunena.”

Embo The Book. A History of the Bible otali ti: “Aantu mboka hayi ipula ngele Ombiimbeli oyi li ngaa paushili, otaya vulu okushilipalekwa kutya oyi li paushili kefaathano ndyoka li li pokati kopapilusa yOmbiimbeli ndjoka ya za kuEgipiti nomanyolo ngoka ge li ko kunena, ngoka natango ge li mondjila, nonando oga nyolululwa nokupilintululwa lwiikando.”

Mbela omapuko ngoka ge li mOmbiimbeli oge yi lundulula? Osha yela kutya hasho.

    Ndonga Publications (1987-2025)
    Za mo
    Inda mo
    • Oshindonga
    • Tumina yalwe
    • Hogolola
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ngele to longitha ongulumambo yetu
    • Uuyelele wiinima yopaumwene
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Inda mo
    Tumina yalwe