Iileshomwa moka mwa za omayamukulo gomapulo ngoka ge li mokafo Onkalamwenyo yopaKriste niilonga yetu yokuuvitha
2-8 MAALITSA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | GENESIS 22–23
“Kalunga ta yeleke Abraham”
(Genesis 22:1, 2) Konima yaambika Kalunga okwa yeleke Abraham. Okwa ti kuye: “Abraham!” Abraham okwa yamukula a ti: “Ee!” 2 Kalunga okwa ti: “Kutha omumwoye, epona lyoye Isak, ngoka u mu hole, ngoye u ye koshilongo shaMoria. Inda, u ke mu yambe, a ninge efikilondjambo kondundu ndjoka tandi yi ku ulukile.”
Omolwashike Kalunga a li a lombwele Abraham a yambe po omwana?
Tala kwaashoka Jehova a li a lombwele Abraham: “Kutha omumwoye, epona lyoye Isak, ngoka u mu hole, . . . u ke mu yambe, a ninge efikilondjambo.” (Genesis 22:2) Ndhindhilika kutya Jehova okwa popi a ti Abraham ‘oku hole omwana,’ Isak. Jehova okwa li e shi kutya Abraham oku hole Isak shi thike peni. Kalunga okwa li wo e shi kutya oku hole omwana Jesus shi thike peni. Okwa li e hole omwana noonkondo nomolwaashono a li a popi lwaali okuza megulu a ti kutya Jesus ‘omwana omuholike.’ — Markus 1:11; 9:7.
Ndhindhilika wo kutya, melaka lyOshihebeli moka oohapu ndhoka dha li dha nyolwa tangotango, Jehova sho a pula Abraham a yambe po omwana, okwa longitha oshitya shOshihebeli shoka tashi ulike kutya okwe mu indile nombili. Omulongwantu gumwe gwOmbiimbeli okwa ti kutya sho Kalunga a longitha oshitya shika otashi ulike kutya “OMUWA okwa li e shi kutya shoka ta pula otashi ka pula [Abraham] shi thike peni.” Oshinima shoka oshi na okukala sha li sha yemateke Abraham noonkondo; sha faathana, naJehova oku na okukala a li a yemata noonkondo okutala Omwana omuholike ta mono iihuna nokudhipagwa. Osha yela kutya miinima ayihe mbyoka ye ehameka Jehova, shika osho sha li she mu ehameke unenenene, nokapu na we sha tashi ke mu ehameka ngaaka.
Onkee ano, nonando otashi vulika twi ihunye mumwe uuna tatu dhiladhila kwaashoka Jehova a li a pula Abraham a ninge, oshi li nawa ngele tatu dhimbulukwa kutya Jehova ka li a pitike tatekulululwa omuvuliki a ninge eyambo ndyoka. Okwa li a keelele Abraham kaa yambe po Isak, nomomukalo gwa tya ngeyi okwe mu keelele koluhodhi olunene ndwoka omuvali ha kala e na uuna a silwa omwana. Jehova ka li a gamene “omwana [Jesus]; ihe okwe mu gandja molwetu atuhe.” (Aaroma 8:32) Omolwashike Jehova a li a ningi oshinima shoka tashi mu yemateke? Okwe shi ningi ‘opo tu vule oku ka kala tu na omwenyo.’ (1 Johannes 4:9) Shika itashi tu dhimbulukitha tuu kutya Kalunga oku tu hole! Mbela shika itashi tu inyengitha tu ulike kutya natse otu mu hole?
(Genesis 22:9-12) Sho ya thiki kehala ndyoka Kalunga e li mu lombwele, Abraham okwa tungu oshiyambelo e ta tula ko iikuni. Okwa manga omwana Isak e te mu langeke koshiyambelo kombanda yiikuni. 10 Okwa pweya mo omwele, e mu dhipage. 11 Ihe omuyengeli gwOmuwa okwe mu igidha megulu a ti: “Abraham, Abraham!” Abraham okwa yamukula a ti: “Ee!” 12 Omuyengeli okwa ti kuye: “Oshikaha shoye ino shi gumitha omumwoye, u mu ningile ando uuwinayi washa. Ngashingeyi ondi shi shi kutya oho tila Kalunga, oshoka ino mu tindila omumwoye epona.”
(Genesis 22:15-18) Omuyengeli gwOmuwa okwi ithana Abraham megulu lutiyali 16 a ti: “Otandi iganene mwene — Omuwa osho ta ti — otandi ke ku yambeka. Molwashoka wa ningi shika noino tindila ndje omumwoye epona, 17 Otandi uvaneke kutya otandi ku pe oluvalo olwindji lwa fa oonyothi dhokegulu nenge ehekevi lyomooha dhefuta. Oluvalo lwoye otalu ka sinda aatondi yalwo. 18 Omungoye nomoluvalo lwoye aantu yomiigwana ayihe otaa ka lalekwa nuuyamba, oshoka owa vulika kelombwelo lyandje.”
Vulika kuKalunga wu ka mone uuwanawa momauvaneko ge
6 Omolwuuwanawa waantu aalunde, Jehova Kalunga okwa li wo ha gana ngele u uvaneke sha, ta ti: “‘Oshili ngaashi ngame Kalunga omunamwenyo,’ OMUWA Omupangeliawike ta popi.” (Hes. 17:16) Ombiimbeli oya popya lwiikando yi vulithe po 40 ya yoolokathana mpoka Jehova Kalunga a li a gana. Otashi vulika tu shi nawa oshiholelwa shankene Kalunga a li a ungaunga naAbraham. Momukokomoko gwoomvula odhindji dha pita, Jehova okwa li a ningi omahangano gontumba naAbraham ngoka tage tu kwathele tu mone kutya oluvalo lwu uvanekwa olwa li talu ka za muAbraham okupitila momwanamati Isak. (Gen. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) Opo ihe Jehova okwa li a makele Abraham nemakelo lya kwata miiti, sho e mu lombwele a yambe po omwanamati omuholike. Abraham ina kwatakwata, ihe okwa li a vulika. Sho a li e li pokuyamba po omwana, omuyengeli gwaKalunga okwe mu keelele. Kalunga okwa li a gana, a ti: “Otandi iganene mwene — OMUWA osho ta ti — otandi ke ku yambeka. Molwashoka wa ningi shika noino tindila ndje omumwoye epona, otandi uvaneke kutya otandi ku pe oluvalo olwindji lwa fa oonyothi dhokegulu nenge ehekevi lyomooha dhefuta. Oluvalo lwoye otalu ka sinda aatondi yalwo. Omungoye nomoluvalo lwoye aantu yomiigwana ayihe otaa ka lalekwa nuuyamba, oshoka owa vulika kelombwelo lyandje.” — Gen. 22:1-3, 9-12, 15-18.
Konga omaliko mOmbiimbeli
(Genesis 22:5) Nena okwa lombwele aapiya ye a ti: “Kaleni mpaka nokasino. Tse nomumwandjemati otatu yi tu ka galikane hwiyaka notatu ka galukila huka.”
Jehova okwi ithana Abraham ‘kuume ke’
13 Manga inaa thiga po aapiya ye, Abraham okwa ti kuyo: “Kaleni mpaka nokasino. Tse nomumwandjemati otatu yi tu ka galikane hwiyaka notatu ka galukila huka.” (Genesis 22:5) Mbela Abraham okwa li a hala okutya shike? Mbela okwa li ta fundju sho a ti otaya ka galuka naIsak, nonando oku shi shi kutya ote ke mu yamba po? Hasho dha li. Ombiimbeli otayi ti kutya Abraham okwa kala e shi shi kutya Jehova okwa li ta vulu oku ka yumudha Isak kuusi. (Lesha Aahebeli 11:19.) Abraham okwa li a tseya kutya okwa pewa oonkondo kuJehova, a wape okumona okanona naSara, nonando ayehe oya li ya kulupa. (Aahebeli 11:11, 12, 18) Shika osha ningitha Abraham a mone kutya kape na oshinima tashi nyenge Jehova. Abraham ka li e shi shoka tashi ka ningwa po esiku ndyoka. Okwa li e na eitaalo kutya ngele osha pumbiwa, Jehova oku na oku ka yumudha Isak, opo omauvaneko ge ga gwanithwe. Onkee ano, Abraham oti ithanwa “he yopambepo yaayehe mboka yi itaala Kalunga.”
(Genesis 22:12) Omuyengeli okwa ti kuye: “Oshikaha shoye ino shi gumitha omumwoye, u mu ningile ando uuwinayi washa. Ngashingeyi ondi shi shi kutya oho tila Kalunga, oshoka ino mu tindila omumwoye epona.”
it-1-E ep. 853, okat. 5-6
Ontseyo yaashoka tashi ka ningwa monakuyiwa, Okununwa
Okuhogolola shoka tashi ka ningwa monakuyiwa. Pehala lyokukala a nuna shoka tashi ke tu ningilwa, Kalunga oha hogolola nenge oha longitha oonkondo dhe dhokutseya onakuyiwa metsokumwe nomithikampango dhe ndhoka dhi li pauyuuki nosho wo metsokumwe nankene ye mwene i ipopya mOohapu dhe. Mepingathano nelongo kutya Kalunga okwa nuna nale onakuyiwa yaantu, omanyolo ogendji otagu ulike kutya tango oha konakona onkalo, e ta ningi ihe etokolo nawa shi ikolelela kwaashoka a konakona.
Onkee, muGenesis 11:5-8, Kalunga ota popiwa kutya okwa tala kevi, nokwa konakona onkalo yaBabel nopompito ndjoka okwa li a katuka onkatu opo oproyeka ndjoka kaayi li pauyuuki kaayi tsikile. Sho oshilando shaSodom naGomorra sha tameke okukala sha kolokosha, Jehova okwa li a pe Abraham omayele kombinga yetokolo lye lyoku ka konakona oshilando shono (ta ka longitha omuyengeli) ‘a ka tale, ekugo ndyoka u uvu, ngele olyoshili.’ (Gen 18:20-22; 19:1) Kalunga okwa popi kutya okwa ‘hogolola Abraham’ nokonima sho Abraham a li e li pokuyamba po omwana Isak, Jehova okwa ti: “Ngashingeyi ondi shi shi kutya oho tila Kalunga, oshoka ino mu tindila omumwoye epona.” — Gen 18:19; 22:11, 12; yelekanitha Neh 9:7, 8; Gal 4:9.
Elesho lyOmbiimbeli
(Genesis 22:1-18) Konima yaambika Kalunga okwa yeleke Abraham. Okwa ti kuye: “Abraham!” Abraham okwa yamukula a ti: “Ee!” 2 Kalunga okwa ti: “Kutha omumwoye, epona lyoye Isak, ngoka u mu hole, ngoye u ye koshilongo shaMoria. Inda, u ke mu yambe, a ninge efikilondjambo kondundu ndjoka tandi yi ku ulukile.” 3 Abraham okwa meneka ongula onene e ta kutile okasino, a kutha omwana Isak naapiya ye yaali. Sho a panda iikuni yefikilondjambo, okwa yi u uka kehala hoka a lombwelwa. 4 Mesiku etitatu Abraham okwa lengalenga nokwa monene ehala ndyoka kokule. 5 Nena okwa lombwele aapiya ye a ti: “Kaleni mpaka nokasino. Tse nomumwandjemati otatu yi tu ka galikane hwiyaka notatu ka galukila huka.” 6 Abraham okwa tsike Isak iikuni yefikilondjambo, noye mwene okwa humbata omwele nomulilo. Manga ya li taa ende, 7 Isak okwa pula he Abraham ta ti: “Tate!” He nokwa ti: “Ee.” Isak okwa ti: “Otu na omulilo niikuni, ihe onzi yefikilondjambo oyi li peni?” 8 Abraham okwa yamukula a ti: “Kalunga mwene oti imonene.” Oyo noye ende pamwe ayehe yaali. 9 Sho ya thiki kehala ndyoka Kalunga e li mu lombwele, Abraham okwa tungu oshiyambelo e ta tula ko iikuni. Okwa manga omwana Isak e te mu langeke koshiyambelo kombanda yiikuni. 10 Okwa pweya mo omwele, e mu dhipage. 11 Ihe omuyengeli gwOmuwa okwe mu igidha megulu a ti: “Abraham, Abraham!” Abraham okwa yamukula a ti: “Ee!” 12 Omuyengeli okwa ti kuye: “Oshikaha shoye ino shi gumitha omumwoye, u mu ningile ando uuwinayi washa. Ngashingeyi ondi shi shi kutya oho tila Kalunga, oshoka ino mu tindila omumwoye epona.” 13 Abraham okwa lengalenga e ta mono onzi yi li mengande ya kwatwa komankono. Okwa yi e te yi patukununa mo nokwe yi yamba efikilondjambo peha lyomwana. 14 Ehala ndyoka Abraham okwe li luku “Omuwa ti imonene.” Sigo onena aantu ohaa ti: “Okondundu yOmuwa ti imonene.” 15 Omuyengeli gwOmuwa okwi ithana Abraham megulu lutiyali 16 a ti: “Otandi iganene mwene — Omuwa osho ta ti — otandi ke ku yambeka. Molwashoka wa ningi shika noino tindila ndje omumwoye epona, 17 Otandi uvaneke kutya otandi ku pe oluvalo olwindji lwa fa oonyothi dhokegulu nenge ehekevi lyomooha dhefuta. Oluvalo lwoye otalu ka sinda aatondi yalwo. 18 Omungoye nomoluvalo lwoye aantu yomiigwana ayihe otaa ka lalekwa nuuyamba, oshoka owa vulika kelombwelo lyandje.”
9-15 MAALITSA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | GENESIS 24
“Omukiintu gwaIsak”
(Genesis 24:2-4) Abraham okwa lombwele omupiya gwe omukuluntu, ngoka a li ha tonatele eliko lye alihe, a ti: “Tula oshikaha shoye kohi yetundji lyandje e to gana. 3 Onda hala ndi ku ganithe medhina lyOmuwa, Kalunga kegulu nevi, kutya ino kongela omumwandje omukiintu maakadhona yaantu mbaka Aakaanana. 4 Ou na okuya kevi hoka nda valelwa, u ka kongele Omumwandje Isak omukiintu mokati kezimo lyetu.”
“Eeno, onda hala”
Abraham okwa li a ganitha Eliaser kutya ita ka kongela Isak omukiintu muKaanan. Omolwashike mbela? Omolwaashoka Aakaanan kaya li ya simaneka nenge haya longele Jehova Kalunga. Abraham okwa li e shi kutya Jehova ota ka hanagula po aantu mboka pethimbo lyo opala, omolwuukolokoshi wawo. Abraham ka li a hala omwanamati omuholike, Isak, a kwatathane naantu mboka nosho wo eihumbato lyawo lyopamikalo ewinayi. Okwa li wo e shi kutya omwanamati oku na oshinakugwanithwa sha simana mokugwanitha po omauvaneko gaKalunga. — Genesis 15:16; 17:19; 24:2-4.
(Genesis 24:11-15) Sho a thiki ko, okwa tsitha oongamelo oongolo pomuthima gu li pondje yoshilando. Okwa li komatango, ethimbo ndyoka aakiintu haa ya okuteka omeya. 12 Okwa galikana a ti: “Omuwa, Kalunga kamwene gwandje Abraham, nena ndjika kwatha ndje, iinima yi ende nawa e to dhiginine euvaneko lyoye we li uvanekele mwene gwandje. 13 Ondi li mpaka pomuthima mpoka aakiintu yomoshilando taa ya okuteka omeya. 14 Otii ka pula gumwe gwomuyo te ti: ‘Kwatha ndje, u endeke oshuma shoye, ndi nwe mo.’ Ngele ota ti: ‘Nwa mo, noongamelo dhoye otandi dhi hugile wo,’ oye na ninge ngoka we mu hogololele omuntu gwoye Isak. Ngele shika tashi ningwa, otandi ka tseya kutya owa dhiginine euvaneko lyoye kumwene gwandje.” 15 Manga omupiya inaa mana okugalikana, ye Rebekka ota thiki nokuli a humbata oshuma she kepepe. Oye omuna gwaBetuel yaNahor, omumwayina gwaAbraham, e mu valelwa komukadhi Milka.
“Eeno, onda hala”
Eliaser okwa lombwele mboka taye mu yakula kutya sho a thiki pomuthima popepi naHaran, okwa li a galikana kuJehova Kalunga. Okwa li a pula Jehova a hogolole omukiintu omugundjuka a ka hokanwe kuIsak. Okwa galikana ngiini? Eliaser okwa pula Kalunga a shilipaleke kutya omukadhona ngoka Kalunga a hala a hokanwe kuIsak neye komuthima. Ngele okwa pulwa omeya gokunwa, ka li owala te ki iyamba e ga pe Eliaser, ihe okwa li wo ta ka hugila oongamelo dhe. (Genesis 24:12-14) Olye a li e ya pomuthima e ta ningi naanaa ngaaka? ORebekka! Dhiladhila owala kutya andola okwi inyenge ngiini ngele okwa li u uvu sho Eliaser ta hokololele yaandjawo ehokololo ndyoka!
(Genesis 24:58) Oyi ithana Rebekka e taa pula: “Owa hala u ye nomulumentu nguka?” Rebekka okwa yamukula a ti: “Eeno, onda hala.”
(Genesis 24:67) Nena Isak okwa fala Rebekka metsali moka yina Sara a li ha kala e ta ningi omukadhi. Isak okwa li e hole Rebekka, noshe mu hupulitha yina.
wp16.3 ep. 14, okat. 6-7
“Eeno, onda hala”
Konima yiiwike, Eliaser okwa li a popi oshinima shoka naAbraham. Okwe e mu pula a ti: “Otashi ningwa ngiini, omukadhona ngele ina hala okuza kaandjawo, e ye huka?” Abraham okwa li e mu yamukula a ti: “Nena owa manguluka megano ndika.” (Genesis 24:39, 41) Megumbo lyaBetuel, omukiintu ngoka Rebekka, omugundjuka, etaloko lye olya li wo li na oshilonga. Eliaser okwa li a nyanyukwa lela sho a pondola moshilonga she, naasho kwa shi okwa li a pula ngele ota vulu okushuna kuKaanan naRebekka nziya ngaashi tashi vulika. Ihe uukwanegumbo waBetuel owa li wa hala wu kale po naye ishewe omasiku omulongo lwaampoka. Hugunina, oya li ya tokola ya ti: “Natu ithane omukadhona, tu pulakene shoka ta ti.” — Genesis 24:57.
Shino osha li nduno oshinima sha simana monkalamwenyo yaRebekka. Okwa li ta ka tya ngiini? Mbela okwa li itee ke shi ninga molwaashoka he nomumwayinamati ye mu etela ohenda, te ke yi indila kutya ye ita ka ya molweendo lwokuya kehala hoka keehe shi ko? Nenge okwa li te ke shi tala ko shili uuthembahenda wokukala e na ombinga miiningwanima mbyoka tayi wilikwa kuJehova? Sho a yamukula oku ulike kutya oku uvite ngiini kombinga yelunduluko lyombaadhilila monkalamwenyo ye, notashi vulika lya li etilithi. Okwa yamukula a ti: “Eeno, onda hala.” — Genesis 24:58.
Konga omaliko mOmbiimbeli
(Genesis 24:19, 20) Sho a mana, okwa ti: “Otandi hugile wo oongamelo dhoye dhi kumwe.” 20 Okwa tile mbala omeya metemba e ta shuna nziya momuthima, a ka tale omeya, sigo a hugile oongamelo dhe adhihe.
“Eeno, onda hala”
Ongulohi yimwe, sho u udha oshuma she, omulumentu omukokele okwe ya kuye ta matuka e mu tsakaneke. Okwe mu lombwele a ti: “Kwatha ndje ndi nwe mo moshuma shoye.” Ka li tuu e mu indile nesimaneko nonombili! Rebekka okwa li e shi wete kutya omulumentu ngoka okwa za kokule. Onkee okwi itsikulula nziya oshuma she kepepe e te mu pe a nwe mo, e ta kumwa, nomeya ngoka oga li ga talala nawa. Okwa li a mono kutya oku na oongamelo omulongo dha lala popepi, netemba lyokunwina kalya li lya tekelwa omeya oongamelo dhi nwe. Okwa li a mono nkene e mu tala nawa nohenda, nokwa li a hala a gandje ngaashi ta vulu. Onkee okwa ti: “Otandi hugile wo oongamelo dhoye dhi kumwe.” — Genesis 24:17-19.
Ndhindhilika kutya Rebekka ina tya owala ota hugile oongamelo adhihe omulongo, ihe okwa ti ote dhi hugile sigo dha kumwa. Ongamelo yimwe ya sa enota, ohayi nu oolita 95! Ngele oongamelo adhihe omulongo odha li dha sa enota, Rebekka okwa li a longo ethimbo olindji iilonga iidhigu. Oshi li ngeyi kutya, oongamelo odha fa dha li inaadhi sa lela enota. Ihe mbela Rebekka okwa li ngaa e shi shi sho a gandja ekwatho? Aawe. Okwa li a halelela okulonga nuudhiginini ngaashi sha pumbiwa a yakule omulumentu ngoka omukokele keehe shi nando onale. Okwa li a taamba ko ekwatho lye. Okwa kala nduno te mu tala nawa sho ta tutu omeya, ha ningi a teke oshuma she ye omeya tega tile metemba lyokunwina. — Genesis 24:20, 21.
wp16.3 ep. 12-13, enyolo lyopevi
“Eeno, onda hala”
Okwa li nokuli kwa toka. Ehokololo itali ti kutya Rebekka okwa li a kala pomuthima ethimbo ele. Itali popi wo kutya yaandjawo oya li ya kotha pethimbo a mana nenge pu na gumwe i ile e mu tale kutya omolwashike iilonga ye tayi kwata ethimbo.
(Genesis 24:65) e ta pula omupiya gwaAbraham ta ti: “Omulumentu ngono te ya e tu tsakaneke melundu, olye?” Omupiya okwa yamukula a ti: “Omwene gwandje.” Rebekka okwa kutha oshisaali she e ta siikile oshipala she.
“Eeno, onda hala”
Lwahugunina, esiku osho lya thiki ndyoka twa popi petameko lyoshitopolwa shika. Sho oongamelo dha taaguluka Kaanan, lyo etango otali ka pa oyana, Rebekka okwa mono omulumentu te ende melundu. Okwa li ta monika ta dhiladhila muule. Otatu lesha mOmbiimbeli kutya: “Okwa londoloka ko kongamelo,” tashi vulika nokuli inaa tegelela yi lale, nokwa pula omupiya a ti: “Omulumentu ngono te ya e tu tsakaneke melundu, olye?” Sho u uvu kutya oIsak, okwi isiikile koshipala noshisaali she. (Genesis 24:62-65) Omolwashike? Anuwa okuninga ngaaka osha li tashi ulike kutya Rebekka okwa simaneka omulumentu ngoka a li ta ka ninga omusamane gwe. Okuulika esimaneko momukalo gwolukeno gu li ngaaka otashi vulika aantu yamwe ye gu tale ko gu li oshinima shonkuluyonale. Ihe uushili owo kutya aantu ayehe, aalumentu naakiintu otaya vulu okwiilonga mo sha meifupipiko lyaRebekka, molwaashoka olye mbela gwomutse inaa hala okukala e na uukwatya mboka uuwanawa?
Elesho lyOmbiimbeli
(Genesis 24:1-21) Abraham okwa li a kulupilila, Omuwa okwe mu yambekele iilonga ye ayihe. 2 Abraham okwa lombwele omupiya gwe omukuluntu, ngoka a li ha tonatele eliko lye alihe, a ti: “Tula oshikaha shoye kohi yetundji lyandje e to gana. 3 Onda hala ndi ku ganithe medhina lyOmuwa, Kalunga kegulu nevi, kutya ino kongela omumwandje omukiintu maakadhona yaantu mbaka Aakaanana. 4 Ou na okuya kevi hoka nda valelwa, u ka kongele Omumwandje Isak omukiintu mokati kezimo lyetu.” 5 Omupiya okwa yamukula a ti: “Otashi ningwa ngiini, omukadhona ngele ina hala okuza kaandjawo, e ye huka? Nandi shune omumwoye kevi hoka wa zile?” 6 Abraham okwa yamukula a ti: “Kotoka, waa shune ko omumwandje! 7 Omuwa, Kalunga komegulu, okwa tembudha ndje maandjatate nomevi lyaandjetu nokwa uvanekele ndje nokugana kutya evi ndika ote li pe oluvalo lwandje. Ote ku tetekelithile omuyengeli gwe, opo u monene omumwandje omukiintu. 8 Omukadhona ngele ina hala okuya nangoye, nena owa manguluka megano ndika. Ihe ino fala ko nando omumwandje nkwiyaka.” 9 Omupiya okwa tula oshikaha she kohi yetundji lyaAbraham, mwene gwe, e ta gana a gwanithe shoka Abraham a ti. 10 Omupiya okwa kutha oongamelo omulongo niinima yi ili noyi ili yondilo meliko lyamwene gwe e ta yi koshilando nkoka kwa kala Nahor, muumbangalantu waMesopotamia. 11 Sho a thiki ko, okwa tsitha oongamelo oongolo pomuthima gu li pondje yoshilando. Okwa li komatango, ethimbo ndyoka aakiintu haa ya okuteka omeya. 12 Okwa galikana a ti: “Omuwa, Kalunga kamwene gwandje Abraham, nena ndjika kwatha ndje, iinima yi ende nawa e to dhiginine euvaneko lyoye we li uvanekele mwene gwandje. 13 Ondi li mpaka pomuthima mpoka aakiintu yomoshilando taa ya okuteka omeya. 14 Otii ka pula gumwe gwomuyo te ti: ‘Kwatha ndje, u endeke oshuma shoye, ndi nwe mo.’ Ngele ota ti: ‘Nwa mo, noongamelo dhoye otandi dhi hugile wo,’ oye na ninge ngoka we mu hogololele omuntu gwoye Isak. Ngele shika tashi ningwa, otandi ka tseya kutya owa dhiginine euvaneko lyoye kumwene gwandje.” 15 Manga omupiya inaa mana okugalikana, ye Rebekka ota thiki nokuli a humbata oshuma she kepepe. Oye omuna gwaBetuel yaNahor, omumwayina gwaAbraham, e mu valelwa komukadhi Milka. 16 Okwa li a shitika, omukadhonalela. Okwa yi momuthima, ta teke oshuma she e ta zi mo. 17 Omupiya okwa yi kuye e ta ti: “Kwatha ndje ndi nwe mo moshuma shoye.” 18 Okwa ti: “Nwa mo, tatekulu,” nokwe endeke mbala oshuma she e shi kwata, manga ta nu. 19 Sho a mana, okwa ti: “Otandi hugile wo oongamelo dhoye dhi kumwe.” 20 Okwa tile mbala omeya metemba e ta shuna nziya momuthima, a ka tale omeya, sigo a hugile oongamelo dhe adhihe. 21 Omulumentu okwa thikama a fa a pugalala ta nongonona omukadhona, a tale ngele Omuwa e mu wilike tuu nondjila yi na elago.
16-22 MAALITSA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | GENESIS 25–26
“Esau ta landitha po uuthemba we wuusheeli”
(Genesis 25:27, 28) Aamati oya koko. Esau okwa ningi omukongo omunene, omulumentu e hole mombuga, ihe Jakob okwa li omumweni e hole pegumbo. 28 Isak okwa hokwa Esau, oshoka okwa li e hole okulya onyama yiiyamakuti, ihe Rebekka okwa hokwa Jakob.
it-1-E ep. 1242
Jakob
Mepingathano naEsau ngoka a li e holike kuhe, ngoka a li omukongo omunene nokuhole mombuga, Jakob okwa popiwa “omukeenashipwe [mOshihebeli, tam] e hole pegumbo.” Okwa li omusita gwiimuna a mwena noha sile iinamwenyo yopegumbo oshimpwiyu nokwa li e holike kuyina noonkondo. (Gen 25:27, 28, yelekanitha NW) Oshitya shOshihebeli tam osha longithwa wo pamwe pwi ili mOmbiimbeli tashi ulike kaantu mboka ya hokiwa kuKalunga. Pashiholelwa, “aadhipagi ohaa tondo omukeenashipwe,” ihe Jehova okwa shilipaleka kutya omuntu “omuyuuki [omukeenashipwe] ota ka kala nonakuyiwa yi na ombili.” (Omayel 29:10; Eps 37:37, yelekanitha NW) Omulumentu omudhiginini Job “okwa li omukeenashipwe [mOshihebeli, tam] nomuyuuki.” — Job 1:1, 8; 2:3.
(Genesis 25:29, 30) Esiku limwe manga Jakob a li a tula po oshigali, Esau okwa zi kuukongo u ulumbwambwa kondjala. 30 Okwa ti kuJakob: “Onde etwa mo kondjala, pe ndje wo moshigali shoye oshitiligane.” (Omolwashoka hi ithanwa Edom.)
(Genesis 25:31-34) Jakob okwa yamukula a ti: “Otandi shi ku pe ashike, ngele oto pe ndje uuthemba woye wuusheeli.” 32 Esau okwa ti: “Eewa! Ngame ote si; uuthemba wuusheeli otau kwatha ndje shike?” 33 Jakob okwa yamukula a ti: “Gana tango kutya oto pe ndje uuthemba woye.” Esau okwa gana e ta pe Jakob uuthemba we wuusheeli. 34 Nena Jakob okwe mu pe oshikwiila noshigali. Okwa li ihe ye e ta nu nokwa zi po. Osho ngaaka Esau a dhini uuthemba we wuusheeli.
Omolwashike tu na okukala hatu pandula?
11 Shiyemateka, yamwe mboka ya popiwa mOmbiimbeli kaya li ya ulike olupandu. Pashiholelwa, nonando Esau okwa li a putudhwa kaavali ye hole noya simaneka Jehova, ka li e na olupandu lwiinima iiyapuki. (Lesha Aahebeli 12:16.) Okwaaha pandula kwe okwe ya ngiini puuyelele? Esau okwa li a landitha po nziya uuthemba we wuusheeli komumwayinamati omushona, Jakob, opo a pewe okayaha koshigali. (Gen. 25:30-34) Lwanima, Esau okwe ki ilya ominwe, omolwetokolo ndyoka a ninga. Ihe ka li e na okugeya, oshoka ka li e na olupandu lwuusheeli we. Onkee ka li a gwana okunyenyeta, sho inaa mona omayambeko guuthemba wuusheeli.
it-1-E ep. 835
Osheeli, Oshiiyelipwa
Pethimbo lyonale osheeli osha li hashi kala sha tundwa megumbo nosha li hashi thigulula po uukwamutse. Osha li wo hashi pewa lwaali iinima yahe. (Deut 21:17) Josef okwa li a kuutumbike aamwayina poshitaafula mpoka ya li taya lile palandulathano lyuukuluntu, okuza kuRuben ngoka a li osheeli. (Gen 43:33) Ihe Ombiimbeli inayi simaneka aluhe osheeli moku shi tumbula tango, uuna tashi ya palandulathano lyokuvalwa. Ondondo yotango olundji oya li hayi pewa ngoka a simana nenge omudhiginini pehala lyosheeli. — Gen 6:10; 1Ondjal 1:28; yelekanitha Gen 11:26, 32; 12:4; tala BIRTHRIGHT; INHERITANCE.
Konga omaliko mOmbiimbeli
(Genesis 25:31-34) Jakob okwa yamukula a ti: “Otandi shi ku pe ashike, ngele oto pe ndje uuthemba woye wuusheeli.” 32 Esau okwa ti: “Eewa! Ngame ote si; uuthemba wuusheeli otau kwatha ndje shike?” 33 Jakob okwa yamukula a ti: “Gana tango kutya oto pe ndje uuthemba woye.” Esau okwa gana e ta pe Jakob uuthemba we wuusheeli. 34 Nena Jakob okwe mu pe oshikwiila noshigali. Okwa li ihe ye e ta nu nokwa zi po. Osho ngaaka Esau a dhini uuthemba we wuusheeli.
(Aahebeli 12:16) Kotokeni, kwaa kale ngoka ta ningi omuholume nomulunde ngaashi Esau, ngoka a landitha po uuthemba we okukala omukuluntu kumukwawo omolwokulya kumwe akuke.
Omapulo ga za kaaleshi
Ngashingeyi natu galukile kAahebeli 12:16, ndjoka tayi ti: “Kotokeni, kwaa kale ngoka ta ningi omuholume nomulunde ngaashi Esau, ngoka a landitha po uuthemba we okukala omukuluntu kumukwawo omolwokulya kumwe akuke.” Oshitsa shini sha li tashi tsuwa omuthindo movelise moka?
Omuyapostoli Paulus ka li ta popi kombinga yoluvalo moka mwa li tamu ka za Mesiasa. Pehala lyaashono, okwa li ta ladhipike Aakriste ye ‘ende moondjila dhu ukilila.’ Kungawo, kaya li taya ka ‘pilamena esilohenda lyaKalunga,’ shoka sha li tashi vulu okuningwa, ngele oya kutha ombinga moluhondelo. (Heb. 12:12-16) Ando oye shi ningile, ando oya kala ngaashi Esau. Esau “ka li a pandula iinima iiyapuki” NW, nokwa li e yi gandja po, omolwiinima kaayi na oshilonga.
Esau okwa li ko pethimbo lyonale, nopoompito dhimwe otashi vulika nokuli a li e na uuthembahenda wokugandja omayambo. (Gen. 8:20, 21; 12:7, 8; Job 1:4, 5) Ihe molwaashono ka li a lenga uusheeli we, okwa li a gandja po uuthembahenda awuhe mboka, omolwokayaha koshigali. Otashi vulika a li a hala okuyanda okumona iihuna, hoka kwa li kwa hunganekwa kutya otaku ka adha oluvalo lwaAbraham. (Gen. 15:13) Esau okwa li wo u ulike kutya okwa lenga iinima mbyoka kaayi na oshilonga noka li a pandula iinima iiyapuki, sho a hokana aakiintu yaali aapagani, mboka ya li ya lulila aavali ye. (Gen. 26:34, 35) Shoka otashi ulike kutya okwa li a yooloka ko kuJakob, ngoka a li a tokola okuhokana omulongeli gwaKalunga kashili. — Gen. 28:6, 7; 29:10-12, 18.
(Genesis 26:7) Aantu sho ye mu pula kombinga yomukadhi, okwa ti, oye omumwayina. Okwa li a tila okuholola kutya oye omukadhi. Okwa dhiladhila kutya aantu mbeyaka otaa vulu oku mu dhipaga, ya kuthe po Rebekka, oshoka okwa li a shitika.
it-2-E ep. 245, okat. 6
Iifundja
Nonando Ombiimbeli itayi popile okufundja, shoka itashi ti kutya omuntu oku na okugandja uuyelele wu li mondjila kaantu mboka inaaya gwana oku wu pewa. Jesus Kristus okwa gandja omayele a ti: “Shoka oshiyapuki inamu shi gandja koombwa, opo dhaa ka galuke e tadhi mu ponokele. Iimona yeni inamu yi umbila iingulu, opo yaa ke yi lyatagule nomakondo gayo.” (Mat 7:6) Nomolwashoka Jesus omathimbo gamwe a li ihaa gandja uuyelele wi ihwapo nenge omayamukulo gomapulo ngoka tashi vulika ge mu fale moshiponga. (Mat 15:1-6; 21:23-27; Joh 7:3-10) Osha yela kutya oshiholelwa shaAbraham, Isak, Rahab naElisa shokwaagandja uuyelele wi ihwa po kaantu mboka ihaaya longe Jehova, otu na oku shi tala ko momukalo gwa faathana. — Gen 12:10-19; ontop 20; 26:1-10; Jos 2:1-6; Jak 2:25; 2Aak 6:11-23.
Elesho lyOmbiimbeli
(Genesis 26:1-18) Oshilongo osha adhika ishewe kondjala yekomba ya fa ndjiyaka ya li ko muuyuni waAbraham. Isak okwa yi kuAbimelek, omukwaniilwa gwAafilisti kuGerar. 2 Omuwa okwi ihololele Isak e ta ti: “Ino ya kuEgipiti; kala mevi ndyoka tandi ku lombwele. 3 Kala muka, notandi kala pamwe nangoye e tandi ku yambeke. Otandi ke ku pa oshilongo shika ashihe noluvalo lwoye. Otandi ka gwanitha euvaneko nde li uvanekele ho Abraham. 4 Otandi ke ku pa oluvalo lu thike poonyothi dhokegulu, notandi ke lu pa oshilongo shika ashihe. Iigwana ayihe otayi ka lalekwa nuuyamba moluvalo lwoye. 5 Otandi ke ku yambeka, oshoka Abraham okwa vulika kungame nokudhiginina iipango yandje ayihe, omautho nomalombwelo gandje agehe.” 6 Isak nokwa kala muGerar. 7 Aantu sho ye mu pula kombinga yomukadhi, okwa ti, oye omumwayina. Okwa li a tila okuholola kutya oye omukadhi. Okwa dhiladhila kutya aantu mbeyaka otaa vulu oku mu dhipaga, ya kuthe po Rebekka, oshoka okwa li a shitika. 8 Isak sho a kala ko ethimbo ele, omukwaniilwa Abimelek okwe entamene mekende lye esiku limwe, nokwa mono Isak ta kwatakwata Rebekka. 9 Abimelek okwi ithana Isak e ta ti: “Nani omuntu omukiintu gwoye: Omolwashike wa tile, oye omumwanyoko?” Isak okwa yamukula a ti: “Onda dhiladhila kutya otandi ka dhipagwa, ngele tandi ti omukadhandje.” 10 Abimelek okwa ti: “Owe tu ningi ngiini? Ando gumwe gwomaantu yandje a lalele namukadhoye, ando we tu tula ondjo.” 11 Abimelek okwa londodha aantu ye ayehe ta ti: “Shaa ngoka ta gumu omulumentu nguka nenge omukadhi, oku na okusa.” 12 Isak okwa kunu oombuto mevi, nomumvo ngoka okwa teya lwethele shi vulithe pekuno, oshoka Omuwa okwe mu yambeke. 13 Okwa tsikile okulikola, sigo a ningi omuyamba omunene. 14 Molwashoka a li e na iigunda oyindji yoonzi noongombe naapiya oyendji, Aafilisti oye mu sile efupa. 15 Oya file po omithima ndhoka aapiya yahe Abraham ya hupile, manga a li e na omwenyo. 16 Nena Abimelek okwa ti kulsak: “Za mo moshilongo shetu. Owa ningi omunankondo u tu vule.” 17 Isak okwa zi ko e ta ka yunga ontanda molusilu lwaGerar, moka a kala ethimbo. 18 Okwa hupulula omithima dha li dha hupwa muuyuni wahe Abraham, ndhoka dha li dha filwa kAafilisti, Abraham sho a si. Isak okwe dhi luku omadhina ngoka ga li ga lukwa kuhe.
23-29 MAALITSA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | GENESIS 27–28
“Jakob ta yambekelwa uuthemba we”
(Genesis 27:6-10) Rebekka okwa ti kuJakob: “Ondu uvu naanaa ho sho ta lombwele Esau ta ti: 7 ‘Etela ndje oshiyamakuti, u shi telekele ndje. Shampa nde shi li, otandi ku yambeke montaneho yOmuwa, manga inaandi sa.’ 8 Ano ngashingeyi, mumwandje, pulakena ndje sho te ti. 9 Inda kiimuna, u kuthe uukombwena uyali wo ondoka, opo ndi teleke iikulya yi holike kuho. 10 Oto yi mu faalele e te ke ku yambeka, manga inaa sa.”
w04-E 4/15 ep. 11, okat. 4-5
Rebekka — Omukiintu omutilikalunga ha katuka oonkatu
Ombiimbeli inayi popya kutya Isak okwa li e shi kutya Esau ota ka longela Jakob. Ihe Rebekka naJakob oya li ye shi kutya Jakob oye a li ta ka yambekwa. Rebekka okwa li a katuka nziya sho u uvu kutya Isak okwa hala okuyambeka Esau sho te ke mu faalela onyama yoshiyamakuti. Shika otashi ulike kutya Rebekka ka li etha po uukwatya wokuninga omatokolo nowuulaadhi, mboka a li e na sho a li omugundjuka. Okwa ‘lombwele’ Jakob e mu etele uukombwena uyali, opo a telekele omusamane gwe iikulya mbyoka e hole. Okwa ti wo kutya ni ifethithe Esau, opo a yambekwe. Ihe Jakob kali e shi zimine. Okwa li ta dhiladhila kutya ngele he okwe shi dhimbulula mo, oti iyetele etulomutima. Rebekka ina pupa ko. Okwa ti: “Etulomutima lyoye nali ye mungame, mumwandje.” Opo nduno, okwa teleke oondya dha dhoga, e ta zaleke Jakob oonguwo dha dhaEsau, e ta ti naye komusamane gwe. — Genesis 27:1-17.
MOmbiimbeli inamu popiwa kutya omolwashike Rebekka a ningi oshinima sha tya ngaaka. Oyendji ihaye shi popile, ihe Ombiimbeli inayi tya sha, naIsak ina tya sha sho a dhimbulula kutya okwa yambeke Jakob pehala lyaEsau. Pehala lyaashono, Isak, okwe mu yambeke owala. (Genesis 27:29; 28:3, 4) Rebekka okwa li e shi kutya Jehova oku uvaneka shike kombinga yoyana. Onkee okwa li a katuka oonkatu, opo a shilipaleke kutya Jakob okwa mona omayambeko ngoka a gwana okupewa. Shika osha li thiluthilu metsokumwe nehalo lyaJehova. — Aaroma 9:6-13.
(Genesis 27:18, 19) Nena Jakob okwa yi kuhe e ta ti: “Tate!” He okwa yamukula a ti: “Ee. Ongoye lye, mentu gwandje?” 19 Jakob okwa yamukula a ti: “Osheeli shoye Esau. Onda ningi, ngaashi wa lombwele ndje. Penduka, u lye onyama ndjoka nde yi ku etele, opo u yambeke ndje.”
w07-E 10/1 ep. 31, okat. 2-3
Omapulo ga za kaaleshi
Ombiimbeli inayi gandja uuyelele awuhe kutya omolwashike Rebekka naJakob ya ningi oshinima shoka, nonando oyu ulika kutya oye shi ningi ombadhilila. Natu ndhindhilike kutya Oohapu dhaKalunga inadhi popila nenge inadhi pangula oshinima shoka Rebekka naJakob ya ningi noitadhi popile iifundja niineya. Ihe Ombiimbeli oya gandja uuyelele kombinga yaashoka sha kwatelwa mo monkalo ndjika.
Shotango, ehokololo olya popya sha yela kutya Jakob oye a li ta ka yambekwa kuhe, ihe ke shi Esau. Petameko, Jakob okwa li a landa uuthemba wuusheeli komukwanambwiyu omukwawo ngoka a li kee na olupandu. Okwe wu landitha po noshigali molwaashoka okwa li a sa ondjala. Esau okwa li a “dhini uuthemba we wuusheeli.” (Genesis 25:29-34) Onkee ano, sho Jakob a yi kuhe, okwa li ta ka yambekelwa uuthemba mboka oye e na oku wu pewa.
(Genesis 27:27-29) Sho a hedha ko oku mu thipa komilungu, Isak okwa nika ko ezimba lyoonguwo dhe, onkee okwe mu yambeke. Okwa ti: “Ezimba ewanawa lyomumwandje olya fa ezimba lyelundu ndyoka lya yambekwa kOmuwa. 28 Kalunga ne ku pe oomume dhomegulu nevi lyo ondoka! Ne ku pe eloolo lyiilya nolyomaviinu. 29 Iigwana nayi ku longele, naantu naye ku inyongamene. Pangela mokati kaanezimo lyoye, oluvalo lwanyoko nalu ku inyongamene. Oomboka taye ku tula omutima, naa tulwe omutima; naamboka taye ku laleke nuuyamba, naa lalekwe nuuyamba.”
it-1-E ep. 341, okat. 6
Eyambeko
Pethimbo lyonale aasamane manga inaaya sa, olundji oya li haya yambeke oyanamati. Oshinima shoka osha li sha simana lela nosha li sha lengwa noonkondo. Nomolwaasho Isak a li a yambeke Jakob, oshoka okwa li ta dhiladhila kutya osheeli she, Esau. Isak okwa li a popya kutya okwa hokwa Jakob nokwa halelela oku mu yambeka pehala lyaEsau, nopwaana omalimbililo okwa li i indile Jehova a yambeke Jakob, oshoka okwa li a kulupa, nomeho ge oga tsika. (Gen 27:1-4, 23-29; 28:1, 6; Heb 11:20; 12:16, 17) Konima Isak okwa li e shi dhimbulula mo e ta gwedha ko komayambeko. (Gen 28:1-4) Manga inaa sa, Jakob okwa yambeke tango oyanamati yaJosef yaali, opo nduno ta yambeke oyanamati. (Gen 48:9, 20; 49:1-28; Heb 11:21) Sha faathana, manga Moses inaa sa, okwa li a yambeke oshigwana ashihe shaIsraeli. (Deut 33:1) Moonkalo adhihe ndhoka, iizemo otayi ulike kutya oya li ya popi pahunganeko. Poompito dhimwe, omuntu ngoka ta yambeke gumwe okwa li ha tenteke oshikaha she komutse gwaangoka ta yambeke. — Gen 48:13, 14.
Konga omaliko mOmbiimbeli
(Genesis 27:46–28:2) Rebekka okwa lombwele Isak a ti: “Omwenyo gwandje ogwa vulithwa kaakiintu mbaka yaEsau aakwiilongo. Jakob ngele ota ka hokana ishewe aakadhona mbaka Aaheti, otandi si owala.”
28 Isak okwi ithana Jakob e te mu laleke ta ti: “Ino hokana omukadhona Omukaanani. 2 Inda kuMesopotamia, kaandjahokulu Betuel, u hokane gumwe gwomaana yahokulu Laban.
Iinima mbyoka tayi ku kwathele opo u popye nakuume koye kopandjokana
Mbela Isak naRebekka oya li ngaa haya kundathana? Konima sho omwanamati gwawo Esau a li a hokana aakadhona yaali Aaheti, megumbo omwa li mwa holoka uupyakadhi wa kwata miiti. Rebekka okwa li ‘a lombwele’ Isak a ti: “Omwenyo gwandje ogwa vulithwa kaakiintu mbaka yaEsau aakwiilongo. Jakob [ngoka omushona] ngele ota ka hokana ishewe aakadhona mbaka Aaheti, otandi si owala.” (Genesis 26:34; 27:46) Osha yela kutya Rebekka okwa li a popi shu ukilila shoka a li ti ipula nasho.
Isak okwa li a lombwele Jakob, ngoka omukwanambwiyu naEsau, opo kaa hokane nando ogumwe gwomaakadhona Aakanaan. (Genesis 28:1, 2) Rebekka oshinima okwa li e shi popi sha yela nawa. Aaihokani mbaka oya li ye shi pondola okupopya oshinima shoka sha li shiyemateka muukwanegumbo wawo noye tu tulile po oshiholelwa oshiwanawa kunena. Ihe oshike shi na okuningwa po ngele aaihokani itaya tsu kumwe moshinima shontumba?
(Genesis 28:12, 13) Okwa yaguma e wete oshilondelo sha za pevi sha tsa megulu, naayengeli taa londo notaa kuluka ye li kusho. 13 Omuwa mwene oku li kondungu yasho e ta ti kuye: “Ongame Omuwa, Kalunga kaAbraham nalsak. Evi ndika mpoka wa lala, otandi li ku pe noluvalo lwoye.
Omanenedhiladhilo okuza membo lyaGenesis — II
28:12, 13 — Ondjodhi yaJakob yi na ko nasha ‘noshilondelo’ oya li tayi ti shike? “Oshilondelo” shika, shoka tashi vulika sha li sha fa oshinduwa shomamanya tagi itumbu pombanda, otashi ulike kutya pokati kevi negulu opwa li pu na ekwatathano. Okulonda kusho nokukuluka ko kwaayengeli yaKalunga oku ulike kutya ohaya yakula momukalo gwontumba gwa simana pokati kaJehova naantu mboka a hokwa. — Johannes 1:51.
Elesho lyOmbiimbeli
(Genesis 27:1-23) Isak okwa li a kulupa, nomeho ge oga tsika. Okwi ithana osheeli she Esau e ta ti kuye: “Mentu gwandje.” Esau okwa ti: “Tate.” 2 Isak okwa ti: “Ou wete kutya onda kulupa nondi li pokusa. 3 Kutha ano uuta woye niikuti, u ye mokuti u dhipagele ndje oshiyamakuti. 4 Telekela ndje oondya dha dhoga, ndhoka ndi hole, u dhi etele ndje. Shampa nde dhi li, otandi ke ku yambeka, manga inaandi sa.” 5 Isak sho a li ta lombwele Esau, ye Rebekka okwa pulakena. Esau sho a yi kuukongo, 6 Rebekka okwa ti kuJakob: “Ondu uvu naanaa ho sho ta lombwele Esau ta ti: 7 ‘Etela ndje oshiyamakuti, u shi telekele ndje. Shampa nde shi li, otandi ku yambeke montaneho yOmuwa, manga inaandi sa.’ 8 Ano ngashingeyi, mumwandje, pulakena ndje sho te ti. 9 Inda kiimuna, u kuthe uukombwena uyali wo ondoka, opo ndi teleke iikulya yi holike kuho. 10 Oto yi mu faalele e te ke ku yambeka, manga inaa sa.” 11 Ihe Jakob okwa ti kuyina: “Ou shi shi kutya Esau oku na olufufu, manga ngame ndaa lu na. 12 Pamwe tate ota pampadhala ndje e ta dhimbulula kutya otandi mu kotokele. Pamukalo nguka otandi iyetele etulomutima, hayambeko.” 13 Yina okwa yamukula: “Etulomutima lyoye nali ye mungame, mumwandje. Ninga owala shoka tandi ti. Inda, u ka talele ndje uukombwena.” 14 Jakob okwa yi e ke u tale, e te u etele yina, yina nokwe u teleke oondya dha dhoga, ndhoka he e dhi hole. 15 Nena okwa kutha oonguwo dhaEsau oombwanawa, ndhoka e dhi pungula megumbo, e te dhi zaleke Jakob. 16 Okwe mu zaleke uupa wiikombo komaako nomothingo ye yaa na olufufu. 17 Okwe mu pe iikulya ya dhoga pamwe noshikwiila shoka a ninga. 18 Nena Jakob okwa yi kuhe e ta ti: “Tate!” He okwa yamukula a ti: “Ee. Ongoye lye, mentu gwandje?” 19 Jakob okwa yamukula a ti: “Osheeli shoye Esau. Onda ningi, ngaashi wa lombwele ndje. Penduka, u lye onyama ndjoka nde yi ku etele, opo u yambeke ndje.” 20 Isak okwa ti: “Mentu gwandje, owe endelele ngiini oku shi mona?” Jakob okwa yamukula a ti: “Omuwa, Kalunga koye, okwa kwatha ndje, ndi shi mone.” 21 Isak okwa ti ku Jakob: “Hedha ko, opo ndi ku pampadhale. Ongoye ngaa shili omumwandje Esau?” 22 Jakob okwa hedha kuhe, ngoka e mu pampadhala e ta ti: “Ewi olyaJakob, ihe iikaha oyaEsau.” 23 Ina dhimbulula Jakob, oshoka omaako ge ga li ge na olufufu ga fa gaEsau. Opo a ale e mu yambeke,
30 MAALITSA–5 APILILI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | GENESIS 29–30
“Jakob ta hokana”
(Genesis 29:18-20) Jakob okwa li e hole Rakel nokwa ti: “Otandi ku longele omimvo heyali, ngele oto zimine ndje, ndi hokane Rakel.” 19 Laban okwa yamukula a ti: “Oku mu ku pa oku vule oku mu gandja komuntu gulwe; kala pungame.” 20 Jakob okwa longo omimvo heyali, opo a pewe Rakel, nomimvo ndhoka odha li dha fa kuye omasiku gowala omashona ga piti po, oshoka okwa li e mu hole.
w03-E 10/15 ep. 29, okat. 6
Jakob okwa li a lenga ekwatathano lye naJehova
Okuyalekwa okwa li kwa kwatela mo okugandja iigonda kuyaandjamukadhona. Konima, mOmpango yaMoses omwa li mwa tulwa ompango opo omukadhona ngoka a kwatwa onkonga a futwe iimaliwa iisiliveli omilongo ntano. Omulongwantu Gordon Wenham ota ti kutya “iigonda mbyoka oya li oyindji unene,” ihe oyindji oya li “iishona lela.” (Deuteronomium 22:28, 29) Jakob kali ta vulu oku yi futa. Okwa li a tokola a longele Laban omimvo heyali. “Aaniilonga yopakathimbo oya li haya futwa etata nenge osekeli yimwe komwedhi muBabiloni shonale” (okuza poosekeli 42 sigo 84 muule womimvo heyali komutse) Wenham okwa tsikile ko ta ti: “Jakob okwa li a pe Laban iigonda oyindji lela opo e mu pe Rakel.” Laban okwa taamba ko iigonda mbyoka. — Genesis 29:19.
(Genesis 29:21-26) Nena Jakob okwa ti kuLaban: “Ethimbo lya thiki; pe ndje omukiintu gwandje, ndi mu hokane.” 22 Laban okwa hanga ohango e ta hiya ayehe. 23 Ihe uusiku mbwiyaka Jakob a li e na okupewa Rakel, Laban okwa kutha Lea e te mu pe Jakob, naJakob okwa lala naye. 24 (Laban okwa gandja omupika gwe omukadhona Silpa, a ninge omudhike gwaLea.) 25 Ongula sho kwa shi, Jakob okwa mono kutya nani omuntu oLea. Okwa yi kuLaban e ta ti: “Omolwashike wa ningi ndje ngeyi? Ngame onda longo, ndi pewe Rakel. Omolwashike wa kotokele ndje?” 26 Laban okwa yamukula: “Kagu shi omukalo gwoshilongo shetu okugandja omunona a hokanwe tango, manga omukuluntu e li po.
w07-E 10/1 ep. 8-9
Aamwayinakadhona ya yemata mboka “ya dhike po egumbo lyaIsrael”
Mbela Lea okwa li a ningi ompangela a kengelele Jakob? Nenge okwa li te shi ningi molwaashono e na okuvulika kuhe? Ye Rakel okwa li peni? Okwa li ngaa e shi shoka tashi ningwa? Ngele osho okwa li u uvite ngiini? Nenge okwa li itaa ka vulika kuhe ngoka e na oshipango? MOmbiimbeli kamu na omayamukulo gomapulo ngoka. Kutya nduno Lea naRakel oya li ya dhiladhila shike kombinga yasho, ompangela ndjoka oya ka geyitha Jakob. Jakob kali a nyenyetele oyanakadhona mboka yaLaban, ihe oLaban sho a ti: “Ngame onda longo, ndi pewe Rakel. Omolwashike wa kotokele ndje?” Laban okwe mu yamukula ngiini? Okwa ti: “Kagu shi omukalo gwoshilongo shetu okugandja omunona a hokanwe tango, manga omukuluntu e li po. Tegelela owala, omasiku gohango ga kuke, notandi ke ku pa Rakel, ngele oto ka longela ndje ishewe omimvo omikwawo heyali.” (Genesis 29:25-27) Kungawo, Jakob okwa li a ningithwa a ye mondjokana yombanda ndjoka ya li tayi ka eta ondumbo.
it-2-E ep. 341, okat. 3
Ondjokana
Oshituthi. Nonando aantu kaya li haya hokanithwa kaahokanithi, muIsraeli omwa li hamu ningwa iituthi yoohango tayi nyanyudha. Mesiku lyohango, omufuko gwomukadhona okwa li hi iyopaleke nawa. Tango okwa li hi iyogo e ti igwayeke omagadhi ga nika nawa. (Yelekanitha Rut 3:3; Hes 23:40) Omathimbo gamwe okwa li ha kwathelwa kiinkumbi ye, oku mu zaleka epaya, onguwo ontokele nolundji okwa li ha zalekwa omapaya ga nyonyombwa gi ikolelela kiiniwe mbyoka e na. (Jer 2:32; Eh 19:7, 8; Eps 45:13, 14) Okwa li hi izaleke iimona niikwamalyenge, ngele okwa li ta vulu oku yi imonena (Jes 49:18; 61:10; Eh 21:2), opo nduno okwa li hi izaleke ewiiwili, lya za komutse sigo okomagulu. (Jes 3:19, 23) Shoka osha li sha ningitha Laban a kengelele nuupu Jakob sho e mu pe Lea pehala lya Rakel. (Gen 29:23, 25) Rebekka okwa li i isiikile komutse sho a tsakanene naIsak. (Gen 24:65, yelekanitha NW) Okwiisikila komutse osha li hashi ulike kutya omuhokanwa oku li mepangelo lyaangoka te mu hokana. — 1Kor 11:5, 10.
(Genesis 29:27, 28) Tegelela owala, omasiku gohango ga kuke, notandi ke ku pa Rakel, ngele oto ka longela ndje ishewe omimvo omikwawo heyali.” 28 Jakob okwa zimine, nomasiku gohango sho ga kuka, Laban okwe mu pe omwana Rakel, a ninge omukadhi.
Konga omaliko mOmbiimbeli
(Genesis 30:3) Rakel okwa ti: “Omudhike gwandje Bilha oye nguka. Lala naye, opo a valele ndje omunona poongolo dhandje. Pamukalo nguka ote vulu okuninga omuvali molwe.”
it-1-E ep. 50
Okwiikongela okanona paveta
Rakel naLea oya li ya tala ko aanona mboka ya valwa komusamane gwawo Jakob naadhike yawo kutya oyanamati, ya ‘valelwa poongolo dhawo.’ (Gen 30:3-8, 12, 13, 24) Aanona mbaka oya li ya pewa uuthiga ya fa mboka ya valwa kaakulukadhi yaJakob mboka ya hokanwa paveta. Molwaashoka aanona mboka oya li ya valwa kuJakob naadhike yaakulukadhi ye, Rakel naLea oya li ye na uuthemba wokukala naanona mboka onga yawo yene.
(Genesis 30:14, 15) Pethimbo lyeteyo lyiilya Ruben okwa yi kelundu e ti itsu iiyimati yohole, mbyoka e eta kuyina Lea. Rakel okwa ti kuLea: “Pe ndje mo wo miiyimati yomumwoye yohole.” 15 Lea okwa yamukula a ti: “Inashi gwana nani, sho wa yugu ndje omusamane gwandje? Ngashingeyi owa hala ishewe u kuthe po iiyimati yomumwandje yohole.” Rakel okwa ti: “Ngele oto pe ndje iiyimati yomumwoye yohole, oto ka lala uusiku wonena naJakob.”
Omanenedhiladhilo okuza membo lyaGenesis — II
30:14, 15 — Omolwashike Rakel e etha po ompito yokulala nomusamane gwe moku yi landakanitha po niiyimati yohole? Momathimbo gonale, oshimeno shiiyimati yohole osha li hashi longithwa okuninga omiti dhokukothitha nodhokukeelela nenge dhokukodheka oshitheta. Okwa li wo kwi itaalwa kutya iiyimati mbyoka oyi na oonkondo okupendutha ehalo lyopamilalo nokukwathela aantu ya kale haya vala nenge ya ninge etegelelo. (Ondjimbolela 7:13) Nonando Ombiimbeli inayi holola shoka shi inyengitha Rakel opo a gandje po ompito yokulala nomusamane gwe, otashi vulika a li a dhiladhila kutya iiyimati yohole otayi ke mu kwatha a ninge etegelelo nokuhulitha po okukala kwe a dhinika sho ihaa vala. Ihe opwa li pwa piti oomvula dhontumba manga Jehova inee ‘mu pa oluvalo.’ — Genesis 30:22-24.
Elesho lyOmbiimbeli
(Genesis 30:1-21) Ihe Rakel ina valela Jakob aanona. Okwa sile omumwayina efupa e ta ti kuJakob: “Valitha ndje aanona, ote ningi ndi se.” 2 Jakob okwa geele Rakel e ta ti: “Ongame Kalunga ngoka e ku keelele oluvalo?” 3 Rakel okwa ti: “Omudhike gwandje Bilha oye nguka. Lala naye, opo a valele ndje omunona poongolo dhandje. Pamukalo nguka ote vulu okuninga omuvali molwe.” 4 Okwa gandja Bilha komulume e ta lala naye. 5 Bilha okwa ningi omusimba eta valele Jakob omumati. 6 Rakel okwa ti: “Kalunga okwa tokola ndje nawa. Oku uvu egalikano lyandje e ta pe ndje omumati.” Okwe mu luku Dan. 7 Bilha okwa ningi omusimba ishewe e ta valele Jakob omumati. 8 Rakel okwa ti: “Onda kondjo olugodhi olunene nomumwameme, ihe onda sindana.” Okwe mu luku Naftali. 9 Lea sho a dhimbulula kutya nani ita vala we, okwa gandja omudhike gwe Silpa ku Jakob, a ninge omukadhi. 10 Silpa okwa valele Jakob omumati. 11 Lea okwa ti: “Nda ningi elago,” nokwe mu luku Gad. 12 Silpa okwa valele Jakob ishewe omumati. 13 Lea okwa ti: “Ngame omunelago ngiini! Ngashingeyi aakulukadhi otaa ka ithana ndje omunelago.” Nokwe mu luku Aser. 14 Pethimbo lyeteyo lyiilya Reuben okwa yi kelundu e ti itsu iiyimati yohole, mbyoka e eta kuyina Lea. Rakel okwa ti kuLea: “Pe ndje mo wo miiyimati yomumwoye yohole.” 15 Lea okwa yamukula a ti: “Inashi gwana nani, sho wa yugu ndje omusamane gwandje? Ngashingeyi owa hala ishewe u kuthe po iiyimati yomumwandje yohole.” Rakel okwa ti: “Ngele oto pe ndje iiyimati yomumwoye yohole, oto ka lala uusiku wonena naJakob.” 16 Jakob sho a galuka kepya lye ongulohi, Lea okwe ke mu tsakaneka ta ti: “Nena onde ku futa iiyimati yomumwandje yohole, ila kungame.” Oye nokwa lala naye uusiku tuu mboka. 17 Kalunga okwa yamukula egalikano lyaLea. Okwa ningi omusimba e ta valele Jakob omumati omutitano. 18 Lea okwa ti: “Kalunga okwa futu ndje, oshoka onda gandja omupika gwandje komusamane gwandje.” Oye okwe mu luku Issaskar. 19 Lea okwa ningi omusimba ishewe e ta valele Jakob omumati omutihamano. 20 Lea okwa ti: “Kalunga okwa pe ndje omagano omawanawa. Ngashingeyi omusamane gwandje ota taamba ndje, oshoka onde mu valele aamati yahamano.” Oye okwe mu luku Sebulon. 21 Konima yaambika okwa vala omukadhona e te mu luku Dina.