Iileshomwa moka mwa za omayamukulo gomapulo ngoka ge li mokafo Onkalamwenyo yopaKriste niilonga yetu yokuuvitha
13-19 APILILI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | GENESIS 31
“Jakob naLaban taya ningi ehangano lyombili”
(Genesis 31:44-46) Ondi ilongekidha okuhangana nangoye. Natu ninge ondumba yomamanya, yi ninge onzapo yehangano lyetu.” 45 Jakob okwa kutha emanya e te li dhike, li ninge endhindhiliko. 46 Jakob okwa lombwele aantu ye, ya ndumbile omamanya ondumba. Sho ye shi ningi, oya lile po pondumba.
it-1-E ep. 883, okat. 1
Galed
Jakob naLaban oya kandula po nombili okwaauvathana hoka kwa li pokati kawo, sho ya dhike ehangano. Jakob okwa ningi endhindhilikomanya e ta lombwele “aantu” ye ya ninge ondumba yomamanya tashi vulika ya fa oshitaafula, hoka ya lile iikulya yehangano ndyoka ya ningi. Konima yaashono, Laban ehala ndyoka okwe li lukile ondumba ndjoka yomamanya edhina lyOshiaramea (lyOshisiria) “Jegar Sahaduta,” ihe Jakob okwe li luku edhina lya faathana “Galed” mOshihebeli. Laban okwa ti: ‘Ondumba ndjika yomamanya [Heb., gal], onzapo [Heb., ʽedh] yehangano lyetu.’ (Gen 31:44-48) Ondumba ndjoka (nendhindhilikomanya) oya li tayi gandja uunzapo kwaamboka taya ende po kutya, Laban naJakob oya ninga ehangano lyombili. Ngaashi naanaa ovelise 49 tayi ti, “Mispa” (oshitya shOshihebeli shoka tashi ti “Oshungolangelo”) otashi ulike kutya Jakob naLaban oya li ya zimine ya kaleke po ombili pokati komaukwanegumbo gawo. (Gen 31:50-53) Poompito dhilwe omandhindhilikomanya oga li ga longithwa ge li oonzapo. — Jos 4:4-7; 24:25-27.
(Genesis 31:47-50) Laban okwe li luku Jegar Sahaduta, manga Jakob e li luka Galed. 48 Laban okwa lombwele Jakob a ti: “Ondumba ndjika yomamanya oyo edhimbulutho lyetu atuhe yaali.” Omolwashoka ehala ndyoka olya lukwa Galed. 49 Laban okwa ti ishewe: “Omuwa ne tu tonatele, sho tatu topoka.” Onkee ehala olya lukwa Mispa. 50 Laban okwa tsikile a ti: “Ngele oto ningi aamwandje nayi nenge to hokana aakiintu yalwe, manga ndaaye shi shi, dhimbulukwa kutya Kalunga okwe tu tonatela.”
it-2-E ep. 1172
Mispa (Oshungolangelo)
Ondumba yomamanya ndjoka ya li ya ningwa kuJakob okwa li e yi luku Galed (shoka tashi ti “ondhimbulutho yondumba yomamanya”) nosho wo “Mispa.” Opo nduno Laban okwa ti: “Omuwa ne tu tonatele, sho tatu topoka.” (Gen 31:45-49) Ondumba ndjoka oya li tayi ulike kutya Jehova okwa tala ngele Jakob naLaban oya dhiginina ehangano lyawo lyombili.
(Genesis 31:51-53) Laban okwa ti natango kuJakob: “Mpaka ope na ondumba yomamanya naampaka ope na endhindhilikomanya nde li dhike pokati ketu nangoye. 52 Ondumba ndjika nendhindhilikomanya ndika nayi kale onzapo okudhimbulutha ndje, ndaa konde omamanya ngaka, ndi ku matukile. Onzapo ndjika nayi ku dhimbuluthe wo, waa konde omamanya ngaka, u matukile ndje. 53 Kalunga kaAbraham naKalunga kaNahor na tokole pokati ketu.” Jakob okwa gana medhina lyaKalunga ngoka he Isak ha tila, a gwanithe euvaneko ndika.
Konga omaliko mOmbiimbeli
(Genesis 31:19) Laban okwa adhika a ka kulula oonzi dhe. Manga a li hoka, Rakel okwa yaka po iimenka yomegumbo lyahe.
it-2-E ep. 1087-1088
Iimenka
Iinima mbyoka ya li yi itsuwa kaalafululi muMesopotamia nomiitopolwa mbyoka yi li popepi nasho, otayi ulike kutya iimenka oya li hayi koleke kutya olye ta ka thigulula uuthiga wezimo. Shi ikolelela kuuyelele wumwe wu li koshipelende shemanya sha adhika muNuzi, okukala niimenka yomegumbo okwa li haku pitike oshitenya shomumati shi ye kompangu nokupula shi pewe uuthiga wahemweno ngoka a sa. (Ancient Near Eastern Texts, lya nyolululwa ku J. Pritchard, 1974, ep. 219, 220 nenyolo lyopevi 51) Otashi vulika Rakel a li ta dhiladhila kutya oshi li pauyuki sho a kutha po iimenka mbyoka molwaashoka he okwa kengelela omusamane gwe Jakob. (Yelekanitha Gen 31:14-16) Iimenka mbyoka oya li ya simana ngele tashi ya pokuthigulula, molwaashoka oya li hayi pe omuntu uuthemba woku shi ninga, sho osho Laban a li lela a si oshimpwiyu e yi mone, sigo nokuli a kutha yaandjawo e taya landula Jakob oshinano shuule womasiku gaheyali. (Gen 31:19-30) Jakob kali e shi ngele Rakel oye e na iimenka mbyoka (Gen 31:32) nokapu na shoka tashi ulike kutya Jakob okwa li a kambadhala e yi longithe, opo a pewe uuthiga woyana yaLaban. Jakob kali e na ekwatathano niimenka. Oya li nokuli tayi ka fumvikwa mumwe niikalunga ayihe mbyoka Jakob a li a pula yaandjawo ye mu pe e ke yi fumvike momwandi popepi naShekem. — Gen 35:1-4.
(Genesis 31:41, 42) Osho sha li omimvo ndhoka omilongo mbali, sho nda kalele pungoye. Omimvo omulongo nane onde ku longelele aakadhona yoye yaali, nomimvo hamano iimuna. Nando ongeyi, owa lundulula ondjambi yandje lwomulongo. 42 Ando Kalunga kootate, Kalunga kaAbraham nalsak, ina kala pungame, ando wa shunitha ndje iikaha yowala. Ihe Kalunga okwa mono uudhigu wandje niilonga mbyoka nda ningi, nuusiku wa zi ko okwa pangula shoka shu uka.”
(1 Petrus 2:18) Aalelwa, vulikeni kooyene yeni ne mu ya simaneke. Inamu vulika owala kwaamboka aawanawa naanambili, ihe nokumboka wo ye na onyanya.
Jehova oye egameno lyetu
8 Sho Jakob a thiki muHaran, hekulu Laban okwa li e mu taamba ko nombili nokonima okwa li e mu pe Lea naRakel ya ninge aakulukadhi ye. Ihe momukokomoko gwethimbo lyontumba, Laban okwa li a kambadhala okulongitha Jakob nokwa li a lundulula ondjambi ye lwiikando omulongo. (Gen. 31:41, 42) Ihe Jakob okwa li i idhidhimikile okwaanuuyuuki huka nokwa li i inekela kutya Jehova ota ka tsikila noku mu sila oshimpwiyu naJehova osho tuu a li a ningi shili! Pethimbo mpoka sho Kalunga a li a lombwele Jakob a shune kuKaanan, tatekulululwa ngoka okwa li e na “iimuna oyindji, aapika, oongamelo nuusino.” (Gen. 30:43) Jakob okwa li a pandula noonkondo nokwa li a galikana a ti: “Inandi opalela esilohenda lyoye nuudhiginini woye we u ulukile ndje, ngame omuntu gwoye. Onda tokolele Jordan ndi li iikaha yowala, eeno, ondhimbo ayike nda li ndi yi na, ihe nena onda galuka ndi na oongundu mbali.” — Gen. 32:10.
Elesho lyOmbiimbeli
(Genesis 31:1-18) Jakob okwa kundana kutya aana yaLaban aamati otaa ti: “Jakob okwa kutha po iinima yatate ayihe. Uuyamba we auhe owatate.” 2 Sho a tala oshipala shaLaban, kasha li sha fa ohela nuunambo, sho a li e na ombili. 3 Omuwa okwa lombwele Jakob a ti: “Shuna koshilongo shooho nokaakweni, otandi kala pamwe nangoye.” 4 Jakob okwa tumine Rakel naLea elaka, ya ye kuye kiimuna kelundu. 5 Okwa ti kuyo: “Sho nda tala ho, ke na ombili nangame, ngaashi ha kala shito, ihe Kalunga katate oku li pungame. 6 Ne amuhe omu shi shi, nkene nda longele ho noonkondo dhandje adhihe. 7 Ndele okwa kotokele ndje nokulundulula ondjambi yandje lwomulongo. Ihe Kalunga ine mu pitika, a monithe ndje oshiponga. 8 Shampa Laban a ti: ‘Iikombo yuutotono otayi ka ninga ondjambi yoye,’ Iikombo ayihe otayi vala owala uukombwena wuutotono. Uuna ta ti: ‘Iikombo yiiyala otayi ka ninga ondjambi yoye,’ iikombo ayihe otayi vala uukombwena wiiyala. 9 Kalunga okwa kutha ho iimuna e te yi pe ndje. 10 Pethimbo lyeepepelo lyiimuna onda yaguma ndi wete iikombo iitsezi mbyoka ya li tayi epepele, ya li yi na iiyala, iimbathi nuutotono. 11 Omuyengeli gwaKalunga okwa lombwele ndje mondjodhi a ti: ‘Jakob!’ Onda yamukula: ‘Ee.’ 12 Okwa tsikile a ti: ‘Tala ko, iikombo ayihe iitsezi mbyoka tayi epepele, oyo oyi na iiyala, iimbathi nuutotono. Otandi ningi ngeyi, oshoka ondi wete Laban shoka te ku ningile. 13 Ongame Kalunga ngoka nde ku ihololele puBetel, hoka wa yapula emanya li ninge endhindhiliko, sho wa tilile ko omagadhi gooholivi nowa ganene ndje. Ngashingeyi thikama, u shune kevi lyaandjeni hoka wa valelwa.’” 14 Rakel naLea oya yamukula Jakob ya ti: “Tse katu na we uuthiga washa putate. 15 Ote tu ngwandjagula twa fa aayeni. Okwe tu landitha po nokwa hepitha owala iimaliwa mbyoka a futa molwetu. 16 Eliko alihe ndika Kalunga e li kutha tate, olyetu nolyaana yetu. Ninga ano shoka Kalunga e ku lombwele.” 17 Jakob okwa londeke oyana naakadhi koongamelo, 18 e ta faalele iimuna ye ayihe naashihe shoka a likola muMesopotamia. Osho a zi po, a ka shune kuhe Isak kevi lyaKaanan.
20-26 APILILI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | GENESIS 32–33
“Oto kondjo ngaa wu yambekwe?”
(Genesis 32:24) Jakob okwa kala konima oye awike. Nena omulumentu okwe ya e ta kondjo naye, sigo eluwa lya tende.
w03-E 8/15 ep. 25, okat. 3
Oto kongo ngaa Jehova wa mana mo?
MOmbiimbeli omu na iiholelwa oyindji yaambyoka ya li ya ningi oonkambadhala dha mana mo ya konge Jehova. Gumwe gwomuyo oJakob, ngoka a li a kondjo noonkondo adhihe nomuyengeli ngoka a li a zala olutu lwopantu sigo eluwa lya tende. Sho a kondjo naye, Jakob okwa lukwa Israel (Omukondji naKalunga) molwaashoka okwa li a “kondjo” nenge “a tsikile” “i idhidhimikile” okukondja naKalunga. Omuyengeli ngoka okwa li e mu yambeke, omolwoonkambadhala dhe dha mana mo. — Genesis 32:24-30.
(Genesis 32:25, 26) Omulumentu sho a dhimbulula kutya nani ite mu sindi molugodhi, okwa ngwamuna Jakob monto, oyo noya dhamuka. 26 Omulumentu okwa ti: “Etha ndje, ndi ye, eluwa otali tende.” Jakob okwa yamukula a ti: “Itandi ku etha, manga inoo yambeka ndje.”
it-2-E ep. 190
Oshilema, Uulema
Uulema waJakob. Sho Jakob a li e na omimvo 97, oshikando shimwe okwa li a kondjo uusiku awuhe nomuyengeli gwaKalunga ngoka a li a zala olutu lwopantu. Okwa sindi omuyengeli ngoka mokukala inee mu etha sigo e mu yambeke. Sho taya kondjo, omuyengeli okwa ngwamuna Jakob monto, oyo noya dhamuka. Shoka osha ningitha Jakob a kale ta ende ta tina. (Gen 32:24-32; Hos 12:2-4) Konima yaashono, omuyengeli okwa li e mu lombwele a ti kutya nonando ‘okwa kondjo naKalunga [nomuyengeli gwaKalunga] nonaantu nokwa sindana,’ ina sinda lelalela omuyengeli ngoka omunankondo gwaKalunga. Kalunga oye owala e shi ningi nelalakano nokwa pitike Jakob a kondje nomuyengeli, opo a ulike kutya Jakob okwa li a hala lela a yambekwe kuKalunga.
(Genesis 32:27, 28) Omulumentu okwe mu pula a ti: “Ongoye lye ano?” Oye okwa ti: “Ongame Jakob.” 28 Omulumentu okwa ti: “Edhina lyoye itali kala we Jakob. Sho wa kondjo naKalunga nonaantu nowa sindana, onkee edhina lyoye olsrael.”
it-1-E ep. 1228
Israel
1. Edhina ndyoka Jakob a li a pewa kuKalunga sho e na omimvo 97. Osha li ethimbo lyuusiku sho Jakob a ta taaguluka omulonga Jabbok a ka tsakaneke omumwayinamati Esau, a li a tameke okukondja nomulumentu ngoka a li omuyengeli. Molwaashoka Jakob okwa li i idhidhimike mokukondja, edhina lye olya lundululwa e ta li ningi Israel li li endhindhiliko kutya okwa yambekwa kuKalunga. Opo a kale ta dhimbulukwa iiningwanima mbyoka, ehala ndyoka okwe li luku Penuel. (Gen 32:22-31; tala JACOB No. 1.) Konima, puBetel Kalunga okwa li e shi koleke kutya edhina lye olya lunduluka, nokuza mpono sigo eso lye, Jakob okwa kala hi ithanwa Israel. (Gen 35:10, 15; 50:2; 1Ondjal 1:34) Edhina Israel olya holoka mOmbiimbeli iikando yi vulithe 2 500, ihe olya popiwa lyu ukithwa koluvalo lwaJakob lu li oshigwana. — Eks 5:1, 2.
Konga omaliko mOmbiimbeli
(Genesis 32:11) Hupitha ndje miikaha yomumwameme Esau, oshoka ongame nda tila kutya ote ke tu homona e te tu hanagula po atuhe, nokuli aakulukadhi naanona.
(Genesis 32:13-15) Sho ya tokelwa hoka uusiku, Jakob okwa yoolola miimuna ye omagano ga ye komumwayina Esau: 14 iikombo iinzinzi omathele gaali niilumentu omilongo mbali, oonzi oonzinzi omathele gaali noondumentu omilongo mbali, 15 oongamelo oonyali omilongo ndatu nuunimona wadho, oongombe oonzinzi omilongo ne noontsezi omulongo, uusino uukiintu omilongo mbali nuulumentu omulongo.
w10 6/1 ep. 22-23, okat. 10-11
Oohapu oombwanawa ohadhi humitha komeho ekwatathano ewanawa
10 Okupopya oohapu noonkundathana oombwanawa, ohadhi kwathele okweeta po nokukaleka po ekwatathano lyombili. Odhoshili kutya okuninga ngaashi tatu vulu opo tu hwepopaleke ekwatathano lyetu nayalwe, otaku vulu okuhwepopaleka oonkundathana dhetu nayo. Okulongela yalwe iilonga yombili tashi zi komutima ngaashi okukonga ethimbo oku ya kwathela, oku ya pa omagano tashi zi komutima noku ya hiya komagumbo getu, ohashi tu kwathele tu kale twa mangulukilathana ngele tatu kundathana. Oto ka vula ‘okugongela omakala ga tema’ komuntu ngoka notashi ke eta omaukwatya omawanawa noku shi ninga oshipu mu popye mwa manguluka. — Rom. 12:20, 21.
11 Tatekulululwa Jakob oshinima shika okwa li e shi uvite ko. Omukwanambwiyu omukwawo, Esau okwa li e mu geela noonkondo, naashoka osha ningitha Jakob a ye ontuku ta dhiladhila kutya Esau pamwe one ke mu dhipage. Konima yoomvula odhindji, Jakob okwa galukile kegumbo. Esau okwe ya e mu tsakaneke pamwe naalumentu 400. Jakob okwa li a pula ekwatho kuJehova. Opo nduno okwa tumine Esau omagano ogendji giimuna. Omagano ngaka oga li ga nengeneke omutima gwaEsau naashono ya tsakanene, Esau okwa matuka e ta papatele Jakob. — Gen. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.
(Genesis 33:20) Okwa dhikile ko oshiyambelo e te shi lukile El, Kalunga kalsrael.
it-1-E ep. 980
El, Kalunga, Kalunga kalsrael
Oshizemo, sho Jakob a kondjo nomuyengeli gwaJehova puPenuel, okwa lukwa Israel naasho a panga ombili nomumwayinamati Esau, okwa ka kala muSukkot nokonima omuShekem. Moshitopolwa shoka okwa landa mo elundu koluvalo lwaHamor e ta yungu mo ontanda. (Gen 32:24-30; 33:1-4, 17-19) “Okwa dhikile ko oshiyambelo e te shi lukile El [“Kalunga, NW”] Kalunga kalsrael.” nenge “Kalunga, oKalunga kalsrael.” (Gen 33:20) Sho a luku oshiyambelo shoka edhina Kalunga, Kalunga kaIsrael, Jakob oku ulike kutya okwa taamba ko nokwa pandula edhina ndyoka a lukwa nankene Kalunga e mu gamene sho ta shuna kEvi lyEuvaneko. Uutumbulilo mboka owa holoka mo owala lumwe mOmbiimbeli.
Elesho lyOmbiimbeli
(Genesis 32:1-21) Jakob sho a tsikile ondjila ye, okwa tsakanekwa kaayengeli. 2 Sho e ya mono, okwa ti: “Ndika etangakwiita lyaKalunga,” onkee ehala ndyoka e li luku Mahanaim. 3 Jakob okwa tumu aatumwa, ye mu tetekele, ya ye komumwayina Esau moshilongo shaEdom. 4 Okwe ya kumagidha ya tye: “Ongame Jakob, omupiya gwoye, tandi ihokolola kumwene gwandje Esau kutya onda li nda kala puLaban sigo ongashingeyi. 5 Onda likola oongombe, uusino, oonzi, iikombo naapika. Mwene gwandje, otandi ku tumine elaka, u sile ndje ohenda.” 6 Aatumwa sho ya galukile kuJakob, oya ti: “Otwa yile komumwanyoko Esau, nokuli oku li mondjila te ya e ku tsakaneke, oku na aalumentu omathele gane.” 7 Jakob okwa haluka e ta kunkwa. Okwa topola aantu ye moongundu mbali, osho wo oonzi, iikombo, oongombe noongamelo dhe. 8 Okwa dhiladhila: “Esau nge ta dhenge ongundu yotango, onkwawo otayi vulu okuya ontuku.” 9 Jakob okwa galikana a ti: “Kalunga katatekulu Abraham, Kalunga katate Isak, uva ndje! Omuwa, ongoye wa lombwele ndje wa ti: ‘Shuna kevi lyaandjeni nokezimo lyeni, ongame notandi ku ningi nawa.’ 10 Inandi opalela esilohenda lyoye nuudhiginini woye we u ulukile ndje, ngame omuntu gwoye. Onda tokolele Jordan ndi li iikaha yowala, eeno, ondhimbo ayike nda li ndi yi na, ihe nena onda galuka ndi na oongundu mbali. 11 Hupitha ndje miikaha yomumwameme Esau, oshoka ongame nda tila kutya ote ke tu homona e te tu hanagula po atuhe, nokuli aakulukadhi naanona. 12 Dhimbulukwa, nkene u uvaneke, u ninge ndje nawa e to pe ndje oluvalo olwindji talu nyenge okuyalulwa, lu thike pehekevi lyomooha dhefuta.” 13 Sho ya tokelwa hoka uusiku, Jakob okwa yoolola miimuna ye omagano ga ye komumwayina Esau: 14 iikombo iinzinzi omathele gaali niilumentu omilongo mbali, oonzi oonzinzi omathele gaali noondumentu omilongo mbali, 15 oongamelo oonyali omilongo ndatu nuunimona wadho, oongombe oonzinzi omilongo ne noontsezi omulongo, uusino uukiintu omilongo mbali nuulumentu omulongo. 16 Okwe yi topola miigunda niigunda e ta tula moshigunda kehe omuwiliki gwasho. Okwe ya lombwele a ti: “Tetekelelii ndje, nopokati koshigunda noshigunda napa kale oshinano melandulathano.” 17 Okwa lombwele omupiya gwotango a ti: “Omumwameme Esau nge te ku tsakaneke nota pula ta ti: ‘Mwene gwoye olye? Oto yi peni? Iimuna mbika oyalye to hingi?’ 18 Yamukula u tye: Oyomupiya gwoye Jakob e yi tumine mwene gwe Esau omagano. Jakob ye mwene oku li konima e tu landula.’” 19 Osho wo a lombwele omutiyali, omutitatu nokaawiliki ayehe yiigunda a ti: “Osho naanaa shoka mu na okulombwela Esau, nge tamu mu tsakaneke. 20 Omu na okutya: ‘Eeno, omupiya gwoye Jakob oku li konima e tu landula. ’” Jakob okwi ipopile ta ti: “Otandi mu geulukitha nomulongelo, nonge tatu tsakanene, ngiika ota ka taamba ndje nombili.” 21 Okwa tumu omagano ge mu tetekelele ye e ta lala montanda.
27 APILILI–3 MEI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | GENESIS 34–35
“Eendathano ewinayi ohali eta iizemo yi yemateka”
(Genesis 34:1) Esiku limwe omukadhona Dina yaJakob naLea okwa ka talela po aakadhona yomoshilando shAakaanan.
w97-E 2/1 ep. 30, okat. 4
Shekem — Oshilando shi li mesilu
Aalumentu aagundjuka yomoshilando shoka oya li haya kala ya tala ko ngiini omukadhona nguka a li heya aluhe moshilando shawo, anuwa oye awike. Omuna gwomunashikandjo “sho e mu ti tuu keho, okwe mu kwata koonkondo e ta lala naye nokwe mu mitike.” Omolwashike Dina a li moshiponga sho a li ha endathana nAakaanan mboka ye na eihumbato lya nyata? Mbela okwa li u uvite kutya okwa pumbwa okukala ha kala naakadhona mboka ye thike puye? Mbela okwa li e na omutse omukukutu noha ningi ngaashi a hala a fa aamwayinamati yamwe? Lesha ehokololo lyaGenesis e to kambadhala okuuva ko uudhigu nohoni ndjoka Jakob naLea ya li yu uvite, sho omwanakadhona a mono iilanduliko iiwinayi sho a li ha ka talele po Shekem. — Genesis 34:1-31; 49:5-7; tala wo Oshungolangelo yOshiingilisa, 15 Juni 1985, epandja 31.
(Genesis 34:2) Shekem, omuna gwomunashikandjo Hamor Omuhevi, sho e mu ti tuu keho, okwe mu kwata koonkondo e ta lala naye nokwe mu mitike.
“Yandeni omilalo dha nyata”
14 Shekem okwa li a ningi oshinima shoka e wete shi li paunshitwe noshi li mondjila kuye. Molwaashoka okwa li a hala Dina, “okwe mu kwata koonkondo” “e ta lala naye.” (Lesha Genesis 34:1-4.) Omuyonena ngoka ogwe etele Dina uupyakadhi nosho wo yaandjawo. — Genesis 34:7, 25-31; Aagalati 6:7, 8.
(Genesis 34:7) Pethimbo mpoka aana yaJakob ya zi kohambo. Sho ye shi uvu, oya li ya haluka noya geele Shekem, sho a ningi esithahoni mulsrael nokwa mitike omuna gwaJakob. Osho oshinima ihaashi ningwa.
(Genesis 34:25) Sho pwa piti omasiku gatatu, manga aalumentu ya li ye na iilalo yetanda, aana yaJakob yaali, Simeon naLevi, aamwayina yaDina, oya kutha omagongamwele gawo e taa yi moshilando, manga inaashi fekela sha, e taa dhipaga aalumentu ayehe.
w09-E 9/1 ep. 21, okat. 1-2
Uuna wu uvithwa nayi
Olundji mboka haya shunithile yalwe uuwinayi ohaye shi ningi opo ya pepelelwe sho yu uvithwa nayi. Pashiholelwa, Ombiimbeli otayi ti kutya sho oyanamati yatatekulululwa Jakob Omuhebeli sho yu uvu kutya Shekem Omukaanan okwa kwata koonkondo omumwayina Dina, “oya li ya haluka noya geele Shekem.” (Genesis 34:1-7) Opo ya shunithile uuwinayi mboka wa ningilwa omumwayikadhona, oyanamati yaJakob yaali oye ende miineya Shekem naalumentu yaandjawo ayehe. Sho ye ya ende miineya, Simeon naLevi oya yi moshilando noya dhipaga aalumentu ayehe mwa kwatelwa naShekem. — Genesis 34:13-27.
Mbela edhipago ndyoka olya kandula po ngaa omukundu? Sho Jakob u uvu shoka oyanamati ya ningi, okwe ya lombwele a ti: “Omwa etele ndje uudhigu; ngashingeyi Aakaanana nAaperesi noshaa ngoka moshilongo ota tondo ndje . . . ngele ayehe taa hangene ndje ya ponokele ndje, ezimo lyetu alihe otali ka hanagulwa po.” (Genesis 34:30) Pehala lyokukandula po omukundu, okushunithila kwawo uuwinayi okwe eta iizemo yi ili. YaandjaJakob ngashingeyi oya li haya kala ya tila okuponokelwa kaashiinda ya geya. Opo ku keelelwe iilanduliko mbyoka, Kalunga okwa lombwele Jakob a ze mo moshitopolwa shoka naanegumbo lye ya ye kuBetel. — Genesis 35:1, 5.
Konga omaliko mOmbiimbeli
(Genesis 35:8) Omuyamuthi gwaRebekka, Debora okwa si nokwa fumvikwa momwandi kuumbugantu waBetel. Onkee gwi ithanwa “Omwandi gwokulila oosa.”
it-1-E ep. 600, okat. 4
Debora
1. Omuyamuthi gwaRebekka. Sho Rebekka a zi mo megumbo lyahe Betuel a ye kuPalestina a ka hokanwe kuIsak, okwa yi naDebora. (Gen 24:59) Konima sho a longo megumbo lyaIsak omimvo odhindji, Debora okwa ka kala maandjaJakob, tashi vulika konima sho Rebekka a si. Konima yomimvo 125 sho Rebekka a hokanwa kuIsak, Debora okwa si nokwa li a fumvikwa kohi yomuti omunene puBetel. Edhina (“Omwandi gwokulila oosa”) ndyoka lya lukwa omuti ngoka, otali ulike nkene Debora a li e holike lela kuJakob naanegumbo lye. — Gen 35:8.
(Genesis 35:22-26) Jakob manga a li moshilongo shika, Reuben okwa lala naBilha, omudhike gwahe. Jakob okwe shi uvu nokwa li a thita po kondjahi. Jakob okwa li e na oyana aamati omulongo nayaali. 23 Aana yaLea oyo Reuben (osheeli shaJakob), Simeon, Levi, Juda, Issaskar naSebulon. 24 Aana yaRakel oyo Josef naBenjamin. 25 Aana yaBilha, omupika gwaRakel, oyo Dan naNaftali. 26 Aana yaSilpa, omupika gwaLea, oyo Gad naAser. Aanona mbaka oya valelwa muMesopotamia.
Omapulo ga za kaaleshi
MuIsraeli shonale, mbela mezimo moka mwa li tamu ka za Mesiasa olya li lyi ikolelela kuuthemba wuusheeli?
Omathimbo nomathimbo otashi vulika twa tya ko sha koshinima shoka. Shoka otashi monika sha fa shi li metsokumwe naashoka sha nyolwa mAahebeli 12:16. Ovelise ndjoka otayi ti kutya Esau “ka li a pandula iinima iiyapuki,” NW nonokutya okwa li a “landitha po uuthemba we okukala omukuluntu kumukwawo [Jakob] omolwokulya kumwe akuke.” Onkee ano, otatu vulu kutya sho Jakob a pewa ‘uuthemba wuusheeli,’ oshe mu ningitha wo a kale hekulululwa yezimo moka mwa ka za Mesiasa. — Mat. 1:2, 16; Luk. 3:23, 34.
Omahokololo gOmbiimbeli, otagu ulike kutya omulumentu ka li a pumbwa okukala osheeli, opo ando a kale hekulululwa yaMesiasa. Tala kuushili wumwe tawu landula, mboka tawu shi koleke:
Ngele tashi ya koyanamati yaJakob (Israel), omwanamati gwe gwosheeli okwa li Reuben, ngoka a valwa kuLea. Konima, Jakob nomukulukadhi gwe ngoka a li e hole, Rakel, oya vala okanona kawo kotango, Josef. Sho Reuben a kala e na ondjo omolweihumbato lye ewinayi, uuthemba we wuusheeli owa pewa Josef. (Gen. 29:31-35; 30:22-25; 35:22-26; 49:22-26; 1 Ondjal. 5:1, 2) Nonando ongawo, Mesiasa ina za moluvalo lwaReuben nenge lwaJosef. Ihe okwa li a zi moluvalo lwaJuda, omwanamati gwaLea omutine. — Gen. 49:10.
Elesho lyOmbiimbeli
(Genesis 34:1-19) Esiku limwe omukadhona Dina yaJakob naLea okwa ka talela po aakadhona yomoshilando shAakaanan. 2 Shekem, omuna gwomunashikandjo Hamor Omuhevi, sho e mu ti tuu keho, okwe mu kwata koonkondo e ta lala naye nokwe mu mitike. 3 Ihe okwa pwile mohole naDina yaJakob e ta kala te mu ikumbu. 4 Shekem okwa lombwele he Hamor a ti: “Omukadhona nguka onde mu hala, a ninge mukadhandje.” 5 Jakob okwa koneke kutya omwana Dina okwa mitikwa, ihe oyanamati sho ya li kuusita wiimuna ye kohambo, ina ninga sha, sigo ya galuka. 6 Hamor, he yaShekem, okwa yi ya ka kundathane naJakob 7 pethimbo mpoka aana yaJa kob ya zi kohambo. Sho ye shi uvu, oya li ya haluka noya geele Shekem, sho a ningi esithahoni mulsrael nokwa mitike omuna gwaJakob. Osho oshinima ihaashi ningwa. 8 Hamor okwa ti kuye: “Omumwandje Shekem oku hole omumwoye omukadhona, tu kwatheni, e mu hokane po. 9 Natu hanganeni, opo tu hokanathaneni tse nane. 10 Nena otamu vulu okukala mokati ketu moshilongo; otamu kala shaa mpoka mwa hala, omwa manguluka okushingitha nokulikola eliko.” 11 Nena Shekem okwa lombwele he yaDina naamwayina ta ti: “Silii ndje ohenda, otandi ke mu pa ashihe shoka mwa hala. 12 Lombwelii ndje iigonda mbyoka mwa hala ne mu yele pombanda eyambo lyomongalo, ngaashi mwa hala. Otandi mu pe shoka tamu pula, ngele tamu zimine, ndi mu hokane po.” 13 Molwashoka Shekem a yono po omumwayina Dina, aana yaJakob oya yamukula Shekem nahe Hamor nomakengelelo. 14 Oya ti kuye: “Itatu vulu okuzimina, omumwameme a hokanwe komulumentu inaa pita etanda; otashi tu sitha ohoni. 15 Otatu zimine ashike, ngele otamu kala mwe tu fa mwa pita etanda ne aalumentu amuhe. 16 Nena otatu zimine, tu hokanathaneni. Otatu kala mokati keni e tatu ningi yamwe yomune. 17 Ihe ngele itamu taamba edhiladhilo lyetu, mu pite etanda, otatu mu kutha omumwameme e tatu yi.” 18 Edhiladhilo ndika olyo opalele Hamor nomwana Shekem, 19 nomugundjuka ina kwatakwata we, oshoka okwa li e hole omukadhona omuna gwaJakob. Okwa li omunenentu mezimo lyawo alihe.