Iileshomwa moka mwa za omayamukulo gomapulo ngoka ge li mokafo Onkalamwenyo yopaKriste niilonga yetu yokuuvitha
3-9 Auguste
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | EKSODUS 13–14
“Ikoleleleni ne mu tale ehupitho ndyoka Omuwa te mu hupitha nalyo”
(Eksodus 14:13, 14) Moses okwa yamukula a ti: “Inamu tila! Ikoleleleni ne mu tale ehupitho ndyoka Omuwa te mu hupitha nalyo nena ndjika; oshoka Aayegipiti mboka mwa tala itamu ya mono we sigo aluhe. 14 Omuwa ote mu kondjele, nane omu na okumwena thilu.”
Moses omulumentu ngoka a li e na eitaalo
Otashi vulika Moses kaa li e shi kutya Kalunga oku li pokutopola Efuta etiligane pokati, opo Aaisraeli ya vule okupita po. Ihe nonando ongaaka, Moses okwa li e na einekelo kutya Kalunga ota ka ninga po sha, opo a gamene oshigwana She. Moses okwa li a hala Aaisraeli ooyakwawo ya kale ye na einekelo lya fa lye. Eksodus 14:13 ota ti: “Moses okwa yamukula a ti: ‘Inamu tila! Ikoleleleni ne mu tale ehupitho ndyoka OMUWA te mú hupitha nalyo nena ndjika.’” Mbela Moses okwa li ngaa a tompola okukwathela Aaisraeli ooyakwawo ya kale ye na eitaalo lya kola? Eeno, molwaashoka Ombiimbeli otayi ti kutya “eitaalo olyo lya kumike Aaisraeli, ya vule okutaaguluka Efuta etiligane ya fa taa ende puukukutu,” ihe haMoses awike. (Aahebeli 11:29) Moses haye owala a mona uuwanawa meitaalo lye, ihe naayehe mboka ya li yi ilongo sha mulyo.
(Eksodus 14:21, 22) Moses okwa yeluthile okwooko kwe kefuta, Omuwa nokwa tondokitha po efuta lya shunithwa kombepo ondhigu yokuuzilo. Oya pepe uusiku auhe e tayi kutha po omeya, omeya noga thikama. Omeya oga topoka pokati, 22 nAaisraeli oya yi mefuta taa ende puukukutu. Omeya oga thikama ga fa omakuma koombinga noombinga.
Jehova Omunankondoadhihe, ihe oku na ondjaalela
13 Lesha Eksodus 14:19-22. Kala ando wa fa wu iwete wu li pokati ketangakwiita lyaFarao nEfuta Etiligane. Opo nduno Kalunga okwa katuka onkatu. Oshikogo shomuzile osha lundulukile komeho yAaegipiti, e taya kala momilema, ihe osha minikile Aaisraeli. Opo ihe owa mono Moses a yeluthile okwooko kwe kefuta, nombepo ondhigu yokuuzilo oya topola omeya pokati. Ngoye, aanegumbo lyoye nosho wo iimuna yoye, omwa taaguluka mefuta puukukutu pamwe naantu yalwe mu li melandulathano. Mbalambala, owa mono oshinima shoka inoo mona nale. Mpoka omeya ga topoka, sho mwe ende po inapu yula, ihe opwa kukuta nawa nopuupu okweenda. Shoka osha ningitha nokuli oshipu kwaamboka haya ende kashona ya taagulukile handiya yefuta ya manguluka.
(Eksodus 14:26-28) Omuwa okwa lombwele Moses e ta ti: “Yeluthila okwooko kwoye kombanda yefuta, nomeya otaga siikile Aayegipiti nomatembakwiita gawo naahingi.” 27 Moses okwa ganeke oshikaha she kombanda yefuta nopokutenda kweluwa omeya oga shuna kumwe ga kale ngashika shito. Aayegipiti oya kambadhala ye ga ye ontuku, ihe Omuwa okwe ya undulile mefuta. 28 Omeya oga shuna kumwe e taga siikile omatembakwiita, aahingi netangakwiita lyAayegipiti alihe ndyoka lya landulile Aaisraeli mefuta; inapa hupa nando ogumwe.
w09-E 3/15 ep. 7, okat. 2-3
Inamu dhimbwa nando Jehova
Omanga Aaegipiti ya li taya kondjo nomatemba gawo ga teka, Aaisraeli ayehe oya taaguluka e taya thiki handiyaka yefuta. Moses okwa ganeke oshikaha she kEfuta Etiligane. Sho e shi ningi, Jehova okwa ningitha omeya ngoka ga li ga topoka gi idhenge kumwe. Omeya ogendji oga kungulukile kuFarao naakwiita ye, noya si omeya. Kapu na nando ogumwe gwomaatondi mboka a hupu. Aaisraeli oya li ya manguluka! — Eks. 14:26-28; Eps. 136:13-15.
Iigwana yopuushinda sho yu uvu onkundana ndjoka, oya li ya tila. (Eks. 15:14-16) Konima yomimvo omilongo ne, Rahab ngoka li ha kala muJeriko okwa li a lombwele aalumentu yaali Aaisraeli a ti: “Kehe omuntu moshilongo shika okwe mu tila. Otu uvu, nkene Omuwa a pwinike Efuta etiligane komeho geni, sho mwa tembuka muEgipiti.” (Jos. 2:9, 10) Iigwana mbyoka iipagani nokuli kaya li ya dhimbwa nkene Jehova a hupitha oshigwana she. Onkee, Aaisraeli oya li ye na lela omatompelo ogendji ye mu dhimbulukwe.
Konga omaliko mOmbiimbeli
(Eksodus 13:17) Omukwaniilwa gwaEgipiti sho a laleke aantu ya ye, Kalunga ine ya fala mondjila yu uka komunkulo gwaFilistia, nando oyo ya li ondjila ya tetula. Kalunga okwa ti: “Inandi hala aantu ya lundulule omadhiladhilo gawo e taa shuna kuEgipiti, shampa ya dhimbulula nani kutya otaa ka kondja.”
it-1-E ep. 1117
Ongalama, ondjila
Okuza pethimbo lyonale oongalama noondjila, mwa kwatelwa oondjila dhokweeta iilandithomwa miilongo, odha li dha kwatela kumwe iilando nomaukwaniilwa moshitopolwa shaPalestina. (Num 20:17-19; 21:21, 22; 22:5, 21-23; Jos 2:22; Aatok 21:19; 1Sam 6:9, 12; 13:17, 18; tala KING’S ROAD.) Ondjila ndjoka ya li ya talika ko onene oya li ya za muEgipiti yu uka miilando yaPalestina, Gaza naAshkelon tayi tanauka yu uka muuzilombangalantu waMegiddo. Oya li ya tsikile yu uka kuHazor, muumbangalantu wefuta lyaGalilea, e tayi yi kuDamaskus. Ondjila ndjika ya li ya pita muFilistia oyo ya li lela ofupi okuza muEgipiti yu uka kEvi lyEuvaneko. Ihe Jehova okwa li a pititha nolukeno Aaisraeli nondjila yilwe, opo kaaya teke omukumo ngele ya ponokelwa kAafilisti. — Eks 13:17.
(Eksodus 14:2) “Lombwela Aaisraeli ya shune ya ka yunge oontanda peelo lyaPi Hahirot pokati kaMigdol nEfuta etiligane, popepi naBaal Zefon.
it-1-E ep. 782, okat. 2-3
Etembu
Efuta Etiligane otashi vulika lya li lya topolwa peni, opo Aaisraeli ye li taaguluke?
Konima yolweendo lwawo olutiyali sho ya thiki puEtam “kooha dhombuga,” Kalunga okwa lombwele Moses ‘Aaisraeli ya shune ya ka yunge oontanda peelo lyaPi Hahirot pEfuta etiligane.’ Olweendo ndwoka olwa li talu ka ningitha Farao i itaale kutya Aaisraeli “otaye endagula” ya ngwangwana. (Eks 13:20; 14:1-3) Aalongwantu otaya popile ondjila el Hal, oshoka otashi vulika oshityalonga shOshihebeli shoka sha tolokwa ‘okushuna’ itashi ti lelalela “peguka” nenge “tanauka,” ihe otashi ulike kokugaluka nenge kokudhingoloka. Otaya ti kutya sho Aaisraeli ya thiki kuumbangalantu wEkololo lyaSues, oya tanauka e taya ka enda taya dhingoloka kuuzilo wondundu Jebel ʽAtaqah ndjoka yi li uushiinda nuuninginino wEkololo ndyoka. Ongundu onene ngaashi ndjoka yAaisraeli, kaya li tayi vulu okumona ondjila yi li nawa yi ze po pehala mpoka ngele aatondi yawo oya li taye ya ziilile kuumbangalantu, andola opo owala ya thitikininwa pokati kondundu Jebel ʽAtaqah nEfuta Etiligane.
Aajuda yomethelemumvo lyotango, E.N. oya li ye shi uuyelele mboka. (Tala PIHAHIROTH.) Ihe shoka sha simanenena, uuyelele mboka otawu tsu kumwe naamboka wu li mOmbiimbeli, omanga omataloko gaalongwantu oyendji, itaaga tsu kumwe nayo. (Eks 14:9-16) Osha fa shi li ngeyi kutya sho Aaisraeli ya yi kuumbangalantu wEfuta pEkololo lyaSues, oya tanauka ko yu uka pokati kondundu Jebel ‘Ataqah nEfuta Etiligane. Ngele Farao okwa li e ya ziilile kuumbangalantu, andola kaye na mpoka ya yi, kakele owala kokupita mefuta ndyoka. — Eks 14:22, 23.
Elesho lyOmbiimbeli
(Eksodus 13:1-20) Omuwa okwa lombwele Moses a ti: 2 “Yapulilii ndje aatango ayehe aalumentu, oshoka omutango kehe Omuisraeli omulumentu nomutango kehe gwoshimuna ogwandje.” 3 Moses okwa lombwele aantu a ti: “Dhimbulukweni esiku ndika, uuna ndoka mwa tembuka muEgipiti, moka mwa li aapika. Esiku olyo ndika Omuwa e mu tembudha mo koonkondo dhe oonene. Inamu lya iikwiila ya tulwa efulika. 4 Otamu tembuka muEgipiti mesiku ndika momwedhi gwotango, omwedhi Abib. 5 Omuwa okwa uvanekele oohokulu nokugana e mu pe evi lyAakaanana, Aaheti, Aayamori, Aahevi nAayebusi. Shampa e mu fala mevi ndyoka lya tondoka omahini nomagadhi goonyushi, omu na okudhana oshituthi momwedhi gwotango omumvo kehe. 6 Omasiku gaheyali omu na okulya iikwiila inaayi tulwa efulika nomesiku etiheyali oku na oshituthi shokusimaneka Omuwa. 7 Omasiku gaheyali inamu lya iikwiila yi na efulika; moshilongo shoye ashihe inamu kala nande efulika nenge ondombo ya lulikwa. 8 Uuna oshituthi tashi tameke, fatululila omumwoye omumati kutya otandi ningi ngeyi, oshoka Omuwa okwe shi ningile ndje, sho nda tembuka muEgipiti. 9 Oshinima shika nashi kale edhimbulukitho lya fa lya mangelwa koshikaha shoye nenge li li moshipala shoye; otashi ku dhimbulutha okutsikila okutotomona nokwiilonga ompango yOmuwa, oshoka Omuwa okwe ku tembudha muEgipiti koonkondo dhe oonene. 10 Dhaneni oshituthi shika mesiku lyu uthwa omumvo kehe.” 11 “Omuwa ote ku fala mevi lyAakaanana, ndyoka e li ku uvanekele nokugana, nosho wo oohokulu. Shampa e li ku pe, 12 ou na okuyambela Omuwa omumati kehe osheeli. Osheeli kehe shiimuna oshOmuwa, 13 ihe oshi na okukulilwa, ngele osheeli shokasino, u yambe onzigona peha lyasho. Ngele ino hala okukulila okasino, teya othingo yako. Ou na okukulila osheeli shoye shomumati. 14 Konakuyiwa omumwoye omumati nge te ku pula kutya shika otashi ti ngiini, mu yamukula u tye: ‘Omuwa okwe tu tembudha muupika muEgipiti koonkondo dhe oonene. 15 Omukwaniilwa gwaEgipiti sho a li a kukutika omwenyo gwe nokwa tindi oku tu laleka tu tembuke, Omuwa okwa dhipaga aatango ayehe aalumentu muEgipiti noyiimuna wo. Omolwashoka tatu yambele Omuwa omutango kehe gwoshimuna oshilumentu, ihe aana yetu aamati ohatu ya kulile. 16 Shika nashi kale edhimbulukitho lya fa lya mangelwa koshikaha shoye nenge li li moshipala shoye; otashi ku dhimbulutha kutya Omuwa okwe tu tembudha muEgipiti koonkondo dhe oonene.’” 17 Omukwaniilwa gwaEgipiti sho a laleke aantu ya ye, Kalunga ine ya fala mondjila yu uka komunkulo gwaFilistia, nando oyo ya li ondjila ya tetula. Kalunga okwa ti: “Inandi hala aantu ya lundulule omadhiladhilo gawo e taa shuna kuEgipiti, shampa ya dhimbulula nani kutya otaa ka kondja.” 18 Ndele okwe ya fala nondjila ya dhingoloka mombuga yu uka kEkololo lyaSues. Aaisraeli oya li ya homata, sho ya tembuka. 19 Moses okwa kutha iipongo yaJosef, ngaashi Josef a uvanekitha Aaisraeli nokugana ye shi ninge. Josef okwa tile: “Kalunga nge te mu mangulula, omu na okufaalela iipongo yandje mu ze nayo mpaka.” 20 Aaisraeli oya zi muSukkot e taa ka yunga oontanda puEtam kooha dhombuga.
10-16 Auguste
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | EKSODUS 15–16
“Tanga Jehova mokwiimba”
(Eksodus 15:1, 2) Moses nAaisraeli oyi imbile Omuwa eimbilo ndika tali ti: “Otandi imbile Omuwa, oshoka okwa mono esindano enene; uukambe naakayili yawo okwe ya undulile mefuta. 2 Omuwa oye oonkondo dhandje neimbilo lyandje; oye tuu a hupitha ndje. Oye Kalunga kandje, notandi mu tanga, Kalunga katate, notandi mu imbile molwuunene we.
w95 10/1 ep. 16, okat. 11
Omolwashike tu na okutila Kalunga kashili ngashingeyi?
11 Okuhanagula po kwaJehova omatanga gaakwiita Aaegipiti okwe mu tumbalekitha momeho gaagalikani ye nokwa tseyithitha edhina lye apuhe. (Josua 2:9, 10; 4:23, 24) Eeno, edhina lye olya li lya tumbalekwa li vule iikalunga kaayi na oonkondo noyiifundja yaEgipiti, mbyoka yu ulike kutya itayi vulu okuhupitha aagalikani yayo. Okwiinekela iikalunga yawo nomuntu ha si noonkondo dhopaukwiita okwe ya fala meyeme ewinayi. (Epsalmi 146:3) Itashi kumitha ano kutya Aaisrael oya li yi inyengithwa okwiimba omaimbilo gehambelelo ngoka gu ulike etilo ewanawa lyokutila Kalunga omunamwenyo, ngoka koonkondo dhe ha hupitha oshigwana she!
(Eksodus 15:11) Omuwa, olye ngo e ku fa mokati kookalunga? Olye e ku fa meadhimo nomuuyapuki? Olye ta vulu okulonga iinyengandunge niilongankondo e ku fa?
(Eksodus 15:18) Ongoye, Omuwa, to kala omukwaniilwa aluhe sigo aluhe.”
w95 10/1 ep. 16-17, okat. 15-16
Omolwashike tu na okutila Kalunga kashili ngashingeyi?
15 Ando otwa li otse twa thikama twa gamenwa pamwe naMoses, ando otatu ki inyengithwa shili tu imbe: “Jehova, olye e ku fa omiiyelekelakalunga? Omusimanekwa pombandambanda; olye e ku fa? Onakutilika gwiilonga ya simana, ngoye ho longo iilonga iinyengandunge.” (Eksodus 15:11) Omadhiladhilo ga tya ngaaka oga li ga popiwa momathelemimvo agehe okuza pethimbo ndyoka. Membo lyahugunina lyOmbimbeli, omuyapostoli Johannes ota hokolola ongundu yaapiya aadhiginini aagwayekwa yaKalunga: “Oyo yi imbi ondjimbo yaMoses, omumati gwaKalunga, nondjimbo yOnzigona.” Ondjimbo onene ndjika oyini? “Iilonga yoye iinene noyokukumitha, Omuwa Kalunga, omupangeli gwaayihe, oondjila dhoye odhu uka nodhoshili, ngoye omukwaniilwa gwiilongo ayihe. Olye ngo kee ku tile, Omuwa, ye kee ku simaneke edhina lyoye? Oshoka ongoye awike omuyapuki.” — Ehololo 15:2-4.
16 Ano nena wo opu na aagalikani ya manguluka mboka inaaya pandula owala iilonga yiikaha yopashito yaKalunga, ihe oompango wo dhe. Aantu ya za miigwana ayihe oya mangululwa pambepo, ya yooloka ko kuuyuni mbuka wa nyata molwashoka otaya zimine notaya longitha oompango dhuuyuki dhaKalunga. Omvula kehe, omayuvi omathele otaga yi ontuku uuyuni mbuka wa yonuka ya ka kale pamwe nehangano lya yela neyuki lyaagalikani yaJehova. Mbala, konima yepangulo lyaKalunga lya hanya okupangula elongelokalunga lyiifundja noshihupe shonkalelo ndjika yuukolokoshi sha hanagulwa po, yo otaya ka kala nomwenyo sigo aluhe muuyuni uupe wuuyuki.
(Eksodus 15:20, 21) Omuhunganeki omukiintu Miriam, omumwayina gwaAaron, okwa kutha okantunda ke, naakulukadhi ayehe oye mu landula taa hiki uuntunda yo taa tembula. 21 Miriam okwe ya yamukula ti imbi ta ti: “Imbileni Omuwa, oshoka okwa mono esindano enene; uukambe naakayili yawo okwe ya undulile mefuta.”
it-2-E ep. 454, okat. 1
Omusika
Ongundu ndjoka ya li hayi imbi muIsraeli oya li yi na aaimbi mboka ya li hayi imbi sho yamwe ye li pokuhulitha yo yalwe otaya tameke, tashi vulika oongundu mbali ndhoka dha li hadhi imbi tadhi ipe omalufo nenge gumwe ta tanga yo aayimbi yamwe otaya yamukula nokakolasa. Momanyolo, okwiimba momukalo ngoka ohaku tiwa ‘okutembula.’ (Eks 15:21; 1Sam 18:6, 7) Okwiimba momukalo ngoka okuulikwa kunkene omapisalomi gamwe ga nyolwa, ngaashi Episalomi 136. Oongundu mbali oonene ndhoka dha li hadhi imbi omayimbilopandulo pethimbo lyaNehemia, ndhoka dha li dha kutha ombinga peyapulo lyedhingililokuma lyaJerusalem, nadho odha hadhi dhi imbi momukalo ngoka. — Neh 12:31, 38, 40-42; tala SONG.
it-2-E ep. 698
Omuhunganeki omukiintu
Miriam oye omukiintu gwotango a li a hogolwa a ninge omuhunganeki a popiwa mOmbiimbeli. Kalunga okwa li e mu longitha a gandje etumwalaka nenge omatumwalaka ge tashi vulika okupitila mokwiimba. (Eks 15:20, 21) Onkee, ye naAaron oya popiwa mOmbiimbeli taya pula Moses taya ti: “[Jehova] ita popi nando natse?” (Num 12:2) Jehova okwa li wo a popi okupitila momuhanganeki Mika kutya okwa li a tumu “Moses, Aaron naMiriam,” kAaisraeli sho a li te ya tembudha mo muEgipiti. (Mika 6:4) Nonando Miriam okwa li e na uuthembahenda wokulongithwa kuKalunga a gandje omatumwalaka ge, ka li a longithwa kuKalunga olundji ngaashi omumwayina Moses. Okwa li a geelwa sha kwata miiti kuKalunga, sho a ningi oshinima shoka a li kee na okuninga. — Num 12:1-15.
Konga omaliko mOmbiimbeli
(Eksodus 16:13) Ongulohi sho ye ya, okwa zi iimote oyindji noya halakana nontanda, nongula sho kwa shi, okwa li omume ya kunkula nontanda.
w11-E 9/1 ep. 14
Owe shi tseya ngaa?
Omolwashike Jehova a li a hogolola iimote a paluthe Aaisraeli mombuga?
Sho Aaisraeli ya tembuka mo muEgipiti, Kalunga okwa li e ya pe iimote oyindji yi ninge onyama yawo iikando iyali. — Eksodus 16:13; Numeri 11:31.
Iimote, uudhila uushona wu na oosentimeta 18 muule nondjundo yoograma 100. Ohawu valele miitopoplwa oyindji yomuuninginino waAsia naEuropa. Molwaashoka ohawu tembukaatembuka, pokufu ohawu kala mUumbangalantu waAfrika nomoArabia. Pethimbo tawu tembuka, owundji ohawu endele komikulofuta kUuzilo wEfuta lyoPokati e tawu piti moSinai Peninsula.
Shi ikolelela kembo The New Westminster Dictionary of the Bible, iimote “ohayi tuka tayi endelele nohayi tuka nawa malandulathano. Ohayi longitha ombepo, ihe ngele ombepo oya lunduluka okupepa hoka yu ka, nenge uudhila mboka wa vulwa sho wa tuka oshinano oshile, oshinduwa shawo ashihe ohashi gwile pevi, nohawu kala wa lala wa haluka.” Manga inaawu tsikila netembu lyawo, ohawu vululukwa po esiku limwe nenge gaali, kungawo ohashi shi ningitha oshipu wu kwatwe kaantu. Petameko lyethelemumvo eti-20, Egipiti okwa li a tumine kondje yoshilongo iimote omamiliyona gatatu omumvo kehe yi li iikulya.
Pethimbo ndyoka Aaisraeli ya li ya paluthwa niimote, osha li pethimbo lyokwenye. Nonando iimote oya li hayi tuka aluhe moshitopolwa shaSinai pethimbo ndyoka, Jehova oye a li a “pepitha ombepo” yi hingile uudhila mboka montanda yAaisraeli. — Numeri 11:31.
(Eksodus 16:32-34) Moses okwa ti: “Omuwa okwe tu lombwele, tu kuthe ogomer yomanna tu yi pungulile omaluvalo tage ke ya, opo ya mone iikulya mbyoka e tu palutha nayo mombuga, sho e tu tembudha muEgipiti.” 33 Moses okwa ti kuAaron: “Kutha okayo e to tula mo ogomer yu udha omanna. Ka tula koshipala shOmuwa, opo omanna yi pungulilwe omaluvalo getu.” 34 Aaron okwe yi tula komeho goshikethahangano, yi pungulwe, ngaashi Omuwa a lombwele Moses.
Omapulo ga za kaaleshi
Konima owala yokumangululwa muEgipiti, Aaisraeli oya li ya tameke okungungutula shi na ko nasha niikulya. Onkee ano Jehova okwa li e ya pe omanna. (Eksodus 12:17, 18; 16:1-5) Pethimbo ndyono, Moses okwa li a lombwele Aaron a ti: “Kutha okayo e to tula mo ogomer yu dha omanna. Ka tula koshipala shOMUWA, opo omanna yi pungulilwe omaluvalo getu.” Ehokololo otali ti: “Aaron okwe yi tula komeho goshikethahangano [ehala lyokupungula oondokumende ndhoka dha simana], yi pungulwe, ngaashi OMUWA a lombwele Moses.” (Eksodus 16:33, 34) Nonando Aaron okwa li a gongele omanna kee na omalimbililo mokayo ethimbo ndyoka, opo e ka tule komeho goshikethahangano, okwa li e na okutegelela sigo Moses ta pangele oshikethahangano e ta tula mo omayambi musho.
Elesho lyOmbiimbeli
(Eksodus 16:1-18) Egongalo alihe lyalsrael olya zi po puElim nomesiku etimulongo netitano lyomwedhi omutiyali, sho ya zi muEgipiti, oye ya mombuga Sin, ndjoka ya li pokati kaElim naSinai. 2 Mombuga moka oya ngungutulile Moses naAaron 3 noya ti kuyo: “Otwa hala Omuwa andola e tu dhipagelele muEgipiti. Hwiyaka otwa li hatu kuutumba poombiga dhoonyama niikulya oyindjiyindji ngaashi twa hala. Ne omwe tu tembudha mo, mu tu ete mombuga muka, mu tu sithe kondjala.” 4 Omuwa okwa lombwele Moses e ta ti: “Ngashingeyi otandi ke mu lokithila iikulya megulu. Aantu naa ye ko esiku kehe, ya ka toole iikulya ya gwanena esiku ndyoka alike. Pamukalo nguka otandi ya makele ndi tale, ngele otaa landula omapukululo gandje. 5 Mesiku etihamano oye na okweeta mo oyindji lwaali yi vule yesiku limwe, ye yi longekidhe.” 6 Moses naAaron oya lombwele Aaisraeli ayehe ya ti: “Ongulohi yonena otamu ka tseya kutya Omuwa oye e mu tembudha mo muEgipiti. 7 Ongula nge kwa shi, otamu ka mona eadhimo lyOmuwa. Okwa uvu omayemato geni, sho tamu mu nyenyetele — eeno, omwe mu tamaneke, oshoka tse otatu gwanitha owala omalombwelo ge.” 8 Moses okwa ti natango: “Omuwa ote mu pe onyama yokulya ongulohi niikwiila ya gwana ongula, oshoka oku uvu engungutulo lyeni, sho mwe mu ngungutulile. Hatse mwa ngungutulile, aawe, omwa ngungutulile Omuwa.” 9 Moses okwa lombwele Aaron a ti: “Lombwela egongalo alihe li ye li thikame koshipala shOmuwa, oshoka oku uvu engungutulo lyawo.” 10 Aaron manga tu uvithile egongalo, oye mu pilamene ya taalela kombuga, nohaluka eadhimo lyOmuwa olya holoka moshikogo. 11 Omuwa okwa lombwele Moses a ti: 12 “Ondu uvu omangungutulo gAaisraeli. Ya lombwela kutya peningino lyetango sho taku wiwile, otaa ka mona onyama yokulya, nongula sho kwa shi, otaa ka mona eloolo lyiikwiila. Nena otaa ka tseya kutya ongame Omuwa, ngame oKalunga kawo.” 13 Ongulohi sho ye ya, okwa zi iimote oyindji noya halakana nontanda, nongula sho kwa shi, okwa li omume ya kunkula nontanda. 14 Omume sho ya kaha, okwa monika uunima uushuushuu wa fa uumuma uunenguni u li pevi. Owa li wa fa oompawe. 15 Aaisraeli sho ye u mono, inaye u tseya noya pulathana ya ti: “Shino oshikwashike?” Moses okwa ti kuyo: “Mbika iikwiila mbyoka Omuwa e mu pe mu lye. 16 Omuwa okwa gandja oshipango tashi ti, shaa ngoka gwomune na gongele shi thike poompumbwe dhe, oshiyelekitho shogomer komuntu kehe maandjawo.” 17 Aaisraeli oye shi ningi, yamwe oya gongele oshindji, nayamwe oshishona. 18 Sho ye shi yeleke, mboka ya gongele oshindji, inaa hupitha ko sha, naamboka ya gongela oshishona, inaa kokota. Shaa ngoka okwa gongele pampumbwe dhe.
17-23 Auguste
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | EKSODUS 17–18
“Aakuluntugongalo dheuleni yalwe noku ya pa iinakugwanithwa”
(Eksodus 18:17, 18) Nena hemweno yaMoses okwa ti: “Omukalo nguka wa lamba kagu shi omwaanawa. 18 Oto ivulitha ngoye mwene naantu mbaka. Iilonga mbika iidhigu, ku yi vulu ongoye awike.
Moses okwa li omulumentu omunahole
Moses okwa li u ulike kutya oku hole Aaisraeli ooyakwawo. Aaisraeli oya li ye shi kutya Moses ota longithwa kuJehova a wilike oshigwana she, onkee ano, oya li ya yi kuye nomaupyakadhi gawo gi ili nogi ili. Ombiimbeli otayi ti: ‘Moses hela a kuutumbile tu utha iihokolola mokati kaantu, okuza ongula sigo ongulohi.’ (Eksodus 18:13-16) Moses ka li tuu ha kala a vulwa konima yokupulakena oowili noowili komaupyakadhi gAaisraeli! Ihe nonando ongaaka, Moses okwa li ha kala a nyanyukwa oku ya kwathela, molwaashoka okwa li e ya hole.
(Eksodus 18:21, 22) Ndele hogolola mo moshigwana ashihe aalumentu yamwe ya yeleka, u ya langeke aawiliki yasho okutonatela oongundu dhomayuvi, dhomathele, dhomilongontano nodhomulongo. Naa kale aantu haa tila Kalunga, aainekelwa yo itaa pukithwa koombumbo. 22 Naa kale ethimbo alihe taa tokola oohapu. Iinima iidhigu ayihe naye yi ete kungoye, ndele yo otaa vulu okutokola oontamanana oonshona. Shika otashi ke ku pupalela, ngele taa topolelwa omutenge gwoye.
w03 11/1 ep. 5, okat. 1
Einekelo olya simanenena opo tu kale nonkalamwenyo yi na elago
Mboka oya li aalumentu mboka ya li ye na shili omaukwatya gopakalunga manga inaaya langekwa poondondo dhokukala yi inekelwa. Oyu ulika nale kutya ohaya tila Kalunga; oye na etilosimaneko ewanawa okusimaneka Omushiti nohaya tila oku mu yemateka. Osha li sha yela kukehe gumwe kutya aalumentu mbaka ohaya ningi ngaashi taya vulu okudhiginina omithikampango dhaKalunga. Oye tonde eliko lyuulunde, shoka shu ulika kutya oye na omikalo omiwanawa ndhoka tadhi ke yi imba okulongitha nayi oonkondopangelo. Kaya li taya ka hepeka einekelo opo ya humithe komeho uuwanawa wawo yene nenge mboka waakwanezimo nenge wookuume kawo.
(Eksodus 18:24, 25) Moses okwa pulakene omayele gahemweno Jetro, 25 e ta hogolola aalumentu ya yeleka mokati kAaisraeli ayehe. Okwe ya langeke aawiliki yoongundu dhomayuvi, dhomathele, dhomilongontano nodhomulongo.
w02-E 5/15 ep. 25, okat. 5
Aantu mboka haya vulika, oya lenga uudhiginini
Moses okwa li omwiifupipiki. Sho a li a longo nopwaana oluthuwo u ungaunge nomaupyakadhi gayalwe, hemweno Jetro okwa li e mu pe omayele ngaka omawanawa ga li taga vulu oku mu kwathela: A gandje iinakugwanithwa yilwe kaalumentu mboka ya gwana. Moses okwa li a taamba ko omayele ngoka, oshoka okwa li a mono kutya ita vulu oku yi gwanitha po. (Eksodus 18:17-26; Numeri 12:3) Omulumentu omwiifupiki iha kakadhala okugandja iinakugwanithwa kuyalwe, noiha kala a tila kutya ota ka uva nayi ngele okwa gandja po iinakugwanithwa ye yimwe kaalumentu yalwe mboka ya gwana. (Numeri 11:16, 17, 26-29) Pehala lyaashono, oha kala a halelela oku ya kwathela ya ninge ehumokomeho. (1 Timoteus 4:15) Mbela natse hasho tu na okuninga ngawo?
Konga omaliko mOmbiimbeli
(Eksodus 17:11-13) Moses shampa a yelutha omaako ge, Aaisraeli oya sindi, ihe shampa e endjeleleke omaako ge, nena Aayamaleki oya tameke okusindana. 12 Omaako gaMoses sho ga vulwa, Aaron naHur oya kutha emanya e taye mu kuutumbike ko, manga yo ya thikama kombinga nombinga ya yelutha omaako ge, ye ga yelutha sigo etango tali ningine. 13 Pamukalo nguka Josua okwa dhenge Aayamaleki e te ya sindi thilu.
“Ino etha, omaako goye ga yululuke!”
14 Aaron naHur oya li ya ambidhidha lelalela omaako gaMoses pethimbo lyolugodhi. Natse otu na okukonga omikalo moka tatu vulu okwaambidhidha nokugandja ekwatho li na oshilonga kuyalwe. Oolye mbela tatu vulu okukwatha? Oomboka taya kondjo nuukulupe, nuukolele, taya patanekwa kuyaandjawo, yu uvite uuwike nenge ya silwa. Otatu vulu wo okukwathela aagundjuka mboka taya thiminikwa ya ninge iinima ya puka nenge ya konge “esimano” muuyuni mbuka, kutya nduno omelongo, opashimaliwa nenge omiilonga yontumba. (1 Tes. 3:1-3; 5:11, 14) Konga omikalo moka to vulu okuulukila yalwe kutya owu na ko nasha nayo, uuna mu li pOshinyanga shUukwaniilwa, tamu uvitha, tamu li pamwe nenge tamu popi mongodhi.
(Eksodus 17:14) Nena Omuwa okwa lombwele Moses e ta ti: “Nyola shika membo, shi ninge edhimbulutho. Lombwela Josua kutya Aayamaleki otandi ke ya hanagula po thiluthilu.”
it-1-E ep. 406
Ombiimbeli
Omanyolo gaMoses oga nwethwa mo kuKalunga, noge na uuyelele wa yela wu na ko nasha nelongelokalunga lya yogoka, shoka oshu ulikwa kwaashoka sha nyolwa mo. Moses haye mwene a li a hala okuninga omuwiliki gwAaisraeli, nopetameko sho a pewa oshinakugwanithwa shoka kuJehova okwa li e shi tindi. (Eks 3:10, 11; 4:10-14) Ihe Kalunga okwe mu kwathele e te mu longitha iikumithalonga iinene mbyoka oompulile dhaFarao nadho dhe shi mono kutya shoka Moses a ningi osha zi kuKalunga. (Eks 4:1-9; 8:16-19) Ihe Moses haye mwene a li i iningi omupopi nomunyoli. Pehala lyaashono, molwaashono okwa li a vulika kelombwelo lyaKalunga nokwa li a kwathelwa kombepo ye ondjapuki, Moses okwa li a vulu okupopya nokunyola oshitopolwa shOmbiimbeli. — Eks 17:14.
Elesho lyOmbiimbeli
(Eksodus 17:1-16) Egongalo alihe lyalsrael olya zi mo mombuga Sin, lya zi mehala limwe e tali yi kekwawo palombwelo lyOmuwa. Oya yungu ontanda muRefidim, ihe kamwa li omeya gokunwa. 2 Oya ngungutulile Moses noya ti: “Tu pa omeya tu nwe.” Moses okwa yamukula a ti: “Omolwashike tamu ngungutula? Omolwashike tamu hindi Omuwa?” 3 Ihe aantu oya li ya sa enota e taa tsikile okungungutulila Moses. Oya ti: “Omolwashike we tu tembudha mo muEgipiti? Ou tu dhipage po tse naana yetu niimuna yetu, tu se po kenota?” 4 Moses okwa galikana Omuwa e ta ti: “Aantu mbano otandi ya ningi ngiini? Oya hala nokuli ya dhipage ndje nomamanya.” 5 Omuwa okwa lombwele Moses a ti: “Kutha aawiliki yamwe yAaisraeli e to yi pamwe nayo komeho goshigwana. Faalela ondhimbo yoye ndjoka wa dhengele nayo Niili. 6 Otandi ka thikama komeho goye pemanya pondundu Sinai. Dhenga emanya, nomeya otaga ka za mo, ga nuwe kaantu.” Moses nokwe shi ningi montaneho yaawiliki yalsrael. 7 Ehala ndyoka olya lukwa Massa naMeriba molwashoka Aaisraeli oya tamanana noya hindi Omuwa, sho ya pula ya ti: “Omuwa omo tuu e li mokati ketu nenge aawe?” 8 Aayamaleki oye ya noya ponokele Aaisraeli muRefidim. 9 Moses okwa lombwele Josua a ti: “Ihogololela aalumentu yamwe, u ye u ka kondjithe Aayamaleki ongula. Otandi ka thikama kondungu yondundu nda yelutha ondhimbo ndjoka Kalunga a lombwele ndje ndi yi humbate.” 10 Josua okwa ningi, ngaashi Moses e mu lombwele, e ta zi mo a ka kondjithe Aayamaleki, manga Moses, Aaron naHur ya londo kondungu yondundu. 11 Moses shampa a yelutha omaako ge, Aaisraeli oya sindi, ihe shampa e endjeleleke omaako ge, nena Aayamaleki oya tameke okusindana. 12 Omaako gaMoses sho ga vulwa, Aaron naHur oya kutha emanya e taye mu kuutumbike ko, manga yo ya thikama kombinga nombinga ya yelutha omaako ge, ye ga yelutha sigo etango tali ningine. 13 Pamukalo nguka Josua okwa dhenge Aayamaleki e te ya sindi thilu. 14 Nena Omuwa okwa lombwele Moses e ta ti: “Nyola shika membo, shi ninge edhimbulutho. Lombwela Josua kutya Aayamaleki otandi ke ya hanagula po thiluthilu.” 15 Moses okwa tungu oshiyambelo e te shi luku “Omuwa oye epandela lyandje.” 16 Okwa tsikile a ti: “Yelutheni epandela lyOmuwa pombanda. Omuwa oku na olugodhi nAayamaleki okuza koluvalo sigo okoluvalo.”
24-30 Auguste
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | EKSODUS 19–20
“Nkene iipango omulongo ye ku guma”
(Eksodus 20:3-7) Ino kala u na ookalunga yalwe koshipala shandje. 4 “Ino ihongela oshiyelekela nenge efano lyashaashoka megulu nenge kombanda yevi nenge momeya kohi yevi. 5 Ino yi inyongamena nenge u yi simaneke, oshoka ongame Omuwa, Kalunga koye, omulaadhi; otandi geele mboka haa tondo ndje sigo okoluvalo lwawo olutitatu nolutine. 6 Ihe otandi sile ohenda omayuvi mboka ye hole ndje notaa vulika kiipango yandje. 7 “Edhina lyandje ino li tumbulila iinima yowala, oshoka ongame Omuwa, Kalunga koye, tandi geele ayehe mboka taa tumbulile edhina lyandje iinima yowala.
w89-E 11/15 ep. 6, okat. 1
Iipango omulongo otayi ti shike kungoye?
Iipango yotango ine otayi tsu omuthindo shoka tu na okuningila Jehova. (Shotango) Oye Kalunga ngoka oye owala a gwana okulongelwa kutse. (Mateus 4:10) (Oshitiyali) Aalongeli ye ayehe kaye na okulongitha iihongwathano. (1 Johannes 5:21) (Oshititatu) Otu na okulongitha edhina lyaKalunga momukalo gu li mondjila nogwesimaneko. (Johannes 17:26; Aaroma 10:13) (Oshitine) Otu na okukala twa pititha komeho iinima iiyapuki monkalamwenyo yetu. Shika otashi ke tu pa ompito tu vululukwe nenge ‘tu ye mesabati,’ kiilonga yetu. — Aahebeli 4:9, 10.
(Eksodus 20:8-11) Dhimbulukwa esiku lyEsabati ngoye u li yapule. 9 Ou na omasiku gahamano moka to longo, 10 ihe esiku etiheyali olyo esiku lyevululuko lya yapulilwa ndje. Mesiku ndyoka kape na ngoka ta longo — ngoye mwene, aamwoye, aapika yoye, iimuna yoye nenge aakwiilongo ya kala moshilongo sheni. 11 Momasiku gahamano ngame, Omuwa, onda shiti egulu nevi nefuta naayihe yi li mo, ihe mesiku etiheyali onda vululukwa. Omolwashoka ngame, Omuwa, nda yambeke esiku lyEsabati nonde li yapula.
(Eksodus 20:12-17) Simaneka ho nanyoko, opo u kale u na omwenyo omule mevi ndyoka tandi ke li ku pa. 13 “Ino dhipaga. 14 “Ino hondela. 15 “Ino yaka. 16 “Ino lundila mukweni. 17 “Ino haluka egumbo lyamukweni; ino haluka omukiintu gwamukweni, omupika gwe, oongombe nenge uusino we, nenge eliko lye kehe.”
w89-E 11/15 ep. 6, okat. 2-3
Iipango omulongo otayi ti shike kungoye?
(Oshititano) Uuna aanona taya vulika kaavali yawo, osho lela hashi etitha uukumwe momagumbo, nohashi ya etele omayambeko ga za kuJehova. Shoka kashi shi tuu “oshipango shotango, shoka kusho kwa gwedhwa euvaneko” hashi ya ningitha ya kale ye na etegameno lya dhenga mbanda! Etegamano ndyoka ka li shi owala okukala ‘nokukalamwenyo okuwanawa,’ ihe ‘nokukala nomwenyo ethimbo ele kombanda yevi.’ (Aaefeso 6:1-3) Ngashingeyi sho tu li ‘momasiku ga hugunina’ guuyuni mbuka wa kokolosha wu hule po, okuvulika hoka kwopakalunga otaku ka pa aagundjuka ompito yoku ka kala nomwenyo sigo aluhe. — 2 Timoteus 3:1; Johannes 11:26.
Okukala tu hole aantu ooyakwetu otashi ke tu ningitha kaatu ya longele iilonga yuukolokoshi ngaashi (Oshitihamano) okudhipaga, (Oshitiheyali) okuhondela, (Oshitihetatu) okuyaka, (nOshitimugoyi) okulundila. (1 Johannes 3:10-12; Aahebeli 13:4; Aaefeso 4:28; Mateus 5:37; Omayeletumbulo 6:16-19) Ihe ongiini kombinga yomainyengotompelo getu? Oshipango (Oshitimulongo) otashi tu indike kaatu haluke iinima yayalwe, shoka tashi tu dhimbulukitha kutya Jehova okwa hala aluhe tu ninge iinima nomainyengotompelo gu uka momeho ge. — Omayeletumbulo 21:2.
Konga omaliko mOmbiimbeli
(Eksodus 19:5, 6) Ngashingeyi, ngele otamu vulika kungame e tamu dhiginine ehangano lyandje, otamu ningi aantu yandje mwene. Evi alihe olyandje, ihe ne otamu ka ninga oshigwana shandje sha hogololwa, 6 oshigwana sha yapulilwa ndje ngame awike, notamu ka ninga onkwaniilwa yaayambi.”
it-2-E ep. 687, okat. 1-2
Omuyambi
Uuyambi wopaKriste. Jehova okwa li a uvanekele Aaisraeli kutya ngele oya dhiginine ehangano naye oya li taya ka ninga ‘oshigwana she mu yapulilwa, onkwaniilwa yaayambi.’ (Eks 19:6) Ihe, aayambi oya li owala taya kala haya zi mezimo lyaAaron sigo omuyambi ngoka a li a hunganekwa e ya. (Heb 8:4, 5) Owa li tawu ka kala sigo ehangano lyOmpango lya hulu naasho ehangano epe lya dhikwa po. (Heb 7:11-14; 8:6, 7, 13) Ehangano ndyoka olya li lya langekwa po unene lya ningilwa Aaisraeli ya ninge aayambi yaJehova taya yakula mUukwaniilwa waKalunga mboka wa li wu uvanekwa; nokonima yethimbo olya ka kwatela mo wo aantu mboka kaaye shi Aajuda. — Iil 10:34, 35; 15:14; Rom 10:21.
Oshihupe owala shAajuda sha li sha taamba ko Kristus, noshigwana shoka osha li sha ndopa okugandja iilyo yi li aayambi mboka yuukwaniilwa wolela noshigwana shoka oshiyapuki. (Rom 11:7, 20) Molwaashono Aaisraeli kaya li aadhiginini, Kalunga okwa li e ya londodha okupitila momuhunganeki Hosea konima yomimvo omathele, a ti: “Aantu yandje oya pangulwa, oshoka inaa tseya ndje. Ne aayambi omwa tinda okutseya ndje nomwe ekelahi omalongo gandje. Onkee otandi ekelehi aana yeni.” (Hos 4:6) Jesus okwa li wo a lombwele aawiliki Aajuda a ti: “Onkee ano tandi mu lombwele. Otamu ka kuthwa Oshilongo shaKalunga e tashi ka pewa aantu haa imike iiyimati mbyoka ya pumbiwa.” (Mat 21:43) Nonando ongawo, Jesus Kristus, ngoka naye a li kohi yOmpango sho a li kombanda yevi, okwa li e shi shi kutya uuyambi waAaron owa li tawu dhana onkandangala, nokwa li a lombwele mboka a aludha oshilundu yaye komuyambi nokugandja omayambo ngoka ga pumbiwa. — Mat 8:4; Mark 1:44; Luk 17:14.
(Eksodus 20:4, 5) “Ino ihongela oshiyelekela nenge efano lyashaashoka megulu nenge kombanda yevi nenge momeya kohi yevi. 5 Ino yi inyongamena nenge u yi simaneke, oshoka ongame Omuwa, Kalunga koye, omulaadhi; otandi geele mboka haa tondo ndje sigo okoluvalo lwawo olutitatu nolutine.
Omanenedhiladhilo okuza membo lyaEksodus
20:5 — Ongiini Jehova ha “geyelele omayonagulo goohe” omapipi gomonakuyiwa? Konima yokwaadha oomvula dhokukala noshinakugwanithwa, [omuntu] kehe oha pangulwa shi ikolelela keihumbato lye nosho wo kiikala ye. Ihe sho oshigwana shaIsrael sha tameke okulongela iikalunga, omapipi ogendji ga ka landula ko oga mono iihuna yiilanduliko yaashika. Nokuli nAaisrael aadhiginini oya li ya gumwa kiilanduliko yasho sho okuyona palongelokalunga kwoshigwana shoka kwa ningi okukala mondjila yokukakatela uudhiginini okudhigu kuyo.
Elesho lyOmbiimbeli
(Eksodus 19:1-19) 1-2 Aaisraeli oya zi puRefidim, nomesiku lyotango lyomwedhi omutitatu sho ya tembuka muEgipiti, oye ya mombuga yaSinai. Oya yungu ontanda ponyonga yondundu Sinai, 3 Moses nokwa londo kondundu kuKalunga. Omuwa okwe mu ithana kondundu e te mu lombwele, a lombwele Aaisraeli, oluvalo lwaJakob, a tye: 4 “Omwa mono shoka ngame, Omuwa, nda ningile Aayegipiti, nonkene nde mu humbata, ngaashi ekodhi tali humbata uunimona komawawa galyo, nonde mu eta huka. 5 Ngashingeyi, ngele otamu vulika kungame e tamu dhiginine ehangano lyandje, otamu ningi aantu yandje mwene. Evi alihe olyandje, ihe ne otamu ka ninga oshigwana shandje sha hogololwa, 6 oshigwana sha yapulilwa ndje ngame awike, notamu ka ninga onkwaniilwa yaayambi.” 7 Moses nokwa londoloka e ti ithana aawiliki yoshigwana ya gongale e te ya hokololele ayihe mbyoka Omuwa e mu lombwele. 8 Nena aantu ayehe oya yamukula kumwe oshita ya ti: “Otatu gwanitha ashihe shoka Omuwa a popi.” Moses okwa fala eyamukulo lyoshigwana kOmuwa. 9 Omuwa okwa ti kuMoses: “Otandi ke ya kungoye moshikogo oshinene, opo aantu ya uve ndje tandi popi nangoye noye ku itaale.” Moses okwa hokololele Omuwa shoka aantu ya popi. 10 Omuwa okwa ti kuye: “Inda kaantu u ya lombwele, yi iyapule nena nongula omolwelongelokalunga. Naa yoge oonguwo dhawo, 11 noyi ilongekidhile esiku lyahela. Mesiku ndyoka otandi kulukile kondundu Sinai montaneho yaantu. 12 Ninga ongamba ya dhingoloka ondundu, opo aantu yaahe yi taaguluke nando. Ya lombwela, yaa londe kondundu nenge ye yi gume. Ngele pe na ngoka te yi lyata ompadhi, na dhipagwe. 13 Na dhipagwe nomamanya nenge a yahwe niikuti pwaa na ngoka te mu gumu. Shika nashi ningwe, ngele omuntu nenge oshinamwenyo; nashi dhipagwe. Ihe enkuma ngele lya hikwa, nena aantu naa londe kondundu.” 14 Moses okwa londoloka kondundu e ta lombwele aantu yi ilongekidhile elongelokalunga. Oya yogo oonguwo dhawo, 15 Moses nokwa ti kuyo: “llongekidhileni esiku etitatu ne inamu lala naakiintu.” 16 Ongula yesiku etitatu okwa ningi omindundumo noombadhi tadhi shela, oshikogo oshinene osha holoka kondundu, nokwa uvika enkuma tali hikwa tali kugagana. Aantu ayehe montanda oya kala taa kakama kuumbanda. 17 Moses okwe ya piitha mo montanda, ya ka tsakaneke Kalunga, oyo noya thikama ponyonga yondundu. 18 Ondundu ayihe yaSinai oya kala tayi gundumuka olwithi, oshoka Omuwa okwa kulukile ko e li momulilo. Olwithi olwa gundumuka lwa fa olwithi lweziko enenenene, naantu ayehe oya li taa kakama noonkondo. 19 Ewi lyenkuma olya mbololoka nokukugagana pombanda. Moses okwa popi, naKalunga okwe mu yamukula mendundumo.
31 Auguste–6 Septemba
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | EKSODUS 21–22
“Ulika kutya owa tala ko omwenyo ngaashi Jehova e gu tala ko”
(Eksodus 21:20) “Ngele oku na ngoka ta kutha oshitago e ta dhenge omupika gwe omulumentu nenge omukiintu, nomupika ta sile miikaha ye, na geelwe.
it-1-E ep. 271
Okudhenga
Omuhebeli okwa li e na uuthemba wokudhenga omupika gwe omulumentu nenge omukiintu noshiti ngele okwa li ihaa vulika nenge e na omanganga. Ihe ngele omupika okwa si sho a dhengwa, mwene gwe okwa li e na okugeelwa. Ngele omupika okwa kala esiku limwe nenge gaali e na omwenyo, shoka osha li hashi ulike kutya mwene gwe ka li e na elalakano lyoku mu dhipaga. Okwa li e na uuthemba wokugandja egeelo, oshoka omupika ngoka okwa li “eliko lye.” Omuntu iha kala a hala okuyona po thiluthilu oshinima she shoka shi na ongushu, oshoka ote shi kanitha. Shimwe ishewe, ngele omupika okwa si konima yesiku limwe nenge gaali, shoka kashi li hashi ulike kutya eso lye olye etithwa kokudhengwa nenge okushilwe shi ili. Onkee ngele omupika ngoka okwa kala nomwenyo konima yesiku limwe nenge gaali, mwene gwe ka li ha geelwa. — Eks 21:20, 21.
(Eksodus 21:22, 23) “Ngele oku na omukiintu omusimba, ndele ela tali gu mo, ye ina mona we oshiponga shilwe, ngoka e mu ehameke na fute, omulume shoka ta pula, nongaashi aatokolihapu ya koleke. 23 Ihe ngele omukiintu mwene oye a si, nena egeelo otali pula omwenyo gu futwe nomwenyo,
Mbela owa simaneka ngaa omwenyo ngaashi Kalunga?
16 Omwenyo gwomuntu kehe ogwa simana kuJehova. Nokuli nokanona hoka ke li natango mela lyayina, oke na ongushu momeho ge. Kohi yOmpango yaMoses, ngele omuntu okwe ehameke omukiintu omusimba, e ta si nenge okanona ke, Jehova okwa li he mu tala ko e na ondjo yedhipago. Nonando osha li owala oshiponga, opwa sa omuntu. Onkee omwenyo gwe, ogwa li hagu futwa. (Lesha Eksodus 21:22, 23.) Kalunga okwa tala ko okanona hoka inaaka valwa natango, ke li omuntu e na omwenyo. Okukala tu shi uuyelele mboka, otashi tu kwathele tu kale tu uvite ngiini kombinga yokwiikutha ela?
(Eksodus 21:28, 29) “Ongombe ngele tayi tsu omuntu e ta si, nayi dhipagwe nomamanya, nonyama yayo inayi liwa, ihe mwene gwayo ina geelwa. 29 Ihe ngele ongombe ohayi tsu aantu, namwene okwe shi lombwelwa noine yi edhilila moshili — nena nge tayi tsu omuntu e ta si, nayi dhipagwe nomamanya, ndele namwene gwayo na dhipagwe wo.
w10-E 4/15 ep. 29, okat. 4
Jehova okwa hala wu kale wu li “nawa”
Ompango ndjoka oya li wo hayi landulwa uuna omuntu a ehamekwa kiinamwenyo yomegumbo. Ngele ongombe oya tsu omuntu, mwene gwayo okwa li e na oku yi dhipaga opo aantu ya kale megameno. Molwaashoka kali ha vulu okulya onyama ndjoka nenge e yi landithe po kuyalwe, uuna e yi dhipaga okwa li ha kanitha oshindji. Ihe ongiini ngele ongombe oya monitha omuntu oshiponga molwaashoka mwene gwayo inee yi edhilila? Ngele ongombe ndjoka konima oya ka dhipaga omuntu, ongombe ndjoka namwene gwayo okwa li ha dhipagwa. Ompango ndjoka oya li hayi ningitha aantu mboka kaaye na ko nasha niimuna yawo, ye yi tonatele. — Eks. 21:28, 29.
Konga omaliko mOmbiimbeli
(Eksodus 21:5, 6) Ihe ngele omupika ota ti, ye oku hole mwene gwe, omukadhi noyana noina hala okumanguluka, 6 nena mwene gwe ne mu fale kehala lyelongelokalunga e te mu tula pomweelo nenge piikulo yomweelo e tu ulula okutsi kwe noniho. Nena ota kala omupika gwe sigo aluhe.
Omolwashike wu na okwiiyapulila Jehova?
4 Eiyapulo lyopaKriste oshinima sha kwata miiti. Kali shi owala euvathano ndyoka lya ningwa. Ihe eiyapulo ohali tu etele ngiini uuwanawa? Moku shi faathanitha, natu tale nkene omauvathano ngoka haga ningwa kaantu monkalamwenyo hage ya etele uuwanawa. Oshiholelwa shimwe, okupanga uukuume. Owu na okukala kuume kashili opo wu nyanyukilwe uuwanawa mboka hawu monika kwaamboka ya panga uukuume. Osha kwatela mo okukala wu uvite wu na oshinakugwanithwa shokukala wu na ko nasha nakuume koye. Uukuume wa dhenga mbanda mboka wa popiwa mOmbiimbeli owa li pokati kaDavid naJonatan. Oya li ya panga nokuli uukuume waaluhe. (Lesha 1 Samuel 17:57; 18:1, 3.) Nonando uukuume woludhi ndoka owa pumba, uukuume woyendji ohawu kala wa kola uuna mboka ye wu panga ye na oshinakugwanithwa shokukala aadhiginini. — Omayel. 17:17; 18:24.
5 Ompango ndjoka Kalunga a pe Aaisraeli otayi popi ekwatathano lilwe ndyoka lya li lye etele aantu uuwanawa ngele ya ningi euvathano. Uuna omupika a li a hala okukala a gamenwa nokulongela mwene gwe sigo aluhe, okwa li ha ningi naye euvathano tali kalelele. Ompango otayi ti: “Ngele omupika ota ti, ye oku hole mwene gwe, omukadhi noyana noina hala okumanguluka, nena mwene gwe ne mu fale kehala lyelongelokalunga e te mu tula pomweelo nenge piikulo yomweelo e tu ulula okutsi kwe noniho. Nena ota kala omupika gwe sigo aluhe.” — Eks. 21:5, 6.
(Eksodus 21:14) Ihe uuna omuntu a geya e ta dhipaga mukwawo owina, na dhipagwe, nonando na ka holame koshiyambelo.
it-1-E ep. 1143
Oniga
Oohapu ndhoka dhi li muEksodus 21:14 otashi vulika dha hala okutya nomuyambi okwa li ha dhipagwa ngele okwa dhipaga omuntu, nokuli nongele omuntu gulwe okwa dhipaga omukwawo owina, e ta kwata ko kooniga dhoshiyambelo shoka, naye okwa li ha dhipagwa. — Yelekanitha 1Aak 2:28-34.
Elesho lyOmbiimbeli
(Eksodus 21:1-21) “Longa Aaisraeli oompango ndhika: 2 Ngele to landa omupika Omuhebeli, ne ku longele omimvo hamano. Momumvo omutiheyali oku na okumangululwa pwaa na iifuta yasha. 3 Ngele okwa ningi omupika gwoye, manga inaa ya mondjokana, ina ya nomukiintu nge ta manguluka, ihe ngele okwa li mondjokana, sho a ningi omupika gwoye, nena na ye nomukadhi. 4 Ngele omwene gwe te mu pe omukiintu e te mu valele aamati naakadhona, nena omukiintu naanona oyamwene gwe, nomulumentu ota yi awike. 5 Ihe ngele omupika ota ti, ye oku hole mwene gwe, omukadhi noyana noina hala okumanguluka, 6 nena mwene gwe ne mu fale kehala lyelongelokalunga e te mu tula pomweelo nenge piikulo yomweelo e tu ulula okutsi kwe noniho. Nena ota kala omupika gwe sigo aluhe. 7 “Ngele oku na omuntu ta landitha po omwana omukadhona a ninge omupika, ina mangululwa, ngaashi aapika aalumentu haa ningwa. 8 Ngele okwa landithwa po kungoka e mu hala a ninge omukadhi, ihe ine mu hala we, nena ne mu landithulule po, a shune kuhe; mwene gwe ita vulu oku mu landitha po kaakwiilongo, oshoka okwe mu henge po. 9 Ngele oku na omuntu ta landa omupika omukiintu, e mu pe omwana, nena na kale naye ngaashi omwana omukadhona. 10 Ngele ope na omuntu tu ushike omukiintu omutiyali, oku na okupa omukadhi gwotango natango iikulya, omizalo nuuthemba mboka a kala nawo nale. 11 Ngele ite mu gwanithile mbika itatu, ne mu ethe a ye pwaa na iikahu yasha.” 12 “Ngele oku na ngoka ta dhenge omuntu e ta si, na dhipagwe. 13 Ihe ngele oshiponga shohaluka, molwashoka ina dhiladhila a dhipage omuntu, nena ota vulu okufadhuka po, a ye kehala ndyoka tandi mu hogololele nota hupu. 14 Ihe uuna omuntu a geya e ta dhipaga mukwawo owina, na dhipagwe, nonando na ka holame koshiyambelo. 15 “Ngele oku na ngoka ta dhenge he nenge yina, na dhipagwe. 16 “Ngele ope na ngoka ta yaka po omuntu, ashihe shimwe ngele te mu landitha po nenge ta ningi omupika gwe, na dhipagwe. 17 “Ngele oku na ngoka ta tuku he nenge yina, na dhipagwe. 18 “Ngele oku na olugodhi, nagumwe ta dhenge mukwawo nemanya nenge nongonyo, ye ine mu dhipaga, nena ina geelwa. Ngele omudhengwa okwa kala momulalo, 19 nokomeho okwa aluka e ta yi pondje ti itsile koshiti, ngoka e mu dhengele oku na oku mu futila ethimbo lye ndyoka a kanitha noku mu sila oshimpwiyu, sigo a ti po nawa. 20 “Ngele oku na ngoka ta kutha oshitago e ta dhenge omupika gwe omulumentu nenge omukiintu, nomupika ta sile miikaha ye, na geelwe. 21 Ihe ngele omupika ina sa esiku ndyoka nenge konima yomasiku gaali, nena mwene gwe ina geelwa, oshoka oye eliko lye.