Shiiva eendjila daJehova

“Shiivifile nge eendjila doye, opo ndi shiive oku ku shiiva.” —Exodus 33:13.

1, 2. (a) Omolwashike Moses a katuka onghatu oyo a katuka eshi a mona Omuegipti ta hepeke Omuheberi? (b) Opo a dule okulongifwa moilonga yaJehova, Moses okwa li a pumbwa okulihonga shike?

MOSES okwa li a tekulwa moukwaneumbo waFarao nokwa li a hongwa ounongo oo wa li wa lengwa koidale yomuEgipti. Ndele nande ongaho, Moses okwa li e shi shii kutya ye ka li Omuegipti. Ovadali vaye ova li Ovaheberi. Eshi a li e li pokuwanifa omido 40, okwa li a ya a ka talele po ovamwaxe, Ovaisrael. Eshi a mona Omuegipti ta hepeke Omuheberi, Moses ka li e shi lipwililikila. Okwa dipaa Omuegipti. Moses okwa hoolola okwaama koshiwana shaJehova nokwa li ta diladila kutya Kalunga okwa li te mu longifa a mangulule ovamwaxe. (Oilonga 7:21-25; Ovaheberi 11:24, 25) Eshi oshiningwanima osho sha shiivika, ovapangeli vaEgipti ova li va tala ko Moses e li omunashibofa nokwa li e na okuya onhapo omolwomwenyo waye. (Exodus 2:11-15) Opo Moses a longifwe kuKalunga, okwa li e na okushiiva nawa eendjila daYe. Mbela Moses okwa li ngoo ta ka dula okuhongwa?—Epsalme 25:9.

² Oule womido 40 odo da ka landula ko, Moses okwa kala onauki nomufita woimuna. Ponhele yokukala a nyemata neenghono molwaashi ovamwaxe Ovaheberi va li inave mu tambula ko, Moses okwa li a tambula ko eenghalo omo Kalunga e mu efela. Nonande opa li pa pita omido dihapu fimbo Moses ina tambulwa ko, okwa efa Jehova e mu vyule. Eshi Moses a shanga a ti: “Moses okwa li omulumenhu omulininipiki unene e dule ovanhu aveshe kombada yedu,” ka li te litade, ndele okwa li a nwefwa mo komhepo iyapuki a shange ngaho. (Numeri 12:3) Jehova okwa longifa Moses meenghedi da tongomana. Nafye ngeenge otwa kongo elininipiko, Jehova ote ke tu nangeka noupuna.—Sefanja 2:3.

Moses okwa li a pewa oshilonga

3, 4. (a) Oshilonga shilipi Jehova a li a pa Moses? (b) Moses okwa li a pewa ekwafo lilipi?

³ Efiku limwe omwengeli oo a li e lile po Jehova okwa popya naMoses popepi nomhunda yaHoreb, moshitukulwa shaSinai sha twala exwanga momeva. Moses okwa li a lombwelwa taku ti: “Ame nda mona okuhepekwa [kwoshiwana] shange, eshi shi li muEgipti. Naame nda uda ekemo lavo molwovafininiki, heeno, ndi wete oudjuu wavo. Onghee nde uya poshi, ndi va kulile mo meke lOvaegipti, nondi va twale medu linya, medu liwa nola mbwalangadja, medu li yadi omashini nomaadi eenyiki.” (Exodus 3:2, 7, 8) Shi na sha naasho, Kalunga okwa li e nine Moses oilonga, ndele okwa li i na okulongwa monghedi omo Kalunga a hala i longwe.

⁴ Omwengeli waJehova okwa twikila ko ta ti: “Inda ko, Ame ohandi ku tumu kuFarao. Ndele pitifa mo muEgipti oshiwana shange Ovaisrael.” Moses okwa li a ongaonga. Ka li e wete a wana, nongeenge ngeno okwa li e lineekela mounghulungu waye mwene ngeno okwa kala ina wana. Ndele nande ongaho, Jehova okwa shilipaleka Moses a ti: “Ame ohandi ka kala pamwe naave.” (Exodus 3:10-12) Jehova okwa li a pa Moses eenghono a longe oikumwifilonga oyo ya li tai ka yandja oumbangi kutya okwa li a tumwa shili kuye. Aron, omumwaxe waMoses, okwa li e na okuya pamwe naye e li omupopiliko. Jehova okwa li te ke va honga osho ve na okutya nokuninga. (Exodus 4:1-17) Mbela Moses okwa li ta ka wanifa po oshinakuwanifwa osho noudiinini?

5. Omolwashike oikala yaIsrael ya li eshongo kuMoses?

⁵ Potete, ovakulunhu vOvaisrael ova li va itavela Moses naAron. (Exodus 4:29-31) Ndele okafimbo kaxupi konima yaasho, “ovapashukili Ovaisrael” ova pa Moses namumwaina oushima eshi ve va “tondifa” momesho aFarao nomomesho ovapiya vaye. (Exodus 5:19-21; 6:9) Eshi Ovaisrael va li tava fii po Egipti, ova li va tila eshi va mona omatemba oita Ovaegipti tae va landula. Eshi Ovaisrael va li pokati kEfuta Litilyana nomatemba oita, ova li ve wete ve li poupatekedi, ndele tava pe Moses oushima. Mbela ngeno okwa li oove, ngeno owe linyenga ngahelipi? Nonande Ovaisrael kava li ve na eewato, pawiliko laJehova, Moses okwa li a lombwela ovanhu va longele oinima yavo ve lilongekide okuya. Opo nee Kalunga okwa tukaula omeva Efuta Litilyana, ndele Ovaisrael tava taulula efuta olo poukukutu.—Exodus 14:1-22.

Oshinima osho sha fimanenena shi dulife okumangululwa

6. Jehova okwa divilika shike eshi a li ta pe Moses oshilonga?

⁶ Jehova okwa divilika efimano ledina laye eshi a li ta pe Moses oshilonga. Okufimaneka edina olo naao li lile po okwa li kwa fimanenena. Eshi a pulwa kombinga yedina laye, Jehova okwa nyamukula Moses a ti: “Aame tuu Ame.” Natango Moses okwa li e na yo okulombwela Ovaisrael ta ti: “[Jehova, NW] Kalunga kooxo yeni, Kalunga kaAbraham naKalunga kaIsak naKalunga kaJakob okwa tuma nge kunye.” Jehova okwa weda ko a ti: “Olo edina lange fiyo alushe nalo Ame handi ifanwa kepupi fiyo kepupi.” (Exodus 3:13-15) Jehova olo natango edina olo Kalunga a shiivika nalo kovapiya vaye kongonga yedu.—Jesaja 12:4, 5; 43:10-12, NW.

7. Kalunga okwa li a ladipika Moses a ninge shike nonande Farao okwa li e na ounhwa?

⁷ Eshi Moses naAron va holoka koshipala shaFarao, ova yandja etumwalaka lavo medina laJehova. Ndele Farao okwa popya nounhwa a ti: “[Jehova] olyelye, ame ndi pwilikine ondaka yaye ndi lekele Israel? [Jehova] ou kandi mu shii noitandi ka lekela Israel a dje mo.” (Exodus 5:1, 2, yelekanifa NW.) Farao okwa li e na omutima mukukutu nokwa li omukengeleledi, ndele Jehova okwa ladipika Moses a yandje omatumwalaka aye oikando noikando. (Exodus 7:14-16, 20-23; 8:1, 2, 20) Moses okwa li e wete kutya Farao okwa li a handuka. Mbela okwa li tashi ka eta oidjemo iwa mokupopya naye natango? Israel okwa li a halelela okumangululwa. Farao okwa li a tokola toko oku he va efa. Mbela ngeno oove wa li Moses, ngeno owa ninga po shike?

8. Onghedi omo Jehova a ungaunga naFarao oya eta ouwa washike, noiningwanima oyo oi na oku tu nwefa mo ngahelipi?

⁸ Moses okwa yandja vali natango etumwalaka limwe a ti: “[Jehova, NW] Kalunga kOvaheberi ta ti ngaha: Lekela ovanhu vange va shiive okulongela nge.” Kalunga okwa ti yo kutya: “Hanga nda yelula eke lange kuove nokovanhu voye mu hangike koudu wolutapo, nosho ove wa dimwa po ngeno kombada yedu, ndelenee Ame nde ku efa u kale po, opo ndi shiive okumonifa eenghono dange muove, edina lange opo li udifwe kombada yedu alishe.” (Exodus 9:13-16) Okupitila mwaasho a li ta ka ningila Farao oo a li e na omutima mukukutu, Jehova okwa li a hala okuulika eenghono daye monghedi oyo tai ka londwela aveshe ovo ve mu dina. Osho osha li tashi ka kwatela mo Satana Ondiaboli, oo Jesus Kristus a ka ifana “omupangeli wounyuni ou.” (Johannes 14:30; Ovaroma 9:17-24) Edina laJehova ola udifilwa ongonga yedu, ngaashi sha xunganekwa. Onheni yaye oya etifa okuxupifwa kwOvaisrael nosho yo ongudu inene yovanhu vohonde i lili ovo va li ve limbwanga mumwe navo oku mu longela. (Exodus 9:20, 21; 12:37, 38) Okudja opo, okuudifwa kwedina laJehova okwa etela omamiliyona mahapu ovanhu omauwa, ovo va tambula ko elongelokalunga lashili.

A ungaunga noshiwana shidjuu

9. Ongahelipi Ovaisrael va li va ulika odino yokudina Jehova?

⁹ Ovaheberi ova li ve shii edina laKalunga. Moses okwa li a longifa edina olo eshi kwa li ta popi navo, ndele kava li alushe hava ulike efimaneko la yuka kumwene walo. Diva konima eshi Jehova a mangulula Ovaisrael pashikumwifilonga okudja muEgipti, oshike sha ningwa po eshi inava mona diva omeva mawa nokunwa? Ova ngongotela Moses. Konima yaasho, ova ka ngongota kombinga yoikulya. Moses okwe va londwela kutya kava li ashike tave mu ngongotele nosho yo Aron, ndele ova li tava ngongotele Jehova. (Exodus 15:22-24; 16:2-12) Pomhunda yaSinai, Jehova okwa pa Ovaisrael Omhango nokwa li a ninga omauliko eenghono manenenene. Ndele omolwokuhadulika kwavo, ove liningila oshitelekelwanhana ve shi ilikane nova li tava ti kutya ova li tava dana ‘oshivilo shefimano lOmwene.’—Exodus 32:1-9.

10. Omolwashike eindilo laMoses olo la shangwa muExodus 33:13 lihokwifa neenghono kovapashukili Ovakriste kunena?

¹⁰ Moses okwa li ta ka ungaunga ngahelipi noshiwana osho Jehova a ti kutya oshi na eefingo dikukutu? Moses okwa indila Jehova a ti: “Ame eshi nda filwaonghenda momesho oye, shiivifile nge eendjila doye, opo ndi shiive oku ku shiiva, opo ndi shiive okufilwaonghenda momesho oye.” (Exodus 33:13) Mokufila oshisho Eendombwedi daJehova dokunena, ovapashukili Ovakriste ohava lifa oshiunda osho she lininipika shi dule oshiwana shaIsrael. Ndele navo ohava ilikana tava ti: “Omwene, ulikile nge eendjila doye, Ove u longe nge omalila oye.” (Epsalme 25:4) Eshiivo lokushiiva eendjila daJehova ohali dulifa ovapashukili va ungaunge neenghalo monghedi oyo tai tu kumwe nEendjovo daKalunga noli li metwokumwe nomaukwatya aye.

Osho Jehova a li ta pula koshiwana shaye

11. Omayele elipi Jehova a li a pa Moses, nomolwashike mahokwifa kufye?

¹¹ Osho Jehova a li ta pula koshiwana shaye osha li sha popiwa pomhunda yaSinai. Konima yaasho, Moses okwa pewa oipelende ivali mu na Oipango Omulongo ya shangwa. Eshi a li ta londoloka komhunda, okwa mona Ovaisrael tava ilikana oshitelekelwanhana ndele ta ekeleshi nehandu oipelende, ndele tai tatuka. Jehova okwa shanga vali Oipango Omulongo koipelende yomamanya oyo Moses a li a honga. (Exodus 32:19; 34:1) Oipango oyo kaya li ya lunduluka; oya li ngaashi ya yandjelwe tete. Moses okwa li e na okukatuka metwokumwe nayo. Kalunga okwa yelifila Moses nawa kutya Ye omunhu a tya ngahelipi, nokungaha okwe mu yelifila nghee e na okulihumbata e li omukalelipo waye. Ovakriste kave li koshi yOmhango yaMoses, ndele osho Jehova a li a lombwela Moses osha kwatela mo omafinamhango a fimana mahapu oo inaa lunduluka notaa twikile okulonga kovalongeli vaJehova aveshe. (Ovaroma 6:14; 13:8-10) Natu konakoneni amwe omuo.

12. Okupula kwaJehova okuliyandjelwa oye aeke okwa li ku na okukala kwa kuma ngahelipi Ovaisrael?

¹² Liyandjela Jehova oye aeke. Oshiwana shaIsrael opo sha li eshi Jehova a popya kutya okwa hala okuliyandjelwa oye aeke. (Exodus 20:2-5) Ovaisrael ova li va mona oumbangi muhapu kutya Jehova oye Kalunga kashili. (Deuteronomion 4:33-35) Jehova okwa li e shi yelifa nawa kutya, kashi na nee mbudi kutya oiwana ikwao oya li tai ningi shike, ita ka pitika okulongela oikalunga kwoludi keshe noumhulile mokati koshiwana shaye. Okuliyandjela kwavo Kalunga kakwa li ku na okukala oshinima shokombada. Aveshe okwa li ve na okukala ve hole Jehova nomutima wavo aushe, nomwenyo wavo aushe neenghono davo adishe. (Deuteronomion 6:5, 6) Osho okwa li sha kwatela mo okupopya kwavo, elihumbato lavo—heeno, okukalamwenyo kwavo akushe. (Leviticus 20:27; 24:15, 16; 26:1) Jesus Kristus naye okwa li e shi yelifa nawa kutya Jehova ota pula okuliyandjelwa oye aeke.—Markus 12:28-30; Lukas 4:8.

13. Omolwashike Ovaisrael va li ve na okudulika filufilu kuKalunga, noshike shi na oku tu linyengifa tu dulike kuye? (Omuudifi 12:13)

¹³ Dulika filufilu koipango yaJehova. Ovaisrael ova li va pumbwa okudimbulukifwa kutya eshi va ninga ehangano naJehova, ova ana okudulika kuye filufilu. Ova li ve na emanguluko lopaumwene lihapu, ndele moinima oyo Jehova e va pa oipango, ova li ve na okudulika filufilu. Okuninga ngaho okwa li taku ka ulika kutya ove hole Kalunga nokwa li taku ke va etela ouwa nosho yo omaludalo avo, molwaashi oiteelelwa yaJehova aishe oya li i lile po oku va etela ouwa.—Exodus 19:5-8; Deuteronomion 5:27-33; 11:22, 23.

14. Ongahelipi Kalunga a li a divilikila Ovaisrael efimano lokupitifa komesho oinima yopamhepo?

¹⁴ Pitifa komesho oinima yopamhepo. Oshiwana shaIsrael kasha li shi na okweefa okufila oshisho eemhumbwe dopalutu ku ye moshipala omalipyakidilo opamhepo. Ovaisrael kava li ashike ve na okulipyakidila noinima yonghalamwenyo yakeshe efiku. Jehova okwa li a tula po efimbo oshivike keshe, olo a li a tala ko liyapuki, efimbo olo kwa li hali longifwa ashike shi na sha nomalipyakidilo e na sha nokulongela Kalunga kashili. (Exodus 35:1-3; Numeri 15:32-36) Omudo keshe, opa li yo efimbo la wedwa po olo kwa li li na okulitulilwa po shi na sha noyoongalele iyapuki. (Leviticus 23:4-44) Osho okwa li hashi yandje omhito yokupopya shi na sha noilonganghono yaJehova, okudimbulukifwa eendjila daye nosho yo oku mu pandula molwouwa waye. Eshi ovanhu va li tava ulike olupandu lavo kuJehova, okwa li tava kulike etilokalunga nohole yavo yoku mu hola, naasho okwa li tashi ke va kwafela va ende meendjila daye. (Deuteronomion 10:12, 13) Omafinamhango taa ti sha oo a kwatelwa moipango oyo ohaa etele ovapiya vaKalunga ouwa kunena.—Ovaheberi 10:24, 25.

Otwa pumbwa okuuda ko nokupandula omaukwatya aJehova

15. (a) Omolwashike okuuda ko nokupandula omaukwatya aJehova kwa li kwa fimana kuMoses? (b) Omapulo elipi taa dulu oku tu kwafela tu diladile moule shi na sha nomaukwatya keshe aJehova?

¹⁵ Okuuda ko nokupandula omaukwatya aJehova okwa li taku ka kwafela yo Moses mokuungaunga novanhu. Exodus 34:5-7 ota ti kutya Kalunga okwa enda puMoses ndele ta ti: “Omwene Kalunga, omunefilonghenda, Kalunga [omunalukeno, NW], nomunene mouwanghenda nomoudiinii, nouwanghenda waye te u diinine kovanhu omayovi, ou ta dimi po omanyonauno nomatauluko nomatimba, ndelenee Ye ita efa okuhandukila nokukongolola omanyonauno ooxe kovana nokovatekulu fiyo komapupi matitatu nomatine.” Diladila keendjovo odo oule wefimbo. Lipula kutya: ‘Oukwatya keshe otau ti shike? Jehova okwe u ulika ngahelipi? Ongahelipi ovapashukili Ovakriste tava dulu okuulika oukwatya oo? Oukwatya oo ou na okunwefa mo ngahelipi eenghatu dakeshe umwe womufye?’ Konakona oihopaenenwa inini.

16. Ongahelipi hatu dulu okuhapupalifa eudeko nolupandu letu li na sha nonghenda yaKalunga, nomolwashike okuninga ngaho kwa fimana?

¹⁶ Jehova ‘oKalunga omunefilonghenda nomunalukeno.’ Ngeenge ou na embo lomauyelele Insight on the Scriptures, omolwashike ito leshele osho tali popi koshi yoshipalanyole “Onghenda”? Ile u konge omauyelele kombinga yonghenda, to longifa oWatch Tower Publications Index ile oprograma yokombiuta oyo i li moungalo vokombiuta hava ifanwa Watchtower Library (CD-ROM).a Longifa oshiulikifo shoitya yOmbibeli u mone omishangwa odo tadi popi shi na sha nonghenda. Oto ka mona kutya kakele koku mu linyengifa a ninipike ehandu omafimbo amwe, onghenda yaJehova oya kwatela mo eyavelelo tali di komutima. Ohai linyengifa Jehova a katuke eenghatu opo a etele oshiwana shaye epepelelwo. Okuulika oumbangi waasho, Kalunga okwa li a fila oshisho eemhumbwe dopalutu nodopamhepo dOvaisrael pefimbo letembu lavo okuya mEdu lEudaneko. (Deuteronomion 1:30-33; 8:4) Jehova okwa li ha dimine po ovanhu omatimba nonghenda ngeenge va nyona. Okwa li a ulikila oshiwana shaye shonale onghenda. Ovapiya vaKalunga kave na tuu okuulikilafana olukeno kunena!—Mateus 9:13; 18:21-35.

17. Ongahelipi okuuda ko olukeno laJehova taku xumifa komesho elongelokalunga lashili?

¹⁷ Onghenda yaJehova oya pambafana nolukeno. Oto fatulula ngahelipi ‘olukeno’? Shi faafanifa nomishangwa odo tadi popi shi na sha naJehova e li omunalukeno. Ombibeli otai ulike kutya olukeno laJehova ola kwatela mo okunakonasha kwopahole shi na sha naavo ve li meenghalo didjuu mokati koshiwana shaye. (Exodus 22:26, 27) Moshilongo keshe, ovanailongo nosho yo vamwe otashi dulika va kale meenghalo didjuu. Eshi kwa li ta hongo oshiwana shaye shi kale shi he na onhondo nokuulikila ovo va tya ngaho olune, Jehova okwa li e va dimbulukifa kutya navo ova li yo ovanailongo muEgipti. (Deuteronomion 24:17-22) Ndele mbela ongahelipi shi na sha nafye tu li oshiwana shaJehova kunena? Olukeno ohali tu kwafele tu hangane notu nane vamwe va dule okulongela Jehova.—Oilonga 10:34, 35; Ehololo 7:9, 10.

18. Oshike hatu lihongo mwaasho Jehova a li a honga Ovaisrael va henuke eshi tava ungaunga novanhu voiwana imwe?

¹⁸ Ndelenee okunakonasha novanhu voiwana imwe kakwa li ku na okuya moshipala ohole yOvaisrael yokuhola Jehova nosho yo omifikamhango daye dopaenghedi. Kungaha, Ovaisrael ova li va hongwa va ha landule eenghedi doiwana oyo ya li ye va dingilila, sha hala okutya, va ha tambule ko eenghedi dayo dopalongelokalunga nodokukalamwenyo odo inadi koshoka. (Exodus 34:11-16; Deuteronomion 7:1-4) Naasho osho shi na okukala kunena. Otu na okukala oshiwana shiyapuki, ngaashi Kalunga ketu, Jehova.—1 Petrus 1:15, 16.

19. Ongahelipi okuuda ko etaleko laJehova li na sha nokunyona taku dulu okwaamena oshiwana shaye?

¹⁹ Opo Moses a ude ko eendjila daYe, Jehova okwa li e shi yelifa nawa kutya nonande iha hokwa oulunde, oha tale onheni. Oha pe ovanhu omhito ve lihonge oitelelwa yaye nokudulika kuyo. Ngeenge pe na oo e livela ombedi, Jehova oha dimi po omatimba, ndele ita kala ina handukila ovanhu omolwomanyono oo a kwata moiti nehandukilo olo ve lilongela. Okwa li a londwela Moses kutya omapupi okomesho okwa li taa ka mona oilanduliko iwa ile ii she likolelela kwaasho Ovaisrael tava ningi. Okukala neudeko nosho yo olupandu li na sha neendjila daJehova otaku dulu okwaamena ovapiya vaye ve he mu pe oushima omolweenghalo odo ve lietela vo vene ile va ha fike pexulifodiladilo kutya okwa enda kanini.

20. Oshike tashi dulu oku tu kwafela tu ungaunge nawa novaitaveli vakwetu nosho yo ovo hatu shakeneke moukalele wetu? (Epsalme 86:11)

²⁰ Ngeenge owa hala okuhapupalifa eshiivo loye li na sha naJehova neendjila daye, twikila okukonga omauyelele nokudilonga ngeenge to lesha Ombibeli. Konakona noukeka omaukwatya aJehova makumwifi e lili noku lili. Diladila pamwe neilikano nghee to dulu okuhopaenena Kalunga nokukaleka onghalamwenyo yoye filufilu metwokumwe nelalakano laye. Osho otashi ke ku kwafela u henuke okuninga omapuko, nopo u ungaunge nawa novaitaveli vakweni nosho yo okukwafela vamwe va shiive nova kale ve hole Kalunga ketu omukumwifi.

[Omashangelo opedu]

Owe lihonga shike?

• Omolwashike elininipiko la li la pumbiwa kuMoses, nomolwashike la fimanenena kufye?

• Okupopya naFarao etumwalaka laJehova oikando noikando okwa li kwa eta oidjemo iwa ilipi?

• Omafinamhango amwe a denga mbada elipi Moses a li a hongwa oo e na sha nafye yo?

• Onghelipi hatu dulu okuhapupalifa eudeko letu lomaukwatya aJehova?

[Efano pepandja 9]

Moses okwa twala noudiinini etumwalaka laJehova kuFarao

[Efano pepandja 10]

Jehova okwa li a shiivifila Moses oiteelelwa yaye

[Efano pepandja 12]

Dilonga komaukwatya aJehova