Okuhombola oko taku fimanekifa Kalunga nokwa tambulwa ko nefimaneko kovanhu
‘Opa li pe na oshivilohombolo muKaana shomuGalilea. Na Jesus yo novalongwa vaye ova li va shivwa koshivilohombolo osho.’ — JOHANNES 2:1, 2, yelekanifa NW.
1. Ehokololo li na sha naashi Jesus a li muKaana otali popi shi na sha nashike?
JESUS naina nosho yo ovahongwa vaye vamwe ova li ve shii kutya okuhombola monghedi i shii okufimanekwa mokati koshiwana shaKalunga ohaku eta ehafo. Jesus okwa li nokuli a ningifa oshivilohango shimwe shi kale shididilikwedi, molwaashi pomhito oyo okwa li a longa oshikumwifilonga shaye shotete osho sha shangwa mOmbibeli, nokungaho, okwa li a ningifa oshivilo osho shi kale shihafifa neenghono. (Johannes 2:1-11) Otashi dulika wa li wa hafela ohango yOvakriste vonhumba, ovo va hala okulongela Jehova ve li ovalihomboli va hafa. Ile otashi dulika wa teelela nodjuulufi oku ka hombola ile okuhombolwa monghedi i shii okufimanekwa ile oku ka kwafela ookaume koye va hombole monghedi i shii okufimanekwa. Oshike tashi dulu okukwafela ovalikongi va hombole monghedi i shii okufimanekwa?
2. Ombibeli oi na omauyelele elipi e na sha nomahombolo?
2 Omayele oo taa hangwa mEendjovo daKalunga da nwefwa mo ohaa kwafele ovalumenhu novakainhu Ovakriste va unganeke nawa omahombolo avo. (2 Timoteus 3:16, 17) Ashike Ombibeli inai yandja omifindalandu dokondadalunde di na sha nanghee Ovakriste ve na okuhombola. Naasho oshi shii okuudiwa ko molwaashi omaputuko nosho yo oiteelelwa yopaveta ohai kala ya yoolokafana she likolelela koilongo nokomafimbo. Pashihopaenenwa, muIsrael shonale, ngeenge omunhu ta hombola kasha li hashi ningwa pomhito ye likalekelwa pe na omuhombolifi. Fiku omulumenhu ta hombola okwa li ashike ha kufa omuvalekwa waye noku mu twala keumbo laye ile kooxe. (Genesis 24:67; Jesaja 61:10; Mateus 1:24) Onghatu oyo yomoipafi oya li euliko kutya omulumenhu okwa hombola nonande kapa li hapa kala omuhombolifi, ngaashi hashi ningwa pomahombolo mahapu kunena.
3. Jesus okwa li a yambidida oshiningwanima shilipi muKaana?
3 Ovaisrael ova li va tala ko onghedi oyo yokweetwa kwomuvalekwa keumbo lomulumenhu waye ile laxemweno i li ehombolo. Ndele konima yefimbo otashi dulika va ka ninge oshivilohombolo ngaashi osho sha popiwa muJohannes 2:1, NW. Eembibeli dihapu oda toloka ovelishe oyo da ti: “Opa li pe na ehombolo muKaana.” Ndele oshitya shOshigreka osho sha longifwa movelishe oyo osha yeleka okutolokwa “oshivilohombolo” ile “oshivilohango.”a (Mateus 22:2-10; 25:10; Lukas 14:8) Ehokololo olo li li muJohannes etukulwa etivali ola popya kutya Jesus okwa li poshivilo osho nokwa li a yambidida oshivilo sha tya ngaho, osho sha li shi na ekwatafano nehombolo lOshijuda. Oshitwa sha fimanenena oshosho kutya onghedi omo ovanhu va li hava hombola pefimbo olo oya yooloka keenghedi omo ovanhu hava hombola kunena.
4. Ovakriste vamwe otashi dulika va ninge eehango davo monghedi ilipi, nomolwashike?
4 Moilongo ihapu kunena, Ovakriste ovo va hala okuhombola ove na okuwanifa po oiteelelwa yonhumba yopaveta. Ngeenge ova wanifa po oiteelelwa ya tya ngaho, otava dulu okuhombola monghedi keshe yopaveta ya tambulwa ko. Ehombolo la tya ngaho otali dulu okuningwa monghedi yopaunafangwa, ovalihomboli tava hombolifwa kwaavo va ufwa oku shi ninga pamhango yOshilongo, pashihopaenenwa kumengeshitalata, komukulunhu woshilando ile komukalele wopalongelokalunga. Vamwe otashi dulika va shive ashike ovapambele vanini momuvalu ile ookaume kavo Ovakriste va kale eendombwedi doshiningwanima osho shopaveta ile opo va hafele pamwe omolwomhito oyo ya fimana kuvo. (Jeremia 33:11; Johannes 3:29) Natango, Ovakriste vamwe otashi dulika vaha shive ovanhu vahapu koshivilohombolo shavo opo shihe va pule oshimaliwa shihapu nefimbo lihapu oku shi unganeka. Onghee hano, otashi dulika ashike va shive ookaume kavo kopofingo nokulongekida oikulya i li paunafangwa. Kashi na nee mbudi kutya ohatu ka ninga ehoololo lilipi paumwene, otu na yo okukaleka momadiladilo oushili oo kutya Ovakriste vakwetu va pyokoka otashi dulika va kale ve na omataleko a yooloka ko kwaao etu. — Ovaroma 14:3, 4.
5. Omolwashike Ovakriste vahapu hava hoolola okupewa oshipopiwa fiku tava hombola, noshipopiwa osho ohashi kala shi na ouyelele wa tya ngahelipi?
5 Ovalikongi vahapu Ovakriste ohava hoolola okupewa oshipopiwa she likolelela kOmbibeli fiku tava hombola.b Ova dimina kutya Jehova oye Omutoti wohombo nonokutya Eendjovo daye odi na omayele opandunge oo haa kwafele ovalihomboli va kale nohombo i na omupondo nosho yo ehafo. (Genesis 2:22-24; Markus 10:6-9; Ovaefeso 5:22-33) Navahapu ohava shivi ookaume kavo Ovakriste novapambele vonhumba opo va hafele pamwe omolwomhito oyo ihafifa. Ndele ope na omayooloko moilongo i lili noku lili ngeenge tashi uya poiteelelwa yopaveta, eenghedi dokuhombola paveta nosho yo omifyuululwakalo di na sha nokuhombola. Mbela otu na okutala ko ngahelipi omayooloko a tya ngaho? Moshitukulwa eshi, ohatu ka taleni keenghedi dokuhombola domoilongo i lili noku lili. Dimwe domudo otashi dulika di kale da yooloka ko filufilu kwaasho wa ika hashi ningwa moshilongo sheni. Ndele nande ongaho, didilika omafinamhango oo a fimana kovapiya vaKalunga ngeenge tashi uya pokuhombola.
Opo ohombo i kale i shii okufimanekwa, ovalihomboli ove na okukala va hombola paveta
6, 7. Omolwashike tu na okukaleka momadiladilo efimano lokuhombola paveta, noshike Ovakriste ve na okuninga opo eehombo davo di kale paveta?
6 Nonande Jehova oye Omutoti wohombo, ovo tava hombola ove na okuliufa keemhango domapangelo opanhu. Osho osha yeleka, molwaashi Jesus okwa ti: “Eshi shomukesari, shi peni omukesari, naasho shaKalunga, shi peni Kalunga.” (Markus 12:17) Omuyapostoli Paulus naye okwa lombwela Ovakriste vakwao a ti: “Omunhu keshe na dulike kovapangeli ava have mu pangele. Osheshi kape na nande epangelo inali dja kuKalunga; ovapangeli ava ve li po, ova tulwa po kuKalunga.” — Ovaroma 13:1; Titus 3:1.
7 Moilongo ihapu, omukesari, sha hala okutya epangelo, okwa tula po oiteelelwa i na sha nokuhombola. Onghee hano, ngeenge Ovakriste vavali ova manguluka pamishangwa okuhombola, ove na okuliufa keemhango doshilongo. Pashihopaenenwa, otashi dulika ve na okukala ve na odjapo yehombolo, okuhombolifwa komunhu oo a ufwa kepangelo ile okushangifa ohombo yavo. Eshi omukesari Augustus a li a pula ovanhu ve ke “lishangife” moshitukulwapangelo shaye, Maria naJosef ova li va dulika keufomhango olo mokuya kuBetlehem ve “ke lishangife.” — Lukas 2:1-5.
8. Ohombo oi na okukala oule wefimbo li fike peni, noshike osho Eendombwedi daJehova ihadi ningi omolweudeko lado li na sha neano lohombo?
8 Ngeenge Ovakriste vavali ova hombola paveta monghedi ya tambulwa ko, Kalunga okwa teelela va kale ovadiinini kohombo yavo. Onghee hano, Eendombwedi daJehova ihadi hombolulula paveta nomunhu oo da hombola nale naye paveta noihadi ningi vali eano lohombo ngeenge ohombo yado ya wanifa omido 25 ile 50. (Mateus 5:37) (Omalongelokalunga amwe okwa tala ko okuhombola paveta to hombolifwa komukalelipo wepangelo kuhe na oshilonga, molwaashi okwa tala ko kutya ngeenge ovanhu inava hombolifwa komufita ile komupristeri, ohombo yavo kai fi yolela.) Moilongo ihapu, ovakalele vamwe vopalongelokalunga vEendombwedi daJehova ova pewa epitikilo kepangelo va kale hava hombolifa paveta. Moilongo ya tya ngaho, ovakalele ovo otashi dulika va hoolole okuhombolifa Eendombwedi kOlupale lOuhamba konima yoshipopiwa shehombolo. Osha yuka okupelwa oshipopiwa osho kOlupale lOuhamba, molwaashi oli li onhele yelongelokalunga lashili, nomolwaasho oshipopiwa sha tya ngaho otashi kundafana elongekido lohombo olo la tulwa po kuJehova Kalunga.
9. (a) Ngeenge Ovakriste otava ka hombolela keembelewa depangelo, oshike tashi dulika va hoolole okuninga? (b) Ovakulunhuongalo ohava dana onghandangala ilipi momalongekido e na sha nomahombolo?
9 Moilongo imwe, omhango otai pula ovalikongi va hombolele keembelewa depangelo, tava hombolifwa komukalelipo wepangelo. Luhapu ngeenge Ovakriste va hombolela keembelewa depangelo, ohava i va ka pewe oshipopiwa kOlupale lOuhamba mefiku olo tuu olo ile mefiku tali landula ko. (Kashiwa okweefa pa pite omafiku mahapu pokati kokuhombola paveta nokupewa oshipopiwa shehombolo, molwaashi ovalikongi ovo ova talika ko va hombola kuKalunga nosho yo kovanhu, mwa kwatelwa eongalo lopaKriste.) Ngeenge Ovakriste otava ka hombolela keembelewa depangelo nova hala oku ka pewa oshipopiwa kOlupale lOuhamba, ove na okupula komesho yefimbo eefelo kovakulunhuongalo ovo ve li mOkomitiye yOilonga yEongalo. Ovakulunhuongalo ovo ove na okushilipaleka ngeenge ovalikongi ovo ove na ngoo edina liwa nokutala kutya efimbo lilipi tali wapalele okulongifa olupale omolwoshipopiwa shavo, opo shiha ye moshipala okwoongala kweongalo nomalongekido makwao opauteokratika. (1 Ovakorinto 14:33, 40) Ove na yo okuyandja omayele e na sha nanghee olupale li na okuwapekwa nokutokola ngeenge otaku ka ningwa eshiivifo li na sha nokulongifwa kwalo.
10. Ngeenge Ovakriste otava ka hombolela keembelewa depangelo, omalongekido elipi taa dulu okuningwa po shi na sha noshipopiwa shehombolo?
10 Omukulunhuongalo oo ta yandje oshipopiwa shehombolo oku na oku shi yandja ta popi nohamu, monghedi yefimaneko noshi na okukala tashi tungu pamhepo. Ngeenge ovalikongi ova hombola nale keembelewa depangelo, oku na okushiivifa kutya ova hombola paveta. Ngeenge eshi va hombola paveta kava li va ninga eano lohombo, otava dulu oku ka ninga eano lohombo pomhito yokupewa oshipopiwa.c Ngeenge ova ninga nale eano lohombo keembelewa depangelo, otava dulu okuninga natango eano moipafi yaJehova noyeongalo, ashike ove na oku shi ninga tava popi mepitafimbo, molwaashi ova ‘tulwa kumwe’ nale. — Mateus 19:6; 22:21.
11. Moilongo imwe ovanhu ohava hombola ngahelipi, naasho otashi pula ku ningwe omalongekido elipi shi na sha noshipopiwa shehombolo?
11 Moilongo imwe, omapangelo kae na omalongekido opaveta okuhombolifa ovakwashiwana ovo va hala okuhombola. Moilongo ya tya ngaho, ovanhu ohava talika ko ashike va hombola ngeenge ova yadifa ofoloma i na sha nehombolo noku i shaina ndele tave i yandje kovanambelewa vepangelo. Fiku tava shangwa momambo epangelo nokupewa odjapo yehombolo, ohava talika ko va hombola paveta, nefiku omo ve shi ninga olo hali talika ko efiku lehombolo lavo. Ngeenge Ovakriste ovalikongi ova hombola paveta monghedi ya tya ngaho, otava dulu oku ka pewa oshipopiwa shehombolo kOlupale lOuhamba mefiku olo, ngaashi sha popiwa metetekelo. Omumwatate a pyokoka oo a pulwa a yandje oshipopiwa oku na okushiivifila ovakalipo kutya ovalihomboli ova hombola nale monghedi yokushangifa ohombo yavo keembelewa depangelo. Ngeenge ova hala okuninga eano lohombo pomhito ya tya ngaho, oli na okuningwa metwokumwe naasho sha popiwa mokatendo okati-10 neshangelo lako lopedu. Ovakalipo ovo otava ka hafela pamwe novalihomboli ovo nokumona ouwa momayele oo taa yandjwa moshipopiwa a kanghamena kEendjovo daKalunga. — Eimbiloelela laSalomo 3:11.
Okuhombola meenghedi dopamifyuululwakalo odo da tambulwa ko paveta nokuhombolifwa kepangelo
12. Ohombo yopamufyuululwakalo oyo tai popiwa mokatendo aka otai ulike kohombo ya tya ngahelipi, naavo va hombola ile tava hombola panghedi oyo otava ladipikwa va ninge shike?
12 Moilongo imwe, ovalikongi otashi dulika va hombole monghedi yopamufyuululwakalo. Okuhombola kwa tya ngaho itaku ulike kokukala pamwe kwovanhu vavali tava haele nonande ova kale va talika ko pomudingonoko va fa ovalihomboli.d Ohombo yopamufyuululwakalo oyo tai popiwa apa oyoyo ya tambulwa ko pomudingonoko, oyo tashi dulika ya kwatela mo okuyandja oyoonda oyo hai pulwa nokutambulwa ko kwayo, opo nee ovalihomboli tava talika ko va hombola paveta nopamishangwa. Ohombo ya tya ngaho oi na okukala ya tambulwa ko kepangelo noya talika ko kutya oi li paveta noyokolela. Konima yokuhombola panghedi oyo, ovalihomboli otava dulu oku ka shangifa ohombo yavo nokupewa odjapo yehombolo keembelewa depangelo. Okukala nodjapo yehombolo ohaku amene ovalihomboli paveta ile omuhombolwa ngeenge okwa ningi omufiyekadi ile tuu ounona vavo. Eongalo oli na okuladipika keshe oo a hombola panghedi ya tya ngaho a ka shangife ohombo yavo paveta diva ngaashi tashi dulika. Shihokwifa, ope na oumbangi oo tau ulike kutya eehombo nokudalwa kwounona okwa li haku shangwa momikanda dopambelewa koshi yOmhango yaMoses. — Mateus 1:1-16.
13. Ngeenge Ovakriste ova hombola monghedi yopamufyuululwakalo oyo ya tambulwa ko paveta, omolwashike va pumbwa okupewa oshipopiwa shehombolo?
13 Ngeenge ovalikongi ova hombola panghedi yopamufyuululwakalo oyo ya tambulwa ko paveta, ove na okutalika ko ve li omuhomboli nomuhombolwa konima eshi va hombola. Ngaashi sha popiwa nale metetekelo, Ovakriste ovo tava hombola monghedi oyo ya tambulwa ko paveta otava dulu okupewa oshipopiwa shehombolo kOlupale lOuhamba nokuninga yo eano lohombo. Pomhito ya tya ngaho, omupopi oku na okushiivifa kutya ovalihomboli ova hombola paveta. Ove na ashike okupewa oshipopiwa shimwe, molwaashi ohombo imwe aike, nonande ova hombola panghedi yopamufyuululwakalo oyo ya tambulwa ko paveta. Oshiwa okupewa oshipopiwa diva konima eshi va hombola paveta, unene tuu mefiku olo ovanhu va hombola ngeenge otashi shiiva, molwaashi ohashi fimanekifa omahombolo Ovakriste momidingonoko omo ve li.
14. Omukriste ota dulu okuninga po shike ngeenge oku li moshilongo omo ovanhu tava dulu okuhombola panghedi yopamufyuululwakalo oyo ya tambulwa ko koveta nomu na yo elongekido lopapangelo lokuhombolela keembelewa depangelo?
14 Moilongo imwe omo okuhombola panghedi yopamufyuululwakalo kwa tambulwa ko koveta, omu na yo elongekido lopapangelo lokuhombolela keembelewa depangelo. Ovanhu ovo tava hombolele keembelewa depangelo ohava hombolifwa komukalelipo wepangelo, notashi dulika va ninge eano lohombo pomhito ya tya ngaho nokupewa odjapo yehombolo. Ovakriste vamwe ohava hoolola oku ka hombolifwa kepangelo, ponhele yokuhombola panghedi yopamufyuululwakalo oyo ya tambulwa ko paveta. Inashi pumbiwa okuhombola paenghedi adishe mbali; imwe aike oya wana, molwaashi adishe oda tambulwa ko paveta. Ngaashi sha popiwa nale mokatendo okati-9 nokati-10, ovo va hombola paenghedi odo otava dulu okupewa oshipopiwa shehombolo nokuninga eano lohombo moipafi yaJehova noyeongalo. Osho sha fimana oshosho kutya ovalikongi ova hombola monghedi oyo tai fimanekifa Kalunga noya tambulwa ko nefimaneko kovanhu. — Lukas 20:25; 1 Petrus 2:13, 14.
Ohombo nai fimanekwe
15, 16. Ongahelipi hatu dulu okuulika kutya otwa fimaneka ohombo?
15 Eshi pa li pa holoka oupyakadi mohombo yohamba yaPersia, omuyandjimayele munene wedina Memukan okwa li a yandja omayele taa ti sha, a ti kutya ‘ovalikadi aveshe ove na okufimaneka ovalumenhu vavo.’ (Ester 1:20) Ovalihomboli Ovakriste inava pumbwa eufomhango lohamba yopanhu li va lombwele osho ve na okuninga mohombo yavo. Ovakainhu ove na okufimaneka ovalumenhu vavo nehalo liwa. Sha faafana, ovalumenhu Ovakriste ove na okufimaneka ovakainhu vavo nokukala have va pandula. (Omayeletumbulo 31:11, 30;1 Petrus 3:7) Ovalihomboli kave na okuteelela pa pite omido dihapu opo va hovele okukala hava fimanekafana. Ove na okuhovela okudja ngoo fiku tava hombola.
16 Ovalikongi ovo tava hombola havo aveke ve na okufimaneka ehombolo lavo. Omukulunhuongalo Omukriste oo ta yandje oshipopiwa shehombolo oku na oku shi yandja ta popi novalihomboli monghedi yefimaneko. Omolwefimaneko, omupopi ke na okukala ta ningaaninga omashendjo moshipopiwa shaye ile ta yandje omayele a kanghamena keenghulunghedi. Natango, ke na okupopya unene oinima yopaumwene oyo tai dulu okufifa ohoni ovalihomboli nosho yo ovapwilikini. Ponhele yaasho, oku na okuyandja oshipopiwa osho nohamu nosho yo monghedi tai tungu, ta yandje elitulemo kOmutoti wohombo nosho yo komayele aYe a denga mbada. Okuyandja oshipopiwa shehombolo monghedi yefimaneko otaku ka ningifa omhito oyo yehombolo i kale tai fimanekifa Jehova Kalunga.
17. Omolwashike Ovakriste ve na okukala va hombola paveta?
17 Nopehe na omalimbililo, owa didilika oitwa ihapu oyo twa kundafana moshitukulwa eshi i na sha nokuhombola paveta. Oinima imwe otashi dulika ihai ningwa mo moshilongo sheni. Ndele nande ongaho, atusheni otu na okukala tu shii kutya osha fimana kEendombwedi daJehova okufimaneka eemhango doilongo omo di li ngeenge tashi uya pokuwanifa po oiteelelwa yopaveta i na sha nomahombolo. (Lukas 20:25) Paulus okwe tu ladipika a ti: “Yandjeni kuaveshe eshi mu nokuyandja: efendelo kuou e nokupewa efendelo, omakungudo ou e noku a pewa, . . . efimano kuou e nokufimanekwa.” (Ovaroma 13:7) Otwa mona yo kutya ovalihomboli Ovakriste ove na okufimaneka elongekido laKalunga li na sha nohombo okudja mefiku olo va hombola.
18. Ngeenge ovalihomboli ova diladila okuninga oshivilohombolo, omolwashike oshivilo sha tya ngaho sha pumbwa okupewa elitulemo, nopeni hatu dulu okumona ouyelele u na sha naasho?
18 Ovakriste vahapu ohava ningi oshivilohombolo konima eshi va hombola paveta. Dimbuluka kutya Jesus naye okwa li a ya koshivilohombolo shonhumba muKaana. Ngeenge ovalihomboli ova diladila okuninga oshivilohombolo, ongahelipi omayele Ombibeli taa dulu oku va kwafela opo oshivilo sha tya ngaho shi kale tashi fimanekifa Kalunga navo vene nosho yo eongalo lopaKriste? Osho otashi ka kundafanwa moshitukulwa tashi landula.
[Omashangelo opedu]
a Oshitya osho sha longifwa muJohannes 2:1 otashi dulu yo okuyukifwa koivilo ikwao oyo ihe fi oivilohombolo. — Ester 9:22, Septuagint.
b Eendombwedi daJehova ohadi pewa oshipopiwa shehombolo shominute 30, shi na oshipalanyole “Ohombo i shii okufimanekwa pataleko laKalunga.” Oshipopiwa osho ohashi yandje omayele mawa opamishangwa oo taa hangwa yo membo The Secret of Family Happiness nosho yo moishangomwa imwe i lili yEendombwedi daJehova. Ohashi kwafele ovalikongi ovo tava hombola nosho yo aveshe ovo va shivwa kehombolo.
c Ngeenge omhango yoshilongo inai ngabeka ovanhu va longife ashike eano olo la tulwa po kepangelo, Ovakriste vashili otava dulu okulongifa eano tali landula olo tali fimanekifa Kalunga. Omuhomboli oku na okutya: “Ame [Nhumba yaNgadi] onde ku tambula ko [edina lomuhombolwa] u ninge omukulukadi wange omuholike, nondi ku file oshisho metwokumwe nomhango yaKalunga oyo ya tulilwa po ovalumenhu Ovakriste mOmishangwa Diyapuki, ofimbo atushe tu li momwenyo kombada yedu, metwokumwe nelongekido laKalunga li na sha nohombo.” Omuhombolwa oku na okutya: “Ame [Nhumba yaNgadi] onde ku tambula ko [edina lomuhomboli] u ninge omushamane wange omuholike, nondi ku file oshisho nondi kale nde ku fimaneka neenghono, metwokumwe nomhango yaKalunga oyo ya tulilwa po ovakainhu Ovakriste mOmishangwa Diyapuki, ofimbo atushe tu li momwenyo kombada yedu, metwokumwe nelongekido laKalunga li na sha nohombo.”
d Oshungonangelo (yOshiingilisha) ye 1 Mei 1962, epandja 287, otai popi shi na sha novanhu ovo hava talwa ko ve li ovalihomboli pomudingonoko nonande paulelalela inava hombola paveta.
[Efano pepandja 12]
MuIsrael shonale, fiku omulumenhu ta hombola, okwa li ashike ha kufa omuvalekwa waye noku mu twala keumbo laye ile kooxe
[Efano pepandja 15]
Ngeenge ovalikongi Ovakriste ova hombola panghedi yopamufyuululwakalo oyo ya tambulwa ko paveta, otava dulu oku ka pewa oshipopiwa shehombolo kOlupale lOuhamba
[Efano pepandja 16]
Oto dimbuluka?
• Omolwashike tu na okukaleka momadiladilo efimano lokuhombola paveta nokupewa oshipopiwa shopamishangwa nosho yo okuninga eano moipafi yaJehova noyeongalo?
• Ngeenge Ovakriste vavali ova hombola paveta keembelewa depangelo, oshike tava dulu okuninga po diva konima yaasho?
• Omolwashike oipopiwa yehombolo hai yandjelwa kOlupale lOuhamba?