Oohapu dhaJehova odhi na omwenyo
Omanenedhiladhilo okuza membo lyaJoel naAmos
SHOKA a popi kombinga ye mwene osho owala kutya oye “Joel yaPetuel.” (Joel 1:1) Joel membo ndyoka lye mu lukilwa, okwa li a popi unene shi na ko nasha netumwalaka lye shi vulithe kombinga yiinima yilwe. Onkee ano ethimbo lyokuhunganeka kwe otali vulu owala okutengenekelwa lwopomumvo 820 K.E.N., a adha omukwaniilwa Usija a pangela nale oomvula omugoyi muJuda. Omolwashike Joel inaa popya unene kombinga ye mwene? Etompelo otashi vulika a li a hala okutsa omuthindo ketumwalaka, ihe hakwiipopya ye mwene ngoka a li omugandji gwetumwalaka.
Natango pethimbo sho Usija a li omukwaniilwa, Amos ngoka a li a kala muJuda nokwa li ‘omunahambo nomutsiki gwoonkwiyu,’ okwa li a lombwelwa a ninge omupolofeti. (Amos 7:14) Joel okwa li a longo e li omupolofeti muJuda, ihe Amos okwa li a tumwa kuumbangalantu kuukwaniilwa waIsraeli womazimo omulongo. Embo lyaAmos ndyoka lya li lya pu okunyolwa mo 804 K.E.N. lwaampono konima sho Amos a galukile kuJuda, olya nyolwa melaka lyanathangwa ihe olya mwenyopala.
OMOLWASHIKE TAKU TIWA “YAYE ESIKU NDYOKA”?
(Joel 1:1–3:21)
Joel okwa li a mono memoniko omakamuti, oombahu noontuko tadhi homona oshilongo. Aahomoni mboka oya li ngaashi “oshigwana oshinene noshinankondo” noya li ngaashi “oofule.” (Joel 1:4; 2:2-7) Joel okwa li a nika oluhodhi e ta ti: “Yaye esiku ndyoka! Oshoka esiku lyOmuwa li li popepi, notali ya lya fa ehanagulo hali zi kOmunankondo.” (Joel 1:15, OB-1954) Jehova okwa li a lombwele aakalimo yomuSion a ti: “Itedhululeni shili ngashingeyi, mu galukile kungame.” Ngele taye shi ningi Jehova ota ka kala “e na ohenda naantu ye” nota ka tidha po “oombahu ndhoka dhe ya dha ziilile kuumbangalantu,” sha hala okutya, aahomoni mboka. Omanga esiku enene lyaJehova inaali ya, ota ka ‘tilila ombepo ye kushaa ngoka’ nota “ka gandja omalondodho omolwesiku ndyoka mewangandjo nokombanda yevi.”—Joel 2:12, 18-20, 28-31.
Iigwana otayi ithanwa yi ilongekidhile iita taku ti: “Hambuleni omatemo giipululo yeni, ga ninge omagongamwele niimwiitho yeni, yi ninge omagonga.” Iigwana oya li ya lombwelwa ‘yi ye kOlusilu lwaJosafat’ hoka ya li tayi ka pangulwa nokuhanagulwa po. “Ihe Juda naJerusalem otayi ka kalwa sigo aluhe.”—Joel 3:10, 12, 20, 21.
Omapulo gopamanyolo taga yamukulwa:
1:15; 2:1, 11, 31; 3:14 (Yelekanitha OB-1954.)—“Esiku lyOMUWA” oshike? Esiku lyOmuwa nenge lyaJehova olyo ethimbo ndyoka Jehova te ya okupangula nokuhulitha po aatondi ye, ihe kaalongelikalunga yashili oli li esiku lyehupitho. Pashiholelwa, esiku lya tya ngaaka olya li lya adha Babilonia shonale mo 539 K.E.N., sho sha li sha sindwa kAamedia nAapersia. (Jesaja 13:1, 6) ‘Esiku lilwe lyaJehova’ oli li popepi, sho te ya okupangula nokuhulitha po ‘Babiloni oshinene’ shoka shi li uukwaniilwa womalongelokalunga giifundja guuyuni.—Ehololo 18:1-4, 21.
2:1-10, 28—Ongiini ehunganeko li na ko nasha nokuhomonwa koombahu lya li lya gwanithwa? Kapu na palwe mOmbiimbeli pwa nyolwa kutya oshilongo shaKaanan osha li sha homonwa koombahu odhindjidhindji ngaashi sha hokololwa membo lyaJoel. Okuhomonwa hoka Joel a hokolola okwopahunganeko nokwa li kwa ningwa mo 33 E.N., sho Jehova a li a tameke okutilila ombepo ye kaalanduli yaKristus yonale e taya tameke okuuvitha etumwalaka ndyoka lya li lye ehameke aawiliki yomalongelokalunga giifundja. (Iilonga 2:1, 14-21; 5:27-33) Oshi li uuthembahenda kutse okukutha ombinga miilonga ya fa mbyoka kunena.
2:32, OB-1954—Mbela ‘okwiithana edhina lyOmuwa’ otashi ti shike? Okwiithana edhina ndyoka, Jehova, otashi ti kutya oku li tseya, oku li simaneka nokukala wi inekela mwene gwedhina ndyoka.—Aaroma 10:13, 14.
3:14—‘Olusilu lwetokolelo’ oshike? Olwo ehala lyopathaneko mpoka Kalunga a li a gwanithile epangulo lye. Pethimbo lyomukwaniilwa gwaJuda Josafat ngoka edhina lye tali ti kutya “Jehova Omupanguli,” Kalunga okwa li a hupitha Juda kiigwana mbyoka ye shi kundukidha mokungwangwanitha omatangakwiita gayo. Ehala ndyoka ohali ithanwa wo ‘Olusilu lwaJosafat.’ (Joel 3:2, 12) Pethimbo lyetu ehala ndyoka oli lile po ehala lyopathaneko mpoka iigwana tayi ka hopolwa ngaashi omandjembele taga hopolelwa metemba lyokukolela mo oomviinu.—Ehololo 19:15.
Iiyilongomwa kutse:
1:13, 14. Eiyelombedhi lyashili nokuzimina kutya Jehova oye Kalunga kashili, oshi li oshinima sha simanenena opo tu ka hupithwe.
2:12, 13. Okwiiyela ombedhi kwashili ohaku zi komutima. Okwa kwatela mo ‘okutuula omitima dhetu,’ ihe ‘hakutuula oonguwo’ dhetu dhokombanda.
2:28-32, OB-1954. Shaa ngoka “ti ithana edhina lyOmuwa, oye ta hupithwa” uuna “esiku enene netilithi lyOMUWA” tali ya. Katu na tuu okukala nolupandu sho Jehova ha tilile ombepo ye kushaa ngoka, opo aagundjuka naakulupe nosho wo aakiintu naalumentu ya kuthe ombinga miilonga yokuhunganeka, sha hala okutya, okuuvitha “iilonga iinene yaKalunga”! (Iilonga 2:11) Sho esiku lyaJehova tali hedha popepi, mbela ‘otu na okwaadhika twa tya ngiini moondjenda oondjapuki nometilokalunga’?—2 Petrus 3:10-12, OB-1954.
3:4-8, 19. Joel okwa li a hunganeke kutya iigwana mbyoka ya kundukidha Juda oya li tayi ka geelwa omolwokuninga nayi oshigwana shaKalunga oshihogololwa. Ehunganeko ndika olya li lya gwanithwa sho oshilongo shaTiro sha li sha hanagulwa po komukwaniilwa Nebukadnezzar gwaBabilonia. Konima yethimbo sho iilando yokontuntu ya li ya sindwa kuAleksander Omunene, aakwiita yamo omayuvi nosho wo aantu mboka ye na oondondo dha simana oya li ya dhipagwa naakalimo ye li 30 000 oya li ya landithwa po ye li aapika. Aafilisti nayo oya li ya ningilwa sha faathana kuAleksander nokwaamboka ya li ye mu landula. Methelemumvo etine K.E.N., Edom osha li nale ombuga yowala. (Maleaki 1:3) Okugwanithwa kwomahunganeko ngoka otaku koleke eitaalo lyetu muJehova e li Omugwanithi gwomauvaneko ge. Otagu ulike wo nkene Jehova ta ka ningila iigwana mbyoka tayi hepeke mboka taye mu longele kunena.
3:16-21, OB-1954. “Egulu nevi otali kakama” niigwana otayi ka pangulwa kuJehova sha kwata miiti. “Ihe Omuwa oye egameno lyoshigwana she” note ke shi pa uuthemba wokukala nomwenyo kombanda yevi moparadisa. Mbela katu na okukala twa tokola toko okukala popepi naye sho esiku lye lyokupangula uuyuni mbuka wa kolokosha tali hedha popepi?
‘ILONGEKIDHENI MU KA TSAKANEKE KALUNGA KENI’
(Amos 1:1–9:15)
Amos oku na etumwalaka lya nuninwa Aaisraeli nAajuda nosho wo iishiindalongo mbyoka yi li aatondi yawo. Siria, Filistea, Tiro, Edom naMoab oya li tayi ka hanagulwa po omolwuuwinayi mboka ya li ya ningile oshigwana shaKalunga. Aakalimo yomuJuda oya li taya ka hanagulwa po molwaashoka ‘oya li ya dhina omalongo gaJehova noinaya dhiginina iipango ye.’ (Amos 2:4) Ongiini mbela kombinga yuukwaniilwa waIsraeli womazimo omulongo? Omayono gawo oga kwatela mo okuthindila kongudhi oohepele, oluhondelo nokwaahasimaneka aapolofeti yaKalunga. Amos okwa li e ya londodha kutya Jehova ota “ka hanagula po iiyambelo yokuBetel” nota “ka hanagula po omagumbo gopokufu naangoka gopothinge.”—Amos 3:14, 15.
Nonando Aaisraeli oya kala nokugeelwa iikando niikando omolwokulongela iikalunga kwawo, oya kala ya kukutika omitse dhawo. Amos okwa li e ya lombwele a ti: ‘Ilongekidheni mu ka tsakaneke Kalunga keni.’ (Amos 4:12, KB) Esiku lyaJehova kAaisraeli olya li tali ka tya otaya ka ‘falwa muupika handiyaka yaDamasko,’ sha hala okutya, kuAssur. (Amos 5:27) Amos okwa li ta patanekwa komusaaseri gwokuBetel, ihe ka li nando e na uumbanda washa. Jehova okwa li a lombwele Amos a ti: “Ehulilo lyoshigwana shandje Israeli olya hedha ko. Itandi ke ya sila we ohenda.” (Amos 8:2) Kapu na shoka sha li tashi vulu oku ya gamena okupangulwa kuKalunga kutya nduno oya ye muusi nenge okondundu onde. (Amos 9:2, 3) Ihe Jehova okwa li e yu uvanekele kutya otaya ka galukila koshilongo shawo sho a ti: “Otandi ka kongolola aantu yandje, ya shune kevi lyawo. Otaa ka tungulula iilando yawo ya kumuka po notaa kala mo; otaa ka tsika iitsambe yomiviinu e taa nu omaviinu; otaa ningi iikunino e taa li iiyimati mbyoka yi ima mo.”—Amos 9:14.
Omapulo gopamanyolo taga yamukulwa:
4:1—“Oonzinzi dhaBashan” otadhi thaneke oolye? Bashan shoka sha li oshitopolwa sha tumbalala nosha yelekana nawa shi li kuuzilo wefuta lyaGalilea, osha li sha tseyika shi li ehala ewanawa moka iimuna hayi valele nawa, mwa kwatelwa oonzinzi. Uunapelo washo uuwanawa owo wa li we etitha oshinima shika. Amos okwa li a faathanitha aakiintu mboka ye hole eliko yomuSamaria noonzinzi dhokuBashan. Osha yela kutya aakiintu mboka oya li haya thiminike “aashungu” nenge aalumentu yawo ya kengelele oohepele opo ya kaleke po uuyamba wawo.
4:6, OB-1954—Mbela uutumbulilo “nda vululukitha omayego geni” otau ti shike? Shika otashi vulika tashi ulike pethimbo ‘lyondjala’ sho omayego ga li taga vululukwa po omolwompumbwe yiikulya.
5:5, OB-1954—Mbela omomukalo guni Aaisraeli ya li ‘kaaye na okukonga Betel’? Jerobeam yaNebat okwa li a dhike ontana ndjoka yi na okugalikanwa muBetel. Okuza mpono, oshilando shoka osha li sha ningi ondingandinga yelongelokalunga lyiifundja. Gilgal naBeerseba nayo wo oya li omahala gelongelokalunga lyuushunimonima. Opo kaaya adhike kuudhigu mboka wa tumbulwa nale, Aaisraeli oya li ye na okuhulitha po omukalo nguka gwokuya komahala ngoka e taya tameke okukonga Jehova.
7:1, OB-1954—Mbela ‘okumuwa kwomwiidhi guuwa’ otaku ulike kushike? Otashi vulika taku ulike kiifendela mbyoka omukwaniilwa ha pula opo a vule okukaleka po aakayilinkambe niimuna ye. Iifendela mbyoka oya li yi na okugandjwa ngele ‘omwiidhi omututuma gwa tameke okuziza.’ Konima yaashono, aantu oya li taya vulu okuteya iikunwa yawo. Ihe manga inaaye yi teya, oshiluku shoombahu osha li sha li po iikunwa niikwamboga yawo yilwe.
8:1, 2, KB—Mbela “ontungwa yi na iiyimati yopothinge” oya li tayi thaneke shike? Oya li tayi thaneke kutya esiku lyaJehova olya li popepi. Iiyimati yopothinge ohayi toolwa lwopehulilo lyethimbo lyeteyo, sha hala okutya, lwopehulilo lyomumvo. Sho Jehova a li a monitha Amos “ontungwa yi na iiyimati yopothinge” osha li tashi ti kutya ehulilo lyaIsraeli olya li popepi. Onkene Kalunga okwa li a lombwele Amos a ti: “Ehulilo lyoshigwana shandje Israeli olya hedha ko. Itandi ke ya sila we ohenda.”
Iiyilongomwa kutse:
1:3, 6, 9, 11, 13; 2:1, 4, 6. Jehova okwa li a popi ondjahi ye shi na ko nasha naIsraeli, Juda nosho wo iigwana ihamano mbyoka ye shi kundukidha a ti: “Itandi ya etha inaandi ya geela shili.” Kapu na ngoka ta vulu okuhenuka epangulo lyaJehova.—Amos 9:2-5.
2:12. Katu na okuteya omukumo aalongi yethimbo lyu udha mboka taya longo nuudhiginini ngaashi aakokolindjila, aatonateli aayendi, aatumwa nAabetel ye ethe po iilonga yawo opo ya lalakanene shoka hashi ithanwa aniwa onkalamwenyo yolela. Mepingathano naashoka, otu na oku ya ladhipika ya tsikile niilonga yawo iiwanawa.
3:8. Ngaashi owala omuntu ha kala a tila ngele e uvite onime tayi pumbu, Amos okwa li i inyengithwa u uvithe sho a li u uvu Jehova ta ti na ye a ka “hunganekele aantu ye Aaisraeli.” (Amos 7:15) Etilokalunga oli na oku tu inyengitha opo tu kale aauvithi aalaadhi yonkundana yUukwaniilwa.
3:13-15; 5:11. Kekwatho lyaJehova, omusita gwoonzi Amos ngoka a li omwiifupipiki okwa li a vulu ‘okulondodha’ aantu mboka ya li aayamba nokaaye na ko nasha. Sha faathana, Jehova ota vulu oku tu nkondopaleka tu uvithe etumwalaka lyUukwaniilwa nomiitopolwa mbyoka yi na aantu ihaaya pulakene.
4:6-11; 5:4, 6, 14. Nonando Aaisraeli oya li ya ndopa iikando oyindji ‘okugalukila’ kuJehova, oya li ya ladhipikwa ya ‘konge Jehova noya kale ye na omwenyo.’ Omanga Jehova e etha onkalelo ndjika yuukolokoshi yi kale po pakathimbo, otu na okukumagidha mboka ye li muyo ya galukile kuye.
5:18, 19. Oshi li sha nika uusama okukala twa “yuulukwa esiku lyOMUWA” tse inaatu li ilongekidhila lela. Onkalo yomuntu ngoka ta ningi ngaaka oya fa yaangoka ta fadhuka po onime e ta tsakaneke emwanka naashono e li fadhuka po okwa ka lika owala keyoka. Oshi li pandunge okukala twa ‘tonata’ pambepo nokukala twi ilongekidha.—Lukas 21:36.
7:12-17. Ngele tatu tseyithile yalwe etumwalaka lyaKalunga, otu na oku shi ninga nuulaadhi nokwaahe na uumbanda.
9:7-10. Nonando Aaisraeli oya li oluvalo lwoohekulululwa aadhiginini nolwaamboka ya li ya hupithwa muEgipiti ye li oshigwana shaKalunga oshihogololwa, inaya kala aadhiginini nomolwaashoka oya li inaaya hokiwa kuKalunga ngaashi Aakush (Aasudani). Opo omuntu a kale a hokiwa kuKalunga ngoka ha tala aantu ayehe shi thike pamwe, ke na okukala a za moshigwana shontumba, ihe oku na okukala “he mu tila noha longo shoka shu uka.”—Iilonga 10:34, 35.
Shoka tu na okuninga
Esiku ndyoka Kalunga ta ka pangula onkalelo yuuyuni waSatana oli li popepi. Kalunga okwa tilila ombepo ye kwaamboka taye mu longele, opo ya vule okulondodha aantu kutya esiku lye otali ke ya. Mbela katu na okukala hatu kutha ombinga ngaashi oonkalo dhetu tadhi shi pitike miilonga yokukwathela aantu ya tseye Jehova noya kale ‘tayi ithana edhina lye’?—Joel 2:31, 32, OB-1954.
Amos ota kumagidha ta ti: “Tondeni uuwinayi, holeni uuyuuki nokutala kutya uuyuuki tau pangele miihokolola.” (Amos 5:15) Sho esiku lyaJehova tali hedha popepi, oshi li pandunge okuhedha popepi naye nokukala twa topoka ko kuuyuni mbuka wa kolokosha nokeendathano lyawo lya nyata. Membo lyOmbiimbeli lyaJoel naAmos itatu ilongo mo tuu iiyilongomwa yi li pethimbo mbyoka tayi tu kwathele tu adhe elalakano ndyoka!—Aahebeli 4:12.
[Ethano pepandja 4]
Joel okwa hunganeka a ti: “Esiku lyOMUWA oli li popepi”
[Omathano pepandja 7]
Ngele tatu tseyithile yalwe etumwalaka lyaKalunga, otu na oku shi ninga nuulaadhi nokwaahe na uumbanda ngaashi Amos