Onghandangala oyo Jesus ta dana e li David nosho yo Salomo Munene
“Tala, ou e li apa, oku dule Salomo.” — MAT. 12:42.
1, 2. Pataleko lopanhu, omolwashike tashi kumwifa eshi Jehova a li a lombwela Samuel a vaeke David oye a ninge ohamba?
DAVID ka li ta monika a fa a wana oku ka ninga ohamba yomonakwiiwa, nomolwaasho omuprofeti Samuel okwa li ashike e mu tala ko e li omumati wokulifa oimuna. Natango, oshilando Betlehem omo David a li a dalelwa, kasha li sha tumbala. Oshilando osho osha popiwa mOmbibeli kutya osho sha li ‘shinini mokati komapata aJuda.’ (Mika 5:1) Ndele nande ongaho, okamati oko ka li taka monika ka fa inaka fimana noka dalelwa moshilando shinini, oka li pokuvaekwa komuprofeti Samuel opo ka ninge ohamba yOvaisrael yomonakwiiwa.
2 Eshi Samuel a li a ya kooIsai opo a ka vaeke ou ta ningi ohamba yaIsrael yomonakwiiwa, tete Isai okwa li e mu etela ovanamati vaye ava va kula. Isai okwa li omulumenhu omudiinini nokwa li e na ovanamati vahetatu. David oye a li munini kovanamati vaIsai noka li nokuli a hangwa mo meumbo eshi Samuel a li e uya okuvaeka oo ta ka ninga ohamba yaIsrael. Ndele nande ongaho, osho sha li sha fimana oshosho kutya David oye a li a hokiwa kuJehova. — 1 Sam. 16:1-10.
3. (a) Jehova oha tale naanaa kushike ngeenge ta konakona oohandimwe? (b) Oshike sha li sha ningwa po konima eshi David a vaekwa?
3 Jehova oha dulu okukonakona omitima dovanhu, nokwa li a hokwa osho a li a mona momutima waDavid, osho Samuel a li ina dula okumona. Kalunga iha tale eholokepo lovanhu lokombada; ndele oha tale lela nhumbi omunhu a tya momutima waye. (Lesha 1 Samuel 16:7.) Onghee hano, eshi Samuel a li a mona kutya mboli Jehova ina hokwa ovanamati vaIsai vaheyali ava va kula, okwa li a tuma opo okamati aka kanini kuvakwao ka ka talwe ko koufita. Ombibeli oya ti: ‘Opo nee Isai a tuma David a ka talwe. Ndele ye okwa li muwa, nomesho mawa, nolupe liwa. Nomwene ta ti: Fikama, u mu vaeke, osheshi oye nee ou. Opo nee Samuel a kufa oshanga yomaadi nokwe mu vaeka mokati kovamwaina vaye ovalumenhu, nomhepo yOmwene ye uya muDavid kefiku tuu olo ndele ya kala muye.’ — 1 Sam. 16:12, 13.
David okwa li ta faneke Kristus
4, 5. (a) Tumbula omafaafano amwe oo e li pokati kaDavid naJesus. (b) Omolwashike Jesus ta ifanwa David Munene?
4 Ngaashi David, Jesus naye okwa li a dalelwa muBetlehem, konima yomido 1 100 okudja eshi David a fya. Jesus naye okwa li ta monika kuvahapu a fa ina wana okuninga ohamba. Pashihopaenenwa, ka li ta monika e li ngaashi ohamba oyo Ovaisrael vahapu va li va teelela. Ndele ngaashi David, Jesus oye a li a hoololwa kuJehova, nokwa li e holike kuJehova.a (Luk. 3:22) Ngaashi David, ‘omhepo yaJehova oya li tai longo muJesus.’
5 Ope na natango omafaafano amwe oo e li pokati kaJesus naDavid. Pashihopaenenwa, David okwa li a kengelelwa komuyandjimayele waye Ahitofel. Jesus naye okwa li a kengelelwa komuyapostoli waye Judas Iskariot. (Eps. 41:10; Joh. 13:18) David nosho yo Jesus aveshe ova li ve na ouladi wongulu yOmwene. (Eps. 27:4; 69:10; Joh. 2:17) Jesus okwa dja moludalo laDavid. Fimbo Jesus a li ina dalwa, omweengeli umwe okwa li a lombwela ina yaJesus a ti: “Kalunga Omwene ote mu pe olukalwa louhamba waxe David.” (Luk. 1:32; Mat. 1:1) David Munene, Jesus, ohamba yopaMessias oyo ya kala ya teelelwa efimbo lile, oinene i dule David molwaashi omaudaneko aeshe okwa wanifilwa muyo. — Joh. 7:42.
Natu shikuleni Ohamba oyo i li yo Omufita wetu
6. Oshike tashi ulike kutya David okwa li omufita muwa?
6 Jesus oku li yo omufita. Mbela omufita muwa oku na okukala e na omaukwatya elipi? Omufita muwa oku na okukala omudiinini noha file oshisho eedi daye, he di palula nohe di amene. (Eps. 23:2-4) David eshi a li omunyasha okwa li omufita oo ha file nawa oshisho eedi daxe. Okwa li omuladi nokwa li a tula omwenyo waye moshiponga eshi a li a amena eedi daye pefimbo olo da li da hangwa konghoshi nosho yo kemwangha. — 1 Sam. 17:34, 35.
7. (a) Oshike sha li sha kwafela David a dule okuwanifa po oshinakuwanifwa shaye e li ohamba? (b) Jesus okwa li a ulika ngahelipi kutya oye Omufita Muwa?
7 Omido odo David a kala ta lifa eedi mofuka nomoikulundudu ehe na oumbada, oda li de mu kwafela a dule okuwanifa po oshinakuwanifwa shaye shidjuu shokupashukila oshiwana shaIsrael.b (Eps. 78:70, 71) Jesus naye okwa li a ulika kutya ye omufita muwa. Jehova okwa li e mu pameka noku mu wilika a pashukile “oshiunda shinini” nosho yo ‘eedi dimwe.’ (Luk. 12:32 OB-1986; Joh. 10:16, OB-1986) Kungaho Jesus okwa li a ulika kutya oye Omufita Muwa. Oku shii nawa eedi daye nohe di ifana adishe komadina. Molwaashi oku hole eedi daye neenghono, Jesus okwa li e di yambela omwenyo waye nehalo liwa eshi a li kombada yedu. (Joh. 10:3, 11, 14, 15) E li Omufita Muwa, Jesus okwa li a ninga oshinima osho David a li ina dula okuninga nandenande. Ekuliloyambo laye ola yeululila ovanhu omhito opo va dule okuxupifwa mefyo. Kape na nande osha tashi dulu oku mu imba a wilike “oshiunda shinini” shi ka mone omwenyo ihau fi meulu ile a wilike ‘eedi dimwe’ di ka mone omwenyo waalushe mounyuni mupe wouyuki, omo itamu ka kala nande ovo ve na oikala ya fa yoilyani. — Lesha Johannes 10:27-29.
Natu shikuleni Ohamba oyo tai ka findana
8. Omolwashike taku dulu okutiwa kutya David okwa li ohamba ifindani?
8 E li ohamba, David okwa li yo omukwaita nokwa li a tokola toko okwaamena edu loshiwana shaKalunga “nOmwene okwa yandja kuDavid omafindano keshe apa a homona.” Pefimbo lokupangela kwaDavid, eengaba doshiwana shaIsrael oda li da tamunuka mo okudja komulonga waEgipti fiyo okomulonga waEufrat. (2 Sam. 8:1-14) David okwa li a kwafelwa kuJehova opo a dule okuninga omupangeli omunaenghono. Ombibeli oya ti: ‘Edina laDavid la tandavela moilongo aishe, nOmwene okwa pendula ehaluko loku mu tila moiwana aishe.’ — 1 Omaf. 14:17.
9. Yelifa nghee Jesus oo e li ohamba ya nangekwa po a li a findana.
9 Ngaashi ohamba David, Jesus naye ka li e na oumbada. E li ohamba ya nangekwa po, Jesus okwa li a ulika kutya oku na eenghono e dule eendemoni nokwa li a xupifa ovanhu ovo va li tava hepekwa keendemoni. (Mark. 5:2, 6-13; Luk. 4:36) Nokuli nomutondi munene, Satana Ondiaboli, ke na eenghono e dule Jesus. Jesus okwa li a kwafelwa kuJehova opo a dule okufinda ounyuni, oo u li mepangelo laSatana. — Joh. 14:30; 16:33; 1 Joh. 5:19.
10, 11. Jesus ota dana onghandangala ilipi e li Ohambakwaita yomeulu?
10 Omido 60 lwaapo okudja eshi Jesus a nyumuninwa omwenyo womeulu, omuyapostoli Johannes okwa li a mona emoniko lopaxunganeko li na sha nonghandangala oyo Jesus ta dana e li Ohambakwaita yomeulu. Johannes okwa ti: “Tala, opa li onghambe itoka nomulondi wayo okwa li e kwete outa nokwa pewa oshishani nokwa ya omufindani a ka findane.” (Eh. 6:2) Omulondi oo wonghambe itoka oJesus, nokwa li a “pewa oshishani” mo 1914, eshi a nangekwa po e li ohamba yomeulu. Konima yaasho, ‘okwa ya omufindani a ka findane.’ Ngaashi David, Jesus oku li ohamba ifindani. Konima yokafimbo kaxupi okudja eshi a nangekwa po e li ohamba youhamba waKalunga, Jesus okwa li a finda Satana molwoodi nokwe mu umba mo meulu pamwe neendemoni daye. (Eh. 12:7-9) Ota ka twikila nolwoodi laye fiyo osheshi a ninga “omufindani,” eshi ta ka hanauna po filufilu onghalelo ei yaSatana youkolokoshi. — Lesha Ehololo 19:11, 19-21.
11 Ngaashi David, Jesus ohamba inalukeno nota ka amena “ongudu inene” puHarmagedon. (Eh. 7:9, 14) Kakele kaasho, eshi Jesus novanyumunwa 144 000 tava ka pangela, otapa ka kala “enyumuko lovayuki nolovalunde.” (Oil. 24:15) Ovo tava ka nyumukila kombada yedu otava ka kala ve na eteelelo loku ka kala nomwenyo fiyo alushe. Olo ka li fi tuu eteelelo likumwifi! Natu kaleni twa tokola toko okutwikila ‘okulonga ouwa,’ opo tu dule oku ka kala nomwenyo kombada yedu, eshi edu alishe tali ka kala li yadi ovapangelwa vaDavid Munene ovayuki nova hafa. — Eps. 37:27-29.
Salomo okwa li a indila Kalunga e mu pe ounongo
12. Salomo okwa li a ilikana a pewe shike?
12 Omonamati waDavid, Salomo, naye okwa li ta faneke Jesus.c Eshi Salomo a ninga ohamba, Jehova okwa li e mu lihololela mondjodi nokwa li e mu lombwela kutya na pule keshe osho a hala. Salomo okwa li ta dulu okupula Kalunga e mu pe oupuna muhapu, eenghono ile a kale nomwenyo efimbo lile. Ndele molwaashi Salomo ka li e lihole mwene, okwa li a pula Jehova a ti: “Pe nge hano paife ounongo nomayele opo ndi dule okufikama nokwaaluka komesho yoshiwana eshi. Osheshi olyelye ta dulu okupangela oshiwana eshi shinene?” (2 Omaf. 1:7-10) Jehova okwa li a nyamukula eilikano laSalomo. — Lesha 2 Omafimbo 1:11, 12.
13. Omolwashike taku dulu okutiwa kutya kapa li omunhu e na ounongo u dule waSalomo, na olyelye a li Odjo younongo waye?
13 Ounongo waSalomo owa li tau ka kala u dule wovanhu vopefimbo laye, shimha ashike a kala omudiinini kuJehova. Okwa li a tota “omayeletumbulo 3,000.” (1 Eeh. 4:30, 32, 34) Omayeletumbulo aye mahapu okwa shangwa mOmbibeli, nokwa lengwa natango kwaavo tava kongo ounongo. Pashihopaenenwa, ohambanghainhu yokuSheba oya li ya enda eekilometa 2 400 lwaapo, ye uya okuyeleka ounongo waSalomo ‘neetumbutumbu.’ Ohambanghainhu oyo oya li ya kuminwa ounongo waSalomo nosho yo oupuna womouhamba waye. (1 Eeh. 10:1-9) Ombibeli otai holola kutya olyelye a li a pa Salomo ounongo, ya ti: ‘Ounyuni aushe wa li wa hala okumona oshipala shaSalomo va pwilikine ounongo waye, Kalunga e mu pa momutima waye.’ — 1 Eeh. 10:24.
Natu shikuleni Ohamba inaendunge
14. Omeenghedi dilipi Jesus a li e “dule Salomo”?
14 Opa li ashike omunhu umwe kombada yedu oo a li e na ounongo e dule Salomo, omunhu oo okwa li Jesus Kristus. Jesus okwa li e lipopya ye mwene a ti kutya “oku dule Salomo.” (Mat. 12:42) Jesus okwa li a popya ‘eendjovo domwenyo waalushe.’ (Joh. 6:68) Pashihopaenenwa, mEudifo laye lokOmhunda, Jesus okwa li a yelifa nawa omafinamhango aSalomo nokwa li a wedela ko amwe vali. Salomo okwa li a popya oinima ihapu oyo tai dulu okweetela ovapiya vaJehova elao. (Omayel. 3:13; 8:32, 33; 14:21; 16:20) Jesus okwa li a divilika kutya elao lashili ohali etwa koilonga oyo hatu longele Jehova nosho yo kokuwanifwa kwomaudaneko aYe. Jesus okwa ti: “Ovanelao ovovo ve shii omhumbwe yavo yopamhepo, osheshi ouhamba weulu wavo.” (Mat. 5:3) Ovo tava tula moilonga omafinamhango oo taa hangwa meendjovo daJesus, otava ka ehena popepi elela naJehova, oo e li ‘ofifiya yomwenyo.’ (Eps. 36:10; Omayel. 22:11; Mat. 5:8) Kristus okwa ulika kutya oku “nounongo waKalunga.” (1 Kor. 1:24, 30) Jesus Kristus, ohamba yopaMessias, oku na ‘omhepo younongo.’ — Jes. 11:2.
15. Ongahelipi hatu dulu okumona ouwa mounongo wopakalunga?
15 Tu li ovashikuli vaSalomo Munene, ongahelipi hatu dulu okumona ouwa mounongo wopakalunga? Molwaashi ounongo waJehova otau hangwa mOmbibeli, otu na oku i konakona noukeka nokudilonga kwaasho twa lesha, unene tuu eendjovo daJesus. (Omayel. 2:1-5) Kakele kaasho, otwa pumbwa okutwikila okwiindila kuKalunga e tu pe ounongo. Eendjovo daKalunga otadi tu shilipaleke kutya Kalunga ota ka nyamukula omailikano etu ngeenge ohatu ilikana twa mana mo. (Jak. 1:5) Kekwafo lomhepo iyapuki, ohatu ka mona ounongo muhapu okudja mEendjovo daKalunga oo tau dulu oku tu kwafela tu dule okuungaunga nomaupyakadi nokuninga omatokolo e li pandunge. (Luk. 11:13) Salomo okwa li ha ifanwa ‘omuudifi,’ oo ‘kwa li a honga ovanhu okushiiva.’ (Omuud. 12:9, 10) Jesus, e li omutwe weongalo lopaKriste, oha hongo yo ovanhu vaye. (Joh. 10:16; Kol. 1:18) Onghee hano, otwa pumba okukala hatu i kokwoongala kweongalo oko hatu ka ‘hongwa okushiiva.’
16. Omafaafano elipi e li pokati kaSalomo naJesus?
16 Ohamba Salomo oya li ya longa oilonga ihapu neenghono. Pashihopaenenwa, oya li hai unganeke oilonga yokutunga moshiwana shayo ashishe, oya li yo hai pashukile okutungwa kweembala, kweendjila, kweekanala domeva, kwoilando yokutuvikila, kwoilando yomatemba oita nosho yo kwoilando yovalondi veenghambe. (1 Eeh. 9:17-19) Ovanhu aveshe vomouhamba waye ova li va mona ouwa moinima oyo. Jesus naye omutungi, molwaashi okwa tungila eongalo laye ‘kemanya.’ (Mat. 16:18) Ota ka pashukila yo natango oilonga yokutunga oyo tai ka longwa mounyuni mupe. — Jes. 65:21, 22.
Natu shikuleni Ohamba yombili
17. (a) Epangelo laSalomo ola li le likalekelwa monghedi ilipi? (b) Oshike osho Salomo a li ina dula okuningila ovapangelwa vaye?
17 Edina Salomo ola dja koshitya osho tashi ti “ombili.” Ohamba Salomo oya li tai pangele muJerusalem, nedina loshilando osho otali ti, “Ekanghameno lOmbili yOpavali.” Oule womido 40 odo a kala ta pangele, oshiwana shaIsrael osha li shi na ombili inene. Ombibeli oya popya shi na sha nomido odo ya ti: “Ovajuda nOvaisrael va kala nawa, ve he nambudi. Keshe umwe a kala pomuviinyu waye nopomukwiyu waye, okudja kuDan fiyo kuBerseba, omafiku aeshe aSalomo.” (1 Eeh. 4:25) Nonande Salomo okwa li e na ounongo muhapu, ka li a dula okumangulula ovapangelwa vaye komikifi, koulunde nefyo. Ndele Salomo Munene ota ka mangulula ovapangelwa vaye koinima aishe oyo. — Lesha Ovaroma 8:19-21.
18. Omanangeko noupuna elipi hatu hafele meongalo lopaKriste?
18 Kunena, ohatu hafele ombili meongalo lopaKriste. Ohatu hafele nale oparadisa yopamhepo. Otwa panga ombili naKalunga nosho yo novanhu vakwetu. Omuprofeti Jesaja okwa li a xunganeka shi na sha nomanangeko noupuna oo hatu hafele kunena, eshi a ti: “Otava ka hambula omaongamukonda omatemo, nomaonga avo oikashulifo; ndele itava ka lwifafana vali nongaashi itave lilongo vali oukwaita.” (Jes. 2:3, 4) Ngeenge otwa kala metwokumwe newiliko lomhepo yaKalunga, ohatu ka xumifa komesho ombili meongalo.
19, 20. Otu na omatomheno elipi okukala twa hafa?
19 Ohatu ka hafela omanangeko noupuna mahapu monakwiiwa shi dulife paife. Ovanhu ovaduliki otava ka hafela ombili inene koshi yepangelo laJesus, nomokweendela ko kwefimbo, otava “ka mangululwa moupika wenyonauko” fiyo osheshi va fika mewaneneno. (Rom. 8:21) Ngeenge ova piti meyeleko laxuuninwa pexulilo lEpangelo lOmido Eyovi laJesus, ‘ovananheni otava ka fyuulula edu, ndele tava ka hafela ombili inene.’ (Eps. 37:11; Eh. 20:7-10) Epangelo laKristus Jesus otali ka kala li dule kokule epangelo laSalomo.
20 Ngaashi ashike Ovaisrael va li va hafa eshi va li tava wilikwa kuMoses, David nosho yo kuSalomo, nafye ohatu ka kala twa hafa neenghono koshi yepangelo laKristus. (1 Eeh. 8:66) Natu panduleni Jehova eshi ta longifa Omona waye ewifa, e li Moses, David nosho yo Salomo Munene.
[Omashangelo opedu]
a Edina David otali ti “Omuholike.” Pefimbo lokuninginifwa kwaJesus nosho yo leshituluko laye, Jehova okwa li a popya okudja meulu a ti: “Ou Omona wange omuholike.” — Mat. 3:17; 17:5.
b David okwa li ngaashi odjona oyo ye lineekela omufita wayo. Okwa li ha kongo ewiliko nosho yo eameno kOmufita Munene, Jehova. David okwa li e lineekela filufilu Jehova nokwa li a popya a ti: “Omwene Oye omufita wange, ihandi pumbwa sha.” (Eps. 23:1) Johannes omuninginifi okwa li a holola kutya Jesus oku li, “Odjona yaKalunga.” — Joh. 1:29.
c Shihokwifa, edina laSalomo limwe oJedidia, olo tali ti: “Omuholike wOmwene.” — 2 Sam. 12:24, 25.
Oto dulu okuyelifa?
• Omeityo lilipi Jesus e li David Munene?
• Omeityo lilipi Jesus e li Salomo Munene?
• Omolwashike wa lenga Jesus e li David nosho yo Salomo Munene?
[Efano pepandja 31]
Ounongo waSalomo oo a li a pewa kuKalunga owa li tau faneke ounongo waSalomo Munene
[Efano pepandja 32]
Epangelo laJesus otali ka kala li dule kokule epangelo laSalomo nosho yo laDavid