EPIIPILIYOTEKA ya Watchtower
EPIIPILIYOTEKA
ya Watchtower
Elomwe
  • PIIPILIYA
  • SOOLALEERYIWA
  • MITHUKUMANO
  • w23 Otupuru ipaax. 12-17
  • ‘Yehova Onamunilipiha’​—⁠Mwawiihai?

Henaphwanyeya exilema mu nikupa nenla.

Munikhurumuwele, yookhala ehesen'ye nichunaka owoonihaani exilema ela.

  • ‘Yehova Onamunilipiha’​—⁠Mwawiihai?
  • Mulipeleli Alaleyaka Omwene wa Yehova (Oomuhuserya)—2023
  • Miru Mikhaani
  • Miyaha Soophwanaphwana
  • MPHWANYE IKURU MOORWEELA WA OVEKELA NI OHUSERYA
  • MPHWANYE IKURU ORWEELA WA ANNA NI AROKORA
  • MPHWANYE IKURU ORWEELA WA EWEHERERYO ANYU YA OMWAAHIYU
  • Yona Ni Ehopa Etokotoko Eyo
    Liivuru Aka a Myaha sa Piipiliya
  • Yehova Aari Oopixa Murima ni Yona
    Ohuserye Miyaha sa Piipiliya
  • Yehova Onamoovahaani Ikuru
    Mulipeleli Alaleyaka Omwene wa Yehova (Oomuhuserya)—2021
  • Kuxani Yootakiherya ya Alipa-miririmo—Yoona
    Orummwa Wahu wa Omwene—2013
Mulipeleli Alaleyaka Omwene wa Yehova (Oomuhuserya)—2023
w23 Otupuru ipaax. 12-17

MWAHA WOOHUSERYA 43

‘Yehova Onamunilipiha’—Mwawiihai?

“[Yehova] onarwa ootikitheryaani, owo onarwa oolipihaani, owo onamookuhaani mmathipelo ootikitheryeya.”—1 PET. 5:10.

NCIPO 38 Muluku Onamoolipihaani

YEEYO NNAHAALAAHU OHUSERYAa

1. Muluku aalipinhe hai alapeli awe akhalai?

PIIPILIYA wiiliwiili onnaaloca achu oororomeleya akhalai ntoko oowerya ni oolipa. Nyenya ophiyerya yaale yaari oolipaxa, ikwaha ikina hiyiisoona hiiha. Ntoko yootakiherya, mu ekwaha emoha Mwene Tavite iisoona “oolipa ntoko mwaako,” nyenya ikwaha ikina owo aakhala “awoova.” (Sal. 30:7, TNM) Vooloca sa Sansawu, owo aahikhalano ikuru soomwiilini wanthowa na munepa wa Muluku, naamwiihiiha, owo aahisuwela wi nihirivo nikhaviheryo na Muluku ‘aahaala oyeleela ikuru, aahaala okhala ooceecheya nave aahaala olikinaka ni alopwana akina oothene.’ (Amut. 14:5, 6; 16:17, PMM) Alopwana yaala yaari oolipa pahiru nthowa nawi Yehova aahaavaha ikuru.

2. Ntakhara heeni Paulo aalonceiye wi vaavaa aakhaleiye ooceecheya taakhaleiye ooweryaxa? (2 Akorintu 12:9, 10)

2 Murummwa Paulo tho aanasuwela wi aanachuna owerya wa Yehova. (Mwaalakhanye 2 Akorintu 12:9, 10.) Hiiha ntoko ancipale a hiyo, Paulo aanahoolela makacamiho a okumi. (Aka. 4:13, 14) Ikwaha ikina, owo aaphwanela wiilipiserya vancipale wi apake yeeyo yaari yaphaama. (Aro. 7:18, 19) Mu ilukuluku ikina owo aanakhala awoova ni yeeyo akhweya yaahaala omweerela. (2 Ako. 1:8, 9) Naamwiihiiha, vaavaa Paulo aakhaleiye ooceecheya, owo aaniisoona okhala oowerya. Mwawiihai? Ela yaaneereya nthowa nawi Yehova aanamvaha ikuru aachuneiye wi avoothe makacamiho.

3. Makoho taani nnahaalaahu othokororya mmwaha yoola?

3 Yehova tho oororomeliha wi onahaala onivaha ikuru nnachunaahu wi nivilele. (1 Pet. 5:10) Nyenya wi naakhele nikhaviheryo nenlo nnaphwanela opaka makupa ahu. Ntoko yootakiherya, mutore toneeriha wi ekaaro yeeceke. Nyenya wakhala wi mulipa aweeciha hamunyikanle aseleratore, ekaaro hini yeece. Moolikana Yehova onnachuna onivaha owerya nnachunaahu, nto nnaphwanela weeravo echu wi naakhela yoowo. Tiheeni Yehova onanivaheiye wi anilipihe? Echu taani nnaphwanelaahu weera wakhala wi ninnachuna waakhela ikuru seiyo? Nnahaala woona maakhulo a makoho yaala vaavaa nnathokororyaahu mukhalelo Yehova aamulipinheiye mulipa a miririmu Yona, Mariya, amamaawe Yesu vamoha ni murummwa Paulo. Nnahaala woona tho mukhalelo Yehova onaalipiheiye alapeli awe olelo.

MPHWANYE IKURU MOORWEELA WA OVEKELA NI OHUSERYA

4. Nni naakhele hai ikuru sa Yehova?

4 Mukhalelo mmoha wa waakhela owerya wa Yehova ori moorweela wa omwaacamela yoowo mu nivekelo. Yehova onahaala waakhula mavekelo ahu moorweela wa onivaha “owerya woopwahaxa.” (2 Ako. 4:7) Nave tho nnanwerya waakhela ikuru nnachunaahu moorweela wa omwaalakhanya Piipiliya ni wuupuwelela moomaaleleya yeeyo nnaalakhanyaahu. (Sal. 86:11) Muchaka wa Yehova wa hiyo, yoowo onaphwanyeya Mpiipiliyani wookhalano ‘owerya.’ (Ahe. 4:12) Vaavaa munavekelaanyu wa Yehova ni waalakhanya Masu awe, munahaala waakhela ikuru munachunaanyu wi nwerye ovilela, otitelela ohakalala ni waakhwaniherya murici woovila. Vano hankooni noone mukhalelo Yehova aamulipinheiye mulipa a miririmu Yona.

5. Ntakhara heeni Yona aanachuna ikuru?

5 Mulipa a miririmu Yona aanachuna olipa murima. Yona amanle waakhela murici woovila orweela wa Yehova, aahichawela ocai. Wa nthowa na yeeyo, owo aahanle vakhaani oyeleela okumi awe mu echeku etokweene nave aahihela okumi wa achu akina va yawoopiha. Vaavaa alipa oomweeciha pophoro yaamvonyenryaaya mmaahini, owo aahivolowa mu nipuro nenlo aahintonkeiye waanyiherya ovolowamo: Mmirimani mwa ehopa etokweene. Munoona wi Yoona iisonne hai? Apwanne owo uupuwela wi aahaala okhwela mummo? Apwanne owo uupuwela wi aanyanyaliwa ni Yehova? Mwawooneya, Yona aahitepa okhala awuukhuwa.

Iruku: 1. Yona avekelaka ni murima woothene mmirimani mwa ehopa. 2. Munna avekelaka ni murima woothene okwartu wawe vakhiviru vawe arivo Piipiliya ni telefone vamoha ni aurikulaare.

Hiihaa ntoko mulipa a miririmu Yona, ti mwawiihai nneeraahu nikhaleno ikuru vaavaa nnahoolelaahu mikhalelo soovila? (Moone iparakrafu 6-9)

6. Mwawiiwanana ni Yona 2:1, 2, 7, tiheeni yaamulipinhe Yona vaavaa aareiye mmirimani mwa ehopa?

6 Tiheeni Yona aapankeiye wi aakhele ikuru vaavaa aareiye meekheiye mmirimani mwa ehopa yeele? Echu emoha owo aapankeiye waari ovekela. (Mwaalakhanye Yona 2:1, 2, 7.) Naamwi Yona ahaamwiiwelenle Yehova, owo aanaroromela wi Yehova aahaala wiiwa nivekelo nawe nawiiyeviha. Owo tho aahuupuwelela Soorepa. Nto nnasuwela hai yeela? Mu nivekelo nawe, nenlo nnaphwanyeya mu Yona ekapitulu 2, owo aahipharihela masu mancipale anaphwanyeya mu Salmu. (Ntoko yootakiherya, mulikanyihe Yona 2:2, 5 ni Salmu 69:1; 86:7.) Ti yawooneya wi Yona aahisuwela vancipale Soorepa. Nave vaavaa uupuweleleiye variyari va yaweeha awe, Yona aahilekecheya wi Yehova aahaala omukhaviherya. Yehova aahivuluxa okumi wa Yona, nave ohoolo waya, owo aari ooreheryeya waakhwaniherya murici yoowo Yehova aamvanheiye.—Yona 2:10–3:4.

7-8. Tiheeni yaamulipinhe Zhiming variyari va saweeha sawe?

7 Yootakiherya ya Yona enanwerya onikhaviherya vaavaa nnahoolelaahu mukhalelo woovila. Ntoko yootakiherya, munna mmoha o Taiwani awiichaniwa Zhiming,b onnahooxeya ni makacamiho a okumi oohiyanahiyana. Mwawaaceererya, akina a veemusini annamukhaliha Zhiming moonanara nthowa na okhala Namoona a Yehova. Nyenya ori moorweela wa ovekela ni ohuserya owo onaakheleiye ikuru sa Yehova. Owo ooloca: “Ikwaha ikina, vaavaa makacamiho anakhumelelaaya, kinnakhala awuukhuwaxa ophiyerya wi kihinawerya okhala ootikitheryeya mwawaakhwanela wi kipake yoohuserya aka ya muchu mukhateiye.” Naamwiihiiha, Zhiming hanavelavela. Owo onnathariha: “Ikwaha soothene kinnavekela wa Yehova. Voocharela kinnaawara a aurikulare aka kinawiriyana macipo a Omwene. Ikwaha ikina kinnaphiyerya wiipa vathi vathi ophiyerya okhala oomaaleleya. Nave kimanle weerano yeeyo, kinnapacerya ohuserya.”

8 Yoohuserya ya muchu mukhateiye yootepa omukhaviherya Zhiming. Ntoko yootakiherya, vaavaa owo aapenuweiye amanle ompaka operasau, enfermeera mmoha aahiloca wi waahaala ochuneya ovahiwa nikhami nthowa nawi Glóbulos vermelho saatepa ovukuwa. Nyenya ohiyu wookuchula ahaakumve ompaka operasau, Zhiming aahaalakhanya vooloca sa murokora yoowo aampanke operasau mmohamoha. Ikolopulu sawe vermelyu saatepa okitha opwaha sawawe. Naamwiihiiha, owo heemerenrye ovahiwa nikhami nave aahiwerya openuwa. Yaweereya yeele yaahimulipiha Zhiming nave owo aahiwerya otitelela okhala oororomeleya.

9. Wakhala wi muri awuukhuwaxa wa nthowa na mikhalelo soovila, tiheeni munaphwanelaanyu weera? (Moone tho iruku.)

9 Apwanne yohintoko weereya ni nyuwaano ohoolela nikacamiho noovilaxa nave muhinawerya omuleela Yehova mukhalelo mwiisoonaanyu? Apwanne munniisoona okhala ooceecheyaxa ophiyerya muhinawerya ohuserya? Muupuwele wi Yehova oosuwela phaameene yeeyo munahoolelaanyu. Mwawiihiiha, naamwi mpanke nivekelo nookhweya, munanwerya ororomela wi Yehova onahaala woovahaani yeeyo ene munachunaanyu. (Aef. 3:20) Wakhala wi ohooxeya omwiilini naari mmuupuweloni onneeriha okhala woovila wa nyuwaano omwaalakhanya ni omuhuserya Piipiliya, mweererye owiriyana waalakhanyiwa wa Piipiliya wookaravaariwa naari soolaleeryiwa ikina inathipeleya Mpiipiliyani. Owiriyana macipo ni woona ixilema sa mu jw.org onanwerya tho wookhaviheryaani. Moorweela wa ovekela wa Yehova ni waavya naakhulo mu soovaha soomunepani owo onavahereryeiye, nyuwaano munanwopa owo wi oolipiheeni.

MPHWANYE IKURU ORWEELA WA ANNA NI AROKORA

10. Ti mwawiihai anna ni arokora ahu ananlipihaaya?

10 Yehova onanwerya waapharihela anna ni arokoraa ahu Eekristu wi enilipihe. Awo ananwerya okhala “ehime ya nihakararyo ntokweene” vaavaa nnahoolelaahu nikacamiho naari vaavaa onakhalaaya woovila waakhwaniherya murici. (Ako. 4:10, 11) Hiyaano ninnaachuna asinthamwene, xaxaxa variyari va “elukuluku ya wuukhuwa.” (Mas. 17:17, PMM) Vaavaa nnakhalaahu ooceecheya, annihu ananwerya onivaha nikhaviheryo noomwiilini, na mmuupuweloni, ni noomunepani. Vano hankooni noone mukhalelo Mariya, amamaawe Yesu, yaalipihiwaaya ni akina.

11. Ntakhara heeni Mariya aanachuna ikuru?

11 Mariya aanachuna ikuru wi apake yeeyo Yehova aakhweleiye. Mwaanyiherye mukhalelo owo aareiye awuukhuwa amanle waakhela murici yoole woovila moorweela wa munkeelo Kapriyele. Owo haatheliwe nyenya aahaala orupala. Owo haarino mavyakelo a waaphuwa anamwane, nto aahaala omukhapelela mwaana yoowo ohoolo waya aahaala okhala Mesiya. Woona wi haatheliwe, Mariya aahala omuleela hai mikhalelo soothene mpwanaawe Yosefe?—Luka 1:26-33.

12. Ti mwawiihai Mariya aawenryeiye okhalano ikuru seiho aachuneiye? (Luka 1:39-45)

12 Ti mwawiihai Mariya aahaaleiye ophwanya ikuru wi awerye okhwaaniherya murici yoole wahaari wawunlaana ni woovila? Owo aahaavya nikhaviheryo na akina. Ntoko yootakiherya, owo aahimveka munkeelo Kapriyele sooleeliherya sawaacererya vooloca sa murici yoowo. (Luka 1:34) Oohoolo waya, owo aahipaka mukwaha aayaaka “elapo ya miyaako” o Yuta wi amuxekurye mmusi awe, Elisapeti. Oxekurya yoole waahikumiherya mphurelo. Elisapeti aahimuthamalela Mariya nave aahiveereliwa ni Yehova opaka yooloherya emoha vooloca sa mwaana a Mariya. (Mwaalakhanye Luka 1:39-45.) Mariya aahiloca wi Yehova ‘aaheerano miteko sakuru ni moono awe.’ (Luka 1:46-51) Yehova aahimpharihela Kapriyele ni Elisapeti wi amulipihe Mariya.

13. Tiheeni yeeren’ye ni murokora mmoha o Poliviya vaavaa aavenkeiye nikhaviheryo na anna ni arokora?

13 Hiiha ntoko Mariya, nyuwaano tho munanwerya olipihiwa ni akina anamurumeela Yehova. Tasuri, murokora mmoha o Poliviya, aanachuna ikuru. Vaavaa apapa awe yaaphwanyiwaaya ni ereca yoohipenuxeya nave epaxaara oxipitale, Tasuri aaheemererya murici wa waakhapelela yaawo ni nchuno noothene. (1 Tim. 5:4) Nto weerano yeela hiwaari wookhweya ilukuluku ikina. Owo onneemererya: “Ikwaha sincipale miyaano koona wi nki kiwerye otitelela weerano yeela.” Apwanne owo aahiveka nikhaviheryo? Woopaceryani hooye. Owo oothariha: “Miyaano nkaachuna owuukhula anna. Kaanuupuwela: ‘Ti Yehova onahaala okivaha ikuru kinachunaaka.’ Nto voocharela, kaahiiwexexa wi nthowa na wiivalaanya ni anna, keererya orehererya makacamiho aka mukhataaka.” (Mas. 18:1) Tasuri aahilakelela waarepela asinthamwene awe akina ni waatharihela nikacamiho nawe. Owo ooloca: “Nkaano masu a othariha mukhalelo annaka akilipinhaaya. Awo yaahiruuha yoolyaa oxipitale nave yaakaalakhanyerya soorepa soohakararya sa Mpiipiliyani. Yaari yoohakalaliha osuwela wi nkaari meekhaaka. Hiyaano nnapaka makupaa a emusi etokweene ya Yehova, emusi yeeyo eri yooreheryeya wookhaviheryaani, winla ni nyuwaano ni ovootha makacamiho vamoha ni nyuwaano.”

14. Ntakhara heeni nnaphwanelaahu weemererya nikhaviheryo na atokweene?

14 Mukhalelo mmoha wa Yehova onivaha owerya ori moorweela wa atokweene a mmulokoni. Awo yamahala Yehova onanivaheiye wi anilipihe ni ovukula makacamiho ahu. (Yes. 32:1, 2) Mwawiihiiha, vaavaa munakhalaanyu awuukhuwa, mwaaleele atokweene a mmulokoni sawuukhula sanyu. Muheererye okhooca nikhaviheryo na atokweene vaavaa anavahaaya. Aapharihelaka atokweene, Yehova onanwerya woolipihaani.

MPHWANYE IKURU ORWEELA WA EWEHERERYO ANYU YA OMWAAHIYU

15. Ewehereryo taani Akristu oothene aryaayano?

15 Ewehereryo enathipeleya Mpiipiliyani enanwerya onivaha owerya otokweene ni ikuru. (Aro. 4:3, 18-20) Akristu oothene aakhalano ewehereryo yootikhiniha ya waakhela okumi okhala wookhala, moohipwacha waari mparataiso veelaponi yavathi naari mu Omwene wa wirimu. Ewehereryo ahu ennanikhaviherya ovilele ni makacamiho, olaleerya michaka saphaama ni waakhwaniherya murici vyakala nryaahuno mmulokoni. (1 Ate. 1:3) Yaari ewehereryo emohamoha yeela yaamulipinhe murummwa Paulo.

16. Ntakhara heeni Paulo aanachuna ikuru?

16 Paulo aanachuna ikuru sawaaca. Mu ekaarata awe wa Akorintu, owo aahiilikanyiha ni evaasu ya oloko yawaakuvela ophweeya. Owo ‘aahikacamiheya, aahihaleeliheya, aahiikariwa’ nave aaniisoona wi ‘aahuuwihiwa.’ Nave mu ikwaha sincipale, aahala vakhaani okhwa. (2 Ako. 4:8-10) Paulo aarempe masu yaala variyari va mukwaha awe waneeraru wa omisiyonaariyo, nave haasuwela wi ohoolo waya aahaala ohoolela makacamiho matokweenexa. Owo aahaala ohipheliwa nnikhuuru na achu, ophariwa, pophoro anwenleiye aahaala onyaanyeya nave aahaala owaleliwa.

17. Tiheeni yaamulipinhe Paulo variyari va soohooxa? (2 Akorintu 4:16-18)

17 Paulo aahikhalano ikuru aachuneiye wi avilele nthowa nawi aahitikitheryeya mu ewehereryo awe. (Mwaalakhanye 2 Akorintu 4:16-18.) Owo aahiloca wa Akorintu wi ophiyerya wi mwiili awe waanwerya ‘wuuluvala,’ naamwihiiha owo hi akhale ooceecheya. Paulo aatikitheryeya mu omwaahiyu. Ewehereryo awe ya ekumi yoohimala wirimu yaari ‘etokweene yoopwahaxa,’ opwaha saweeha aakumaneiyeno. Paulo aanuupuwelela ewehereryo yeela, nave ntoko yookhumelela, owo aanoona okhala ‘ooreheryeya nihiku ti nihiku.’

18. Ewehereryo emulipinhe hai Tihomir ni emusi awe?

18 Tihomir, munna mmoha o Pulkariya, aahiphwanya ikuru mu ewehereryo awe. Mu iyaakha ivirale, munnawe a mukhaani, Sitraviko, aahikhwa mu asitenti. Emanle weereya yeela, Tihomir aanawaniha ni othanana otokweene. Wi avilele ni wiicela yoola, owo ni emusi awe yaahipacerya waanyiherya mukhalelo ovinya mookhwaani onahaalaaya okhala. Owo onnaloca: “Ntoko yootakiherya, ninnavaanela ochu nnahaalaahu omphwanyawo Sitraviko, yoolya nnahaalaahu ompakela, achu nnahaalaahu waawopa mu efesta yoopacerya owo avinya mookhwani ni yeeyo nnahaalaahu omuleela vooloca sa mahiku ookuchula.” Tihomir olonce wi otikitheryeya mu ewehereryo aya ennalipiha emusi awe otitelela ovilela ni oweherya elukuluku ya Yehova omviiha mookhwani munnawe.

 Murokora mmoha ohiniiwa oonaka ncipo navameekhaaya nrino muru “Logo vai chegar” mu elocelo ya eneneeryo nave uupuwelelaka mukhalelo okumi onahaalaaya okhala mu elapo evyaani. Owo iisaanyiheryaka amoopaka chakare ni alipa awiipa akina.

Munaanyiherya wi okumi onahaala okhala wa mukhalelo taani mu elapo evyaani? (Moone eparakrafu 19)c

19. Tiheeni munaphwanelaanyu weera wi mulipihe ewehereryo anyu? (Moone tho eruku.)

19 Muni nwerye hai olipiha ewehereryo anyu? Waakhanle wi ewehereryo anyu ti okhala veelaponi ya vathi okhala wookhala, mwaalakhanye saweereya sa Mpiipiliya seiyo sinaloca sa Parataiso ni muupuweleleke seiyo. (Yes. 25:8; 32:16-18) Muupuwelele mukhalelo okumi onahaalaaya okhala mu elapo evyaani nave mwiisaanyiherye muri mwemmo. Taani munamoonaanyu? Nsu taani muniiwaanyu? Munoona hai? Wi mwaaceererye waanyiherya wanyu, mvarerye iruku sa mu soolaleeryiwa sahu seiyo inamooniherya Parataiso naari moone ncipo mmukhalelo wa exilema, ntoko Ohakalala Nnaweheryaahu Moohilekela, naari Mwaanyiherye Elukuluku. Wakhala wi nootikitherya ewehereryo ahu ya elapo evyaani mmuupuweloni mwahu, makacamiho ahu anahaala okhala a ‘elukuluku vakhaani ni ooveya.’ (2 Ako. 4:17) Moorweela wa ewehereryo Yehova onoovaheiyeeni, owo onarwa oolipihaani.

20. Naamwi vaavaa muniisoonaanyu ooceecheya, muni nwerye hai okhalano ikuru?

20 Naamwi niisoonaka ooceecheya, ninnasuwela wi moorweela wa ‘nikhaviheryo na Muluku nnarwa nivootha.’ (Sal. 108:13, PMM) Yehova onnanivaha soothene nnachunaahu wi naakhele ikuru inarwa wa yene. Mwawiihiiha, vaavaa munachunaanyu nikhaviheryo wi mwaakhwaniherye murici, ohoolela nikacamiho naari otitelela okhala oohakalala, muhule murima anyu wa Yehova mu nivekelo. Nave mwaavyeke ohoolela wawe orweela wa yoohuserya ya muchu mukhateiye. Mweemererye nikhaviheryo ni nlipiho na anna. Mmaliheke elukuluku mwaanyiheryaka mukhalelo okumi onahaalaaya okhala Mparataiso. Voocharela, hiihaa ntoko Akolose 1:11 onaloceiye, nyuwaano munahaala ‘olipihiwa ni owerya woothene. Mwawiiwanana ni owerya woocicimiheya wa Yehova, wi nyuwaano nwerye ovilela mwawaakhwanela, moopixa murima ni moohakalala.’

MUNI MWAAKHELE HAI IKURU ORWEELA WA . . .

  • ovekela ni ohuserya?

  • anna ni arokora?

  • ewehereryo anyu ya omwaahiyu?

NCIPO 33 Mmuleele Yehova Sawuukhula Sanyu

a Mwaha yoola onahaala waakhaviherya yaale anahoolela mikhalelo soovilaxa ni yaale yaakhenle murici nave enoona wi hewerya waakhwaniherya. Nnahaala woona mukhalelo Yehova onanilipiheiye ni yeeyo nnaphwanelaahu weera wi naakhele nikhaviheryo nawe.

b Masina makina aatorokiwa.

c OTHARIHIWA WA ERUKU: Murokora mmoha ohiniiwa uupuwelelaka soororomeliha sa Mpiipiliyani nave oonaka ncipo navameekhaaya wi nimukhaviherye waanyiherya mukhalelo okumi onahaalaaya okhala mu elapo evyaani.

    Soolaleeryiwa sa Lomwe (1995-2024)
    Okhumavo
    Ovolowa
    • Elomwe
    • Ovaha
    • Orehererya
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Malakiheryo a Opharihela
    • Malakiheryo a Sookhuweya
    • Configurações de Privacidade
    • JW.ORG
    • Ovolowa
    Ovaha