Kua Moui e Kupu ha Iehova
Tau Fakamaamaaga Mai he Tohi ha Gahua
KO E tohi ha Gahua he Tohi Tapu kua foaki fakamatafeiga mai e fakamauaga tala tuai he fakatū e fakapotopotoaga Kerisiano mo e tupu lahi he magaaho fakamui. Ne tohia he ekekafo ko Luka, kua tohi ai e tala fiafia ke he gahua faka-Kerisiano ke he kavi 28 e tau—mai he 33 V.N. ke he 61 V.N.
Ko e vala fakamua he tohi ha Gahua kua fakamatapatu ke he gahua he aposetolo ko Peteru, mo e vala fakamui kua hagaao ke he gahua he aposetolo ko Paulo. He fakaaoga e tau kupu fakahigoa tuga e “mautolu,” kua liga fakakite e Luka ko ia ha ha i ai he magaaho he falu mena tutupu. Ko e onoono fakamakutu ke he fekau he tohi ha Gahua ka fakalahi e loto fakaaue ha tautolu ke he malolō he Kupu he Atua ne kua tohia mo e agaaga tapu haana. (Hepe. 4:12) To omoi foki a tautolu ke foaki noa mo e to fakamalolō e tua ha tautolu ke he amaamanakiaga ke he Kautu.
FAKAAOGA E PETERU E “TAU KEI HE KAUTU”
He mole e moua e agaaga tapu, ne fakamatala fakamalolō e tau aposetolo. Ne fakaaoga e Peteru e “kei he kautu he lagi” ne fakamuaaki ke hafagi e gutuhala he iloilo mo e magaaho ke maeke he tau Iutaia mo lautolu ne liliuina ke “talia hana kupu” ke huhū atu ke he Kautu. (Mata. 16:19; Gahua 2:5, 41) Ne tupu lahi e favale ati mavehevehe fano e tau tutaki, ka kua tupu lahi e gahua fakamatala ha ko e mena nei.
He logona kua talia e kupu he Atua i Samaria, ne fakafano atu he tau aposetolo i Ierusalema a Peteru mo Ioane ki a lautolu. He hagafi e magaaho ma e tau Samaria ke moua e Kautu, ne fakaaoga e Peteru e kei ke uaaki. (Gahua 8:14-17) He liga taha laia e tau ne liu tu mai a Iesu, ne tupu ai e hikiaga ofogia ki a Saulo i Taso. He 36 V.N., ne fakaaoga e Peteru e kei ke toluaki, ti liligi hifo ai e mena fakaalofa foaki noa ko e agaaga tapu ke he tau tagata nakai peritome he tau motu kehe.—Gahua 10:45.
Tali he Tau Hūhū Faka-Tohiaga Tapu:
2:44-47; 4:34, 35—Ko e ha ne fakafua he tau tagata talitonu e tau koloa ha lautolu ti tufatufa e taui? Tokologa ia lautolu ne kua talitonu ne o mai he tau matakavi mamao ti kua temotemoai e tau koloa ke nonofo loa i Ierusalema. Ka kua manako a lautolu ke nonofo loa ke maeke ke ako fakalahi ke he tua foou ha lautolu mo e fakamatala ke he falu. Ke lagomatai a lautolu ia, ne fakafua he falu Kerisiano e tau fonua ha lautolu, ti tufatufa e taui po ke totogi ki a lautolu kua manako lagomatai.
4:13—Ne goagoa kia po ke nakai fakaako a Peteru mo Ioane? Nakai, ne ai pihia a laua. Ne fakahigoa a laua kua ‘nakai ako mo e tau tagata goagoa’ kakano he nakai o atu a laua ke he tau aoga rapai ma e fakaakoaga fakalotu.
5:34-39—Iloa fēfē e Luka e talahauaga ha Kamalielu he fonoaga ne nakai hafagi he Saneheturini? Kua liga tolu e puhala:(1) Ko Paulo, ko ia ne fakaako fakamua e Kamalielu, ne fakailoa ki a Luka; (2) Ne tutala a Luka mo e tagata mahani totonu he Saneheturini, tuga a Nikotemo; (3) Ne moua e Luka e vala tala nei he puhala faka-Atua.
7:59—Ne liogi kia a Setefano ki a Iesu? Nakai, ai pihia a ia. Ko e tapuakiaga he tagata—mo e tau liogi foki—kua lata ni ke tuku atu ki a Iehova ko e Atua. (Luka 4:8; 6:12) He tau tuaga fa mahani, to liga liogi a Setefano ki a Iehova puhala he higoa a Iesu. (Ioane 15:16) Ka e he tuaga nei, ne moua e Setefano e fakakiteaga he “Tama he tagata ha ne tu ke he fahi matau he Atua.” (Gahua 7:56) He mailoga katoatoa kua age ki a Iesu e pule ke fakaliu tu mai a lautolu ne mamate, ti kua tutala a Setefano ka e nakai ko e liogi fakahako ki a Iesu, he ole ki a Ia ke puipui haana agaaga.—Ioane 5:27-29.
Tau Fakaakoaga ma Tautolu:
1:8. Ko e gahua fakamatala he tau tagata tapuaki ha Iehova he lalolagi katoa kua nakai maeke ke taute ane mai nakai lagomatai he agaaga tapu.
4:36–5:11. Ko Iose i Kuperu ne higoa magafaoa ko Panapa, ne kakano ko e ‘Tagata he Fakamafanaaga.’ Ne liga fakahigoa pihia he tau aposetolo a Panapa kakano kua loto mafanatia, totonu, mo e aga lagomatai a ia ke he falu. Kua lata ia tautolu ke tuga a ia ka e nakai tuga a Anania mo Safaira, ne fakatupua, pikopiko, mo e fakavaia.
9:23-25. Ko e hola mai he tau fī ha tautolu ke matutaki e gahua fakamatala kua nakai ko e atemoa.
9:28-30. Kaeke ke hagahaga kelea ke he tuaga fakatino, mahani mo e fakaagaaga ka fakamatala ke he falu takatakai kaina po ke falu tagata, kua lata ia tautolu ke fakailoilo mo e fifili e matakavi mo e magaaho ka fakamatala a tautolu.
9:31. He tau magaaho mafola, kua lata ia tautolu ke fakamalolō e tua ha tautolu he fakaako mo e manamanatu fakahokulo. To lagomatai he mena nei a tautolu ke o fano mo e matakutaku ki a Iehova he fakagahua e tau mena ne ako e tautolu mo e ke fakamakutu he fekafekauaga.
FEKAFEKAUAGA FAKAMAKUTU HA PAULO
He 44 V.N., ne hau a Akapo ki Anetioka, ko e matakavi hane fakamatala ai a Panapa mo Saulo ke he “tau hohoko [po ke tau katoa].” Ne talahau tuai e Akapo e “hoge lahi,” ne fakamooli he ua e tau he mole. (Gahua 11:26-28) ‘He oti ha laua a fekau i Ierusalema,’ ne liliu a Panapa mo Saulo ki Anetioka. (Gahua 12:25) He 47 V.N.—kavi ke he 12 e tau he mole e liliuina ha Saulo—ne kua fakafano atu he agaaga tapu a Panapa mo Saulo ke he fenoga misionare. (Gahua 13:1-4) He 48 V.N., ne liliu a laua ki Anetioka, ti “tuku atu ai a laua ke he fakaalofa noa he Atua.”—Gahua 14:26.
Kavi ke he hiva e mahina he mole, ko Paulo (ne iloa foki ko Saulo) ne fifili a Sila mo hoa haana ti o atu he fenoga ke uaaki haana. (Gahua 15:40) Ne fakalataha atu foki a Timoteo mo Luka ki a Paulo he magahehala. Ne nofo a Luka i Filipi ka e fina atu a Paulo ki Atenai ti fina atu foki ki Korinito, ti feleveia a ia mo Akula mo Pisila mo e nofo i ai ke he tau hohoko mo e ono e mahina. (Gahua 18:11) He toka a Timoteo mo Sila i Korinito, ne uta ai e Paulo a Akula mo Pisila ti o halavaka ki Suria he mataulu he 52 V.N. (Gahua 18:18) Ne fakatauō a ia mo Akula mo Pisila ke hoko ni ki Efeso ti nonofo hifo i ai.
He fai magaaho ne mole he nofo i Suria Anetioka, ne fano a Paulo he fenoga haana ke toluaki he 52 V.N. (Gahua 18:23) I Efeso, “kua tupu ue atu ai, mo e malolo e kupu [a Iehova].” (Gahua 19:20) Ne liga tolu e tau ha Paulo he nofo i ai. (Gahua 20:31) He Penetekoso 56 V.N., ko Paulo haia i Ierusalema. He mole e tapaki, ne fakamatala nakai matakutaku a ia ki mua he tau takitaki. I Roma, ne puipui e aposetolo ki loto he fale haana ke ua e tau (k. 59-61 V.N.), ti kua kumi puhala a ia he nofo i ai ke fakamatala hagaao ke he Kautu mo e fakaako e “tau mena he Iki ko Iesu Keriso.”—Gahua 28:30, 31.
Tali he Tau Hūhū Faka-Tohiaga Tapu:
14:8-13—Ko e ha ne fakahigoa he tau tagata i Luseta a “Panapa, ko Tia; ka ko Paulo, ko Hereme”? Ko Tia ko e pule ke he tau atua he tau tala tuai faka-Heleni, mo e tama taane haana ko Hereme ne talahaua he mahifi. Ha kua takitaki e Paulo e tau fakatutalaaga, ne fakahigoa he tau tagata Luseta a ia ko Hereme ka e fakahigoa a Panapa ko Tia.
16:6, 7—Ko e ha ne nakai fakaatā he agaaga tapu a Paulo mo e tau hoa haana ke fakamatala ke he magamotu i Asia mo Pitunia? Ne tokogahoa ni e tagata gahua i ai. Ko e mena ia, ne takitaki he agaaga tapu a lautolu ke he tau matakavi ne mua atu e momoho.
18:12-17—Ko e ha e Iki ne pule ko Kaliona ne nakai mahalo ke lagomatai he kamata e tau tagata kitekite ke fahi a Sosene? Ne liga manatu a Kaliona ko e tagata haia ne tuga ko e takitaki kau ne ekefakakelea ki a Paulo ti kua lata ni mo e fafatiaga ia. Pete ia, ne fua mai e mena mitaki ha ko e mena nei, ne liliuina a Sosene ke eke mo Kerisiano. Fakamui, ne talahau a Paulo hagaao ki a Sosene ko e ‘matakainaga ha tautolu.’—1 Kori. 1:1.
18:18—Ko e heigoa e omonuo ne taute e Paulo? Ne talahau falu pulotu kua taute e Paulo e omonuo he Naseri. (Nume. 6:1-21) Pete ia, ne nakai talahau he Tohi Tapu e omonuo ha Paulo. Lafi ki ai, ne nakai fai talahauaga e tau Tohiaga Tapu ko e taute e Paulo e omonuo ato liliuina po ke he mole e liliuina po ke he kamata po ke matahiku he omonuo. Ke he ha mena ni, kua nakai agahala he taute e omonuo pehēnei.
Tau Fakaakoaga ma Tautolu:
12:5-11. Kua maeke mo e kua lata ia tautolu ke liogi ma e tau matakainaga ha tautolu.
12:21-23; 14:14-18. Ne talia fiafia e Herota e lilifu ne lata ke tuku age hokoia ni ke he Atua. Kua kehe lahi mai he puhala ne totoko malolō mo e fakamafiti e Paulo mo Panapa e fakaheke mo e fakalilifu ne nakai lata ki a laua! Kua nakai lata ia tautolu ke manako ke he lilifu ma e gahua ne liga taute e tautolu he fekafekauaga ha Iehova.
14:5-7. Ko e fakalotomatala ka lagomatai a tautolu ke tumau e hakahakau he fekafekauaga.—Mata. 10:23.
14:22. Iloa he tau Kerisiano to fakamatematekelea a lautolu. Ti nakai lali a lautolu ke kalo mai i ai he fakahui e tua ha lautolu.—2 Timo. 3:12.
16:1, 2. Kua lata e tau fuata Kerisiano ke taute e tau gahua fakaagaaga mo e kumi ke he lagomataiaga ha Iehova ke atihake e higoa mitaki ma lautolu.
16:3. Kua lata ia tautolu ke eketaha katoatoa ke he tau puhala oti kua tonu faka-Tohiaga Tapu ke taute e tala mitaki ke talia he falu.—1 Kori. 9:19-23.
20:20, 21. Ko e fakamatala ke he taha fale mo e taha fale ko e vala aoga lahi he fekafekauaga ha tautolu.
20:24; 21:13. Kua mua e aoga ke tumau e fakamooli ke he Atua ke he fakahao he moui ha tautolu.
21:21-26. Kua lata ia tautolu ke makai mo e fiafia ke talia e tau fakatonuaga mitaki.
25:8-12. Kua maeke mo e lata e tau Kerisiano he vahā nei ke fakaaoga fakamitaki e tau foakiaga matafakatufono he ‘fakatonu atu katoa mo e fakamoli ke he vagahau mitaki.’—Filipi 1:7.
26:24, 25. Kua lata ia tautolu ke fakapuloa e “tau kupu moli mo e lotomatala” pete ko e tau mena goagoa ke he “tagata . . . he tino.”—1 Kori. 2:14.
[Fakatino he lau 30]
Magaaho fe ne fakaaoga e Peteru e “tau kei he kautu”?
[Fakatino he lau 31]
Liga nakai maeke ke taute e gahua fakamatala he lalolagi katoa ane mai nakai lagomatai he agaaga tapu