Hagaao Kia a Iesu ke he Afi Helo?
FALU ne talitonu ke he fakaakoaga he afi helo ne tuhi ke he tau kupu ha Iesu ne fakamau ia Mareko 9:48 (po ke kupu 44, 46). Ne totoku e ia e tau kelemutu (po ke tau uaga) ne nakai mamate mo e afi ne nakai tamate. Ka fai tagata ne hūhū ki a koe hagaao ke he tau kupu ia, to tali fēfē e koe?
Uta ni ke he talahauaga he Tohi Tapu kua fakaaoga, to liga totou mai e tagata he kupu 44, 46, po ke 48 ha kua teitei tatai e tau kupu nei he falu Tohi Tapu.a Pehē he New World Translation: “Kaeke kua fakatupetupe he mata haau a koe, tiaki kehe ā; kua mitaki lahi ma haau ke hu atu ke he kautu he Atua mo e taha e mata ka e kelea ke ua e mata ka kua liti ki Kehena, ne ha ha i ai e tau uaga ha lautolu ne nakai mate mo e afi kua nakai tamate.”—Mare. 9:47, 48.
Ke he ha mena ni, ne pehē falu ko e talahauaga ha Iesu ne lalago e onoonoaga ka mole e mate ko e solu he tau tagata mahani kelea to fakamatematekelea tukulagi. Tuga anei, ko e talahauaga he Sagrada Biblia faka-Sepania he Univesitī ha Navarre ne pehē: “Ne fakaaoga he Iki ha mautolu e [tau kupu nei] ke hagaao ke he tau fakakikiveka i helo. Kua fa fakamaama e ‘uaga ne nakai maeke ke mate’ ke hagaao ke he fakaatukehe tukulagi ne logona e lautolu i helo; mo e ‘afi ne nakai tamate,’ ke hagaao ke he fakahala fakamamahi he tino.”
Pete ia, fakatatai e tau kupu ha Iesu mo e kupu fakahiku he perofetaaga ha Isaia.b Kua nakai kia mahino kua hagaao a Iesu ke he kupu ia he Isaia veveheaga 66? Kua hagaao maaliali e perofeta ke he o kehe mai i “Ierusalema ke he tau takatakai he Pahua a Hinoma (Kehena), ne poa ai e tau tagata he taha vahā (Iere. 7:31) mo e eke he magaaho fakamui mo toloaga otaota he maaga.” (The Jerome Biblical Commentary) Ko e fakatai he Isaia 66:24, kua nakai hagaao ke he tau tagata ne fakakikiveka; ka kua hagaao ke he tau tino mamate. Kua hagaao ke he tau uaga ne nakai maeke ke mamate—nakai ko e tau tagata momoui po ke tau solu ne nakai mamate. Ko e heigoa mogoia e kakano he tau kupu ha Iesu?
Mailoga e talahauaga he Mareko 9:48 he tohi faka-Katolika El evangelio de Marcos. Análisis lingüístico y comentario exegético, Volume II: “[Ne] moua mai e alaga kupu he Isaia (66,24). Kua fakakite mai he perofeta ua e puhala ne fa moumou e tau tino mamate:toka ke popo mo e tugi . . . Ko e fakaaoga he kupu uaga mo e afi he taha e talahauaga kua peehi e manatu ke he moumouaga . . . Ko e tau malolō moumou ua nei kua fakamaama e moumouaga tukulagi (‘nakai tamate, nakai maeke ke mamate’): kua nakai fai puhala ke kalo mai ai. He fakamaamaaga nei, ko e tau mena hokoia ka hao ko e uaga mo e afi—nakai ko e tagata—ti moumou katoatoa he tau mena ua ia e ha mena ka moua e laua. Ko e mena ia, kua nakai ko e fakamaamaaga anei ke he fakakikiveka tukulagi, ka ko e moumouaga tukulagi, ha kua nakai maeke ke liu tu mai, ko e mate tukulagi ni. [Ko e afi] mogoia, kua fakatino ke he moumouaga tukulagi.”
Ko e ha tagata ne iloa e fakaalofa mo e fakafili tonu he Atua mooli kua lata ke kitia kua hako ke maama pihia e tau kupu ha Iesu. Ne nakai talahau noa e ia to fakakikiveka tukulagi a lautolu ne mahani kelea. Ka e liga fakahagahaga kelea a lautolu he moumouaga tukulagi ne nakai maeke ke liu tu mai.
[Tau Matahui Tala]
a Ko e tau menusikuripi talahaua he Tohi Tapu kua nakai ha ha i ai e kupu 44 mo e 46. Ne talia he tau pulotu kua liga lafi e tau kupu ia he magaaho fakamui. Ne tohia he Porofesa ko Archibald T. Robertson: “Ko e tau menusikuripi ne tuai lahi mo e mua he mitaki ne nakai ha ha i ai e tau kupu ua nei. Ne moua mai he Faahi Lalo mo e he tau veheveheaga Suria (Byzantine). Ko e tau kupu fatiaki noa mai he kupu 48. Ko e mena ia ati [tiaki] e mautolu e numera 44 mo e 46 he tau kupu ha mautolu he nakai tonutika.”
b “To o atu foki a lautolu mo e kitekite ke he tau tino mamate he tau tagata ne fakafualoto mai kia au; ha ko e mena nakai mate ha lautolu a uaga, to nakai tamate foki ha lautolu a afi; to vihiatia foki a lautolu he tau tagata oti kana.”—Isaia 66:24.