Kolo Toko he FATATOHI INITANETE
Kolo Toko
FATATOHI INITANETE
Faka-Niue
ā
  • ā ē ī ō ū
  • TOHI TAPU
  • TAU TOHI
  • TAU FELEVEIAAGA
  • w09 10/1 lau 10-12
  • Fakaholahola he Tupe

Nakai fai vitiō ma e fifiliaga nei.

Fakamolemole, fai lekua ke moua e vitiō.

  • Fakaholahola he Tupe
  • Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—2009
  • Tau Vala Mataulu
  • Tau Tohi Pihia Foki
  • Ko e Heigoa e Tau Paleko?
  • Fā e Kei ke he Kautūaga
  • Ko e Kakano Mooli he Tau Fakatutalaaga Fakatupe
  • Puhala ke Leveki Aki e Tupe
    Maeke e Magafaoa Haau ke Fiafia
Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—2009
w09 10/1 lau 10-12

Tau Kei ke Fiafia e Magafaoa

Fakaholahola he Tupe

Pehē e taane: “Manatu au kua fakaaoga he hoana haku ko Laura,a e tupe ke he tau koloa nakai aoga—tau mena ne manatu au kua nakai aoga ki a maua. Ti tuga kua nakai maeke a ia ke fakaputu e tupe! Ati eke e mena nei mo lekua mooli ka fai mena totogi fakaofo a maua. Fa pehē au ka fai tupe e hoana haaku to fakaaoga e ia.”

Pehē e hoana: “Liga nakai mitaki au he fakaputu e tupe, ka e nakai fai iloaaga e taane haaku ke he tauuka he tau koloa—tau mena kai, tau koloa kaina, tau mena totogi he magafaoa—ti ko au tumau i kaina. Mailoga e au e tau mena kua lata mo maua ti fakatau foki e au pete he takitaki e mena ia ke he taha ‘taufetoko’ hagaao ke he tau tupe.”

KO E tupe ko e taha he tau matakupu ne mahomo atu e uka ma e tau hoa ke tutala fakatotoka. Ko e mena haia ne fa tupu tumau e tau taufetoko he tau hoa mau.

Ko e tau hoa ne nakai tatai e onoonoaga ke he tupe ka matematekelea he tupetupe, taufetoko, mo e hagahaga kelea e manamanatuaga ti pihia mo e tuaga fakaagaaga. (1 Timoteo 6:9, 10) Ko e tau mamatua ne kaumahala ke fakamafola e tau lekua fakatupe kua liga fakaohooho ke gahua tupe fakalahi, he tiaki e tau logonaaga mo e lalagoaga fakaagaaga he tau tama ha lautolu mo e ha laua ni. Kua fakaako foki e laua e tau tama ha laua ke nakai fakailoilo ke he tupe.

Kua ‘eke e tau tupe mo mena ke malu ai,’ he talahau he Tohi Tapu. (Fakamatalaaga 7:12) Ka e to puipui ni he tupe e fakamauaga mo e magafaoa haau ka iloa e koe e puhala ke tautaofi aki mo e iloa foki e puhala ke tutala ke he hoa haau hagaao ke he tupe.b He nakai taufetoko mogoia, maeke he tau fakatutalaaga fakatupe ke fakamalolō mooli e pipiaga he vahāloto he tau hoa mau.

Ko e ha mogoia kua fakatupu he tupe e tau lekua loga ke he fakamauaga? Ti ko e heigoa e tau lakaaga aoga ka taute e koe ke atihake e fakatutalaaga fakatupe ka e nakai taufetoko?

Ko e Heigoa e Tau Paleko?

Fa mahani, ko e tau taufetoko fakatupe ne nakai hagaao mooli ke he tupe, ka kua hagaao ke he falanaki po ke matakutaku. Ma e fakatai, ko e taane ne poaki malolō tumau ke he puhala kua fakaaoga he hoana haana e tau tupe oti kua liga tuahā mooli a ia ke he puhala ne fakaholahola aki he hoana e tuaga fakatupe he magafaoa. Mo e hoana ne gūgū kua nakai lahi e tupe ne fakaputu he taane haana kua liga fakakite e matakutaku haana to fakahagahaga kelea e tuaga fakatupe he magafaoa ke he tau mena tutupu i mua.

Fehagai foki e tau hoa mo e taha paleko—ko e tau feakiaga ha laua. “Ne tupu mai e hoana haaku he magafaoa ne fakaholahola fakamitaki e tupe,” he talahau e Matthew, ne valu e tau he fai hoana. “Nakai matakutaku a ia tuga au. Ko e matua taane haaku ko e tagata inu kava mo e ula tumau ti lahi he tau magaaho ne nakai fai gahua. Nakai fai koloa leveki tino tumau a mautolu ti tupu hake ia au e matakutaku mooli neke kaitalofa. He falu mogo, kua taute he matakutaku nei au ke nakai manamanatu ke he hoana haaku hagaao ke he tau mena fakatupe.” Pete ne tau taufetoko, ko e heigoa haau ka taute ke holo mitaki e tupe he fakamauaga haau, ka e nakai fakahogohogo manava ai?

Ko e heigoa e mena ne mua e aoga ki a koe—tupe po ke mau haau?

Fā e Kei ke he Kautūaga

Nakai ko e tohi fakatupe e Tohi Tapu. Ka e fakakite i loto e pulotu aoga ke lagomatai e hoa ke kalo mai he tau lekua fakatupe. He ha he manamanatu ke he fakatonuaga i loto mo e lali ke fakagahua e tau mena nā i lalo?

1. Lali ke tutala fakatotoka hagaao ke he tupe.

“Kua iloilo a lautolu kua omaoma ke he pule [po ke, pulupulega].” (Tau Fakatai 13:10) Falanaki ke he feakiaga haau, kua liga logona e koe e maimainā ka tututala mo e falu, mua atu ke he hoa haau, hagaao ke he tau mena fakatupe. Kua fakakite foki he pulotu kua iloa e koe ke fakatutala e matakupu aoga nei. Ma e fakatai, ko e ha he nakai fakamaama ke he hoa haau e manatu haau ne liga lauia e aga he tau matua haau hagaao ke he tupe? Lali foki ke maama e feakiaga ne fakaohooho e aga he hoa haau.

Nakai fakatali a koe ke tupu e lekua ato tutala a koe hagaao ke he tupe. Taha e tagata tohia Tohi Tapu ne hūhū: “Ke o fakalataha kia e tokoua, kaeke kua nakai loto fakalataha a laua?” (Amosa 3:3) Fakagahua fēfē e matapatu fakaakoaga nei? Ka fakatoka e mua e magaaho pauaki ke tutala hagaao ke he tau matalekua fakatupe, to fakatote hifo e mua e tau taufetoko ne lagā mai he tau fekehekeheaki.

LALI PEHĒ: Fifili e magaaho pauaki ke tutala hagaao ke he tau fakatokaaga tupe he magafaoa. Maeke e fakatutalaaga ha mua ke taute he aho fakamua he tau mahina takitaha po ke aho pauaki he tau faahi tapu takitaha. Fakakū tumau e fakatutalaaga, liga ke katoa po ke nakai katoa e 15 minuti. Fifili e magaaho ka maeke tokoua ia mua ke okioki mitaki. Talia ke nakai tutala hagaao ke he tupe he falu magaaho, tuga he magaaho kai po ke magaaho okioki mo e fanau.

2. Talia tokoua e onoonoaga ke he totogi.

“Kia takitokotaha mo e mua ke tuku atu e lilifu ke he falu.” (Roma 12:10) Kaeke ko koe ni ne gahua tupe, maeke ia koe ke fakalilifu e hoa haau he onoono ke he totogi haau, nakai ko e tupe ni haau, ka ko e tupe he magafaoa.—1 Timoteo 5:8.

Ka gahua tupe tokoua a mua, maeke ia mua ke fefakalilifuaki he tuku fakalataha ha mua a tau totogi mo e tau fakamoleaga lalahi. Ka nakai talahau e koe e tau mena nei ke he hoa haau, kua liga fakalolelole e koe e falanakiaga mo e fakatupu e hagahaga kelea ke he fakafetuiaga ha mua. Kua nakai lata ia koe ke fakakia ke he hoa haau ato fakaaoga e tau tupe oti. Kaeke ke fakatau e koe e tau koloa tauuka, to fakakite e koe kua ofania e koe e manatu he hoa haau.

LALI PEHĒ: Talia ke he katoa he tupe ka igatia a mua ke fakaaoga ka e nakai fakakia ke he taha, liga ke $20, $200, po ke falu numera foki. Fakakia tumau ke he hoa haau ka manako a koe ke molea e numera he tupe ka fakaaoga.

3. Tohi hifo e tau pulega ha mua.

“Ko e tau manatu he tagata ne malolo ke gahua kua hiku ia ke he muhu mena.” (Tau Fakatai 21:5) Taha puhala ke pulega ma e vahā anoiha mo e kalo mai he moumou e gahua malolō ha mua ko e fakatū e fatifatiaga tupe he magafaoa. Kua lima e tau ha Nina he mau, ne pehē: “He kitia e totogi mo e tau fakamoleaga haau i loto he pepa kua ofoofogia mooli. Kua uka ke taufetoko ke he mena kua kitia.”

Ko e puhala fatifati ha mua kua nakai lata ke uka. Ne 26 e tau he mau a Darren mo e ko e matua taane he tau tama taane tokoua, ne pehē: “Fakamua, na fa fakaaoga e maua e faga tohi ke fakamau aki e tupe ha maua. Ne tuku e maua e tupe ma e faahi tapu ke he tau faga tohi kehekehe. Ma e fakatai, ha ha ia maua e tau faga tohi ma e tau mena kai, fakafiafiaaga, mo e hifi he tau ulu foki. Ka oti e tupe he taha faga tohi tupe ha maua, ne kaitalofa mai e maua he taha faga tohi foki ka e mailoga tumau ke totogi fakamafiti e tupe he faga tohi ia.” Ka lavea a mua ke totogi e tau kaitalofa ha mua aki e tupe (cash), he fakaaoga e electronic banking po ke credit card, kua aoga pauaki ke fai fakaholoaga mo e fakamau hifo e tau fakamoleaga ha mua.

LALI PEHĒ: Tohi hifo e tau fakamoleaga ne tatai tumau e totogiaga. Talia e pasene he totogi haau kua lata ke fakaputu. Ti tohi hifo e tau fakamoleaga haau ne nakai tatai tumau e totogiaga, tuga e tau mena kai, hila, mo e tau kaitalofa telefoni. Ti, fakamau hifo e tau fakamoleaga oti he tupe ne fakaaoga e koe he tau atu mahina. Ka lata, hikihiki e puhala moui ha mua ke nakai muhu kaitalofa.

4. Talia ko hai ka taute ai.

“Mitaki e tokoua e tagata ke he tokotaha, ha kua lahi e mena ke taute he gahua tokoua.” (Fakamatalaaga 4:9, 10, New Century Version) He falu magafaoa, kua leveki he tau taane e faahi fakatupe. He falu mena, kua maeke he hoana ke leveki e matagahua nei. (Tau Fakatai 31:10-28) Tokologa e hoa mogoia ne fifili ke hahamo tokoua e matagahua. “Ne leveki he hoana haaku e tau kaitalofa mo e tau fakamoleaga ikiiki,” he talahau e Mario, ne kua mau ke 21 e tau. “Ne leveki e au e tau tukuhau, tau konotuleke, mo e totogi he fale. Ne fakailoa ne maua ki a maua mo e gahua tokoua tumau.” Ko e heigoa ni e puhala ha mua, ko e mena ne mua e aoga ko e gahua tokoua.

LALI PEHĒ: He manamanatu ke he tau mena ne malolō mo e tau mena ne lolelole e hoa haau, fakatutala ko hai ke taute e matagahua. Liu fakatutala e fakatokaaga he fai mahina he mole. Kia makai ke taute e tau hikihikiaga. Ke lagomatai a koe ke loto fakaaue ke he mena ne taute he hoa haau, tuga e totogi e tau kaitalofa po ke taute e fakatau, kua liga manako a koe ke fehikitaki e tau matagahua he falu mogo.

Ko e Kakano Mooli he Tau Fakatutalaaga Fakatupe

Ko e fakatutalaaga fakatupe ha mua kua nakai lata ke fakalolelole e fakaalofa. Ko Leah, ne kua lima e tau he fai taane ne kitia mooli e mena nei. Pehē a ia: “Kua iloa e au mo e taane haaku ke fakatutala fakahako mo e fakamooli hagaao ke he tupe. Ko e fua, kua taute mena tokoua a maua mogonei, ti tupu ai e fakaalofa ha maua.”

Ka fakatutala e tau hoa ke he puhala kua manako a laua ke fakaaoga e tupe, kua fetutalaaki a laua ke he ha laua a tau amaamanakiaga mo e tau manatu mo e fakakite ai ha laua a maveheaga ke he fakamauaga. Ka fetutalaaki a laua tokoua ato fakatau e tau koloa tauuka, kua fakakite e laua e fefakalilifuaki ke he tau manatu mo e tau logonaaga. Ka fakaatā he taha e taha ke fakaaoga e numera pauaki ka e nakai fematutakiaki, kua fefakakiteaki e laua e falanaki. Ko e tau vala a ia he fakafetuiaga fakaalofa mooli. Ko e fakafetuiaga pihia kua uho mooli ke he tupe, ti ko e taufetoko he ha ki ai?

a Hiki tuai e tau higoa.

b Pehē e Tohi Tapu “ko e tane, ko e ulu he hoana haia,” ti lago ki a ia e matapatu kotofaaga ke he puhala ka fakaaoga he magafaoa e tupe mo e matagahua ke leveki e hoana haana ke he aga fakaalofa mo e nakai lotokai.—Efeso 5:23, 25.

HŪHŪ KI A KOE NI . . .

  • I ne fe ne tutala fakahiku fakatotoka au mo e hoa haaku ke he tupe?

  • Ko e heigoa haau ka talahau mo e taute ke fakakite e loto fakaaue ma e lagomataiaga fakatupe ne taute he hoa haaku ma e magafaoa?

    Tau Tohi Faka-Niue (1982-2025)
    Saini ki Fafo
    Saini ki Loto
    • Faka-Niue
    • Tufa
    • Tau Manako
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Tau Kupu Fakaaoga
    • Fakavēaga Fakatagata
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Saini ki Loto
    Tufa