Tauteuteaga ma e Kautuaga he Fakamauaga

1, 2. (a) Pehi fefe e Iesu e aoga he fakatokatokaaga? (e) Ko e heigoa e vala pauaki ne kua lata tonu ma e fakatokatokaaga?

KO E talagaaga he fale kua lata tonu ni ke fai tauteuteaga fakamitaki. Fakamua to fakatoka e matapatu he fale, kua lata ke moua e vala kelekele mo e ta e fuafuaaga. Ka e, taha e mena, fai mena agaia foki kua lata ke taute. Ne pehe a Iesu: “Ha ko hai taha ia mutolu kua manako ke ati e kolo, ka e nakai nofo fakamua ki lalo ke totou e tau tupe ke palepale aki, po kua lahi nakai ia ia e tau mena ke fakaoti ai?”​—Luka 14:28.

² Ko e mena ka moli ke he talagaaga he fale kua fakaaoga foki ke he talagaaga he kautuaga he fakamauaga. Tokologa ne pehe: “Kua manako au ke mau.” Ka e tokofiha ne tutu mo e manamanatu ke he totogi? He vagahau fakamitaki e Tohi Tapu ke he fakamauaga, kua hagaao atu foki e mena nei ke he tau paleko ka moua mai ai he fakamauaga. (Tau Fakatai 18:22; 1 Korinito 7:28) Ko e mena ia, ko lautolu ne manamanatu atu ke he fakamauaga kua lata ke fai onoonoaga ua ke he tau fakamonuinaaga mo e tau totogi ka mau e tokoua.

3. Ko e ha e Tohi Tapu kua eke mo lagomataiaga uho ma lautolu ke fakatokatoka aki e fakamauaga, mo e ko e heigoa e tau huhu tolu ka lagomatai aki a tautolu ke tali?

³ Kua maeke he Tohi Tapu ke lagomatai. Ko e hana a tau fakatonuaga kua mai ni ia ia ko e Kamataaga he fakamauaga, ko e Atua ko Iehova. (Efeso 3:14, 15; 2 Timoteo 3:16) Ke fakaaoga e tau matapatu fakaakoaga ne moua mai he tohi tuai nei ka e fou e takitakiaga, o mai a tautolu ke fifili (1) Maeke fefe e tagata ke talahau kua mau amaamanaki nakai a ia ma e fakamauaga? (2) Ko e heigoa kua lata ke onoono ki ai he hoa? mo e (3) Maeke fefe ke taofi e fakamahaniaga ke lilifu?

KUA MAU AMAAMANAKI NAKAI A KOE MA E FAKAMAUAGA?

4. Ko e heigoa e matapatu mena kua lata tonu ke fakatumau aki e kautuaga he fakamauaga, mo e ko e ha?

⁴ Ko e talagaaga he fale na tau uka moli, ka e ke leveki e tau koloa ne talaga aki ke leva kua tau uka lahi foki. Kua tatai ni mo e fakamauaga. Ke moua e tokoua kua tuga e paleko pauaki; ka e taha e mena, ke taofi mau e fakafetuiaga he fakamauaga ke he taha tau mo e taha tau, kua lata foki ke manamanatu ki ai. Ko e heigoa e putoiaaga kaeke ke taofi mau e fakafetuiaga pihia? Ko e mena tonu kua lata, ke fakamoli e loto katoa. Hanei e fakamaamaaga he Tohi Tapu ke he fakafetuiaga he fakamauaga: “Ke toka ai he tane hana matua tane mo e hana matua fifine, ka e pipiki ke he hana hoana; ti eke ai a laua mo tino taha.” (Kenese 2:24) Ne mai e Iesu Keriso e matapatu Tohiaga Tapu ni hokoia ma e tau vevehe mo e amaamanakiaga he liu fakamau ko e​—“faivao,” ko e kakano, ko e mahani fakatane mo e fifine i fafo he fakamauaga. (Mataio 19:9) Kaeke ke manamanatu atu a koe ke he fakamauaga, kia toka e tau tutuaga he Tohiaga Tapu nei he loto. Kaeke ke nakai la mau amaamanaki a koe ma e omonuo ke he maveheaga nei, kua nakai la lata ia a koe ma e fakamauaga.​—Teutaronome 23:21; Fakamatalaaga 5:4, 5.

5. Pete ni ko e omonuo ke he maveheaga he fakamauaga kua fakamatakutaku aki e falu, ka ko e ha kua lata ke uho lahi mahaki ai ki a laua ne amaamanaki ke mau?

⁵ Ko e manatu he omonuo ke he maveheaga ne fakamatakutaku aki e tokologa. “Ha kua iloa ai kua fakapiki fakalataha a maua tokoua ke he tau aho oti he moui, ne logona hifo e au tuga kua omoi au ke he matapoko, ti pa ki loto, mo e taofi nivaniva ki ai,” he talahau he taha fuata tane. Ka e kaeke ke fakaalofa moli a koe ke he tagata ne amanaki a koe ke mau ki ai, to nakai eke e maveheaga mo kavega. Ka e to kitekite ki ai ke eke mo punaaga he haohao mitaki. Ko e agaga he maveheaga ne fakaaoga ke he fakamauaga to taute aki e faoa tokoua ke manako ke nonofo fakalataha he tau magaaho mitaki mo e kelea mo e ke felagomataiaki ke he ha mena ni he tau mena ka tutupu. Ne tohi he aposetolo Kerisiano ko Paulo ko e fakaalofa moli “kua fakauka ke he tau mena oti” mo e “fakamanavalahi ke he tau mena oti.” (1 Korinito 13:4, 7) “Ko e maveheaga he fakamauaga kua maeke ia au ke logona lahi e haohao mitaki,” he talahau he taha fifine. “Kua manako au ke he mafanatia ne moua he fefakamoliaki ha maua mo e lalolagi kua amaamanaki a maua ke pipiki fakalataha.”​—Fakamatalaaga 4:9-12.

6. Ko e ha ne mitaki ai ke ua fakatepetepe ke he fakamauaga he vaha fuata tote?

⁶ Ko e fakauka ke he maveheaga pihia kua lata ke motua e loto. Ko e mena ia, kua fakatonu e Paulo kua mitaki ni ke he tau Kerisiano ke aua neke mau tuai ato “mole e uho he fuata,” ko e magaaho ne malolo lahi ai e manako velagia fakatane mo e fifine ne fakakelea aki e fifiliaga he tagata. (1 Korinito 7:36) Kua mafiti lahi e tau fuata ke hiki he magaaho ka lalahi ai. Tokologa ia lautolu ne mau fuata mui agaia ne kitia ko e fiha ni e tau tau he mole ti ko e tau gahua mo e tau manako ha lautolu pihia ni mo e ha lautolu a tau hoa, kua hiki. Kua fakakite mai he tau fuafuaaga ko e tau fuata mui ne mau kua tuga e lahi ke nakai fiafia mo e mukamuka ke tau vevehe ne kua kehe mai ia lautolu ne fakatalitali fakatote. Ti aua neke fakatepetepe atu ke he fakamauaga. Kaeke ke fakaaoga e koe e magaaho ke nofo fuata tokotaha to moua ai e koe e tau fakaakoaga uho ke maeke ia koe ke motua e loto mo e lata mitaki ke eke mo hoa kua lata tonu. Kaeke ke fakatali to hoko e mau, to maeke foki e mena nei ke lagomatai a koe ke moua e maama mitaki e koe a koe​—ko e tau mena haia kua lata kaeke kua manako a koe ke atihake e fakafetui ma e kautuaga he fakamauaga hau.

ILOA FAKAMUA E KOE A KOE

7. Ko e ha a laua ne fakatokatoka ke mau kua lata ke kitekite hifo fakamua ki a laua ni?

⁷ Kua mukamuka nakai ia koe ke tohi oti e tau fua ne manako a koe ki ai ke he hoa hau? Tokologa ne maeke. Ka e taha e mena, ka e kua hau a tau fua? Ko e heigoa e tau aga ne ha ha ia koe ke lagomatai aki a koe ke foaki ke moua e kautu mitaki he fakamauaga? Ko e faga tane po ke hoana fefe a koe? Ke fakatai, to ataina nakai a koe ke talahau hau a tau hepehepe mo e talia e hatakiaga, po ke taukalo tumau ni a koe ka fakahako? Fa loto olioli mo e loto mitaki nakai a koe, po ke amaamanaki ni ke nakai fiafia, mo e fakatutu tagata tumau? (Fakatai 8:33; 15:15) Kia manatu, to nakai maeke he fakamauaga ke hiki e aga fakatagata hau. Kaeke ko koe ko e tagata fakatokoluga, tutotonu, mahani fakateaga he vaha nofo tokotaha, to pihia ni ka faitane po ke faihoana. Ha kua uka ke kitia e tautolu a tautolu ke he puhala ne kitia mai he falu a tautolu, ko e ha ne nakai huhu ai ke he matua po ke kapitiga uho hau ke tala atu e tala moli mo e tau manatu fakakite? Kaeke ke iloa e koe e tau hikiaga ne maeke ke taute, ti gahua ke he tau mena nei to taute e tau lakaaga ke mau.

8-10. Ko e heigoa e fakatonuaga ne moua mai he Tohi Tapu ke lagomatai aki e tau tagata takitokotaha ke tauteute ma e fakamauaga?

⁸ Kua fakamalolo mai he Tohi Tapu a tautolu ke toka e agaga tapu he Atua ke gahua i loto ia tautolu, ke fakafua mai e tau fua tuga e “fakaalofa, ko e fiafia, ko e mafola, ko e fakauka, ko e totonu, ko e mahani mitaki, ko e mahani molu, mo e manako fakalatalata.” Kua talahau mai foki ki a tautolu “kia fakafou . . . ke he manako he tau loto ha [tautolu]” mo e ke “tapulu . . . ke he tagata fou kua eke ke lata mo e Atua, ke he tututonu mo e mahani mitaki ke fakamoli ai.” (Kalatia 5:22, 23; Efeso 4:23, 24) Ka fakaaoga e fakatonuaga nei he nofo tokotaha agaia kua tuga ni e fakahu he tupe ki loto he fale tanaki tupe​—ko e taha mena ka fakamoli aki e mena uho he vaha i mua, he magaaho ka mau ai a koe.

⁹ Ke fakatai, kaeke ko koe ko e fifine, kia fakaako ke fanogonogo fakalahi ke he “tagata galo he loto” ka e nakai ke he hau a tauteuteaga he tino. (1 Peteru 3:3, 4) Ko e maimaina mo e manako fakalatalata ke lagomatai aki a koe ke moua e iloilo, ko e “foufou fulufuluola” moli. (Tau Fakatai 4:9; 31:10, 30; 1 Timoteo 2:9, 10) Kaeke ko koe ko e tagata tane, kia fakaako ke leveki e tau fifine he puhala totonu mo e mahani fakalilifu. (1 Timoteo 5:1, 2) Ka fakaako ke taute e tau fifiliaga mo e hahamo e tau matagahua, kia fakaako foki ke maimaina mo e fakatokolalo. Ko e aga pule lahi ka takitaki atu e fakamauaga ke he matematekelea.​—Tau Fakatai 29:23; Mika 6:8; Efeso 5:28, 29.

¹⁰ Pete ni he talia e koe e tau mena nei ka e nakai mukamuka, ko e taha ni a mena nei kua lata e tau Kerisiano oti ke gahua ki ai. Mo e to lagomatai he mena nei a koe ke eke mo hoa mitaki lahi he fakamauaga.

KO E HEIGOA KA KUMI KI AI HE HOA

11, 12. Maeke fefe he ua e tagata ke kumikumi ko e maeke nakai po ke nakai maeke ia laua ke tatai?

¹¹ Ko e aga fakamotu nakai he matakavi ne nofo ai a koe ma e tagata ke fifili ni he tagata e hoa ma e hana a fakamauaga? Kaeke ke pihia, to maeke fefe ia koe ke fakaholo atu kaeke ke kitia e koe e taha tagata kehe mai ia koe kua fulufuluola? Fakamua, kia huhu hifo ki a koe, ‘Ko e fakamauaga nakai ko e haku a manako moli?’ Ko e mahani hemu ke fefeua e loto he taha tagata ke tupu mai e tau amaamanakiaga fakavai. (Tau Fakatai 13:12) Ka mole ia, kia huhu hifo ki a koe, ‘Kua lata nakai au mo e tuaga ke moua e tokoua?’ Kaeke ko e tali ke he tau huhu ua ia ko e e, ko e tau lakaaga mogoia ne taute e koe kua kehe, uta ni ke he aga he motu. Ko e falu a motu, ka mole he kitekite mahani, ti liga hoko tino atu a koe ke he tagata mo e tala age e manako hau ke moua e femahaniaki mitaki. Kaeke ke nakai mitaki e tali, aua neke lali ke totoko atu. Kia manatu, na ha ha i ai foki ni he taha tagata e tonuhia ke taute e fifiliaga ke he mena ne tupu. Ka e taha e mena, kaeke, kua mitaki e tali, kua lata ia koe ke fakatokatoka e tau magaaho ke taute mena tokoua ke he tau mena fai kakano mitaki. To foaki he mena nei ki a koe e magaaho ke kitia moli ko e pulotu nakai ke mau mo e tagata nei.a Ko e heigoa hau ka kumi ki ai he lakaaga nei?

¹² Ke tali e tau huhu ia, manamanatu la ke he ua e lakau fakatagi liga ko e piano mo e kita. Kaeke ke ki fakahako, to takitaha mo e moua mai e tau leo fulufuluola. Ka e ko e heigoa ka tupu kaeke ke ta fakalataha e tau lakau fakatagi nei? Kua lata ni a laua mogonei ke leotaha. Ko e mena taha ia ni ki a koe mo e hoa he tau aho i mua. Kua igatia a mua mo e taute e gahua uka ke “leotaha” e tau mahani fakatagata ha mua ko e tau tagata takitokotaha. Ka ko e huhu he mogonei ko e: Ka kua leotaha nakai a mua? Ke he falu a kupu, kua tatai nakai a mua?

13. Ko e ha ne nakai iloilo ai ke fakamahani mo e taha tagata ne nakai tatai e tua mo koe?

¹³ Kua aoga lahi ki a mua ke tatai e tau taofiaga mo e tau matapatu fakaakoaga. Ne tohi he aposetolo ko Paulo: “Aua neke hahamo a mutolu mo e nakai tatai fakalataha mo lautolu kua nakai tua.” (2 Korinito 6:14; 1 Korinito 7:39) Ko e mau ke he taha tagata ne nakai tatai e tua ke he Atua mo koe kua fa mahani lahi ni ke mamahi he nakai fevihiaki. Ke he taha fahi, ko e tapuakiaga taha ia ni ke he Atua ko Iehova ko e fakaveaga malolo lahi he kaufakalataha. Kua manako a Iehova ke fiafia a koe mo e ke olioli e pipiaga tata kua lata mo e tagata ne mau a koe ki ai. Kua manako a ia ki a koe ke pipi ki a Ia mo e taha ki a taha he kave tolu e pipiaga he fakaalofa.​—Fakamatalaaga 4:12.

14, 15. Ko e tatai kia he tua ko e vala ni a ia he kaufakalataha he fakamauaga? Fakamaama.

¹⁴ Kaeke ko e tapuakiaga fakalataha ke he Atua ko e vala aoga lahi he kaufakalataha, loga atu foki e mena ne putoia ai. Ke leotaha e taha ke he taha, kua lata a koe mo e hoa hau he tau aho i mua ke tatai e tau foliaga. Ko e heigoa hau a tau foliaga? Ke fakatai, fefe e logonaaga ha mua tokoua hagaao ke he fai fanau? Ko e heigoa e tau mena ka tuku fakamua he moui hau?b (Mataio 6:33) Ke he kautuaga moli he fakamauaga, ko e tau kapitiga mitaki a tokoua mo e olioli e taha ke he taha. (Tau Fakatai 17:17) Ma e mena nei, kua lata a laua ke fai mena pauaki ne fiafia ki ai. Kua uka lahi ke taofi e fekakapitigaaki tata​—tuga ni e fakamauaga​—ka nakai pihia e tauteaga. Ka e pete ni he pihia, kaeke ke fai gahua pauaki e hoa hau ne olioli lahi ki ai, tuga e o hui ka e nakai manako a koe, ko e kakano kia he mena ia kua nakai lata a mua ke mau? Kua nakai lata ke pihia. Liga ke taute tokoua e falu a mena, ko e tau mena ne mua e aoga lahi. Mua atu, liga ke fakafiafia e koe e hoa hau he tau aho i mua ke taute tokoua e tau gahua kakano mitaki na kua olioli lahi e taha tagata ki ai.​—Gahua 20:35.

¹⁵ Moli, ke he fuafuaaga lahi, ko e fetataiaki na fifili ni ko e fefe e tau hikiaga ha mua tokoua ka e nakai ko e fefe e tataiaga ha mua. Ka e nakai ke huhu, “Talia nakai e taua e tau mena oti?” liga pehe falu huhu mitaki: “Ko e heigoa ka tupu kaeke kua nakai fetaliaaki? Maeke nakai ia taua ke tutala fakamitaki e tau mena tutupu, mo e manatu ke fakalilifu e taha ke he taha? Po ke fakahiku tumau ni e tau fakatutalaaga ke velapaku e taufetoko?” (Efeso 4:29, 31) Kaeke ke manako a koe ke mau, kia fakaeneene ke he ha tagata ne loto tokoluga mo e ulukafilo, nakai manako ke talia, po ko ia kua loto lahi ni mo e taute e tau lagatau e tane po ke fifine ke he hana ni a puhala.

KUMIKUMI FAKAMUA

16, 17. Ko e heigoa he tagata tane po ke fifine ka kumi ki ai he magaaho ka fifili ai e hoa he vaha i mua ma e fakamauaga?

¹⁶ I loto he fakapotopotoaga Kerisiano, ko lautolu ne falanaki ki ai mo e fai kotofaaga kua lata ni ke “kamatamata fakamua a lautolu.” (1 Timoteo 3:10) Kua maeke foki a koe ke fakagahua e poakiaga nei. Ke fakamaama, liga huhu e fifine, “Ko e heigoa e faga mahani ne moua he tagata tane nei? Ko hai hana a tau kapitiga? Fa fakakite nakai e ia e manako fakalatalata? Leveki fefe e ia e tau tagata momotua? Ko e faga magafaoa fefe ne hau ai a ia? Fakafetui fefe a ia mo lautolu? Ko e heigoa hana aga ke he tau tupe? Fakaaoga fakahehe nakai e tau kava inu? Fa ita noa nakai a ia, po ke vale foki? Ko e heigoa e tau kotofaaga he fakapotopotoaga ne ha ha ia ia, mo e taute fefe e ia a lautolu? To maeke nakai ia au ke fakalilifu fakahokulo ki a ia?”​—Levitika 19:32; Tau Fakatai 22:29; 31:23; Efeso 5:3-5, 33; 1 Timoteo 5:8; 6:10; Tito 2:6, 7.

¹⁷ Kua liga huhu e tagata tane, “Fakakite nakai he fifine nei e fakaalofa mo e fakalilifu ma e Atua? Makaukau nakai a ia ke he levekiaga he kaina? Ko e heigoa he magafaoa hana ka amaamanaki ki a maua? Kua pulotu, makaukau, iloilo he fahi tupe nakai a ia? Ko e heigoa hana ne tutala ki ai? Fa onoono fakamakutu nakai a ia ke he levekiaga he falu, po ke lotokai mo e uta tala nakai a ia? Aoga nakai a ia ha mena? Talia nakai a ia ke omaoma ke he ulupule po ke fakatagatalahi a ia mo e fia tutokotaha?”​—Tau Fakatai 31:10-31; Luka 6:45; Efeso 5:22, 23; 1 Timoteo 5:13; 1 Peteru 4:15.

18. Kaeke ke kitia e tau mena ne lolelole ikiiki ai he magaaho ka fakamahani ai, ko e heigoa kua lata ke tokaloto?

¹⁸ Aua neke nimo ko e fehagai a koe mo e huli nakai mitaki katoatoa ha Atamu, nakai ko e falu toa tane po ke fifine ne manatu lahi ki ai mai he pepa femanakoaki. Na igatia e tau tagata oti mo e tau hepehepe, ti ko e falu he tau mena nei kua lata ke tiaki​—ko e tau mena hau po ke tau mena he hoa hau he tau aho i mua. (Roma 3:23; Iakopo 3:2) Pihia atu foki, ko e lolelole ne kitia kua maeke ke moua e magaaho ke tupu fakaagaga. Ke fakatai, tuga ka pehe taufetoko a mua he magaaho ne fakamahani agaia. Kia manatu: Ti pihia ni ko e tau tagata ne fakaalofa mo e fakalilifu e taha ke he taha kua fetoko he falu a magaaho. (Fakatatai Kenese 30:2; Gahua 15:39.) Po kua lata ni ia mua tokoua ke mua atu foki ke ‘taofi ha mua a agaga’ mo e fakaako ke taute e tau lekua he puhala mafola? (Tau Fakatai 25:28) Kua fakakite nakai he hoa hau he tau aho i mua e manako ke tupu ki mua e mitaki? Ka e kua a koe? To fakaako nakai a koe ke ua tutotonu lahi, mo e taputelegia? (Fakamatalaaga 7:9) Ko e fakaako ke fakamafola e tau mena vihi kua maeke ke fakatoka e puhala he matutakiaga he fakamoli kua lata kaeke ke mau ai a mua.​—Kolose 3:13.

19. Ko e heigoa e puhala iloilo ka taute kaeke ke kitia mitaki e tau mena vihi hagahaga kelea he magaaho fakamahani?

¹⁹ Ka e kua, mogoia, kaeke ke mailoga e koe e falu he tau mena ne hokulo e fakalekua ki a koe? Ko e tau tuaha pihia kua lata ke fifili fakamitaki. Pete ni he logona e koe e manako lahi po ke pete he tepetepe lahi a koe ke mau, aua neke pa hau a tau mata ke he tau hepehepe hagahaga kelea. (Tau Fakatai 22:3; Fakamatalaaga 2:14) Kaeke ke ha ha ia koe e fakafetuiaga mo e tagata ne fa fetoko mo koe, kua pulotu ai ke fakamamutu e fakafetuiaga mo e hola kehe mai he taute e maveheaga ke he tagata ia.

LEVEKI E FAKAMAHANIAGA HAU KE LILIFU

20. Maeke fefe e faoa tokoua fakamahani ke taofi ha laua a tau mahani ke ua fakama?

²⁰ Maeke fefe a koe ke leveki e fakamahaniaga hau ke lilifu? Fakamua, kia manatu tumau e mahani mitaki ke tu i luga he fakama. Ko e mena ne nofo ai a koe, ko e tautui lima, taufigita, po ke fekukuaki ko e mahani kua lata nakai a ia mo e faoa tokoua ne nakai la mau? Pete ni ko e fakakite he fakaalofa hohofi pihia kua nakai onoono fakakelea ki ai, kua lata ke fakaata ni kaeke kua hoko e fakafetuiaga ke he vala kua mau moli e fakatokaaga he fakamauaga. Kia fakaeneene ke he fakakite he fakaalofa hohofi ke ua tupu lahi atu ke he mahani nakai mea po ke feuaki. (Efeso 4:18, 19; fakatatai Lologo a Solomona 1:2; 2:6; 8:5, 9, 10.) Ha kua fakavai e loto, kua lata ni a mua tokoua ke iloilo ke ua nonofo tokoua he fale, ke he poko, he motoka tu, po ke ha mena ni ne maeke ke moua e mua e magaaho ke taute e mahani hehe. (Ieremia 17:9) Ke leveki hau a fakamahaniaga ke mea mitaki kua kitia ai e fakakiteaga maama kua ha ha ia koe e manako fakalatalata mo e tuku e koe e manatu nakai lotokai ma e fiafia he taha tagata ki mua he hau a tau manatu. Ko e mena aoga lahi, ko e fakamahaniaga mea ka fakafiafia e Atua ko Iehova, ko ia ne poaki ke he hana tau fekafekau ke fakamamao mai he mahani nakai mea mo e feuaki.​—Kalatia 5:19-21.

21. Ko e heigoa e matutakiaga fakamoli kua liga ke lata ne maeke ke taofi aki e fakamahaniaga ke lilifu?

²¹ Ke ua aki, ko e fakamahaniaga lilifu, kua lafi ki ai e matutakiaga fakamoli. He tupu atu fakahaga ha mua a fakamahaniaga ke he fakamauaga, kua lata ni e falu a mena tupu pauaki ke fakatutala fakamitaki. Ko fe e matakavi ha mua ka nonofo ai? Gahua tupe tokoua nakai a mua? Manako nakai a mua ke fai fanau? Kua tonu foki ni ke fakakite e tau mena, tuga e tau mena he taha kua mole, ne liga ke lauia ai e fakamauaga. Kua lafi atu ke he tau mena nei e tau kaitalofa lalahi po ke tau kotofaaga po ke tau lekua he malolo tino, tuga e ha gagao hagahaga kelea po ke tuaga ne ha ha i ai a koe. Ha kua tokologa lahi e tau tagata ne pikitia he HIV (ko e moko ne tupu mai e AIDS) ka e nakai kitia tuai ha fakamailoga, kua nakai hepe he taha po ke tau matua ne leveki ke ole ke tivi e toto he AIDS he taha ha ko e taute e mahani fakatane mo e fifine he magaaho fakamua po ke taha ne fakaaoga ai e huki tulaki. Kaeke ke kitia kua hako e tivi, kua nakai lata mogoia ke fakatupetupe he tagata ne pikitia e hoa ne amaamanaki, ke matutaki e fakafetui kaeke ke manako e taha mogonei ke fakaoti. Moli lahi, ko e ha tagata ne taute e puhala moui fakahaupo pihia ka lata tonu ke fano ke tivi e toto he AIDS to kamata e fakamahaniaga.

ONOONO ATU KI MUA HE AHO HE FAKAMAUAGA

22, 23. (a) Maeke fefe e lagotatai ke galo he magaaho ka tauteute ai ma e mau? (e) Ko e heigoa e kitiaaga lagotatai kua lata ke taofi he magaaho ka tauteute he aho mau mo e he fakamauaga?

²² Ko e tau mahina fakahiku to hoko e fakamauaga, to lavelave tokoua a mua he tauteute ke lata mo e aho mau. Kua maeke ke fakamukamuka ni e mua e tau tupetupeaga he taute mena fakalatalata. Ko e mau ne tauteute fakalaulahi ka liga fakafiafia aki e tau magafaoa mo e maaga, ka kua tuku hifo ke he faoa tokoua ne mau mo e ha laua a tau magafaoa e lolelole he tau tino mo e oti e tau tupe. Ko e falu tapiki mau ke he tau aga fakamotu kua mitaki, ka ko e hiki ke he fakatupa mo e taute fetoko kua maeke ke ufitia aki e kakano he fekau mo e liga fofo a mua he olioli ne kua lata ia mua ke moua. He kua lata ke manamanatu ke he tau logonaaga he falu, ko e matagahua pauaki he tagata tane a ia ke fifili ko e heigoa ka tuku he galue mau.​—Ioane 2:9.

²³ Kia manatu na taha ni e aho mau ha mua, ka ko e fakamauaga ha mua ko e vaha moui. Ti tiaki ua hagaao atu fakalahi ke he gahua he tauteute ke mau. Ka kua lata, ke kumi ki a Iehova ko e Atua ma e takitakiaga, mo e fakatokatoka atu ki mua ma e moui ka mau. Ko e tauteute fakamitaki moli la ia a mua ma e fakamauaga kautu mitaki.