Ko e Ha kua Lata ke Fakalilifu ki a Lautolu ne Pule?

1, 2. (a) Ko e ha ne taufetului a tautolu ke fakalilifu ki a lautolu ne pule? (e) Ko e heigoa e tau hūhū ka fakatutala a tautolu ki ai?

KUA kitia nakai e koe e mahani he tama tote ka tala age ke taute e fekau ne nakai fia loto a ia ke taute? Liga kitia maaliali e koe e foliga he tama taane tote ia he taufetului ke he haana loto. Ne logona e ia e vagahau he tau mamatua haana, mo e iloa e ia kua lata ke fakalilifu ke he pule ha laua. Ka e mogonei, kua nakai fia omaoma pauaki a ia. Ko e haana a taufetului ne fakakite mooli kua fehagai a tautolu oti mo e tuaga nei he falu magaaho.

² Ko e fakalilifu ki a lautolu ne pule ne nakai mukamuka ke talia e tautolu. Uka kia a koe he falu magaaho ke fakalilifu a lautolu ne kua pule ki a koe? Ti ka pihia, nakai ni ko koe ne taufetului. Nonofo a tautolu he magaaho ne kua tokolalo lahi e fakalilifu ki a lautolu ne pule. Ka e pehē e Tohi Tapu, kua lata a tautolu ke fakakite e fakalilifu ki a lautolu ne toka ai e pule ki a tautolu. (Tau Fakatai 24:21) Ko e mena mooli, kua latatonu ke taute pihia ka manako a tautolu ke tumau ke he fakaalofa he Atua. Ha kua pihia, ti tupu mai e falu hūhū. Ko e ha ne uka lahi ia tautolu ke fakalilifu a lautolu ne pule? Ko e ha ne manako a Iehova ke taute e tautolu e mena nei, mo e ko e puhala fe ka lagomatai a tautolu ke omaoma? He fakahiku, ko e tau puhala fēfē ka fakakite e tautolu e fakalilifu ki a lautolu ne pule?

KAKANO NE KUA UKA AI

3, 4. Kamata fēfē e agahala mo e nakai mitaki katoatoa, ti ko e ha e tuaga agahala ne uka a tautolu ke fakalilifu ki a lautolu ne pule?

³ To fakatutala fakakū a tautolu ke he ua e kakano ne uka a tautolu ke fakalilifu a lautolu ne pule. Fakamua, kua nakai mitaki katoatoa a tautolu; ua aki, nakai mitaki katoatoa foki a lautolu ne pule. Kamata mai tuai he kaina ko Etena e agahala mo e nakai mitaki katoatoa he tagata, ha ko e totoko ha Atamu mo Eva ke he pule he Atua. Ti kamata mai e agahala ha ko e totoko. Ke hoko mai ke he aho nei, kua hihiga pauaki a tautolu ke totoko.​—Kenese 2:15-17; 3:1-7; Salamo 51:5; Roma 5:12.

⁴ Ha ko e tuaga agahala ha tautolu, kua mukamuka he falu ke fakatokoluga mo e fakaikaluga, ka e ko e mahani fakatokolalo, ko e mahani kua lata ia tautolu ke fakamalolō ke feaki mo e fakagahua tumau. Pete he loga e tau tau ne gahua fakamooli ke he Atua, to liga kaumahala a tautolu he ulukafilo mo e fakatokoluga. Ke fakatai, manamanatu ki a Koru, ne tua fakamooli ti tumau ke fakalataha mo e tau tagata ha Iehova ke he loga e tau tuaga uka. Ka e manako lahi foki a ia ke pule atu, ti loto maō he fakaohooho e tau tagata ke totoko a Mose, ko e tagata ne mua atu e totonu he vahā ia. (Numera 12:3; 16:1-3) Manamanatu foki ke he Patuiki ko Usia, ne loto fakatokoluga a ia ti hū atu ke he faituga ha Iehova mo e taute e gahua fakatapu, ne kua lata ni ke taute he tau ekepoa. (2 Nofoaga he Tau Patuiki 26:16-21) Ne fakahala mamahi e tau tagata nei ha ko e mahani totoko ha lautolu. Ka ko e tau fakafifitakiaga kelea ha lautolu kua eke mo fakamanatu aoga ki a tautolu. Kua lata a tautolu ke totoko e mahani fakatokoluga, ha ko e mena ia ka uka a tautolu ke fakalilifu ki a lautolu ne pule.

5. Puhala fe ne fakaaoga fakahehē he tau tagata nakai mitaki katoatoa e pule ha lautolu?

⁵ Ke he taha faahi, ko e tau tagata nakai mitaki katoatoa ne pule, kua taute e tau mena ke fakalolelole e fakalilifu he tau tagata ki a lautolu ne pule. Tokologa ne vagahau kelea, keli fakahanoa, po ke taute e tau mena kelea muitui ke he falu. Tali mai he kamataaga he tagata, kua kitia e nakai fakaaoga fakamitaki e pule. (Totou Fakamatalaaga 8:9.) Ma e fakatai, ko Saulo ko e tagata mitaki, mo e mahani fakatokolalo he magaaho ne fifili e Iehova a ia ke patuiki. Ka e kua kaumahala a ia ke he mahani fakatokoluga mo e mahekeheke; ti eke fakakelea e ia e tagata tua fakamooli ko Tavita. (1 Samuela 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11) He magaaho fakamui, ko Tavita ko e taha he tau patuiki ne mua atu e mitaki i Isaraela, ka e kua fakaaoga fakahehē e pule haana he fofō e hoana ha Uria ko e tagata Heti, ti fakafano atu a Uria ki mua he malē tau ke mate mua a ia. (2 Samuela 11:1-17) E mooli, ko e nakai mitaki katoatoa ne uka e tau tagata ke fakagahua e pule tonu. Ti ka nakai fakalilifu e lautolu ne pule a Iehova, to mua atu e pule kelea ha lautolu ia. He fakamaama e puhala ne fakalagalaga he falu pope Katolika e favale lahi mahaki, taha e tagata gahua fakatufono Peritania ne tohia: “Ka hihiga e pule ke kelea, mo e kua pule katoatoa, to kelea muitui katoatoa.” He manatu e talahauaga nei, o mai la ke manamanatu ke he hūhū: Ko e ha kua lata a tautolu ke fakalilifu a lautolu ne pule?

KO E HA KUA LATA KE FAKALILIFU KI A LAUTOLU NE PULE?

6, 7. (a) Ko e heigoa ne omoomoi a tautolu ke taute ha ko e fakaalofa ha tautolu ki a Iehova, mo e ko e ha? (e) Ko e heigoa kua putoia he mahani omaoma, ti fakakite fēfē e tautolu?

⁶ Ko e tau kakano mitaki ke fakalilifu a lautolu ne pule, kua puna mai he fakaalofa​—ko e fakaalofa ha tautolu ma Iehova, ma e ha tautolu a matakainaga, mo e ki a tautolu foki. Ha kua mua e fakaalofa ha tautolu ki a Iehova, ti manako a tautolu ke fakafiafia e haana a loto. (Totou Tau Fakatai 27:11; Mareko 12:29, 30.) Iloa e tautolu ko e haana pule katoatoa, haana a tonuhia ke pule ke he lagi mo e lalolagi, ne kua fitā e paleko ke he lalolagi tali mai he totokoaga i Etena, ti ko e laulahi he tau tagata ne kau mo Satani ka e fakaheu e pule ha Iehova. Fiafia lahi a tautolu ke lalago mo e fakatokoluga e pule katoatoa ha Iehova. He totou e tautolu e tau kupu lilifu he Fakakiteaga 4:11, kua maeke ke fakalagalaga mai e tali fiafia he ha tautolu a loto. Kua kitia mooli e tautolu ko Iehova ni kua tonuhia ko e Pule he lagi mo e lalolagi katoatoa! Lalago e tautolu e pule okooko ha Iehova, mo e talia e haana a pule ma e ha tautolu a moui he tau aho oti.

⁷ Hagaao e fakalilifu ia ke he omaoma mo e falu a mena foki. Kua makai a tautolu ke omaoma ki a Iehova ha ko e fakaalofa ha tautolu ki a ia. Ka e to fai magaaho ka uka lahi ia tautolu ke omaoma. He tau magaaho pihia, ke tuga e tama taane tote ne talahau he kamataaga, kua lata a tautolu ke fakaako e mahani omaoma. Manatu e tautolu a Iesu ne omaoma ke he finagalo he haana Matua pete ni he uka lahi. “Ka e aua neke eke hoku loto, ka ko e hau a finagalo,” he tala age e ia ke he haana Matua.​—Luka 22:42.

8. (a) Ko e heigoa ne putoia he omaoma ke he pule ha Iehova he vahā nei, ti fēfē e tau logonaaga ha Iehova ke he mena nei? (e) Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke fanogonogo ke he fakatonuaga mo e talia e akonakiaga? (Kikite e puha “Kia Omaoma a Mutolu ke he Tau Takitaki ha Mutolu.”)

⁸ Mooli, he vahā nei kua nakai vagahau mai a Iehova ki a tautolu takitokotaha; ka e fakaaoga e ia e haana a Kupu mo e tau tagata ne kua kotofa e ia. He tau magaaho, kua fakakite e tautolu e omaoma ke he pule ha Iehova, he fakalilifu e tau tagata ia ne kua tuku po ke fakaatā ke tutū he tau tuaga ke pule ki a tautolu. Ti ka totoko a tautolu ke he tau tagata nei​—ma e fakatai, he ai manako ke talia e tau fakatonuaga mo e tau fakahakoaga ha lautolu mai he Tohi Tapu​—to fakahukia e tautolu e Atua ha tautolu. He magaaho ne totoko mo e gūgū e tau tagata Isaraela ki a Mose, ne fioia e Iehova kua taute pauaki e tau mena nei ke lauia a ia.​—Numera 14:26, 27.

9. Ko e ha kua lata e fakaalofa ha tautolu ma e matakainaga ke omoi a tautolu ke fakalilifu ki a lautolu ne pule? Talahau e fakataiaga.

⁹ Fakakite foki e tautolu e fakalilifu ki a lautolu ne pule ha ko e fakaalofa ke he ha tautolu a matakainaga. Ko e taute pihia he ha? Manamanatu la, ko e kautau a koe he matakautau. Ke kautū mo e haohao mitaki foki e matakautau katoa, to fakavē ke he tau kautau takitaha ke muitua, omaoma, mo e fakalilifu ke he tau takitaki kautau. Kaeke kua totoko a koe ke he ha lautolu a fakatokaaga, kua fakahagahaga kelea e tau momoui he tau tagata oti he matakautau ia. Tuga he kitia, kua to lahi e moumou he tau kautau e lalolagi he vahā nei. Pete ia, ko e tau kautau ha Iehova, kua taute ni e tau mena ne aoga ma e tau tagata. Kua lagaloga ne hagaao e Tohi Tapu ke he Atua ko “Iehova Sapaota.” (1 Samuela 1:3) Ko ia ko e Takitaki he tau agelu malolō lahi ne tokologa. He falu magaaho, ne fakatatai e Iehova e haana a tau fekafekau he lalolagi ke he matakautau. (Salamo 68:11; Esekielu 37:1-10) Kua fakahagahaga kelea kia e tautolu ha tautolu a tau kautau fakaagaaga ka totoko a tautolu ke he tau tagata ne kotofa e Iehova ke pule ki a tautolu? Ka totoko e Kerisiano ke he tau motua ne kua kotofa, to liga fakahagahaga kelea foki a lautolu i loto he fakapotopotoaga. (1 Korinito 12:14, 25, 26) Mo e ka totoko e tama, to liga matematekelea e magafaoa katoa. Ti fakakite e tautolu e fakaalofa ke he ha tautolu a matakainaga he feaki e aga fakalilifu mo e kaufakalataha.

10, 11. Aoga fēfē ki a tautolu e manako tonu ke omoi a tautolu ke omaoma ki a lautolu ne pule?

¹⁰ Fakalilifu foki e tautolu a lautolu ne pule ha kua aoga ni ma tautolu ke taute pihia. Ti ka ole mai a Iehova ke fakalilifu ki a lautolu ne pule, kua talahau mai tumau e ia e kakano aoga ne taute pihia e tautolu. Ma e fakatai, ne talahau e ia ke he tau fanau ke omaoma ke he tau mamatua ke moui loloa mo e fiafia. (Teutaronome 5:16; Efeso 6:2, 3) Talahau foki e ia ke fakalilifu e tau motua he fakapotopotoaga, ha ko e mena ka nakai taute pihia to lauia fakaagaaga a tautolu. (Heperu 13:7, 17) Ti talahau e ia ke omaoma e tau pule he lalolagi ma e puipuiaga ha tautolu.​—Roma 13:4.

¹¹ Talia nakai e koe e kakano ne manako a Iehova ke omaoma a tautolu, ti lagomatai ke fakalilifu a lautolu ne pule? O mai a tautolu ke manamanatu ke he tolu e matapatu fakaakoaga he moui, ke fakakite e fakalilifu ki a lautolu ne pule.

FAKALILIFU I LOTO HE MAGAFAOA

12. Ko e heigoa e matagahua he taane mo e matua taane i loto he magafaoa, mo e taute fēfē e ia e matagahua ia?

¹² Ko Iehova ni ne fakatu e fakaholoaga he magafaoa. Ko Iehova ko e Atua maopoopo, ti kua fakatokatoka e ia e magafaoa ke gahua mitaki mo e kautū. (1 Korinito 14:33) Age e ia e pule ke he taane mo e matua taane ko e ulu he magafaoa. Ko e taane ne fakakite e fakalilifu ke he haana a Ulu ko Keriso Iesu, he fifitaki e puhala ne fakagahua e Iesu e ulu pule haana ke he fakapotopotoaga. (Efeso 5:23) Ti kua nakai lata e taane ke fakateaga ke he matagahua haana, ka e ke leveki mauokafua ai; mo e nakai pule kelea muitui po ke kākā, ka kia fakaalofa, mahani molū mo e totonu. Kua lata ke manatu e ia na fai kaupāaga e pule haana​—nakai mua ke he pule ha Iehova.

13. Fakamooli fēfē he hoana mo e matua fifine e haana a matagahua i loto he magafaoa, ke he puhala ne fakafiafia a Iehova?

¹³ Ko e hoana mo e matua fifine to eke a ia mo lagomatai ke he taane haana. Kua kotofa foki ki a ia ke pule ke he magafaoa, ha kua talahau he Tohi Tapu hagaao ke he “poaki he hāu a matua fifine.” (Tau Fakatai 1:8) Ka e tokolalo hifo e pule haana ke he taane haana. Fakakite he hoana Kerisiano e fakalilifu ke he pule he haana a taane, he lagomatai ki a ia ke fakamooli e haana a matagahua ko e ulu he magafaoa. Nakai vagahau fakateaga a ia ke he taane haana, fakaohooho kelea ki a ia, po ke fofō e tuaga haana. Ka e, kua lalago mo e kau fakalataha ki a ia. Ka nakai felauaki e tau fifiliaga he taane mo e manatu haana, maeke a ia ke fakatutala ke he puhala lilifu e tau manatu haana, ka e fakatumau a ia ke fakatokolalo. Kaeke ko e taane nakai tua haana, to fehagai a ia mo e tau tuaga uka, ka e ko e haana a mahani fakatokolalo ka omoomoi e haana taane ke kumi a Iehova.​—Totou 1 Peteru 3:1.

14. Fakafiafia fēfē he tau fanau e tau mamatua ha lautolu mo Iehova?

¹⁴ Fiafia e loto ha Iehova ka omaoma e tau fanau ke he matua taane mo e matua fifine ha lautolu. Ti lilifu mo e olioli foki e tau mamatua ha lautolu. (Tau Fakatai 10:1) He tau magafaoa ne taha e matua, to omaoma pihia foki e tau fanau, he mailoga kua lata mooli ke lagomatai mo e lalago e matua ha lautolu. Ko lautolu oti i loto he magafaoa ne taute e tau matagahua kua kotofa he Atua ki a lautolu, to moua e mafola mo e olioli lahi. Kua fakakite he mena nei e fakalilifuaga mitaki ke he Punaaga he tau magafaoa oti, ko e Atua ko Iehova.​—Efeso 3:14, 15.

FAKALILIFU I LOTO HE FAKAPOTOPOTOAGA

15. (a) Fakakite fēfē e tautolu e fakalilifu ke he pule ha Iehova i loto he fakapotopotoaga? (e) Ko e heigoa e tau matapatu fakaakoaga ka lagomatai a tautolu ke omaoma ki a lautolu ne takitaki? (Kikite e puha “Fanogonogo ke he Tau Mena kua Fakatonu Atu mo e Talia e Fakaako Atu.”)

¹⁵ Kua kotofa e Iehova e haana a Tama ke Takitaki e fakapotopotoaga Kerisiano. (Kolose 1:13) Ti kotofa foki e Iesu e haana “fekafekau fakamoli mo e loto matala,” ke leveki e tau manako fakaagaaga he tau tagata he Atua ne nonofo he lalolagi. (Mataio 24:45-47) Ko e Kau Fakatufono he Tau Fakamoli a Iehova ko lautolu ko e “fekafekau fakamoli mo e loto matala.” Tuga e tau fakapotopotoaga Kerisiano he senetenari fakamua, ko e tau motua he vahā nei ne moua e tau fakaakoaga mo e tau fakatonuaga mai he Kau Fakatufono, he moua fakahako ai po ke puhala mai he tau hukui, tuga e tau leveki faifano. Ka fakalilifu a tautolu ke he takitakiaga he tau motua Kerisiano, kua omaoma a tautolu ki a Iehova.​—Totou 1 Tesalonia 5:12; Heperu 13:17.

16. Puhala fe ne kotofa he agaaga tapu e tau motua?

¹⁶ Ko e tau motua mo e tau fekafekau lagomatai ne nakai mitaki katoatoa. Fai hepe foki a lautolu tuga ni a tautolu. Ka ko e tau motua, ko e “tau mena fakaalofa ke he tau tagata,” kua foaki mai ke lagomatai e fakapotopotoaga ke tumau e malolō fakaagaaga. (Efeso 4:8) Kotofa he agaaga tapu e tau motua. (Gahua 20:28) Taute fēfē? Ko lautolu e tau tagata taane nei kua lata ke fakagahua e tau fakaakoaga ne tohi i loto he Kupu he Atua ko e Tohi Tapu. (1 Timoteo 3:1-7, 12; Tito 1:5-9) Lafi ki ai, ko e tau motua ne onoono ke he makai fakaagaaga he matakainaga taane, ne liogi fakamalolō a lautolu ma e takitakiaga he agaaga tapu ha Iehova.

17. He tau fekau ma e fakapotopotoaga, ko e ha ne ufiufi e ulu he tau matakainaga fifine Kerisiano he falu magaaho?

¹⁷ He falu magaaho, ka ai fai motua mo e tau fekafekau lagomatai ke taute e tau kotofaaga ha lautolu i loto he fakapotopotoaga, tuga e taute he feleveiaaga ke ō ke he fonua. He tau tuaga pihia, to taute he falu matakainaga taane ne kua papatiso e gahua ia. Ka ai fai ne atā, maeke ke taute he falu matakainaga fifine Kerisiano ne kua latatonu. Ti ka taute he matakainaga fifine e matagahua ne fa kotofa ke he matakainaga taane kua papatiso, to ufiufi e ulu haana.a (1 Korinito 11:3-10) Ko e fakatokaaga nei kua nakai taute mo fakateaga ke he tau fifine. Ka ko e fakakiteaga ke he fakalilifu ma e fakatokaaga ha Iehova hagaao ke he ulu pule, he magafaoa mo e fakapotopotoaga.

FAKALILIFU KI A LAUTOLU NE PULE HE LALOLAGI

18, 19. (a) Fakamaama fēfē e koe e tau matapatu fakaakoaga ne tohi ia Roma 13:1-7? (e) Fakakite fēfē e tautolu e fakalilifu ki a lautolu ne pule he lalolagi?

¹⁸ Ko e tau Kerisiano mooli ne manamanatu mo e mumuitua ke he tau matapatu fakaakoaga ne talahau mai ia Roma 13:1-7. (Totou.) He totou e koe e tau kupu ia, maeke a koe ke kitia ko e “tau tui ne mua” ne talahau mai ko e tau pule fakatufono he lalolagi. Kua fakaatā e Iehova e tau fakatufono he lalolagi ke pule, taute e tau gahua ne aoga lahi, ti fakatumau ke moua e maopoopo mo e falu gahua foki kua lata. Fakakite e tautolu e fakalilifu ke he tau pule nei he omaoma ke he tau matafakatufono. Kua mahani fakamooli a tautolu ke totogi e tau tukuhau, fakapuke fakamitaki e tau laupepa ne kua lata ma e fakatufono, mo e omaoma ke he tau matafakatufono ne kua putoia a tautolu, magafaoa, pisinisi, po ke tau koloa ha tautolu. Ka e nakai fanogonogo a tautolu ke he tau pule he lalolagi ka fekau e lautolu a tautolu ke ai omaoma ke he Atua. Ti tali atu a tautolu tuga e tau aposetolo i tuai: “Kua lata ni ke mua e omaoma ke he Atua ke he omaoma ke he tau tagata.”​—Gahua 5:28, 29; kikite e puha “Ko e Pule ha Hai Kua Lata Au ke Omaoma ki Ai?”

¹⁹ Fakakite foki e tautolu e fakalilifu ke he tau pule he lalolagi he puhala ne fakafetui a tautolu mo e falu tagata. He falu magaaho, to fehagai a tautolu mo e tau takitaki he fakatufono. Ko e aposetolo ko Paulo ne tu ki mua he tau pule tuga e Patuiki ko Herota Akeripa mo e Iki ko Feso. Ko e tau tagata nei ne to taha e kelea, ka e vagahau fakalilifu atu a Paulo ki a laua. (Gahua 26:2, 25) Mumuitua a tautolu ke he fakafifitakiaga ha Paulo, ka tutū i mua he takitaki lahi po ke leoleo he maaga. I loto he aoga, ne fakakite pihia foki he tau Kerisiano fuata e fakalilifu ke he ha lautolu a tau faiaoga mo e tau takitaki aoga mo e tau tagata gahua. Mooli ai, nakai fakakaupā e fakalilifu pihia ki a lautolu ni kua talia e tau taofiaga ha tautolu; ka e fakalilifu foki a tautolu ka fehagai mo lautolu ne totoko ke he Tau Fakamoli a Iehova. Ko e tau tagata ne nakai ko e Tau Fakamoli a Iehova, kua lata ke kitia e aga fakalilifu ha tautolu.​—Totou Roma 12:17, 18; 1 Peteru 3:15.

20, 21. Ko e heigoa e falu monuina ne moua he fakakite e fakalilifu kua lata ki a lautolu ne pule?

²⁰ Kia fakamakai ke fakakite e fakalilifu. Ne tohi he aposetolo ko Peteru: “Kia fakalilifu a mutolu ke he tau tagata oti kana.” (1 Peteru 2:17) Ka mailoga he tau tagata na fakakite e tautolu e fakalilifu mooli, to liga nava lahi a lautolu. Manatu, ko e mahani nei kua nakai kitia tumau he vahā nei. Ti ka fakakite ai, ko e taha puhala a ia ke omaoma ke he poakiaga ha Iesu: “Kia kikila atu pihia ha mutolu a maama ki mua he tau tagata, kia kitia ai e lautolu ha mutolu a mahani mitaki ati fakaheke atu ai a lautolu ke he Matua ha mutolu ha ha he lagi.”​—Mataio 5:16.

²¹ He lalolagi pouli nei, kua futia e tau tagata loto mitaki ke he maama fakaagaaga. Ti ka fakakite e tautolu e fakalilifu i loto he magafaoa, he fakapotopotoaga mo e tau gahuaaga, to futia mai e falu ne manako ke fakatauo auloa he maama mo tautolu. Ko e amanakiaga lilifu mooli ha a ia! Pete ni ka nakai pihia, taha e mena ne mua. Ko e ha tautolu a fakalilifu ke he tau tagata, kua fakafiafia a Iehova ko e Atua mo e lagomatai a tautolu ke fakatumau ke he haana fakaalofa.