‘Ko e Tupa Fakamoli’ mo e Hana Kau Fakatufono
“Ko hai kia e tupa fakamoli mo e loto matala, kua kotofa he hana iki ke pule ke he hana tau fekafekau mo e age ki a lautolu ha lautolu a tau mena kai, he tau magaaho tonu?”—MATAIO 24:45, “NW.”
1.Ko e ha ne manako ai a Iehova ke age e he pule hukui, mo e taute pauaki e ia pihia ki a hai?
KO IEHOVA ko e Atua maopoopo. Ko Ia foki ko e Punaaga he pule katoatoa ke he tau mena oti kana. Kua tua lahi ke he fakamoli he hana tau tagata mo e manako a Iehova ke age ke he tau hukui e pule. Ko ia ne age e ia lahi e pule he hukui, ko e hana Tama, ko Iesu Keriso. Ko e moli, ko e Atua “kua tuku hifo foki e ia e tau mena oti kana ki lalo he na ve hana, ti tuku atu a ia ke eke mo ulu he tau mena oti ke he ekalesia.”—Efeso 1:22.
2. Ko e heigoa ne fakahigoa aki e Paulo e fakapotopotoaga Kerisiano, mo e ko hai ne age e Keriso e pule he hukui?
2 Kua fakahigoa he aposetolo ko Paulo e fakapotopotoaga Kerisiano ko e “fale he Atua” mo e pehe ko e Tama fakamoli a Iehova, ko Iesu Keriso kua tuku ke he fale nei. (1 Timoteo 3:15; Heperu 3:6) Ti pihia foki, kua hukui e Keriso e pule ke he tau tagata he fale he Atua. Kua kitia e tautolu e mena nei mai he tau kupu a Iesu ne tohi he Mataio 24:45-47 (NW). Ne pehe a ia: “Ko hai kia e tupa fakamoli mo e loto matala, kua kotofa he hana iki ke pule ke he hana tau fekafekau ke age ki a lautolu ha lautolu a tau mena kai, he tau magaaho tonu? Fiafia e tupa ia, ka hoko mai hana iki mo e moua a ia ha ne taute pihia. Ko e moli, ke tala atu e au kia mutolu, to kotofa a ia ke pule ke he hana tau koloa oti.”
Ko e Takitaki he Fale he Senetenari Fakamua
3. Ko hai ne fakakatoa aki e tau “fekafekau fakamoli mo e lotomatala,” mo e ko e heigoa e matakupu kua hagao ki a lautolu takitokotaha?
3 Mai he ha tautolu a kumikumi fakamakutu he tau Tohiaga tapu, kua iloa e tautolu ko e tau tagata he fale he Atua ne fakauku he agaga, kua fakapotopoto ai he ha magaaho ni kua fakakatoaaki e “tupa fakamoli mo e loto matala,” “fekafekau pule,” po ke “takitaki feua he fale.” Ko e tau tagata he fale a Iehova kua takitokotaha mo e fakahigoa ai ko e “tau fekafekau” poke “kau taute gahua.”—Mataio 24:45; Luka 12:42; Reference Bible, matahui tala.
4. Ko e magaaho ku ia to hoko hana mate, ko e heigoa e huhu ne tuku age e Iesu, mo e fakatai e ia a ia ki a hai?
4 Ko e falu a mahina to hoko hana a mate, ne tuku e Iesu e huhu nei ne tohi ia Luka 12:42: “Ko hai foki e fekafekau pule, kua fakamoli a ia mo e loto matala, to kotofa a ia he hana iki ke pule ke he hana tau fekafekau, mo e age kia lautolu e tau mena kai ke he tau magaaho?” Ti, ko e falu a aho gahoa to mate a ia, ne fakatai e Iesu a ia ke he tagata ne tauteute ke fano fenoga, ne ui ke he hana tau tupa mo e tuku age hana tau koloa ki a lautolu.—Mataio 25:14.
5. (a) Ko e magaaho fe ne kotofa ai e Iesu e falu ke leveki hana tau mena? (e) Ko e heigoa e kotofaaga fakalaulahi ne age e Iesu ki a lautolu ka eke mo taha vala he takitaki feua he hana fale?
5 Ko e magaaho fe ne kotofa ai e Iesu falu ke leveki hana tau koloa? Ne hoko e mena nei he mole atu hana liu tu mai. He hana tau kupu fa mahani ne moua he Mataio 28:19, 20, ne age fakamua e Keriso ki a lautolu ka eke mo taha magafaoa he takitaki feua he hana fale, ko e kotofaaga fakalaulahi ke fakaako mo e taute tutaki. Ko e fakamatala takitokotaha “ke he tau fahi mamao oti he lalolagi,” to fakalaulahi he tau fekafekau e gahua ne kamata ke taute e Iesu he hana fekafekauaga he lalolagi. (Gahua 1:8, NW) Kua putoia fakalataha e mena nei mo e ha lautolu a gahua ko e tau “fekau a Keriso.” Ha “ko e tau fekafekau foki kua toka ki ai e tau mena galo he Atua,” to taute tutaki a lautolu mo e age e tau mena kai fakaagaga ki a lautolu.—2 Korinito 5:20; 1 Korinito 4:1, 2.
Ko e Kau Fakatufono he Fale
6. Ko e heigoa e poaki fakaatua he vahega fekafekau he senetenari fakamua ke taute?
6 Ko e fakamaopoopoaga, ko e tau Kerisiano ne fakauku he agaga, ko lautolu haia ka fekafekau pule ma e iki, po ke takitaki feua he fale, ne kotofa ke tufatufa e tau mena kai fakaagaga he tau magaaho ke he tau tagata takitokotaha he fale he Atua. Ko e vahaloto he tau 41 V.N. mo e 98 V.N., kua tuku age fakaaga fakaatua ke he tau tagata he vahega fekafekau ma e pule he senetenari fakamua ke tohi 5 e tohi fakamauaga tuai, 21 e tau tohi, mo e tohi a Fakakiteaga ke lata mo e tau matakainaga ha lautolu. Ne ha ha i ai he tau tohi fakaagaga nei e tau mena kai fakaagaga mitaki lahi ma e tau fekafekau, ko e mena ia, ko lautolu takitokotaha ha ia kua fakauku he fale he Atua.
7. Ko e heigoa e kakano ne fifili ai e Keriso e numela tote he tau tagata tane he vahega tupa?
7 Ha ko e tau Kerisiano fakauku oti ne fakalataha katoa ke eke e fale he Atua, kua ha ha i ai e tau fakamoliaga loga kua fifili e Keriso e numela tote he tau tane mai he vahega fekafekau ke fekafekau ke lata mo e kau fakatufono kua kitia. Ko e talahauaga tuai he fakapotopotoaga kua fakakite ai ko e tau aposetolo 12 fakalataha mo Matatia ko e matapatu haia he kau fakatufono he senetenari fakamua. Ko e tohi Gahua 1:20-26 (NW) ne moua ai e tautolu e fakakiteaga he mena nei. Ko e matutakiaga ma e hukui ma Iuta Isakoriota, ne taute ai e hagaoaga “ofisa he feua levekiaga hana” mo e he “fekafekauaga nei mo e feua fakaaposetolo.”
8. Ko e heigoa foki e tau mena he kavega he kau fakatufono he senetenari fakamua?
8 Ko e ofisa he feua levekiaga pihia, kua fakalataha atu ke he kavega he tau aposetolo, ke kotofa e tau tagata kua lata tonu mo e tau tutuaga ke fekafekau mo e ke he fakatokatokaaga he fekafekauaga. Ka e lahi atu foki e kakano. Kua putoia ai foki mo e tau fakaakoaga mo e hakahakaaga he tau mata kupu he tau fakaakoaga. Ko e fakamoliaga he maveheaga a Iesu ne tohi he Ioane 16:13, “ko e agaga ke tupu ai e kupu moli” ka takitaki e fakapotopotoaga Kerisiano ke hoko atu fakahaga ke he kupu moli oti kana. Kamata mai ni he kamataaga, ko lautolu ne talia fiafia e kupu mo e papatiso ai, matutaki e tau Kerisiano fakauku ke tuku atu e lautolu a lautolu ke he “tau kupu he tau aposetolo.” Ka e taha e mena, ko e kakano ne kotofa ai tokofitu e tagata kua lata tonu mo e gahua ke tufatufa e tau mena kai he tino, ke ata e “tokohogofulu ma ua” ke ‘tukuatu a lautolu ke he liogi mo e fekafekauaga ke he kupu.’—Gahua 2:42; 6:1-6.
9. Fakatote fefe e kau fakatufono fakamua ke 11 e tagata, ka ko e ha ne nakai liuaki mafiti ai e numela ke he 12?
9 Kua tuga e pehe he kamataaga ko e kau fakatufono kua fakatu fakamahao mai ni he tau aposetolo a Iesu. Ka e tumau nakai he puhala ia? Ko e tau 44 V.N., ne kelipopo e Herota Akaripa I a Iakopo ko e matakainaga ha Ioane. (Gahua 12:1, 2) Ko e mena haia, nakai fai laliaga ke taute taha hana mo hukui aposetolo, tuga ne taute ki a Iuta. Ko e ha kua nakai pihia ai? Kua nakai fai fakauaua, ko e kakano ni ha kua mate mo e mahani fakamoli a Iakopo, ko e uluaki he tau aposetolo toko 12 ne mate. Ko e taha mena foki, ko Iuta ko e afo kau kelea mo e kua lata ni ke fai hukui ke maeke ke liuaki e numela 12 he tau maka he fakaveaga he tau Isaraela fakaagaga.—Efeso 2:20; Fakakiteaga 21:14.
10. Fakalaulahi i ne fe mo e fefe e kau fakatufono he senetenari fakamua, mo e fakaaoga fefe e Keriso e mena ia ke takitaki aki e fale he Atua?
10 Ko e tau tagata fakamua he kau fakatufono he senetenari fakamua ko e tau aposetolo, tau tagata ne o fano mo Iesu mo e tau fakamoli ke he hana mate mo e liu tu mai. (Gahua 1:21, 22) Ka e to hiki e tuaga nei. Mole atu falu he tau tau, ti moua ai he falu he tau tagata Kerisiano e tau tutuaga fakaagaga mo e kua kotofa ai ke eke mo tau patu he fakapotopotoaga i Ierusalema. Ko e matahiku he tau 49 V.N., ne tupu lahi e kau fakatufono ke lafi atu, nakai ni ko e tau aposetolo ne toe hokoia ka e pihia foki mo e falu he tau tane motua i Ierusalema. (Gahua 15:2) Ti ko e ati hakeaga he kau fakatufono kua nakai mau maopoopo, ka kua takitaki ni he Atua e tau mena oti ke maeke ke hiki ke lata tonu ni mo e tuaga he hana tau tagata. Ko Keriso, ko e Ulu gahuahua he fakapotopotoaga, ne fakaaoga e ia e kau fakatufono fakalahi nei ke fakatokatokaaki e tau mena aoga he tau tohi fakamau he tau Kerisiano motu kehe ne peritome mo e omaoma ke he Fakatufono a Mose. Ne tohi he kau fakatufono e tohi ke fakamaamaaki hana manatu ke he tau matafakatufono kua lata ke kitekite ki ai.—Gahua 15:23-29.
Ko e Magaaho he Fakamauaga ma e Takitaki Feua he Fale
11. Fakaaue nakai e tau matakainaga ke he takitakiaga mauokafua ne fakatoka he kau fakatufono, mo e ko e heigoa ne fakakite kua fakamonuina e Iehova e fakatokatokaaga nei?
11 Ko e tau tagata takitokotaha mo e tau fakapotopotoaga, he tau Kerisiano fakamua ne fakaaue ke he takitakiaga malolo nei ne moua mai he kau fakatufono. Mole atu e totou he fakapotopotoaga he tau tagata Suria i Anetioka e tohi mai he kau fakatufono, ne fiafia a lautolu ke he tau fakamaloloaga. Ha kua moua foki he falu fakapotopotoaga e tau fakailoaaga mo e kitia e tau matafakatufono, “ti kua mauokafua e tau ekalesia ke he tua, mo e fakatokologa a lautolu ke he taha aho mo e taha aho.” (Gahua 16:5) Ko e fakakiteaga, ha ia he fakamonuina he Atua e fakatokatokaaga nei.—Gahua 15:30, 31.
12, 13. Ko e heigoa e tau mena tutupa ne talahau e Iesu ke he hana tau fakatai ke he tau mina mo e tau taleni?
12 Ka e onoono atu a tautolu ke he taha vala foki he mena mamafa lahi nei. Ko e hana fakatai ke he tau mina, ne fakatai e Iesu a ia ke he taha iki ne fano fenoga ke he motu mamao ke moua mana e kotofaaga malolo he patuiki, to liu mai. (Luka 19:11, 12) Ko e fua he hana liu tu mai he tau 33 V.N., ne fakatokoluga a Iesu Keriso ke he lima matau he Atua, ke nofo ai a ia ato eke ai hana tau fi mo fakatuaga hui hana.—Gahua 2:33-35.
13 Ko e taha fakatai ne pihia foki, ko e fakatai ke he tau taleni, ne talahau e Iesu, kua mole atu e tau aho loga, ti hau ai e iki mo e fakafili hana tau mena ne age ke he hana tau fekafekau. Ke he tau tupa ne fakamoli, ne pehe e iki: “Kua fakamoli e koe ke he tau mena gahoa, to kotofa e au a koe ke pule ke he tau mena loga; ati hu mai a a koe ke he fiafia he hau a iki.” Ka ko e fekafekau nakai fakamoli ne fakailoa e ia: “Ka ko ia nakai fai mena, to fofo ia ia e mena ne toka ai. Kia liti foki e mutolu e [tupa, NW] nakai aoga ke he pouli i fafo.”—Mataio 25:21-23, 29, 30.
14. Ko e heigoa ne amaamanaki a Iesu ke he hana tau tupa ne fakauku he agaga?
14 Kua leva lahi tuai—teitei 19 ia e senetenari—ne foaki age ki a Keriso e kotofaaga malolo he patuiki he tau 1914, ko e fakaotiaga he “vaha he tau motu kehe.” (Luka 21:24) Nakai leva he mole atu, ati hau ai a ia “fakafili e tau mena hana,” ha he tau fekafekau ko e tau Kerisiano fakauku he agaga. (Mataio 25:19) Ko e heigoa e amaamanaki a Iesu ki a lautolu takitokotaha mo e auloa? Ko e gahua he tau fekafekau kua matutaki agaia ni tali mai he senetenari fakamua. Ne fakafua e Keriso e tau taleni ke he tau tagata takitokotaha—“kua fakalata ke he malolo ha lautolu takitokotaha.” Ko e mena ia, kua amaamanaki a Iesu ke he tau fua kua tatai pihia. (Mataio 25:15) Kua tatai tonu e mena nei mo e fakatufono he 1 Korinito 4:2 ne pehe: “Kua lata mo e tau fekafekau kua toka ki ai e tau mena, kia takitokotaha mo e fakamoli.” Ke fakagahua e tau taleni ko e kakano ke tuate fakamoli e tuaga hukui he Atua, ke taute tutaki mo e age e kupu moli fakaagaga ki a lautolu.—2 Korinito 5:20.
Ko e “Tupa” mo e Hana Kau Fakatufono ha kua Tata tuai e Vaha he Fakaotiaga
15. (a) Ko e heigoa ne amaamanaki a Keriso ke he tau takitaki feua oti he hana fale? (e) Ko e fakakite he heigoa kua amaamanaki a Keriso ke taute he hana vahega tupa e mena nei fakamua to hoko mai a ia ke tivi hana fale?
15 Kua amaamanaki a Iesu ke he hana tau Kerisiano fakauku oti ke gahua tuga e tau fekafekau fakamoli, ke age ke he hana tau fekafekau “e tau mena kai ke he tau magaaho.” (Luka 12:42) Hagao ke he Luka 12:43, ne pehe a Keriso: “Uhoaki e [tupa, NW] ia, [ka hoko mai, NW] hana iki ti moua e ia ha ne eke pihia.” Kua fai magaaho fakamua he fakakite mai e mena nei to hoko mai a Keriso ke fakafili hana tau mena mo e hana tau tupa fakauku he agaga, ko lautolu haia ha ne age e tau mena kai fakaagaga ke he tau tagata he fakapotopotoaga Kerisiano, ko e fale he Atua. Ko hai ne moua e Keriso ha ne taute pihia he magaaho ne liu mai a ia mo e hana malolo fakapatuiki he tau 1914 mo e fakatoka ai ke tivi e fale he Atua he tau 1918?—Malaki 3:1-4; Luka 19:12; 1 Peteru 4:17.
16. Ko e magaaho ne hoko mai a Iesu ke tivi e fale he Atua he tau 1918, ko e ha ne nakai moua ai e ia e tau lotu ha Kerisitenitome kua age e tau mena kai fakaagaga he tau magaaho tonu?
16 Ha kua tata lahi ke he fakaotiaga e leva he fakatali a Iesu he lima matau a Iehova, kua kitia fakahaga ai, ko hai ne age e tau mena kai fakaagaga ke he tau fekafekau a Keriso, pihia foki ke he magaaho fakamua ke he tau 1914. Ko e tau lotu Kerisitenitome kia he manatu e koe? Nakai, ha kua putoia mamafa a lautolu ke he tau fakatufono lalolagi. Ko lautolu ko e tau kanavaakau he tau motu ne tupu lahi, kua talia mo e hane lali ke mua taha ke he taha ke fakamoliaki ha lautolu a tau lagomataiaga lalahi, ti kua fakohooho e fakatokolugaaga fakamotu. Ko e mena nei ke hoko mai ai mafiti e fakamaligi toto mamafa ki a lautolu, ko e kakano, ha ko e ha lautolu a lagomatai malolo ke he tau fakatufono politika ne kau ke he tauaga fakamua he lalolagi. Fakaagaga, ko e ha lautolu a tua kua lolelole ha ko e tau puhala Fou. Kua hoko ai e malaia fakaagaga ha kua tokologa ha lautolu a vahega fekafekau lotu ne mukamuka lahi ke hufia ke he tau fakafiliaga tokoluga mo e tupumainoa. Nakai fai mena kai fakaagaga ne amaamanaki ke moua mai he vahega fekafekau lotu ha Kerisitenetome!
17. Ko e ha ne tiaki ai e Keriso falu he tau Kerisiano fakauku, mo e ko e heigoa e fua momoko ma lautolu?
17 Kua tatai ni mo e, nakai fai mena kai fakaagaga ka moua mai ia lautolu ko e tau Kerisiano fakauku, ne mamafa ni e hagaoaga ke he ha lautolu a fakahaoaga fakatagata ka e nakai fakagahua e taleni he iki. Kua faliu a lautolu ke eke mo tau tagata “teva,” kua nakai lata ke leveki e tau koloa he Iki. Ko e mena ia, kua tolo ai a lautolu “ke he pouli i fafo,” ko e mena ne nonofo agaia ai e tau lotu he Kerisitenitome.—Mataio 25:24-30.
18. Ko hai ne moua he Iki ha ne age ke he hana tau fekafekau e tau mena kai fakaagaga he tau magaaho tonu, mo e ko e heigoa ne fakamoliaki e mena nei?
18 Ko e magaaho ne hoko mai a ia ke tivi hana tau tupa he tau 1918, ko hai ne moua he Iki ko Iesu Keriso ne fa e age e tau fafati he tau mena kai ke he hana tau fekafekau he tau magaaho tonu? Ko e magaaho ia foki, ko hai ne age ki a lautolu ne kumi fakamoli e kupu moli, e maamaaga tonu he poa lukutoto, ko e higoa fakaatua, ko e hauaga nakai kitia a Keriso, mo e kakano aoga lahi he tau 1914? Ko hai ne fakakite e pikopiko he Tolu Taha, moui tuku-lagi e solu he tagata, mo e afi ha hell? Mo e ko hai ne ogo e hagahaga kelea he tupumainoa mo e tau fakataulaatua? Kua fakakite moli he mena nei kua ha ha i ai e matakau he tau Kerisiano fakauku ne fakalataha mo e tau tagata fakailoa he mekasini Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence, ne kua fakahigoa ai he magaaho nei Ko e Kolo Toko, Fakapuloaaga he Kautu a Iehova.
19. Fakakite fefe he vahega tupa fakamoli a ia to hoko e tau 1918, ko e heigoa e puhala he hana tufatufaaga he tau mena kai fakaagaga, mo e tali mai i ne fe?
19 Ko e fufuta tohi ia Novema 1, 1944, ne talahau ai he Ko e Kolo Toko (Peritania): “Ko e tau 1878, fagofulu e tau fakamua to hau e Iki ke he faituga he tau 1918, ne ha ha i ai e vahega Kerisiano loto fakamoli mo e moui tukulele ne o kehe mai he tau fakatokaaga tutu tokoluga mo e tau fakapotopotoaga he tau vahega fekafekau lotu mo e lali ke fakatu e fakaakoaga he tau Kerisiano. . . . Ko e tau hake, ne pehe ai, ia Iulai, 1879, ko e kupu moli ne puhala mai he Atua ia Keriso kua eke mo tau ‘mena kai he vaha’ kua tufatufa tumau ke he fanau tukulele oti he hana fale, ti kamata ai e mekasini nei, Ko e Kolo Toko, ke fakailoa.”
20. (a) Hoko mai fefe e Kau Fakatufono he vaha fou nei ke he kitiaaga moli? (e) Ko e heigoa he tau tagata he Kau Fakatufono ne taute, mo e ki lalo he takitakiaga ha hai?
20 Ko e mouaaga he tau fakailoaaga he tupuaga he Kau Fakatufono he vaha fou nei, ne fakamaama he fufuta tohi he Ko e Kolo Toko (Peritania) ia Tesema 15, 1971: “Lima e tau fakamui ti [ko e tau 1884] ne lafi fakalataha e Zion’s Watch Tower Tract Society (Kaufakalatahaaga Pepa Lotu Kolo Toko ha Siona) ke eke mo fakaaoga mo puhala fekafekau ke he tau mena kai fakaagaga ke he afe he tau tagata loto fakamoli ne kumi ke iloa e Atua mo e maama hana Kupu . . . Ko e tau Kerisiano, tukulele, papatiso mo e fakauku ke he matapatu Kaufakalatahaaga ia i Pennsylvania. Ko e nonofo i loto he Kau Fakatonutonu po ke nakai, kua tuku atu e lautolu a lautolu ke lata mo e gahua pauaki he vahega he tau ‘tupa fakamoli mo e lotomatala.’ Ne lagomatai e lautolu e fagai mo e takitakiaga he vahega tupa, ti ko e mena ia ne tu mai ai e kau fakatufono. Kua fakamoli ni ko e mena nei ki lalo hifo he takitakiaga he malolo gahuahua nakai kitia po ke agaga tapu a Iehova. Pihia foki, ki lalo he takitakiaga he Ulu he fakapotopotoaga Kerisiano ko Iesu Keriso.”
21. (a) Ko hai ne moua e Keriso ha ne tufatufa e tau mena kai fakaagaga, mo e palepale fefe e ia a lautolu? (e) Ko e heigoa ne tatali ke he tupa fakamoli mo e hana Kau Fakatufono?
21 Ko e tau 1918, ne tivi e Iesu Keriso a lautolu ne talahau ko e hana tau tupa, ne moua e ia e matakau Kerisiano fakailoa he kupu moli he Tohi Tapu ke fakaaoga fakafahi ua ke he gahua fakamatala ki loto mo fafo he fakapotopotoaga. Ko e tau 1919, kua tuga moli ni e mena ne talahau e Iesu: “Uhoaki e [tupa, NW] ia, ka hau hana iki mo e moua e ia hane eke pihia. Ko e moli, ke tala atu e au kia mutolu, to kotofa a ia ke pule ke he hana tau [koloa, NW] oti.” (Mataio 24:46, 47) Ko e tau Kerisiano moli nei ne huhu ke he fiafia he ha lautolu a Iki. Ha kua fakakite ha lautolu “fakamoli . . . ke he tau mena gahoa,” kua kotofa he Iki a lautolu ke he “tau mena loga.” (Mataio 25:21) Ko e tau tupa fakamoli mo e hana Kau Fakatufono kua mau tauteute ke lata mo e gahua fakalaulahi. Ko e fiafia ha ia ha tautolu ha kua pihia e mena nei, ha ko e tau Kerisiano fakamoli kua fakamuhu koloa mai ha ko e gahua fakamoli he tau tupa mo e hana Kau Fakatufono!
Tau Matapatu Tala ke Manatu
◻ Ko hai e Ulu he fale he Atua, mo e ko hai ne kotofa e Ia nei e pule ki ai?
◻ Ko e heigoa e kotofaaga fakalataha ne age e Keriso ke he vahega tupa?
◻ Ko e heigoa falu kau fakalatahaaga ne gahuahua i loto he vahega tupa, mo e ko e heigoa hana tau matapatu fekafekauaga?
◻ Ko e magaaho ka hau a Keriso ke tivi e fale he Atua, ko hai ne age e tau mena kai fakaagaga ke he hana tau tagata takitokotaha?
◻ Hoko mai fefe e Kau Fakatufono he vaha fou nei?
[Fakatino he lau 19]
Ha ha i ai e “tupa” he senetenari fakamua e kau fakatufono he ne taute mai he tau aposetolo mo e tau momotua he fakapotopotoaga Ierusalema