Fekafekau ki a Iehova mo e Olioli
“Kia fekafekau a mutolu kia Iehova mo e fiafia; ati o mai a ki mua hana mo e kalaga fiafia.”—SALAMO 100:2.
1, 2. (a) Kua tamai fefe ki mua e fili lanu tagata i Berlin, Sihamani, ka e fefe e mena ne tupu ke he felakutaki tapu ma e “Afe e tau Tau he Reich”? (e) Ko e heigoa e kehe ne kitia he tau 1936 i loto he Male Fakafiafia Olympia ia Iulai 1990, mo e fakave ke he heigoa e fiafia he matakau he lalolagi katoa ne tolo ki ai?
KO E kitekiteaga ke he Male Fakafiafia Olympia i Berlin. Limagofulumafa e tau tau fakamua, ko e uho he tau tala taufetoko e male fakafiafia mitaki nei, he magaaho ne hokotaki ai ha ko e kalo eke fakakelea he pule okooko Nazi, ko Adolf Hitler e tagata poitufi Amelika uli, ne kautu ke he tau pine auro ne fa. Ko e lauiaga fakama moli ke he talahauaga fili lanu tagata ha Hitler ko e “Mua ue atu e Tagata Tea”!a Ka ko e magaaho nei, ia Iulai 26, 1990, tau uli, tau tea, tau ago—ko e tau tagata kau fakalataha mai he 64 e tau matakau motu, 44,532 e katoa—ne tolo ke he mena nei, ma e Fono Fahi Motu he “Vagahau Mitaki” he Tau Fakamoli a Iehova. Kua puapua e olioli he magaaho pale la, he aho Tuloto ia! He muitua mai e lauga he papatisoaga, 1,018 a lautolu kua lata, ne tauhea “Ja!” mo e liu foki “Ja!” ke fakamoli atu ke he ha lautolu a tukuleleaga ke he Atua ko Iehova, ke taute hana finagalo.
2 Ne 19 e tau minuti, he foleni kehe e tau Fakamoli fou nei, mai he male fakafiafia, he o a lautolu ke he vai namo he papatisoaga. Mo e he magaaho katoa he tau minuti oti ia, taogo tuga e pakulagi lahi e tau patipati ke he male katoa. Ko lautolu ne kautu ke he tau mena Fefeua he Olympic ne nakai la iloa ha faga patipati pihia tuga ne fakafeleveia atu he mogonei ke he tau teau nei, ne omai he tau matakau he tau motu loga, kua fakatata e tua ne fakakaumahala aki e lalolagi. (1 Ioane 5:3, 4) Mauokafua e fakaveaga he olioli ha lautolu ke he tua ko e Kautu he Atua ne pule a Keriso, ka fakahoko mai moli e afe he tau tau monuina fiafia lahi mahaki ke he tau tagata.—Heperu 6:17, 18; Fakakiteaga 20:6; 21:4, 5.
3. Ko e heigoa e kupu moli ne pehi e tua he tau tagata ne o fono, mo e fefe?
3 Kua nakai fai fili lanu tagata poke fakavihia motu, ha kua tutala oti ke he vagahau mitaki he Kupu he Atua, ti kua pehi atu ke he tau kupu moli ha Peteru: “Ko e moli, kua iloa e au nakai fakamailoga tagata e Atua. Ka ko e tau tagata he tau motu oti kana ne matakutaku kia ia mo e mahani tututonu, kua talia ai e ia.”—Gahua 10:34, 35; Sefanaia 3:9.
4. I lalo ke he heigoa e tau tutuaga ne eke ai e tokologa he tau tagata ne o fono ke tali tonu, mo e ne tali fefe ha lautolu a tau liogi?
4 Lahi e maaga he tau tagata he fono nei i Berlin, ne eke mo tau tagata tali tonu he vaha loa he tau tau fakapehia, ne ufia ai he vaha Nazi (1933-45) mo e vaha he fefakalatahaaga ne tutaki atu i Sihamani Uta, ko e kavi ia ne uta kehe fakamata fakatufono la ia e pa ke he tau Fakamoli a Iehova ia Mati 14, 1990. Ti kua tokologa mai ia lautolu ne “talia . . . e kupu mo e matematekelea lahi, mo e fiafia mai he Agaga Tapu.” (1 Tesalonia 1:6) Kua lahi mahaki e ataina ne moua e lautolu he magaaho nei ke fekafekau ki a Iehova, mo e nakai iloa he olioli ha lautolu ha kaupaaga.—Fakatatai mo e Isaia 51:11.
Tau Magaaho ma e Olioli
5. Fefe e fakafiafia he tau Isaraela ke he laveakiaga ha Iehova he Tahi Kula?
5 Ko e tokanoaaga he ha tautolu a tau matakainaga he Fahi Uta ha Europa, mo e i loto he falu matakavi ha Afelika mo Asia he magaaho nei, kua fakamanatu mai ki a tautolu e laveakiaga ha Iehova he vaha fakamua. Manatu e tautolu e gahua malolo lahi mahaki ha Iehova he Tahi Kula, mo e hokotia fefe e lologo fakaaue he tau Isaraela ke he tokolugaaga he tau kupu: “Iehova na e, ko hai kia e taha he tau atua ke tuga na koe? Ko hai kia taha ke tuga na koe, kua lilifu to tapu, kua matakutakuina ke he tau fakahekeaga, kua eke mana?” (Esoto 15:11) He vaha nei, nakai kia kua matutaki a tautolu ke he olioli lahi mahaki ke he tau mena mahomo atu ne fae taute e Iehova ma e tau tagata hana? Moli lahi, taute pihia e mautolu!
6. Ko e heigoa kua maeke ia tautolu ke iloa mai he kalaga olioli ha Isaraela he tau 537 V.F.N.?
6 Ne tafe lahi e olioli he tau 537 F.V.N. he magaaho ne liuaki atu a Isaraela ke he hana motu he mole mai e fakapaeaaga i Papelonia. Kua maeke e motu ha Iehova he magaaho nei ke talahau, tuga ne perofeta mai e Isaia: “Kitiala, ko e Atua, ko e haku a fakamouiaga a ia; kua tua au kia ia, ti nakai matakutaku au; ha ko Ioha, ko Iehova, ko e haku a malolo a ia mo e haku a lologo; ti eke a ia mo fakamouiaga haku.” Ko e olioli lahi mahaki! Mo e maeke fefe he motu ke fakailoa e olioli ia? Ne tutaki atu a Isaia: “To pehe atu foki a mutolu ke he aho ia, Kia fakaheke atu a mutolu kia Iehova, ti ui atu a mutolu ke he hana higoa; kia fakailoa atu e mutolu ke he tau motu hana tau gahua; kia talahau atu e mutolu, kua lilifu hana higoa. Lologo atu a kia Iehova, kua eke e ia e mena homo atu.” Kua maeke ai a lautolu he magaaho nei ke “kalaga . . . mo e fiafia” he taute e tau gahua malolo lahi mahaki hana ke “fakailoa atu . . . ke he lalolagi oti,” tuga ne taute he tau fekafekau fakatokanoa ha Iehova he vaha nei.—Isaia 12:1-6.
Olioli i Loto he Gahua ha Iehova
7. Ko e heigoa e laveakiaga ne ui mai ma e fakafiafia olioli lahi he tau 1919?
7 He vaha fou ne kamata e tau fekafekau ha Iehova ke kalaga olioli he magaaho ne age e ia ki a lautolu e laveakiaga ne homo atu he tau 1919. Ia Mati 26 he tau ia, ne fakatokanoa e tau matakau he Kau Fakatufono mai he fale pouli he Tau Fahi Kau Fakalataha, ko e mena ne tuku ai a lautolu ke he hiva e tau mahina ha kua ha i lalo he hokotaki fakavai ko e fakaohooho totoko ke he motu. Ko e fakafiafiaaga lahi mahaki ne hoko, ke fakafelevia atu ki a lautolu ne liliu ke he Peteli i Brooklyn! Ke lafi ki ai, kua maeke ia lautolu e tau fakauku katoa ne toe he magaaho nei ke olioli lahi ha kua tokanoa fakaagaga mai ia Papelonia Lahi, ko e fakatokatokaaga lotu ne fakamatahele aki e Satani e lalolagi katoa.—Fakakiteaga 17:3-6; 18:2-5.
8. Ko e heigoa e fakatoka fakaofo, ne fakailoa he Fonoaga i Cedar Point he tau 1919, mo e heigoa e uiaga ke gahua ne foaki?
8 Ne fakafoufou aki he fonoaga he tau tagata he Atua ne taute i Cedar Point, Ohio, U.S.A., ia Sepetema 1-8, e fakamauaga tuai he tau mena tutupu he tau 1919. He aho ke limaaki he toloaga ia, ko e “Aho he tau Matakau Gahua,” ko e pelesiteni he Kaufakalatahaaga Kolo Toko ko J. F. Rutherford ne fakamatala atu ke he 6,000 tagata, e lauga fakalagalaga ne fakamataulu ko e “Fakapuloaaga he Kautu.” He mole e fakatutalaaga ia Fakakiteaga 15:2 mo e Isaia 52:7, ne talaage e ia ki a lautolu ne fanogonogo ki a ia, ko e mekasini fou, The Golden Age (ne iloa he mogonei ko e Awake!) ka lolomi he tau fahi tapu ua oti, pauaki ma e tufaaga ke he fonua. Ne pehe hana tau kupu fakahiku: “Ko lautolu ne loto katoa moli ke he Iki; ko lautolu ne nakai matakutaku, ne mea e tau loto, ne fakaalofa ke he Atua mo e Iki ko Iesu ke he ha lautolu a manamanatuaga katoa, malolo, solu mo e tino katoa, mo e ke he tau magaaho ne maeke ai, kua olioli lahi ke gahua fakalataha ke he gahua nei. Kia ole atu ke he Iki ma e hana puipuiaga mo e takitakiaga, ke maeke ia ia ke taute a koe ke moli, mahani fakamoli, mo e hukui maopoopo katoa. He magaaho ia fakalataha mo e lologo olioli he loto hau, kia o atu a, ke fekafekau kia ia.”
9, 10. Kua fakatolomaki fefe e Iehova e tau tohi ko e Kolo Toko mo e Awake! mekasini?
9 “Ko e lologo olioli” ia, ne logona he lalolagi katoa! Kua nakai taumaleku ai, tokologa mai he ha mautolu a tau tagata totou ne tufa atu, ke he lagaki hakeaga tufa viko laulahi he mekasini Awake!, he mogonei ko e 12,980,000 e tau tohi takitaha ke he 64 e tau vagahau. Ko e kanavaakau malolo lahi ke takitaki e tau tagata ne manako ke he kupu moli, ko e hoa lagomatai e Awake! ke he The Watch Tower. He taha motu he Fahi Uta e taha matakainaga fifine foafoa, ne gahua ke he hana hala mekasini tumau, ne ofo he moua he tau magaaho oti ne uta e ia e tau mekasini fou ne foaki noa he tagata he kaina, ne tatai ke he $7 (U.S.) ma e gahua he lalolagi katoa he tau Fakamoli ha Iehova—kua moli, ko e fakakiteaga mitaki he fakaaue ma e gahua he Kautu!
10 He mogonei kua kamata ai he tau ke 112 aki he hana taute fakailoa, ko e Kolo Toko mekasini ne uta fano ai 15,290,000 e tohi ke he 111 e tau vagahau, 59 he tau tohi nei ne hoko he magaaho taha ke he lalolagi katoa mo e tatai e tau mena i loto. Ha ko e fekafekau pule ne fakauku ne toe, ne foaki tumau ki a lautolu ne totou mo e fakaaue, ha “lautolu . . . tau mena kai [fakaagaga] ke he tau magaaho.” (Luka 12:42) He vaha he tau 1990 ne hokotaki mai e tau Fakamoli ha Iehova kua tufa 2,968,309 e tau ota fou ke he tau makesini ua ia, ko e 22.7-pasene ne tupu ki luga he tau 1989.
Kua Lahi Mahaki e Olioli
11. (a) Ko e heigoa e uiaga, ne tuku atu ke he tau tagata he Atua i Cedar Point he tau 1922? (e) Ne fakalaulahi atu fefe e kalaga olioli?
11 Ne lahi mahaki foki e olioli he tau tagata he Atua, kua 10,000 e numela he mogonei, ne tolo ke he fonoaga ke uaaki i Cedar Point, ia Sepetema 1922, mo e 361 ne papatiso. I loto he hana lauga “Ko e Kautu he Lagi kua Hoko Mai,” ne matapatu ke he Mataio 4:17, ne takitaki he Matakainaga ko Rutherford ke he tapunu he fakaalaala lahi: “Kua lata e lalolagi ke iloa ko Iehova e Atua mo e ko Iesu Keriso e Patuiki he tau patuiki mo e ko e Iki he tau iki. Ko e aho a nei he tau aho oti. Kitiala, kua pule e Patuiki! Ko mutolu e tau hukui uta fekau hana. Ti pihia, kia tukuogo, tukuogo, tukuogo, e Patuiki mo e hana kautu.” Ko lautolu ne pa hake e kalaga olioli he fonoaga ia, ne tolomaki e numela ha lautolu, ti hoko ke he tau 1989 kua molea e 6,600,000 ne fakapotopoto ke he 1,210 he tau fonoaga he tau Fakamoli ha Iehova he lalolagi katoa, ne 123,688 ne papatiso ai.
12. (a) Ko e heigoa e olioli nakai fai fuafuaaga ne kau fakalataha ki ai e tau tagata he Atua he vaha nei? (e) Taute fefe e tautolu e fuaaga fakatatai he fekafekauaga ki a Iehova mo e omaoma ke he “tau pule malolo ne mua”?
12 Ne takiofa he tau Fakamoli ha Iehova ha lautolu a ataina. Ne mua atu ha lautolu a olioli lahi ke he fakamoliaga he tau kupu ha Iesu he vaha fou nei: “To iloa foki e mutolu e mena moli, ko e mena moli foki ke toka noa ai a mutolu.” Ko e olioli ha kua fakatoka noa mai he tau mena nakai iloa mo e matakutaku fakataputapu he lotu pikopiko! Nakai fai fuafuaaga e olioli he iloa a Iehova mo e hana Tama mo e gahua fakalataha mo laua, mo e amaamanakiaga ke he moui tukulagi! (Ioane 8:32; 17:3; 1 Korinito 3:9-11) Kua fakaaue foki e tau fekafekau he Atua ka fakalilifu e “tau pule malolo ne mua” he lalolagi nei, ne nonofo a lautolu i lalo, ke he ha lautolu a ataina ke fakamatala e amaamanakiaga lilifu lahi he Kautu ha Iehova i lalo ia Keriso. Ne fiafia lahi a lautolu ke “totogi kia Kaisara e tau mena ha Kaisara,” ka e he magaaho taha ia totogi “ke he Atua e tau mena he Atua.”—Roma 13:1-7, NW; Luka 20:25, NW.
13. Ne fakakite fefe he tau Fakamoli ha Iehova, ha lautolu a olioli he tokanoa mai he fakapehia?
13 Ka e pete ni, kaeke kua lali e tau pule malolo he tagata ke fakalavelave e omaoma nei ke he Atua, kua tali atu e tau Fakamoli ha Iehova tuga e tau aposetolo: “Kua lata ni ke mua e omaoma ke he Atua ke he omaoma ke he tau tagata.” He magaaho ia, he mole mai he tokanoa he tau pule e tau aposetolo, “ati o ai a lautolu . . . mo e fiafia.” Fakakite fefe e lautolu e olioli ia? “Kua nakai oki foki e tau aho oti he fakaako atu e lautolu, mo e fakamatala atu ke he faituga, ke he taha fale foki mo e taha fale, e tala mitaki kia Iesu Keriso.” (Gahua 5:27-32, 41, 42) Ti pihia foki, e olioli lahi he tau Fakamoli ha Iehova he vaha fou nei, ka moua e lautolu e tokanoaaga lahi ke tutuli atu e fekafekauaga ha lautolu. Ke he tau motu loga ne hafagi e Iehova e puhala, ne fakakite e lautolu e olioli malolo lahi mahaki, he foaki atu e fakamoli katoatoa ke he higoa ha Iehova mo e Kautu hane hoko mai ia Iesu Keriso.—Fakatatai mo e Gahua 20:20, 21, 24; 23:11; 28:16, 23.
Fakauka mo e Olioli
14. Maeke fefe he olioli nei, ko e fua he agaga ke molea lahi mai he fakakakano tonu he tohi fakamaama kupu?
14 Ko e heigoa e olioli malolo lahi mahaki nei ne iloa he tau Kerisiano moli? Kua hokulo lahi mahaki mo e tumau lahi he olioli mole vale he tagata kautu he tau mena Fakafiafia he Olympic. Ko e fua he agaga tapu he Atua, ka foaki age he Atua ki a lautolu “kua omaoma kia ia.” (Gahua 5:32) Ne fakakakano tonu he tohi fakamaama kupu ha Webster’s e olioli, ne ‘vaka hokulo lahi mai he kolikoli, kua kikila lahi, poke toka noa lahi mai he loto fiafia.’ Ke he tau Kerisiano kua eke foki ke hokulo lahi mahaki e kakano he olioli. Ha kua fakave i loto he ha tautolu a tua, ko e mena malolo lahi, ko e fuafuaaga fakamalolo. “Ha ko e fiafia kia Iehova ko e malolo ha mutolu haia.” (Nehemia 8:10) Ko e olioli ha Iehova, kua taute he tau tagata he Atua, kua mamao ki ai mo e molea atu, he fiafia potake ne moua mai he tau tagata he tau mena fakafiafia tino he lalolagi.—Kalatia 5:19-23.
15. (a) Ke he tau mena ne tupu ke he tau Kerisiano fakamoli ne hoa tokoua fefe e fakauka mo e olioli? (e) Talahau falu kupu tohi tapu ne foaki mai e fakamaloloaga mafanatia hagaao ke taofi tumau e olioli.
15 Kia manamanatu atu la ke he ha tautolu a tau matakainaga i Ukarine. He magaaho ne liti taganiu he ‘pule malolo ne mua,’ e tau afe ia lautolu nei ki Sipelia he magaaho fakamua he tau 1950, ne matematekelea a lautolu ke he tau mena uka lahi. Fakamui, he magaaho ne foaki atu he pule malolo ki a lautolu e fakamagaloaga, he fakaaue lahi a lautolu, ka e nakai liliu oti a lautolu ke he ha lautolu a tau motu. Ko e ha? Ne fakamanatu atu he tau gahua ha lautolu ki a lautolu e Iakopo 1:2-4: “Haku a tau matakainaga na e, kia manatu a mutolu ko e mena ke fiafia lahi ai ka moua a mutolu he tau kamatamata kehekehe; He iloa e mutolu ko e kamatamata he tua ha mutolu, kua tupu mai ai e fakauka.” Ne manako a lautolu ke fakauka tumau i loto he heleheleaga olioli lahi ia, mo e olioli moli e tau fonoaga, ne mole la ia, he tau Fakamoli ha Iehova i Polani, ne fakafeleveia atu ke he tau Fakamoli ne omai foki he tau kaufakalatahaaga mamao he fahi he kaukau tahi Pasifika. Ne o fakalataha e fakauka mo e olioli ke moua e tau fua nei. Moli lahi, maeke ia tautolu oti ne fakauka mo e olioli lahi i loto he fekafekau ha Iehova ke pehe: “Ka ko au to olioli ni au kia Iehova, to fiafia ni au ke he Atua he haku a Fakamouiaga. Ko e Iki ko Iehova, ko e haku a malolo a ia.”—Hapakuka 3:18, 19; Mataio 5:11, 12.
16. Lata fefe, he tau fakatai ha Ieremia mo Iopu ke fakamalolo a tautolu ke he ha tautolu a gahua he fonua?
16 Ka e maeke fefe a tautolu ke taofi tumau ha tautolu a olioli ka fakamoli atu ke he vaha loto he tau tagata totoko ulu uka? Manatu, ne tumau e onoonoaga olioli lahi he tau perofeta he Atua ke he tau tutuaga ne eke ke tatai. Ne talahau e Ieremia, ka ha i lalo he kamatamata: “Ne moua hau a tau kupu, ti kai ai e au; ti eke hau a tau kupu kia au mo e mena ke olioli ai mo e fiafia ia haku loto; ha kua ui au ke he hau a higoa, Iehova na e, ko e Atua Sapaota.” (Ieremia 15:16) Ko e monuina lahi ke ui aki e higoa ha Iehova, mo e ke fakamoli atu ke he higoa ia! Ko e ha tautolu a fakaako fakamakutu takitokotaha mo e kau fakalataha he tau feleveiaaga Kerisiano kua ati hake a tautolu ke matutaki atu e olioli lahi i loto he kupu moli. To kitia mai ha tautolu a olioli he ha tautolu a tau mahani he fonua mo e ha tautolu a mamali faka-Kautu. Pihia foki ni i lalo he kamatamata kelea lahi, kua maeke a Iopu ke pehe ke he hana tau fi: “Ka kata au kia lautolu, ti nakai taofi ai e lautolu; nakai tiaki foki e lautolu haku mata fiafia.” (Iopu 29:24) Tuga e fakamoli ko Iopu, kua lata a tautolu ke nakai mata lolelole ka eke fakakelea mai e tau tagata totoko ki a tautolu. Kia mamali tumau! Kua maeke he fofoga ha tautolu ke ataata mai ha tautolu a olioli mo e ti moua ai e tau teliga fanogonogo.
17. Maeke fefe he fakauka mo e olioli ke tupu mai e tau fua?
17 He fa o atu mo e liliu atu foki a tautolu ke he fonua, liga to nava e tau tagata ne hagahaga tututonu ke he ha tautolu a fakauka mo e olioli mo e fakamalolo atu ki a lautolu ke kumikumi ke he amaamanaki fiafia lahi mahaki ne taofi ki ai a tautolu. Ko e olioli ha a ia ke taute tumau e fakaakoaga Tohi Tapu mo lautolu! Mo e uta ke he tau loto ha lautolu e tau kupu uho moli he Kupu he Atua, nakai kia ne logona e tautolu e olioli ha kua taute tuai a lautolu ke eke mo tau hoa ha tautolu ke he fekafekauaga ha Iehova! Ti kua maeke ai a tautolu ke pehe, tuga ne talahau he aposetolo ko Paulo ke he tau tagata tali tonu fou he vaha hana: “Ha ko e heinoa kia ha mautolu a amaamanaki, mo e hula, mo e foufou ke olioli ai? Nakai kia ko mutolu ki mua he Iki ha tautolu ko Iesu Keriso ke he hana haele mai? Ha ko mutolu, ko e fakahekeaga ha mautolu ia, mo e ha mautolu a fiafia.” (1 Tesalonia 2:19, 20) Moli lahi, ko e olioli mamakona lahi ka moua he takitaki atu a lautolu ne fou ke he kupu moli he Kupu he Atua mo e lagomatai a lautolu ke eke mo tau Fakamoli ne tukulele mo e ne papatiso.
Ko e Olioli kua Fakamalolo
18. Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke taute e tau kamatamata kehekehe he vaha fou nei?
18 I loto he ha tautolu a tau momoui, loga e tau tutuaga kua liga ne ui mai ma e fakauka. Ko e tau gagao he tino, fakaagitau lahi, mo e tau uka e tau mena, e falu mena gahoa. To maeke fefe e Kerisiano ke taofi tumau hana olioli, ke maeke ke kautu ke he tau kamatamata pihia? Maeke ke taute e mena nei ka fano ke he Kupu he Atua ma e fakamafanaaga mo e takitakiaga. Ka totou, poke fanogonogo ke he tau totouaga he tau salamo, kua maeke ke foaki lahi mai e hauhau he tau magaaho kamatamata. Mo e mailoga la e tomatomaaga pulotu ha Tavita: “Kia tuku atu kia Iehova e tau mena ne fakaatukehe ai a koe; ko ia ni ke fakamalolo a koe; nakai tuku e ia tukulagi e tau tagata tututonu ke fagahuatia.” (Salamo 55:22) Kua moli lahi ko Iehova e “Fanogonogo liogi.”—Salamo 65:2.
19. Ke tuga a Tavita mo Paulo, ko e heigoa e tua kua maeke a tautolu ke fai?
19 Ko e fakatokatokaaga ha Iehova ne puhala mai he hana tau tohi mo e hana tau momotua he fakapotopotoaga, ne amanaki tumau ke lagomatai a tautolu, ko tautolu ko e tau tagata molulu, ke taute ha tautolu a tau mena vihi. Ne fakamafana mai e fakatonuaga ha Tavita: “Kia tuku atu hāu a puhala kia Iehova, kia tua foki a koe kia ia, ti eke ai e ia.” Kua maeke foki a ia ke pehe: “Ne fuata au, ka kua motua tuai au ainei; ka e nakai kitia e au ha tagata tututonu kua tiaki, po ke hana fanau kua ole mena kai.” He feoaki a tautolu mo e fakapotopotoaga Kerisiano, to iloa e tautolu ko e “mai ia Iehova e fakamouiaga he tau tagata tututonu; ko ia ni ko e taue ha lautolu ke he vaha matematekelea.” (Salamo 37:5, 25, 39) Kia tumau a tautolu ke muitua atu ke he tomatomaaga ha Paulo: “Ko e mena ia kua nakai fakalolelole ai a mautolu; . . . Kua nakai manamanatu e mautolu e tau mena kua kitia, ka ko e tau mena nakai kitia; ha ko e tau mena kua kitia kua mole vave ia, ka ko e tau mena nakai kitia kua tukulagi ia.”—2 Korinito 4:16-18.
20. Ko e heigoa ne kitia e tautolu mo e tau mata he tua, mo e omoi fefe he mena nei a tautolu?
20 Mo e ha tautolu a tau mata he tua, maeke ia tautolu ke kitia ko e ha ko ni i mua e fakatokatokaaga fou ha Iehova. Nakai kia ko e olioli kua nakai fai fakataiaga mo e mouina ka toka i ai! (Salamo 37:34; 72:1, 7; 145:16) He tauteute mo e fakatalitali ma e magaaho fiafia lahi mahaki ia, kia fanogonogo a tautolu ke he tau kupu he Salamo 100:2: “Kia fekafekau a mutolu kia Iehova mo e fiafia, ati o mai a ki mua hana mo e kalaga fiafia.”
[Tau Matahui Tala]
a Ke he “Mua ue atu e Tagata Tea,” ne totoku he The New York Times ia Fepuali 17, 1940, e taha Katolika he kautaha he fakatufono he Aoga Tokoluga Atu ha Georgetown, ne pehe ko e “logona e ia a Adolf Hitler he pehe ko e Kautu Tapu ha Roma, ko e kautu faka-Sihamani a ia, kua lata ke liu ke fakatu.” Ka e fakamaama mai he tagata fakamau tala tuai ko William L. Shirer e mena ne tupu: “Ko e Reich [kautu tapu ha roma] ke Toluaki ne tupu mai he aho 30 ia Ianuali, 1933, ne paleko a Hitler kua maeke ke tumau ke taha e afe he tau tau, mo e ke he talahauaga faka-Nazi ne fa hagaao tumau ki ai ko e ‘Afe Tau he Reich.’ Ne hogofulumaua ni e tau tau mo e fa e tau mahina, he leva.”
Ke Fakamanatu:
◻ Ko e heigoa e fakakaumahalaaga olioli lahi ke he fili lanu tagata ne kitia he vaha nei?
◻ Ne omoi he heigoa e tau tagata tuai he Atua ke lologo mo e kalaga olioli?
◻ Ne holo atu fefe e olioli moli he vaha fou nei?
◻ Kua o fakalataha fefe e fakauka mo e olioli?
◻ To maeke he heigoa ke fakatumau ha tautolu a olioli?