Iehova mo Keriso—E Tau Matutakiaga Kua Mua Atu
“To nakai ni eke he Iki ko Iehova ha mena, ka e fakakite ai e ia hana finagalo ke he hana tau fekafekau ko e tau perofeta.”—AMOSA 3:7.
1. Ko e heigoa e tau puhala he matutakiaga ne fakaaoga he vaha nei?
HE VAHA nei ko e miliona tala e matutakiaga gahua fakatu. Ko e tau tohi oti kana ne taute, ko e tau tohitala mo e tau mekasini oti kana ne lomi tumau, ko e tau fakaholoaga oti kana ne fakapuloa he tau letio mo e he tivi, mo e pihia foki e tau kifaga mo e tau taute tala oti kana, ko e tau laliaga ni a nai he matutakiaga. Kua pihia foki e tau tohi ne tohia mo e fakahu mo e pihia foki ke he tau hea telefoni oti kana. Ko e tau laliaga oti kana he matutakiaga.
2. Ko e heigoa a falu fakatai ke he tau mena mitaki ne taute he tau tagata he tau fahi mena tufugatia he matutakiaga?
2 Ko e holo ki mua ne taute he tau tagata i loto he tau mena tufuga ke he matutakiaga kua ofogia lahi mahaki. Tuga a nei, ko e tau kavehio keipolo, kua lahi mahaki e mitaki mai he tau kave apakula keipolo, kua maeke ke uta loga e tau hogofulu he tau afe he tau fakatutalaaga telefoni he magaaho taha. Ti kua ha ha ai foki e tau matutakiaga he tau setalate, ne viko takai e lalolagi i luga he lagi likoliko mo e fai kanavaaku ke fakahoko atu e telefoni, ualesi, letio, mo e tau fakamailoga he tivi. Taha mai he setalate pihia kua maeke ke 30,000 e tau fekau telefoni ka taute he magaaho taha!
3. Ko e heigoa ka tutupu ka ha ha i ai e tau vaha he matutakiaga?
3 Ka e pete ni kua ha ha i ai e tau puhala oti kana nei he matutakiaga, kua lahi e matematekelea i loto he lalolagi ha kua noa mo e matutakiaga ke he vaha loto he tau tagata takitokotaha. Ti kua talahau mai ki a tautolu “kua ha ha i ai e ava kua tupu fakahaga—kua pu lahi e ‘vaha he matutakiaga’— ke he vaha loto he tau pule mo lautolu ne pule ki ai.” Ti ko e heigoa mogoia e mena ne ui ai ko e vaha he atu hau, ka ko e kaumahala he tau mamatua mo e ha lautolu tau huli ke matutaki mitaki e taha ke he taha? Kua hokotaki mai e tau tagata fakatonutonu he tau mauhoana ko e mena vihi lahi mahaki i loto he mauhoana ka nakai kautu e tauteaga he matutakiaga he tane mo e hoana. Kua maeke foki ka nakai tonu e matutakiaga ke fakatupu e mate. He mataulu he tau 1990, 73 e tau tagata ne galo ha lautolu a tau momoui he to e vakalele, kua kitia moli ko e mena ne tupu ai ha kua nakai fai matutakiaga ke he vaha loto he ikifakaholo mo e tau tagata takitaki i kelekele. Ne pehe e mataulu tala he tohitala “Lavelave e Matutakiaga ti Hoko ai e Matematekelea.”
4. (a) Ko e heigoa e kakano he “matutakiaga”? (e) Ko e heigoa e foliaga he matutakiaga Kerisiano?
4 Ko e heigoa e matutakiaga i loto he tutuaga Kerisiano? Hagaao ke he taha tohi fakamaama kupu, kua kakano e “matutakiaga” “ke fakahoko e fakailoaga, manatu, po ke logonaaga ti kua moua mitaki he taha po ke maama.” Kua fakakakano he taha tohi fakamaama kupu ke tuga “e puhala iloilo ke fakailoa fakamitaki e tau manatu.” Kia mailoga la, ke “fakailoa fakamitaki e tau manatu.” Kua lata lahi e matutakiaga Kerisiano ke mua atu e lauia lahi ha ko e hana a foliaga a ia ke hokotia ke he tau loto he tau tagata e kupu moli ne moua mai he Kupu he Atua ke maeke ai tuga ne amaamanaki lahi ki ai, ke maeke a lautolu ke taute e tau mena ne fakaako a lautolu ki ai. Ko e mena kehe lahi, kua omoi mai ni he mahani nakai fulukovi e mena ia, he fakaalofa.
Iehova ko e Matutakiaga
5. Ko e heigoa e taha he tau puhala fakamua ne matutaki atu e Atua ko Iehova ke he tagata?
5 Kua nakai mahalohalo ko e Atua ko Iehova e Matutakiaga kua mua atu. Ha kua tufugatia e ia a tautolu ke he hana fakatai mo e ke tuga a ia, kua maeke a ia ke matutaki mo tautolu, mo e maeke a tautolu ke matutaki atu ke he falu hagaao ki a ia. Talimai he tufugatiaaga he tagata, ne matutaki atu a Iehova ke he hana tau mena momoui he lalolagi hagaao ki a ia ni. Taha e puhala kua maeke a ia ke taute e mena nei kua puhala mai he hana tufugatiaaga kua maeke ke kitia. Ti kua, talahau mai he salamo ki a tautolu: “Kua talahau he lagi e lilifu he Atua; kua fakakite foki he pu lagi likoliko e gahua he hana tau lima. Kua tala age he taha aho e kupu ke he taha aho, kua fakailoa foki he taha po e iloilo ke he taha po.” (Salamo 19:1, 2) Mo e fakailoa mai he Roma 1:20 ki a tautolu e Atua “ko e hana tau mena kua nakai kitia, tali mai he vaha ne eke e lalolagi, kua kitia ia he manamanatu e tau mena ne eke.” ‘Kua kitia maaliali ni’ kua fakakite e lauia mitaki he matutakiaga!
6. Ko e heigoa ne matutaki atu e Iehova ke he hana tau mena momoui he magaaho ne nonofo a laua i loto he kaina ko Etena?
6 Ko lautolu ne nakai tua ke he Atua mo e hana tau fakakiteaga fakaatua ne lali ke omoi a tautolu ke tali tonu kua toka ni ke he iloilo he tagata ke iloa tonu ko e ha ne moui ai a ia. Ka kua fakamahino mai he Kupu he Atua kua matutaki e Atua mo e tagata mai he kamataaga. Ti kua age he Atua ke he tagata fakamua mo e fifine e poakiaga ke fanafanau: “Kia fanau a mo e fakatokologa, kia fakapuke foki e lalolagi, mo e kautu ki ai; kia pule foki ke he . . . tau mena momoui oti.” Kua fakaata foki he Atua a laua ke kai e tau fua lakau he fonua he kaina ti mamakona a laua—ka e taha e mena kehe. Ti ko e magaaho ne nakai omaoma a Atamu mo Eva, ne matutaki atu e Iehova e maveheaga faka-Mesia fakamua, ne tuku atu ke he tagata e kikila he amaamanakiaga: “Mo e to tuku e au e faitaua ke he vahaloto hau [ko e tarako] mo e fifine, mo e vahaloto he hau a tega mo e hana tega. To fakaunoko e ia a koe i loto he ulu mo e to fakaunoko e koe a ia i loto he muihui.”—Kenese 1:28; 2:16, 17; 3:15, NW.
7. Ko e heigoa ne fakakite mai he tohi a Kenese ke he matutakiaga a Iehova ke he hana tau fekafekau?
7 He magaaho ne lahi mahaki e mahekeheke ke kelipopo tagata a Kaino, ne matutaki atu e Atua ko Iehova ki a ia, kua pehe tuga a nei: ‘Kia kalo kehe mai! Hane ukuuku atu a koe ke he mena kelea!’ Ka e nakai talia a Kaino ke fanogonogo ke he hatakiaga ia mo e kelipopo hana tehina. (Kenese 4:6-8) He magaaho ne puke ai e lalolagi ke he mahani vale mo e mahani kelea, ne matutaki atu e Iehova Hana finagalo ke he tagata tututonu ko Noa ke fakamea e lalolagi mai he tau mena oti kana kua fakatapilo aki. (Kenese 6:13–7:5) He mole mai e Fakapuke, he magaaho ne omai a Noa mo e hana magafaoa he vaka, ne matutaki atu a Iehova ki a lautolu hana finagalo hagaao ke he fakatapuaga he moui mo e toto, mo e puhala mai he tagaloa ne fakakite mai e ia e fakamoliaga to nakai liu foki a ia ke fakaoti e tau mena momoui oti kana ke he fakapuke. He falu he tau senetenari fakamui, ne matutaki atu a Iehova ki a Aperahamo Hana finagalo ke fakamonuina he tau magafaoa oti kana he tau tagata a lautolu ni kakano ha ko e Tega ha Aperahamo. (Kenese 9:1-17; 12:1-3; 22:11, 12, 16-18) Mo e magaaho ne fifili he Atua ke fakaoti e ia e tau tagata mahani pilo ha Sotoma mo Komora, ne matutaki e ia mo e fakaalofa e mena moli ia ki a Aperahamo, he pehe: “To fufu kia e au ia Aperahamo e mena ko e eke ne fai au?”—Kenese 18:17.
8. Ko e heigoa e tau puhala fa ne matutaki atu a Iehova ke he hana tau fekafekau he lalolagi?
8 He kamata mai ia Mose, ne fakaaoga e Iehova e laini loa he tau perofeta ke matutaki atu mo Isaraela. (Heperu 1:1) He falu magaaho ne fakaaoga e ia e puhala he vagahau he gutu, tuga he magaaho ne talaage e ia ki a Mose: “Kia tohi e koe e tau kupu na.” (Esoto 34:27) Ka e fa mahani lahi tumau ke matutaki a Iehova mo e hana tau tagata uta kupu ne puhala mai he tau fakakiteaga, tuga ne fita he taute e ia mo Aperahamo.a Ne fakaaoga foki e Iehova e tau miti ke matutaki atu mo e tau tagata, nakai ni ke he hana tau fekafekau ka ko lautolu foki ne fai tauteaga mo e hana tau fekafekau. Ke tuga a nei, ne fakatupu e Iehova e tokoua ne pagota fakalataha mo Iosefa ke miti, ne ti liliu e Iosefa ma laua. Ne fakatupu foki e Iehova a Farao mo Nepukanesa ke miti e tau miti, kua liliu he hana a tau fekafekau ko Iosefa mo Tanielu e tau mena ia ma laua. (Kenese 40:8–41:32; Tanielu, tau veveheaga 2 mo e 4) Ke lafi ki ai, he tau magaaho loga ne fakaaoga e Iehova e tau agelu uta fekau ke matutaki atu ke he hana tau fekafekau.—Esoto 3:2; Fakafili 6:11; Mataio 1:20; Luka 1:26.
9. Ko e heigoa ne omoi a Iehova ke matutaki atu ke he hana tau tagata Isaraela, tuga kua kitia mai he fakailoaaga fe hana?
9 Ko e tau matutakiaga oti kana pihia ha Iehova ne puhala mai he hana tau perofeta kua fakakite hana fakaalofa ke he hana tau tagata Isaraela. Tuga a nei, ne talahau e ia he puhala mai he hana perofeta ko Esekielu: “Kia pehe age a koe kia lautolu, Kua pehe mai e Iki ko Iehova, Kua moui au, nakai fiafia au ka mate e tagata mahani kelea, ka kia liu mai a ia ne mahani kelea he tau mahani hana mo e moui ai; liliu ā, kia liliu kehe ā a mutolu he tau mahani kelea ha mutolu; ka kua fia mamate he ha a mautolu ko e magafaoa a Isaraela na e?” (Esekielu 33:11) Ko e Matutakiaga fakamanavalahi mo e fakauka a Iehova ke he hana tau tagata mahani uka i tuai, tuga kua maeke ke kitia mai he 2 Nofoaga he Tau Patuiki 36:15, 16: “Ne fakafano mai he Atua he tau matua ha lautolu ko Iehova hana tau fekau, ne uhu matike a ia mo e fakafano mai e ia a lautolu; he fakaalofa a ia ke he hana motu mo e hana haeleaga; Ka e . . . fakavihia e lautolu hana tau kupu, mo e va a lautolu ke he hana tau perofeta, . . . ato nakai maeke ke fakamalolo ai a lautolu.”
10. Ne matutaki fefe a Iehova mo e hana tau tagata he vaha nei, mo e laulahi atu ki fe a ia ko e Atua he matutakiaga?
10 He vaha nei, kua ha ha ia tautolu e Kupu he Atua ne omoi mai he agaga, ko e Tohi Tapu, ko e mena ne matutaki mai e Iehova ki a tautolu e tau fakailoaaga hagaao ki a ia ni, hana tau gahua, mo e hana finagalo ma tautolu. (2 Timoteo 3:16, 17) Kua moli ai, tuga ne talahau he Matutakiaga ne Mua ue Atu, ko Iehova: “To nakai ni eke he Iki ko Iehova ha mena, ka e fakakite ai e ia hana finagalo ke he hana tau fekafekau ko e tau perofeta.” (Amosa 3:7) Ne fakailoa e ia ke he hana tau fekafekau ko e heigoa ne finagalo e ia ke taute.
Ko e Matutakiaga e Tama he Atua
11. Ko hai e kanavaakau ne mua atu ha Iehova ke he matutakiaga mo e tagata, mo e ko e ha kua tonu lahi hana higoa “ko e Kupu”?
11 Mai he tau hukui oti kana ne fakaaoga e Iehova ke matutaki atu Hana finagalo, kua mua atu e Kupu, ko e Loko, ne hoko mai ai ko Iesu Keriso. Ko e heigoa e aoga ne fakahigoa a ia ko e Kupu, po ke Loko? Kua fakakite mai ko ia e Iki Fakahokohoko Kupu ha Iehova. Mo e ko e heigoa e tagata fakahokohoko kupu? Ko e taha ne matutaki atu e mena ne talahau he taha. Ti kua eke ai e Loko mo matutakiaga he kupu he Atua ko Iehova ke he Hana tau tufugatia loto iloilo he lalolagi. Kua aoga lahi e kotofaaga ia ti kua ui a ia ko e Kupu.—Ioane 1:1, 2, 14.
12. (a) Ko e heigoa e gahua ne hau ai a Iesu ke he lalolagi? (e) Ko e heigoa kua fakakite tonu hana fakamoliaga moli ke he gahua ia?
12 Ne talahau ni e Iesu ki a Ponotio Pilato ko e finagalo mua he hana hauaga ke he lalolagi ke matutaki atu e kupu moli ke he tau tagata: “Ko e mena hanai ne fanau mai ai au, mo e hau ai au ke he lalolagi, kia talahau e au e kupu moli.” (Ioane 18:37) Mo e talahau mai he fakamauaga i loto he Tala Mitaki kua taute fakamitaki fefe e ia e kotofaaga ia. Ko e hana a Lauga i luga he Mouga ne mailoga ai ko e lauga ne mua atu ne fakamatala mai he ha tagata. Ne mitaki e matutakiaga hana ne puhala mai he lauga ia! “Ati ofomate ai e lanu tagata [ne logona e lauga] ke he hana tau kupu.” (Mataio 7:28) Hagaao ke he taha magaaho, kua totou e tautolu: “Ne fanogonogo mo e fiafia ai foki e moto tagata tokologa kia ia.” (Mareko 12:37) He magaaho ne fakafano atu e falu leoleo ke tapaki a Iesu, ne liliu noa a lautolu nakai uta a ia. Ko e ha? Ne tali atu a lautolu ke he tau Farasaio: “Kua nakai fai tagata taha ke vagahau ke tuga e tagata na.”—Ioane 7:46.
Ne Fekau Pauaki e Tau Tutaki ha Keriso ke Taute mo Tau Matutakiaga
13. Ko e heigoa ne fakakite mai kua nakai loto fiafia a Keriso ke eke mo matutakiaga tokotaha?
13 He nakai loto fiafia ke eke mo matutakiaga tokotaha, ke fakamuaaki ne fekau pauaki e Iesu 12 e tau aposetolo mo e 70 e tau tagata evagelia ke o atu mo tau matutakiaga he tala mitaki he Kautu. (Luka 9:1; 10:1) He magaaho ku ato haele hake a ia ki luga he lagi, ne fekau pauaki e ia hana tau tutaki ke taute e taha gahua uho. Ko e heigoa e gahua ia? Ka totou e tautolu he Mataio 28:19, 20, ne talaage a ia ki a lautolu ke taute mo tau matutakiaga; mo e ke fakaako atu foki a lautolu ke he falu ke taute mo tau matutakiaga.
14. Ne lauia mitaki fefe e tau matutakiaga he tau Kerisiano fakamua?
14 Ne lauia mitaki nakai e matutakiaga he tau tutaki? Moli lahi ne pihia a lautolu! Ko e taui he fakamatalaaga ha lautolu he aho Penetekoso 33 V.N., 3,000 solu ne lafi atu ke he fakapotopotoaga Kerisiano ne fakatu fou. Ti nakai leva ne tupu e numela ke he 5,000 he tau tagata. (Gahua 2:41; 4:4) Ti kua nakai ofo ai ha kua hokotaki he tau fi Iutaia pehe a lautolu kua fakapuke e lautolu a Ierusalema ke he ha lautolu a tau fakaakoaga, mo e fetogitogiaki he magaaho fakamui kua liliu kehe e lautolu e tau tagata he lalolagi ke he ha lautolu a fakamatalaaga!—Gahua 5:28; 17:6.
15. Ko e heigoa e kanavaakau ne fakaaoga e Iehova he vaha fou nei ke matutaki atu ke he tau tagata?
15 Ka e fefe he vaha fou nei? Tuga ne talahau tuai mai he Mataio 24:3, 45-47 (NW), ne kotofa he Iki, ko Iesu Keriso, e “tupa fakamoli mo e loto matala,” kua tanaki mai he tau Kerisiano ne fakauku, ke leveki e tau koloa oti kana hana i luga he lalolagi he aho nei ko e vaha he hana hoko maiaga. Ko e tupa fakamoli mo e loto matala ia ne hukui ai he Kau Fakatufono he vaha nei he Tau Fakamoli a Iehova, ti kua fai hukui fakailoa tala a lautolu ko e Kaufakalatahaaga Tohi Tapu mo e Pepa Lotu he Kolo Toko. Ti kua tonu lahi ni, ke ui foki e tupa fakamoli mo e loto matala ko e puhala he matutakiaga he Atua. Ti kua fakamalolo mai foki he mena ia a tautolu ke taute mo tau matutakiaga mitaki. Ko e moli hanai, ko e fufuta tohi fakamua he Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence (Kolo Toko ha Siona mo e Tukuogoaga he Hoko Maiaga he Keriso) ne fakatonu atu hana tau tagata totou: “Kaeke kua fai tuuta kaina po ke kapitiga ne kua manatu a koe kua fiafia ke iloa po ke lagomatai he tau fakatonutonuaga he [mekasini nei], liga to fakakite atu e koe ki a lautolu; ti kua fakamatala ai e Kupu mo e taute e tau mena mitaki ke he tau tagata oti kana he magaaho kua moua mitaki e koe.”
16. Fakakite mai he heigoa kua lata ke fai mena foki ke lafi ki luga he totou e Tohi Tapu kaeke ke lauia mitaki e matutakiaga he Atua mo e hana tau fekafekau he lalolagi?
16 Ka e pete ni, ke maeke ke moua e Kupu he Atua mo e totou takitokotaha kua nakai koe e ni a ia ke moua e lotomatala kua tonu ke maeke e taha ke fano he puhala he moui. Kia manatu la e leoleo he fale hopo ha Aitiope ne totou e perofetaaga a Isaia ka e nakai maama e tau mena ne totou e ia. Ne fakamaama he tagata evagalia ko Filipo e perofetaaga ki a ia, he mole ai kua mau a ia ke papatiso mo tutaki he Keriso. (Gahua 8:27-38) Ti kua lata ke lahi mai he totou takitokotaha e Tohi Tapu kua maeke ke kitia mai ia Efeso 4:11-13, he fakakite mai e Paulo ko e nakai ni tuku atu hokoia he Keriso e falu mo tau aposetolo ne omoi he agaga mo e tau perofeta ka e tuku age “falu foki ke fakamatala e vagahau mitaki, ko e falu foki ke eke mo tau leoleo katoa mo e tau akoako, Kia fakakatoatoa ai e mitaki he tau tagata tapu, ke eke ai e lautolu e tau gahua he tau fekafekau, kia ati hake ai e tino a Keriso; Ato hohoko atu a tautolu oti kana ke he loto fakalataha ke he tua, mo e iloa maliali e Tama he Atua, ato eke mo tau tagata kua katoatoa ai e mahani mitaki.”
17. Ko e heigoa e fakamailogaaga kua maeke ia tautolu ke kitia e hukui kua fakaaoga e Iehova he vaha nei ke matutaki atu hana finagalo ke he tau tagata?
17 To maeke fefe ia tautolu ke kitia a lautolu ne fakaaoga he Atua ko Iehova mo Iesu Keriso ke lagomatai e tau tagata kua maeke ke taute mo tau Kerisiano ke hoko atu ke he tuaga he tagata kua katoatoa e moui? Hagaao ki a Iesu, taha mai he tau fakamailoga ka fakakite aki a lautolu nei, he fakaalofa e taha ke he taha tuga ne fakaalofa a Iesu ke he hana tau tutaki. (Ioane 13:34, 35) Ko e taha fakamailoga foki ka fakakite aki: He nakai ko e taha he lalolagi a lautolu, tuga ne nakai ko e taha he lalolagi a Iesu. (Ioane 15:19; 17:16) Ko e taha fakamailoga foki he mailoga e lautolu e Kupu he Atua ko e kupu moli, tuga ne taute e Iesu, ne pehi tumau ke he pule malolo he mena ia. (Mataio 22:29; Ioane 17:17) He tuku fakamua e higoa he Atua, tuga ne taute e Iesu, e taha fakamailoga. (Mataio 6:9; Ioane 17:6) Mo e taha fakamailoga foki, ke muitua ke he fakafifitakiaga a Iesu ke fakamatala e Kautu he Atua. (Mataio 4:17; 24:14) Kua taha ni e matakau ne fakamoli e tau mena nei, ko lautolu ni ko e tau matutakiaga he lalolagi katoa ne iloa ko e Tau Kerisiano Fakamoli a Iehova.
18. Ko e heigoa e tau fahi tolu he matutakiaga ka tutala ki ai e falu tala ne toe?
18 Kua fakahaha e matutakiaga ke lago ai foki e kavega hagaao ke he falu. Mo hai kua lago ai e kavega ke he Kerisiano ke matutaki atu ki ai? Kua matapatu ke tolu e tau fahi kua lata e Kerisiano ke manamanatu ke hafagi atu tumau e puhala he matutakiaga: ko e loto magafaoa, ko e fakapotopotoaga Kerisiano, mo e ko e fonua he fekafekauaga Kerisiano. To fakalaulahi mai he tau tala ne mumuitua mai e tau mena takitaha nei he tala ha tautolu.
[Tau Matahui Tala]
a Kikite Kenese 15:1; 46:2; Numera 8:4; 2 Samuela 7:17; 2 Nofoaga he Tau Patuiki 9:29; Isaia 1:1; Esekielu 11:24; Tanielu 2:19; Opetaia 1; Nahuma 1:1; Gahua 16:9; Fakakiteaga 9:17.
To Tali Fefe a Koe?
◻ Ko e heigoa e kelea kua maeke ke tupu mai he noa mo e matutakiaga?
◻ Ko hai e tau matutakiaga ua ne mua atu?
◻ Ko e heigoa e tau puhala kehekehe ne fakaaoga he Atua ke matutaki atu mo e tagata?
◻ Ne mitaki lahi fefe e matutakiaga ha Iesu?
◻ Ne kautu lahi fefe e matutakiaga he tau Kerisiano fakamua?
[Fakatino he lau 21]
Ke tuga hana Matua he lagi, ko e matutakiaga loto hofihofi noa a Iesu