Fiafia a Lautolu ne Fakatokolalo
“Nukua, totoko he Atua ke he tau tagata fakatokoluga, ka e foaki mai e fakaalofa noa kia lautolu kua [“fakatokolalo,” NW].”—1 PETERU 5:5.
1, 2. I loto he hana Lauga he Mouga ne fakafetui fefe e Iesu e aga fiafia ke he mahani fakatokolalo?
KUA eke kia e fiafia mo e fakatokolalo ke fefakafetuiaki? I loto he hana lauga talahaua lahi, ko Iesu Keriso, ko e tagata tane lahi mahaki ue atu ne kuelaia ke moui mai, kua fakamaama mai e tau fiafia hiva, po ke tau fiafia mitaki. (Mataio 5:1-12) Kua fakafetui nakai e Iesu e fiafia ke he fakatokolalo? E, kua taute pihia e ia, ha kua eke e fakatokolalo ke putoia he falu mena fiafia lahi ne talahau e ia. Ke fakatai ki ai, kua eke ai ni ke fakatokolalo ato maeke e tagata ke iloa kua lata lahi na ia ke fai mena fakaagaga. Ko lautolu ni hokoia ne fakatokolalo kua hoge mo e fia inu mena tututonu. Mo e nakai aga molu a lautolu ne fakatokoluga mo e nakai fakaalofa hofihofi noa, kua nakai eke foki mo tau tagata taute mafola.
2 Kua fiafia a lautolu ne fakatokolalo kakano ha kua hako mo e mahani fakamoli ni ke fakatokolalo. Ko e taha mena foki, kua fiafia a lautolu ne fakatokolalo kakano ha kua pulotu ai ni ke fakatokolalo; ha kua taute ai e tau fakafetuiaga mitaki mo e Atua ko Iehova mo e tau faoa Kerisiano. Ke lafi ki ai, kua fiafia e tau tagata fakatokolalo kakano ha ko e fakailoaaga he ha lautolu a fakaalofa ati fakatokolalo ai.
3. Ko e ha kua eke he mahani fakamoli a tautolu ke fakatokolalo?
3 Ko e ha, ko e mena he mahani fakamoli ke lata na tautolu ke fakatokolalo? Ke he taha e mena, kakano ha kua fanau mai ni a tautolu oti ke he nakai mitaki katoatoa mo e fa mahani tumau ke taute e tau mena hehe. Ne pehe e aposetolo ko Paulo hagaao ki a ia ni: “Ha kua iloa e au nakai nofo ha mena mitaki ki loto ia au, ko e haku a tino haia; ha ko e mena ha ha ia au e loto atu, ka e nakai iloa e au ke eke e mena mitaki.” (Roma 7:18) E, kua hala a tautolu oti kana mo e nakai hokotia ke he lilifu he Atua. (Roma 3:23) To taofi kehe he mea tavanavana a tautolu ke ua fakatokoluga. Ke maeke ke pehe ko e hehe ko e mena kua lata ni ke mahani fakatokolalo, mo e to lagomatai ni he mahani fakamoli a tautolu he tau magaaho oti ke talia ka tuku aki e tau mena hehe ne taute e tautolu. Ha ko e mena nakai fa hokotia tumau ke he tau mena ne lali a tautolu ke taute, ati kua fai kakano ai a tautolu ke fakatokolalo.
4. Ko e heigoa e kakano malolo lahi ne talahau mai ia 1 Korinito 4:7 ke eke a tautolu ke fakatokolalo?
4 Kua tuku mai foki he aposetolo ko Paulo e taha kakano ne kua eke ai e mahani fakamoli ke lata a tautolu ke fakatokolalo. Kua pehe a ia: “Ha ko hai kia kua eke a koe mo tagata kehe? Ko e heigoa foki e mena ha ha ia koe kua nakai foaki atu ai? Kaeke foki kua foaki atu kia koe, ti ko e heigoa e mena kua hula ai a koe tuga e mena kua nakai foaki atu ni?” (1 Korinito 4:7) Kua nakai fai huhu ke he mena ia, ka uta ne tautolu e lilifu ki a tautolu ni, he fakatokoluga ha ko e tau koloa ha tautolu, tau iloilo, po ke tau mena ne moua, kua nakai ko e mahani fakamoli a ia. Kua tuku mai he mahani fakamoli ki a tautolu e loto logona hifo mitaki ki mua he Atua, ti liga to eke ai a tautolu ‘ke loto a tautolu ni ke he mahani [fakamoli] ke he tau mena oti kana.’—Heperu 13:18, fakatatai NW.
5. To lagomatai foki fefe he mahani fakamoli a tautolu ka taute e tautolu e mena hehe?
5 Kua lagomatai he mahani fakamoli a tautolu ke fakatokolalo he magaaho ka taute e tauotlu e mena hehe. To taute a tautolu ke mautali ke talia e mena ne tuku aki a tautolu, ka e nakai lali ke fakakite ko e hako a tautolu po ke hiki ke tuku aki e taha tagata. Ko e mena kua tuku aki e Atamu a Eva, ne nakai tuku aki e Tavita a Patesepa, he pehe, ‘Ko ia ne nakai lata ke koukou a ia he mena kitia lahi. Kua nakai fai mena a au ke kalo kehe mai he kamatamata.’ (Kenese 3:12; 2 Samuela 11:2-4) Kua moli, kua liga maeke ke pehe he taha fahi, ka mahani fakamoli to lagomatai aki a tautolu ke fakatokolalo; ka e ke he taha fahi, ko e fakatokolalo ka lagomatai aki a tautolu ke mahani fakamoli.
Tua ki a Iehova ka Lagomatai aki a Tautolu ke Mahani Fakatokolalo
6, 7. Maeke fefe he tua ke he Atua ke lagomatai a tautolu ke fakatokolalo?
6 To lagomatai foki he tua ki a Iehova a tautolu ke fakatokolalo. Ha kua fakaaue e loto ko e lahi mua atu e Tufuga, ko ia e Pule he Lagi mo e Lalolagi Katoatoa, ko e mena moli naia ka puipui aki a tautolu mai he onoonoaga ko e mua na tautolu. Kua fakamanatu mitaki mai ha he perofeta ko Isaia e mena nei ki a tautolu! Kia totou la e tautolu ia Isaia 40:15, 22: “Kitiala, kua tatai e tau motu mo e maga vai tote kua hihina hifo he pakete; kua totou a lautolu tuga ne efuefu ke he fua hahamo . . . Ko ia ne haele ki luga he mena ne takai aki e lalolagi, ka ko lautolu ne nonofo ai kua tuga ne tau hē a lautolu.”
7 Ko e tua ki a Iehova foki ka lagomatai aki a tautolu ka matematekelea a tautolu he tau mena nakai tonu. Ati kia kehe mai he nakai hoha ke he tau mena ia, ka e fakatalitali fakaeneene na tautolu ki a Iehova, tuga ne fakamanatu mai he salamo ki a tautolu ia Salamo 37:1-3, 8, 9. Kua taute foki he aposetolo ko Paulo e manatu taha ia: “Ko e tau fakahelehele na e, aua neke taui atu e mutolu, ka kia fakatokatoka atu ke he ita; ha kua tohi mai, Kua pehe mai e [“Iehova,” NW] Ha ha ia au ke taui atu, to taui atu e au ni.”—Roma 12:19.
Mahani Fakatokolalo—Ko e Puhala Pulotu
8. Ko e ha to taute ai he fakatokolalo e fakafetuiaga mitaki mo Iehova?
8 Kua ha ha i ai e loga he tau kakano ko e ha e fakatokolalo ko e puhala he pulotu. Hanai e taha, tuga he fita he fakakite mai, kua taute ai ni ke mitaki e fakafetuiaga mo ia ne Taute a tautolu. Kua talahau fakamaaliali mai he Kupu he Atua ia Fakatai 16:5: “Kua vihiatia e Iehova a lautolu oti, takitaha ne loto fakatokoluga.” Kua totou foki e tautolu ia Fakatai 16:18: “Kua mua atu e mahani fakatokoluga ke he malaia; kua mua atu foki e mahani fakahakehake he loto ke veli ai e tagata.” Ato hoko he magaaho ku po ke anoiha e momoko ki a ia ne fakatokoluga. Kua eke ni ke pihia kakano ha kua totou ni e tautolu ia 1 Peteru 5:5: “Kia fakatapulu a mutolu ke he [“loto manamanatu tokolalo,” NW] nukua, totoko he Atua ke he tau tagata fakatokoluga, ka e foaki mai e fakaalofa noa kia lautolu kua [“fakatokolalo,” NW].” To moua foki ni e koe e manatu taha ia i loto he tala fakatai ne talahau e Iesu hagaao ke he Farasaio mo e telona ne kua liogi takitokotaha. Ko e telona fakatokolalo ne kua eke ke tututonu lahi mai ia laua ia.—Luka 18:9-14.
9. Ko e heigoa e lagomatai he mahani fakatokolalo he tau magaaho kelea?
9 Ko e puhala pulotu e mahani fakatokolalo kakano ha kua taute he mahani fakatokolalo ke mukamuka a tautolu ke fanogonogo ke he fakatonuaga ne moua ia Iakopo 4:7: “Kia omaoma ai a mutolu ke he Atua.” Kaeke kua fakatokolalo a tautolu, to nakai totoko a tautolu he magaaho ka fakaata e Iehova ke hohoko ki a tautolu e matematekelea. To taute he mahani fakatokolalo a tautolu ke loto fiafia ke he tau tutuaga ha tautolu mo e ke fakauka. Ne nakai fiafia e tagata fakatokoluga, kua manako mena loga tumau, mo e totoko ka hohoko ke he tau tutuaga momoko. Ka e ke he taha fahi, kua fakauka e tagata fakatokolalo ke he tau mena uka mo e tau kamatamata, tuga ne taute pihia foki e Iopu. Ne matematekelea a Iopu he galo oti e tau koloa hana mo e kua pakia he kafokia kua mamahi lahi, mo e kua eke foki hana hoana ke fakatonu atu ki a ia ke taute e puhala fakaikaluga, he pehe: “Kia vagahau kelea a a koe ke he Atua, mo e mate ai a koe.” Ti fefe hana tali? Kua talahau mai he fakamauaga he Tohi Tapu ki a tautolu: “Ti pehe age a ia kia ia, Kua vagahau mai e koe, tuga he vagahau he taha he tau fifine goagoa; ke talia kia e tautolu e tau mena mitaki mai he Atua, ka e nakai kia talia ai foki e tautolu e tau mena kelea? Nakai hala ai a Iopu ke he hana tau laugutu he tau mena oti na.” (Iopu 2:9, 10) Kakano he fakatokolalo a Iopu, ne nakai totoko a ia ka kua loto pulotu he toka e tau mena he ha mena kua fakaata e Iehova ke hohoko ki a ia. Mo e he fakahikuaga kua moua e ia e palepale kua uho lahi.—Iopu 42:10-16; Iakopo 5:11.
Taute Foki he Mahani Fakatokolalo e Fakafetuiaga Mitaki mo e Falu
10. Kua fakamitaki atu fefe he mahani fakatokolalo ha tautolu a tau fakafetuiaga mo e tau faoa Kerisiano?
10 Kua pulotu ni e puhala mahani fakatokolalo kakano ha kua eke ai ke taute e fakafetuiaga mitaki mo e ha tautolu a tau faoa Kerisiano. Kua fakatonu mitaki mai he aposetolo ko Paulo a tautolu: “Aua neke [taute] ha mena mo e fetoko mo e hula noa, ka kia igatia a mutolu mo e manatu he loto fakatokolalo kua mua e faoa oti kia ia; Aua neke takitokotaha mo e manamanatu ke he tau mena hana, ka e takitokotaha mo e manamanatu ke he tau mena he falu.” (Filipi 2:3, 4) To taofi kehe he pulotu he mahani fakatokolalo a tautolu ke ua fetoko ke mua he falu po ke lali ke mitaki lahi mai he falu. Kua taute he aga manamanatu pihia e tau mena vihi ma tautolu ni mo e ke he ha tautolu a tau faoa Kerisiano.
11. Ko e ha kua maeke he mahani fakatokolalo ke lagomatai a tautolu ke kalo ke aua taute e tau mena hehe?
11 Ke he tau magaaho loga to lagomatai he mahani fakatokolalo a tautolu ke kalo ke aua taute e tau mena hehe. Fefe e mena ia? Kakano ha ko e mahani fakatokolalo ka taofi kehe mai ia tautolu ke ua tua lahi ki a ia ni. Ka e kehe, to loto fakaaue a tautolu ke he fakatonuaga a Paulo ia 1 Korinito 10:12: “Hanai, ko ia kua manatu kua tu ai, kia fakaeneene a ia neke veli.” Kua eke ni e tagata fakatokoluga ke tua lahi ki a ia ni, ti kua eke na ia ke mukamuka ke taute e tau mena hehe kakano ha ko e tau mena i tua po ke hana tau lolelole ni.
12. To omoi he mahani fakatokolalo a tautolu ke fakafeleveia e tau matagahua fe he Tohiaga Tapu?
12 To lagomatai he mahani fakatokolalo a tautolu ke fakafeleveia e tau mena kua lata ke eke ke aga fakalilifu. Ne fakatonu mai ki a tautolu ia Efeso 5:21: “Kia omaoma a mutolu ko e taha kia taha mo e matakutaku ke he [“Keriso,” NW].” Kua moli, nakai kia kua lata a tautolu oti kana ke aga fakalilifu? Kua lata ne tau fanau ke fakalilifu ke he tau mamatua ha lautolu, ko e tau hoana ke he tau tane ha lautolu, mo e tau tane ke he Keriso. (1 Korinito 11:3; Efeso 5:22; 6:1) Ati eke mogoia, ke he fakapotopotoaga Kerisiano, ko lautolu oti kana, fakalataha mo e tau fekafekau lagomatai, ke lata ni ke fakakite e aga fakalilifu ke he tau motua. Nakai kia moli foki kua lata ke aga fakalilifu e tau motua ke he vahega tupa fakamoli, mua atu pauaki ke he hukui ko e leveki he takaiaga? Ati eke mogoia foki, kua lata ne leveki he takaiaga ke aga fakalilifu ke he leveki fahi motu, mo e leveki fahi motu ke he La Komiti he motu ne kua fekafekau a ia i ai. Ka e kua e tau tagata he La Komiti? Kua lata na lautolu ke ‘omaoma e taha kia taha’ mo e ke he Kaufakatufono ne hukui e vahega he tupa fakamoli mo e lotomatala, ne kua eke ai ke fai fakalago ki a Iesu, ko e Patuiki ne pule he nofoaiki. (Mataio 24:45-47) Ke tuga ke he ha kau motua, kua lata e tau tagata i loto he Kaufakatufono ke fakalilifu ke he tau manatu he tau onoonoaga he falu. Ke fakatai ki ai, to liga eke e taha ke manamanatu ko e mitaki hana manatu. Ka e ane mai kua loga e tau tagata i loto kua talia mo e hana manatu ne tuku atu, kua lata na ia ke tuku kehe e mena ia. Kua moli, kua lata oti a tautolu ke mahani fakatokolalo, ha ko e mena ha ha i lalo oti a tautolu ke fakalilifu atu.
13, 14. (a) Mua atu ke he tutuaga fe ka lagomatai he mahani fakatokolalo a tautolu? (e) Ko e heigoa e fakataiaga ne fakatoka e Peteru ne hagaao ke talia e fakatonuaga?
13 Kua kitia mua atu ni ko e mahani fakatokolalo ko e puhala pulotu ha kua taute he mahani fakatokolalo ke mukamuka a tautolu ke talia e fakatonuaga mo e akonaki. Kua lata oti a tautolu mo e akonakiaga he taha magaaho, mo e kua lata lahi a tautolu ke fanogonogo ke he fakatonuaga ia Fakatai 19:20: “Kia fanogonogo ā koe ke he tau mena kua fakatonu atu, mo e talia e fakaako atu; kia iloilo ai a koe ke he tau aho fakamui hau.” Ke tuga he fita he talahau fakamitaki mai, kua uta kehe he mahani fakatokolalo e tuina mania mai he fakahakoaga mo e akonakiaga. Ke lafi ki ai, ko e aposetolo ko Paulo, ia Heperu 12:4-11, kua fakatonu ki a tautolu hagaao ke he pulotu he omaoma ke fakatokolalo ke he akonakiaga. Kua maeke ni hokoia he puhala nei ke amaamanaki a tautolu ke takitaki mo e pulotu ha tautolu a puhala he vaha i mua mo e eke ke moua mai e palepale he moui tukulagi. Ko e taui fiafia ha a ia ka moua!
14 Hagaao ke he mena nei kua liga lata a tautolu ke tuhi ke he fakatai he aposetolo ko Peteru. Ne moua e ia e fakatonuaga mamafa lahi mai he aposetolo ko Paulo, tuga he ako e tautolu mai he tala ia Kalatia 2:14: “Ka kua kitia e au kua nakai mahani fakahakohako a lautolu ke lata mo e kupu moli he vagahau mitaki, ti tala age ai e au kia Peteru ki mua ha lautolu oti, Ko koe ko e tagata Iutaia, kaeke kua eke e koe e mahani he tau motu kehe, ka e nakai ko e mahani Iutaia, ko e ha kia ne fakamakamaka ai e koe ke he tau tagata kehe ke eke e mahani Iutaia?” Kua ita kia e aposetolo ko Peteru? Nakai ke leva, kaeke kua pihia, tuga kua maeke ke kitia mai he hana talahauaga he magaaho fakamui ki a ‘Paulo ko e matakainaga fakahele ha tautolu’ ia 2 Peteru 3:15, 16.
15. Ko e heigoa e fakafetuiaga he vahaloto he fakatokolalo ha tautolu mo e ha tautolu a fiafia?
15 Kua ha ha i ai foki e mena kua lata ke fai levekiaga ni he tagata e tagata, ke loto fiafia mo e tau mena ne moua. Kua nakai maeke noa na tautolu ke fiafia ane mai kua loto fiafia a tautolu mo e ha tautolu a tau mena, ko e tau kotofaaga ha tautolu, tau monuina ha tautolu. Kua uta he Kerisiano fakatokolalo e aga manamanatu: “Kaeke kua fakaata he Atua e mena ia, kua maeke ia au ke uta e mena ia,” ko e mena moli ia ni ne talahau moli mai he aposetolo ko Paulo, tuga he totou e tautolu ia 1 Korinito 10:13: “Nakai moua e mutolu he kamatamata kua kehe mo e tau tagata auloa; ha kua fakamoli e Atua, he nakai tuku atu e ia a mutolu ke he kamatamata kua mua ke he mena kua fahia ai a mutolu, ka e taute foki e ia fakalataha mo e kamatamata e mena ke hao ai, kia fahia a mutolu ke fakauka ai.” Ti kua kitia agaia e tautolu ko e ha ko e puhala pulotu e mahani fakatokolalo, ha ko e mena ke lagomatai aki a tautolu ke fiafia pete ni ko e fefe e tau mena ha tautolu.
To Lagomatai he Fakaalofa a Tautolu ke Fakatokolalo
16, 17. (a) Ko e heigoa e tau fakataiaga he Tohiaga Tapu ne kua lagaki hake fakalahi e mahani mua atu ka lagomatai aki a tautolu ke fakatokolalo? (e) Ko e heigoa foki e fakataiaga i tua kua fakakite mai e manatu nei?
16 Kua mua atu he tau mena oti, ko e fakaalofa nakai fulukovi, ko e a·gaʹpe, ka lagomatai aki a tautolu ke fakatokolalo. Ko e ha kua maeke a Iesu ke fakauka mo e aga fakatokolalo lahi ke he akau fakakikiveka hana ne fakamaama atu e Paulo ke he tau tagata Filipi? (Filipi 2:5-8) Ko e ha ne nakai taute e ha manamanatu ke tatai mo e Atua? Kakano, tuga he talahau mai ne ia ni: “Kua fakaalofa au ke he Matua.” (Ioane 14:31) Ko e mena haia ne takitaki atu e ia he tau magaaho oti e fakahekeaga mo e lilifu ki a Iehova, ko e hana Matua i luga he lagi. Ti kua pihia, he taha magaaho foki ne pehi e ia ko e hana Matua ni i luga he lagi ne mitaki.—Luka 18:18, 19.
17 Kua fakakite mai e manatu nei he taha mena tupu ke he moui he taha tagata i Amerika fakamua ne fafati tala fakaku, ko John Greenleaf Whittier. Kua fai kapitiga fakavihi loto mai he vaha fuata e tagata tane nei, mo e ke he taha kamatamata tohi kupu, ne tohi hako he fifine e kupu, ka kua tohi hepe e ia. Ne nakai mitaki e loto he fifine. Ko e ha? Tuga he liu e tagata fafati tala fakaku ke manatu, ne pehe e fifine: “Kua momoko au he tohi hako e au e kupu. Kua vihiatia a au ke tokoluga atu ia koe . . . kakano he kitia e koe, ne fakaalofa a au ki a koe.” E, kaeke kua fakaalofa a tautolu ke he taha tagata, to manako na tautolu ke tuku hake a ia ki luga, nakai ki lalo ia tautolu kakano ha ko e fakaalofa e fakatokolalo.
18. To lagomatai he mahani fakatokolalo a tautolu ke fanogonogo ke he fakatonuaga fe he Tohiaga Tapu?
18 Ko e fakaakoaga mitaki a nei ma e tau Kerisiano oti kana, mua atu pauaki ke he tau matakainaga tane. He magaaho ka moua e tau kotofaaga pauaki ke he fekafekauaga, to olioli nakai a tautolu ha kua moua he matakainaga ia ka e nakai ko tautolu, po kua logona e tautolu e ita tafua mo e mahekeheke? Kaeke kua fakaalofa moli a tautolu ke he matakainaga ha tautolu, to olioli a tautolu kua moua e ia e kotofaaga pauaki ia po ke mailogaaga po ke monuina he fekafekauaga. E, to taute he mahani fakatokolalo ke mukamuka ke fanogonogo ke he fakatonuaga: “Kia takitokotaha mo e mua ke tuku atu e lilifu ke he falu.” (Roma 12:10) Kua totou pehe e taha liliuaga: “Kia fakalilifu e taha ke he taha kua mua ia mutolu ni.” (New International Version) Ti kua eke foki, ke fakatonu mai he aposetolo ko Paulo a tautolu: “Ka kia fekafekau a mutolu ko e taha kia taha ke he fakaalofa.” (Kalatia 5:13) E, kaeke kua ha ha ia tautolu e fakaalofa, to fiafia na tautolu ke eke ke fekafekau ke he ha tautolu a tau matakainaga, ke fakatupa ma lautolu, he tuku ha lautolu a fiafia mo e tutu mitaki i mua he tau mena ha tautolu ni, ko e mena kua lata ni ai mo e mahani fakatokolalo. To taofi kehe foki he mahani fakatokolalo a tautolu ke ua palau mo e kalo mai ai he fakalagalaga e agaga ita tafua po ke mahekeheke ia falu. Ne tohia e Paulo ko e fakaalofa “nakai hula e fakaalofa, ti nakai fakatokoluga.” Ko e ha? Kakano ha ko e manako ni i tua he palau mo e hula noa ko e aga fulukovi haia, he fakahakehake ne ia a ia ni, ka ko e fakaalofa e fakaveaga he matapatu he aga nakai fulukovi.—1 Korinito 13:4.
19. Ko e heigoa e fakataiaga he Tohi Tapu kua fakakite mai kua o fakalataha ne mahani fakatokolalo mo e fakaalofa, tuga foki e fakaikaluga mo e aga fulukovi?
19 Ko e fakafetuiaga ha Tavita mo e Patuiki ko Saulo mo e hana tama tane ko Ionatana e taha fakataiaga muatua ko e o fakalataha fefe e fakaalofa mo e mahani fakatokolalo mo e o fakalataha fefe e fakaikaluga mo e aga fulukovi foki. Kakano ha ko e kautuaga ha Tavita ke he tau, kua lologo e tau fifine a Isaraela: “Kua keli e Saulo hana tau afe tagata, ka ko Tavita, hana tau hogofulu afe tagata.” (1 Samuela 18:7) Kua nakai fakatokolalo ai, ka e kua kehe, he velagia he fakaikaluga, ne kamata mai he magaaho ia a Saulo ne toka loto e vihiatia kelipopo tagata ki a Tavita. Kua kehe ha e mena nei mai he agaga he tama tane hana ko Ionatana! Kua totou e tautolu ko e fakaalofa a Ionatana ki a Tavita tuga ke he hana solu ni. (1 Samuela 18:1) Fefe e mena ne taute e Ionatana he magaaho he tau mena tutupu, kua kitia maali ko e fakamonuina ne Iehova a Tavita mo e ko ia, nakai ko Ionatana, ka kautu hake ia Saulo mo Patuiki a Isaraela? Kua logona nakai e Ionatana e ita tafua mo e mahekeheke? Nakai pihia! Kakano ha ko e hana fakaalofa lahi mahaki ki a Tavita, kua maeke a ia ke pehe, tuga ka totou e tautolu ia 1 Samuela 23:17: “Aua neke matakutaku a koe, ha ko e mena nakai moua a koe he lima a Saulo haku matua; ka to eke a koe mo patuiki a Isaraela, ko au foki to eke au mo tagata ke hoa aki a koe; ti iloa ni pihia he matua haku ko Saulo.” Ko e fakaalofa lahi mahaki ha Ionatana ki a Tavita ne kua taute ai a ia ke fakatokolalo ke talia e mena ne kua fioia e ia ko e finagalo he Atua ke he mena ko hai ka kautu hake he hana matua tane ke eke mo patuiki a Isaraela.
20. Ne fakakite fefe e Iesu e fakafetuiaga tata he vahaloto he fakaalofa mo e mahani fakatokolalo?
20 Kua pehi foki ke he fakafetuiaga he vahaloto he fakaalofa mo e mahani fakatokolalo e mena tutupu he po fakahiku a Iesu Keriso he fakalataha mo e hana tau aposetolo ato mate a ia. Ia Ioane 13:1, kua totou e tautolu ki a Iesu, “kua fakaalofa a ia ke he hana tau tagata ha he lalolagi, ti fakaalofa ni a ia kia lautolu kua hoko ke he fakaotiaga.” He mole e mena ia, ne holoholo e Iesu e tau alohui he tau aposetolo hana, kua gahua tuga e fekafekau tavini. Ko e fakaakoaga malolo lahi ke he mahani fakatokolalo!—Ioane 13:1-11.
21. Ke talahau oti fakaku, ko e ha kua lata a tautolu ke fakatokolalo?
21 Kua moli, kua loga e tau kakano ke eke ke fakatokolalo. Ha ko e hako, mo e ko e mena he mahani moli ni ke eke ke fakatokolalo. Ko e puhala naia he tua. Kua taute ai e tau fakafetuiaga mitaki mo e Atua ko Iehova fakalataha mo lautolu ko e tau faoa talitonu mo tautolu. Ko e puhala ni he pulotu. Ka e mua atu he tau mena oti kana, ko e puhala ni he fakaalofa ka tamai e fiafia lahi moli.
To Tali Fefe e Koe?
◻ Ke he tau puhala fe, kua eke ai e mahani fakamoli ke lagomatai aki e fakatokolalo?
◻ Kua maeke he ha he tua ki a Iehova ke lagomatai a tautolu ke fakatokolalo?
◻ Ko e heigoa kua fakakite mai ko e puhala ni he pulotu e aga fakatokolalo?
◻ Ko e mua atu pauaki he ha e lagomatai he fakaalofa ke he ha tautolu a fakatokolalo?
[Fakatino he lau 29]
Ne tuku hifo fakatokolalo ne Iopu a ia ni ki a Iehova. Ne nakai ‘vagahau kelea ke he Atua mo e mate ai’
[Fakatino he lau 30]
Ne eke na Peteru ke tuku hifo fakatokolalo he magaaho ne fakatonu e Paulo a ia i mua he tau tagata