Ko e Lalolagi Nakai Fai Felakutaki—A Fe?
KAMATA e Fakamauaga he Tau Motu Kaufakalataha ke gahuahua ia Oketopa 24, he tau 1945. Ko e lagatau laia he fakamauaga ne talaga he tau tagata kua mua atu e katoatoa lahi. Ko e hana faoa he kamataaga ne 51 e tau Fakatufono, ne kua eke ai e Tau Motu Kaufakalataha ko e fakatokatokaaga lahi mahaki fakamua ke he fakamauaga tala tuai he lalolagi. Ko e taha mena foki, ko e magaaho fakamua laia mai i tuai, ne kua taha e fakatokatokaaga mai he lalolagi oti ne fai matakautau ke leoleo tumau e mafola mo e nakai haofia mo e ke takitaki mai e lalolagi nakai fai felakutaki.
He vaha nei, he fakalataha ai e 185 e tau Fakatufono, kua mua ue atu e malolo he Tau Motu Kaufakalataha. Ko e ha mogoia, kua kaumahala ai e fakatokatokaaga mai he lalolagi katoa ne mua atu e malolo ke he fakamauaga tuai, ke fakakatoatoa hana tau folia homo ue atu oti?
Lotu—Ko e Fakalavelave Lahi Mahaki
Taha e mena vihu lahi mahaki ko e gahua ne taute he lotu ke he tau mena he lalolagi. Moli, tali mai he kamata e Tau Motu Kaufakalataha, kua omonuo he tau lotu lalahi he lalolagi ha lautolu a lagomatai ke he fakatokatokaaga ia. He hagaao ke he fakamanatuaga ke 50 aki he mena ia, ne pehe e Pope ko John Paul II hagaao ke he Tau Motu Kaufakalataha, “ko e kanavaakau kua mahomo atu ne mitaki ke fakaohooho mo e puipui aki e mafola.” Kua tatai hana tau amaamanakiaga mo e kaufakalatahaaga he tau takitaki lotu he lalolagi oti. Ka ko e matutakiaga fakaeneene lahi nei he lotu mo e fakatufono kua nakai maeke ke fufu e mena moli ko e lotu ne fa fakalavelave mo e tauhele ke he Tau Motu Kaufakalataha.
Kua lahi e gahua he lotu ne taute he tau senetenari ke fakaohooho po ke lagomatai e vihiatia fakamotu, tau felakutaki, mo e tau kelipopoaga pauaki he tau matakau katoa. He tau tau e kua mole, he fakatupua ko e malolo lahi fakalotu, ne kelipopo ni he taha katofia e taha. Ne fa fakaaoga lahi e talahauaga ko e “fakameaaga fakamatakau” ke hagaao ke he tau mena he felakutaki he tau Palakana. Ka e pete ia, ko e mahani fevihiatiaaki ne vale lahi ne ha ha he tau tokologa i ai ko e mena matapatu ni ke he tau taofiaga fakalotu ka e nakai ke he lanu he kili, ha ko e mena tokologa a lautolu ne tutupu mai ni he ohi taha. E, kua lago lahi ni ke he lotu e matagahua he fakamaligi toto ne taute i Iukosalavia tuai, mo e nakai maeke ai e Tau Motu Kaufakalataha ke fakaoti e mena ia.
Kua hako ai e porofesa ke he tau mena fakalotu he aoga tokoluga atu he talahau he magaaho ku kua mole ko e “he lalolagi kua holo ki mua e aga kautau he lotu he vaha ne mole e taufetoko-taufetului, liga ko e kumikumiaga ke he lotu mo e kelipopoaga pauaki fakamatakau e taha he tau mena mua atu kua lata ke mafiti ke kikite ki ai, pete ni ka nakai tokotoko mitaki e tau mena ka tutupu mai.” Kua kitia moli ai he vaha nei e mailogaaga fou ke he tauheleaga he lotu ke he tau laliaga ma e lalolagi mafola.
Ne talahau mai he fakailoaaga he TMK he tau 1981: “Kua Kapaletu he kitia e tau mahani nakai fakauka mo e ha ha ai e mahani ekefakakelea pauaki ke he tau mena lotu po ke ke he taofiaga ne kua kitia lahi agaia ke he falu matakavi he lalolagi, ti kua Fifili ai ke taute e tau mena oti ne lata ke uta kehe fakaave e mahani nakai fakauka pihia fakalataha mo e tau faga kehekehe mo e tau fakakiteaga oti kana he mena ia mo e ke puipui mo e fetoko ke he aga fili pauaki ha ko e lotu po ke taofiaga.”
Ke felauaki mo e ha lautolu a fakailoaaga, ne tukuogo ai he Tau Motu Kaufakalataha e tau 1995 ko e Tau ma e Fakauka. Ke vagahau ai e tau mena moli, to maeke nakai ke moua e mafola mo e nakai haofia e lalolagi ne fakamavehevehe he lotu?
Ko e Vaha i Mua he Lotu
Ko e perofetaaga he Tohi Tapu he tohi a Fakakiteaga ne foaki mai e tali. Kua vagahau hagaao ke he “fifine fakataka lahi” ne nofo tuga “ko e patuiki fifine” mo e kua ha ha “e pule ke he tau patuiki he lalolagi.” Kua nofo e fifine fakataka nei “mo e nakai ma he tau mena kua mua atu e tokotoko mitaki mo e tau uka” mo e fakafetui fakalataha mo e tau fakatufono he lalolagi. Kua fakatai ai e tau fakatufono nei ke he “manu favale kula,” ne kua heke i luga hana e fifine fakataka ti kua tokotoko mitaki lahi. (Fakakiteaga 17:1-5, 18; 18:7, NW) Kua iloaina ko e “Papelonia, ko e maga lahi,” e fifine malolo lahi mo e mahani kelea nei ne kua ui aki a Papelonia i tuai, ko e matapatu he lotu tapuaki tupua. Kua hako mogoia, ke hukui he fifine fakataka he vaha nei e tau lotu oti kana he lalolagi, ne kua fio mo e tau mena he tau fakatufono.
Kua fakaholo atu e tala ke talahau ko e mena to, hoko ai e magaaho, ka tuku he Atua ke he tau loto he tau mena fakakautau he manu favale ke taute taha gahua. “To fakavihia e lautolu [nei] e fifine fakataka mo e moumou a ia, mo e uta kehe hana tau tapulu, to kai foki e lautolu hana tino, mo e huhunu a ia ke he afi.” (Fakakiteaga 17:16)a Ti ko e Atua ni ko Iehova ka kamata ke utauta e tau motu malolo lahi ke fakaaoga e fakaholoaga ke uta kehe aki e tau lotu fakavai. Ko e fakatokaaga lotu he lalolagi oti, fakalataha mo e hana tau faituga tau uka mo e tau tulana, ka moumou oti kana. Ti kua nakai fakataukalau ai mogoia he lotu e fakatuaga he mafola mo e nakai haofia ha lautolu. Ka e he magaaho ia foki, to ha i ai moli nakai e mafola mo e nakai haofia he lalolagi?
Aga Tuai he Tagata Nakai Mitaki Katoatoa
Kua ha ha i ai nakai ha fakamoliaga ko e ka holoholo kehe e lotu to takitaki atu moli ke he lalolagi nakai fai felakutaki? Nakai. To fehagai tumau ni e Tau Motu Kaufakalataha mo e tuaga fakagoagoa. He taha fahi, kua manako e tau tagata ke he mafola mo e nakai haofia. Ka e ke he taha fahi foki, ko e tau tagata ne fa fakahagahaga kelea lahi mahaki e mafola mo e nakai haofia. Ko e vihiatia, fakaikaluga, fia kitia, fulukovi, mo e ailoa mena ko e tau mahani he tagata ne fa fakatupu mai e tau feokaaga mo e tau felakutaki oti kana.—Iakopo 4:1-4.
Kua talahau tuai mai he Tohi Tapu to eke e tau tagata he vaha ha tautolu ke “ofaofa he tau tagata a lautolu ni, to velevele koloa, to hula noa, to fakatokoluga, to vagahau kelea, to faliuliu ke he tau matua, to nakai fakaaue, to mahani kelea, To nakai fai fakaalofa to nakai fia loto mafola, to tauamuamu, to nakai taofi e tau manako he tino, to mahani favale, nakai loto ke he mitaki, To afo tagata, to mahani fakahanoa, to fakatokoluga.”—2 Timoteo 3:1-4.
Kua mailoga he Hagai Tohi Kupu ko Boutros Boutros-Ghali “ko e matematekekelea e lalolagi ha ko e tau lekua fekaufakalatahaaki mo e mahani ne kua eke, ke ha ha lahi mahaki he tau kaufakalatahaaga loga.” Kua nakai maeke e ha utautaaga fakamitaki ke fakaoti e tau aga kelea lahi pauaki he tagata nakai mitaki katoatoa.—Fakatatai Kenese 8:21; Ieremia 17:9.
Iesu Keriso—Ko e Iki he Mafola
Kua maaliali, kua nakai iloa he Tau Motu Kaufakalataha ke tamai e lalolagi mafola. Ko e hana tau faoa mo lautolu ne lagomatai a ia ko e tau tagata nakai mitaki katoatoa a lautolu oti kana, ti nakai maeke ai ke fakakatoatoa ha lautolu a tau foliaga. Kua pehe e Tohi Tapu “kua nakai ha i ai ke he tagata hana puhala, nakai ha ha he tagata kua fano ke fakatonu e mena ke fano a ia ki ai.” (Ieremia 10:23) Ke lafi ki ai, hataki mai e Atua: “Aua neke tua a mutolu ke he tau iki, po ke fanau he tau tagata, nakai ha i ai ha fakamouiaga.”—Salamo 146:3.
Kua talahau tuai mai he Tohi Tapu ko e heigoa ka fakakatoatoa e Iehova he puhala mai he Tama hana, ko e “Iki he mafola.” Kua talahau mai ia Isaia 9:6, 7: “Ha kua fanau mai ma tautolu e tama, kua foaki mai ma tautolu e tama tane, ha ha he ua hana e pule, to ui foki hana higoa ko e Mua ue atu, ko e Pule, ko e Atua malolo, ko e Matua tukulagi, ko e Iki he mafola. Nakai fai mena ke liu mai ai e lilifu he hana pule, mo e mafola he hana pule.”
Kua mategugu tuai e tau motu he lalolagi mai he 50 e tau tau he kaumahala e tau laliaga. Kua nakai leva to fakaoti e lautolu e tau fakatokatokaaga lotu ne tuga e fifine fakataka. Ati eke ai mogoia a Iesu Keriso, ko e “Patuiki he tau Patuiki, mo e Iki he tau Iki,” mo e hana tau kautau toa he lagi ka uta kehe e tau fakatufono oti kana he tagata mo e tamate a lautolu oti ne nakai talia e pule katoatoa he Atua. (Fakakiteaga 19:11-21; fakatatai Tanielu 2:44.) Ko e puhala a nei ka tamai he Atua ko Iehova e lalolagi nakai fai felakutaki.
[Tau Matahui Tala]
a Ma e fakaakoaga hokulo lahi ke he perofetaaga a Fakakiteaga ne kua hagaao ki a Papelonia ko e maaga lahi, kikite e veveheaga 33 ke he 37 he tohi Revelation—Its Grand Climax At Hand!, ne lomi fakailoa he tau 1988 he Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
[Puha he lau 7]
KO E ONOONOAGA KERISIANO KE HE TAU MOTU KAUFAKALATAHA
He perofetaaga he Tohi Tapu, kua fa mahani ke fakatai e tau fakatufono he tagata ke he tau manu favale. (Tanielu 7:6, 12, 23; 8:20-22) Ti kua fakakite ai he mekasini Kolo Toko ke he loga e tau hogofulu tau, ko e tau manu favale he Fki tau veveheaga 13 mo e 17 a Fakakiteaga ko e tau fakatufono fakalalolagi he vaha nei. Kua fakalataha ke he mena nei e Tau Motu Kaufakalataha, ne kua fakakite mai he Fki veveheaga 17 a Fakakiteaga ko e manu favale kula ne fitu e ulu mo e hogofulu e hoe.
Ka e pete ni, kua nakai talia he tuaga faka-Tohiaga Tapu nei e ha faga mahani nakai fakalilifu ke he tau fakatufono po ke ha lautolu a tau ekepule. Kua talahau fakamaaliali mai he Tohi Tapu: “Kia omaoma e tau tagata oti kana ke he tau tui ne mua; ha kua nakai fai pule kua nakai mai he Atua; ka ko lautolu ha ha i ai e pule ainei, kua kotofa he Atua a lautolu. Hanai, ko ia kua totoko atu ke he pule kua totoko atu a ia ke he kotofaaga he Atua; ko lautolu foki kua totoko atu, to hoko kia lautolu e fakahala.”—Roma 13:1, 2.
Ha ko e mena ia, kua fakamao e Tau Fakamoli a Iehova, ke tumau ke tunoa nakai kau ke he tau mena fakapolitika, ti nakai tauhele ai e tau fakatufono he tagata. Kua nakai ulupulega a lautolu ke totoko ke hiki e fakatufono po ke taute e ha gahua liuliu ke he motu. Ka e kehe, kua mailoga e lautolu kua lata lahi ni ke fai faga fakatufono ke taofimau e tau matafakatufono mo e maopoopo he kaufakalatahaaga he tagata.—Roma 13:1-7; Tito 3:1.
Ko e onoonoaga he Tau Fakamoli a Iehova ke he fakatokatokaaga he Tau Motu Kaufakalataha kua tuga ni ne taute e lautolu ke he tau kau fakatufono he lalolagi. Kua mailoga e lautolu ko e tumau e Tau Motu Kaufakalataha he fakaata he Atua. Ke felauaki mo e Tohi Tapu, kua tuku atu he Tau Fakamoli a Iehova e fakalilifu kua lata mo e tau fakatufono oti mo e omaoma ai ki a lautolu ke he mena kua nakai eke e omaoma ia ke agahala a lautolu ke he Atua.—Gahua 5:29.