Kautu he Atua—Moua Nakai e Koe e Maama Ki Ai?
“Ka ko e mena ne gana ke he kelekele mitaki, ko ia haia kua fanogonogo ke he kupu mo e maama ai.”—MATAIO 13:23.
1. Ko e heigoa e falu he tau taofiaga fa mahani hagaao ke he “kautu he lagi”?
KUA moua nakai e koe e “maama” ko e heigoa e Kautu he Atua? Ko e tau manatu he ‘kautu he lagi’ kua kehe lahi mahaki mai he tau senetenari. Ko e taofiaga mahani lahi ke he falu tagata lotu he vaha nei ko e Kautu ko e taha mena ne tuku he Atua ke he loto he tagata he liliuina. Ko e falu kua logona ko e matakavi ka o ki ai e tau tagata mitaki he mole e mate ke olioli e fiafia tukulagi. Ko e falu kua talahau agaia kua toka ai he Atua ke he tau tagata ke tamai e Kautu ke he lalolagi ha ko e gahua ha lautolu ke taute e tau fakaakoaga mo e tau mahani Kerisiano ke he tau kaufakalatahaaga mo e tau puhala fakatufono.
2. Fakamaama fefe he Tohi Tapu e Kautu he Atua, mo e ko e heigoa ka fakakatoatoa mai?
2 Pete ia, kua fakakite fakamaali mai he Tohi Tapu ko e Kautu he Atua nakai ko e fakatuaga he lalolagi. Ti nakai ko e tuaga he loto po ke faka-Kerisianoaga he kaufakalatahaaga he tagata. Moli, ko e maamaaga hako he Kautu nei kua takitaki ke he tau hikiaga lalahi ke he tau momoui ha lautolu ne fakagahua e tua i ai. Ka e ko e Kautu ni ko e matapatu faka-Atua he fakatufono he lagi ka tamai e finagalo he Atua, fakaoti ai e tau lauiaaga he agahala mo e mate mo e tamai e tau tuaga tututonu he lalolagi. Kua fita e Kautu nei he pule ke he lagi, mo e tata mai “to tuki malipilipi mo e fakaotioti e tau kautu oti ia [he tagata], ka ko ia to tumau tukulagi a ia.”—Tanielu 2:44; Fakakiteaga 11:15; 12:10.
3. He magaaho ne kamata e Iesu e fekafekauaga hana, ko e heigoa ne hafagi ma e tau tagata?
3 Ne tohi he tagata fakamau tala tuai ko H. G. Wells: “Ko e fakaakoaga nei he Kautu he Lagi, ne kua eke ai mo matapatu fakaakoaga ha Iesu, mo e kua taute e vala tote he tau fakaakoaga Kerisiano, ko e taha moli he tau matapatu fakaakoaga kehe lahi ne fakaohooho laia mo e hiki ai e manatu he tagata.” Mai he kamataaga, ko e matapatu he fekafekauaga a Iesu ko e: “Kia tokihala a a mutolu; nukua tata tuai e kautu he lagi.” (Mataio 4:17) Ko ia haia he lalolagi ko e Patuiki he lalolagi, ko e taha he olioli lahi mahaki, ko e puhala he mogonei ne hafagi ma e tau tagata nakai ni ke fakalataha ke he tau monuina he Kautu ia ka e pihia foki ke pule fakalataha mo e tau ekepoa mo Iesu ke he Kautu ia!—Luka 22:28-30; Fakakiteaga 1:6; 5:10.
4. Ke he senetenari fakamua, tali atu fefe e moto tagata ke he “tala mitaki he kautu,” ne takitaki atu ke he fakafiliaga fe?
4 Hane logona he moto tagata e “vagahau mitaki he kautu” fiafia, tokogahoa ni ne tali tonu. Ko e taha vala a nei ha ko e “mena pa [he tau takitaki lotu] e kautu he lagi ke he tau tagata.” “Ha kua uta e [lautolu] e kei he maama” he tau fakaakoaga fakavai ha lautolu. Ha kua laulahi e tau tagata ne tiaki a Iesu ko e Mesia mo e Patuiki ne fakauku he Kautu he Atua, ne pehe a Iesu ki a lautolu: “To uta kehe ia mutolu e kautu he Atua, ka e age ke he taha motu ke ta mai ai e tau fua hana.”—Mataio 4:23; 21:43; 23:13; Luka 11:52.
5. Fakakite fefe e lautolu ne logona e tau fakatai a Iesu kua nakai logona mo e maama e lautolu?
5 He magaaho ne fakaako e moto tagata tokologa he taha magaaho, ko Iesu, hagaao ke he hana a aga fakamotu, kua fakaaoga ai e tau fakataiaga loga ke kamatamata aki e moto tagata mo e huo kehe a lautolu ne nakai fiafia pauaki ke he Kautu. Ko e fakataiaga fakamua kua putoia ai e tagata gana ne gana ai e tau tega ke he fa e vahega kelekele. Ko e tau vahega tolu fakamua kua nakai mitaki ma e tau akau ke tutupu ai, ka e ko e patu fakahiku ko e “kelekele mitaki” ne fua mai e tau fua mitaki. Ko e fakataiaga ku ne fakaoti ai mo e fakatonuaga: “Ko ia ne fai teliga ke fanogonogo aki, ati fanogonogo mai a a ia.” (Mataio 13:1-9) Laulahi ia lautolu ne hoko atu kua logona a ia, ka e nakai “fanogonogo.” Kua nakai fai omoiaga a lautolu, nakai fiafia moli ke iloa ko e eke fefe e tega ne gana he tau tutuaga kehekehe kua tatai ke he Kautu he lagi. Ne liliu a lautolu ke he tau kaina ha lautolu ke he tau momoui ha lautolu he taha aho mo e taha aho, mo e liga manamanatu ai ko e tau fakatai a Iesu koenaia ko e tau tala mitaki ke he tau matapatu he aga mitaki. Ko e kakano uho ha a ia he maamaaga mo e ko e monuina mua ue atu ha a ia mo e tau magaaho kua kaumahala ke moua e lautolu kakano kua nakai talia he tau loto ha lautolu!
6. Ko e ha e maama he “tau mena galo he kautu” kua foaki age ni ke he tau tutaki a Iesu?
6 Ne tala age a Iesu ke he hana a tau tutaki: “Kua foaki atu kia mutolu ke iloa ai e mutolu e tau mena galo he kautu he lagi; ka e nakai foaki atu kia lautolu.” Kua fatiaki mai e kupu a Isaia, ne pehe foki a ia: “Ha ko e mena kua matolu e tau loto he motu nei, ti nakai fanogonogo ha lautolu a tau teliga he fanogonogo, kua momohe fakakikivi ha lautolu a tau mata, neke kitia ha lautolu a tau mata, mo e fanogonogo ha lautolu a tau teliga, mo e logona ha lautolu a tau loto, mo e mafokifoki mai a lautolu, mo e fakamalolo ne au a lautolu. Uhoaki ha mutolu a tau mata, nukua kitekite; mo e tau teliga ha mutolu, nukua fanogonogo.”—Mataio 13:10-16; Mareko 4:11-13.
Moua e “Maama” he Kautu
7. Ko e ha ne aoga ai ke “maama” e Kautu?
7 Ne fakakite e Iesu e mena vihi. Ko e mena hagaao ke he “maama” he fekau he Kautu. Ke he hana a tau tutaki kua tala age tokotaha e ia: “Hanai, kia fanogonogo mai a a mutolu ke he fakatai ke he tagata gana saito. Ka fanogonogo taha ke he kupu he kautu, ka e nakai maama, ti hau ai a ia ne kelea, kua fofo e tau mena ne gana ke he hana loto.” Ne fakamaama foki e ia ko e fa he vahega kelekele kua fakakite ai ke he tau tutuaga kehekehe he loto ke he mena ka gana e “kupu he kautu.”—Mataio 13:18-23; Luka 8:9-15.
8. Ko e heigoa ne puipui e “tega” ne gana ke he tau vahega kelekele tolu fakamua he fua mai e tau fua?
8 Ko e “tega” kua mitaki ke he tau mena tupu takitaha, ka e falanaki ni e tau fua ke he tuaga he kelekele. Kaeke ni e kelekele he loto ke tatai mo e puhalatu lavelave, mo e uka ha ko e loga he tau matagahua nakai fakaagaga, to mukamuka ma e tagata ne logona e fekau he Kautu ke hola kehe mai a ia, he talahau ko e nakai fai magaaho ma e Kautu. To mukamuka lahi e tega ne tiaki ke mahuo kehe ato fai vaka ai. Ka e kua ka gana e tega he loto ne tatai ke he kelekele patuo? Liga to goto e tega, ka e uka lahi ke vakavaka hifo ke maeke ke moui mo e nakai mahuo. Ko e kakano he eke mo fekafekau omaoma he Atua, mua atu ka velagia e tau favaleaga, ka fakakite ai e palekoaga lahi mahaki, mo e to tupetupe ni e tagata. Mo e liu foki, kaeke ke puke e kelekele he loto ke he tau fakaatukehe kua tuga e mahukihuki po ke manako lahi ke he tau koloa, to mate ai e akau Kautu ukiuki. Ke he tolu e tau tutuaga fakatai nei he moui, to nakai fua mai ha fua he Kautu.
9. Ko e ha e tega ne gana ai ke he kelekele mitaki kua maeke ai ke fua mai e tau fua mitaki?
9 Pete ia, ka e kua e tega he Kautu ne gana ki luga he kelekele mitaki? Ne tali e Iesu: “Ka ko e mena ne gana ke he kelekele mitaki, ko ia haia kua fanogonogo ke he kupu mo e maama ai; kua fua mai foki ia kua takiteau e falu, kua takionogofulu e falu, ka e takitolugofulu e falu.” (Mataio 13:23) Ke “maama” e Kautu, kua maeke a lautolu ke fua mai hagaao ke he tau tutuaga ha lautolu takitaha.
Matagahua Fakalataha mo e Maama
10. (a) Fakakite fefe e Iesu ko e moua e “maama” he Kautu kua tamai e tau fakamonuinaaga mo e matagahua? (e) Kua lata ni kia e poaki a Iesu ke o atu ke taute tutaki mo e tau tutaki he senetenari fakamua?
10 He mole atu e foaki ono e tau fakataiaga ke fakamaama ai e tau fahi kehekehe he Kautu, kua huhu a Iesu ke he hana a tau tutaki: “Kua logona nakai e mutolu e tau mena oti na?” He magaaho ne tali e lautolu “e,” ne pehe a ia: “Hanai, ko e tau tohikupu oti kua fakaako ke he tau mena he kautu he lagi, kua lata a lautolu mo e patu he magafaoa, kua ta mai e tau mena fou mo e tau mena tuai mai he fale koloa hana.” Ko e tau fakaakoaga mo e tau fakamahani ne foaki e Iesu to atihake hana a tau tutaki mo tau Kerisiano motua ka tamai he ha lautolu a “fale koloa” e tau koloa nakai fai fakaotiaga ke he tau mena kai fakaagaga kakano. Lahi he tau mena nei kua tatai ke he Kautu he Atua. Ne talahau fakamaaliali ai e Iesu ko e “maama” he Kautu ka tamai nakai ni ko e tau fakamonuinaaga ka e pihia foki e matagahua. Ne poaki e ia: “Hanei, kia o atu a a mutolu ke eke e tau motu oti kana mo tutaki, . . . Ti fakaako atu a mutolu kia lautolu kia omaoma ke he tau mena oti ne tala atu e au kia mutolu; kitiala, to fakalataha au mo mutolu ke he tau aho oti, ato hoko ni ke he fakaotiaga he lalolagi.”—Mataio 13:51, 52; 28:19, 20.
11. He hoko mai e 1914, ko e heigoa e tau mena ne tutupu ke he Kautu kua hohoko?
11 Tuga he mavehe, ne fakatumau a Iesu ke fakalataha ai mo e hana a tau tutaki moli ke he tau senetenari ato hoko mai ke he vaha nei. Ke he tau aho fakamui nei, kua fakatolomaki a ia ke age ki a lautolu e maamaaga, mo e kua fakalago foki e ia kia lautolu ke taute e fakalaulahiaga he maama he kupu moli. (Luka 19:11-15, 26) Ke he 1914, kua kamata ai e tau mena tutupu he Kautu ke fakakite fakamafiti mo e ofoofogia. Ke he tau ia, nakai ni ko e “fanau” he Kautu ne leva e amaamanaki ki ai kua hoko mai ka e ko e kamataaga he “fakaotiaga he lalolagi.” (Fakakiteaga 11:15; 12:5, 10; Tanielu 7:13, 14, 27) Ko e tau Kerisiano moli, kua manamanatu e kakano he tau mena tutupu fou, kua taute ai e gahua fakamatala he Kautu kua mua atu mo e fakaholoaga fakaako he fakamauaga tuai. Kua talahau tuai e Iesu e mena nei, he pehe: “To fakamatala atu foki e tala mitaki nai he kautu ke he lalolagi oti, ke eke mo talahau ke he tau atu motu oti; ti hoko mai ai e fakaotiaga.”—Mataio 24:14.
12. (a) Ko e heigoa e fua he gahua fakamoli kua fakalahi he vaha fou nei? (e) Ke he lalolagi fakauaua nei, ko e heigoa e hagahagakelea kua ha ha ai ma e tau Kerisiano?
12 Ko e fakamoli lahi nei he Kautu kua hokotia ai ke he molea e 230 he tau motu. Kua fita, kua molea e lima e miliona he tau tutaki kua moli ne fakalataha ke he gahua nai, mo e ha ha agaia falu ne fa e fakapotopoto. Kaeke ke fakatatai e tautolu e numela he tau tutaki mo e 5.6 piliona tagata ne nonofo ke he lalolagi, kua fakamoli ai tuga ni ke he vaha a Iesu, ko e laulahi he tau tagata ne nakai “maama” e Kautu. Tokologa tuga ne kua talahau tuai mai, to vaiga mo e pehe: “Ko fe e kupu talahaua ai ke haele mai a ia.” (2 Peteru 3:3, 4) Ko e mena hagahaga kelea ma tautolu e tau Kerisiano ko e tau tagata he lalolagi nei kua nakai fai manamanatuaga, fakauaua, aga muhu koloa ka liga ke putoia fakahaga e onoonoaga ha tautolu ke he tau kotofaaga he Kautu. Takai viko ai he tau tagata he lalolagi nei, kua maeke ia tautolu ke kamata mafiti ke hiki falu he ha lautolu a tau aga mo e tau gahua. Kua aoga ha a ia ke “maama” e tautolu e Kautu he Atua mo tapiki mau ki ai!
Kamatamata e Tautolu a Tautolu Fakatatai ke he Kautu
13. Ha ko e poakiaga ke fakamatala e tala mitaki he Kautu, kamatamata fefe e tautolu a tautolu ko e fakatumau a tautolu ke ‘logona’ mo e manamanatu?
13 Ne pehe a Iesu ke he magahala helehele ne nonofo ai a tautolu: “To fakafano atu he Tama he tagata hana tau agelu, to fakapotopoto mai e lautolu he hana kautu a lautolu oti kua fakatupetupe mo lautolu kua mahani kelea. . . . Ati kikila ai a lautolu kua tututonu tuga ne la ke he kautu he Matua ha lautolu. Ko ia ne fai teliga ke fanogonogo aki, ati fanogonogo mai a ia.” (Mataio 13:41, 43) Hane fakatumau nakai a koe ke ‘logona’ mo e talia omaoma e poakiaga ke fakamatala e Kautu mo e taute tutaki? Manatu, ‘ka ko ia ne gana ke he kelekele mitaki’ ‘kua logona e kupu mo e maama’ mo e fua mitaki mai.—Mataio 13:23.
14. Ka foaki e hatakiaga, maeke fefe a tautolu ke fakakite ko e “maama” e tautolu e fakatonuaga kua foaki?
14 Magaaho ka taute ai e fakaakoaga fakatagata mo e o atu ke he tau feleveiaaga Kerisiano, kua lata a tautolu ke ‘haga atu ha tautolu a loto ke he manamanatu.’ (Tau Fakatai 2:1-4) Ka fakatonu hagaao ke he mahani, tauteuteaga, leo kofe, mo e fakafiafiaaga, kua lata a tautolu ke fakaata ai ke hokotia ke he ha tautolu a tau loto mo e omoi a tautolu ke taute e tau hikihikiaga kua lata. Nakai lata ke fio, taute e tau piuaga, po ke taha mena ne kaumahala ke tali atu. Kaeke ke moli e Kautu ke he ha tautolu a tau momoui, to maeke a tautolu ke nonofo ke he hana a tau tutuaga mo e fakamakai ai he fakapuloa ke he falu. Ne pehe a Iesu: “Nakai hohoko ke he kautu he lagi a lautolu oti kua pehe mai kia au, Ko e Iki na e, ko e Iki na e; ka ko ia ni ka eke e finagalo he haku a Matua ha ha he lagi.”—Mataio 7:21-23.
15. Ko e ha ai ne aoga ke ‘tuku fakamua e kautu mo e tututonu he Atua’?
15 Ko e aga he tagata ke fakaatukehe hagaao he lata ke fai mena kai, mena tui, fakamaluaga, ka e pehe a Iesu: “Ka kia kumikumi fakamua a mutolu ke he kautu he Atua mo e hana tututonu, ati lafi atu ai e tau mena oti ia kia mutolu.” (Mataio 6:33, 34) He fakatoka e tau foliaga ne mua, tuku fakamua e Kautu ke he hau a moui. Fakamukamuka tumau e moui hau, kia makona ke he tau mena kua aoga. Kua goagoa lahi ke fakapuke e tau momoui ha tautolu aki e tau matagahua nakai fai aoga mo e tau mena moua, liga he manamanatu ko e taute e mena nei kua talia, ha ko e tau mena nei kua nakai kelea lahi a lautolu. Liga ke moli e mena ia, ko e heigoa ne moua mo e fakaaoga he tau mena nakai fai aoga pihia ke he ha tautolu a fakaholoaga he fakaako fakatagata, fina atu ke he tau feleveiaaga Kerisiano, mo e fakalataha ke he gahua fakamatala? Ne pehe a Iesu ko e Kautu kua tuga e tagata fakafua koloa mo e “kitia ai e taha penina fakafua lahi, ati fano ai a ia, kua fakafua atu hana tau mena oti ti fakafua aki mai.” (Mataio 13:45, 46) Kua lata ke pehenei ha tautolu a tau logonaaga hagaao ke he Kautu he Atua. Kua lata ia tautolu ke fifitaki a Paulo nakai ko Tima, ne tiaki e fekafekauaga “ha kua loto a ia ke he mouiaga nai.”—2 Timoteo 4:10, 18; Mataio 19:23, 24; Filipi 3:7, 8, 13, 14; 1 Timoteo 6:9, 10, 17-19.
“Nakai Moua e Lautolu kua Mahani Hepehepe e Kautu he Atua”
16. Lagomatai fefe he “maama” he Kautu he Atua a tautolu ke fehola kehe mai he mahani hehe?
16 Ha kua ha ha i ai he fakapotopotoaga Korinito e mahani kelea, ne vagahau fakamoli e Paulo: “Nakai kia iloa e mutolu nakai moua e lautolu kua mahani hepehepe e kautu he Atua? Aua neke fakahehe ai a mutolu; ko e tau tagata feuaki, mo lautolu kua hufeilo ke he tau tupua, mo lautolu kua faivao, mo lautolu kua fakakelea e lautolu a lautolu, mo lautolu kua eke e mahani Sotoma, Mo lautolu kua kaiha, mo lautolu kua velevelemena, mo lautolu kua konahia, mo lautolu kua tauamuamu, mo lautolu kua fofo mena, nakai moua e lautolu nā e kautu he Atua.” (1 Korinito 6:9, 10) Kaeke ke “maama” e tautolu e Kautu he Atua, kua nakai fakavaia e tautolu a tautolu he manamanatu to fakauka a Iehova ke he falu vahega mahani kelea he kitia e ia a tautolu he lavelave ke he gahua Kerisiano. Ko e nakai mahani mea kua lata ke nakai talahau i loto ia tautolu. (Efeso 5:3-5) Kua mailoga nakai e koe falu he manamanatuaga kelea po ke tau gahua fakalalolagi kua kamata ke hufia ke he hau a moui? Kia mumutu fakamafiti mai e tau mena ia he hau a moui! Kua uho lahi e Kautu ke fakagalo ha ko e tau mena pihia.—Mareko 9:47.
17. Ke he tau puhala fe ka fakaaue ke he Kautu he Atua ka fakatolomaki e mahani fakatokolalo mo e uta kehe e tupuaga he fakatupetupe?
17 Ne huhu e tau tutaki a Iesu: “Kua mua a hai ia lautolu ha ha he kautu he lagi?” Kua tali e Iesu he fakatu e tama tote ki mua ha lautolu ti pehe: “Ko e moli, ke tala atu e au kia mutolu, ka nakai mafoki a mutolu ti eke ni mo tau tama ikiiki, ti nakai ni huhu atu a mutolu ke he kautu he lagi. Hanai, ko ia ke fakatokolalo e ia a ia ke tuga e tama tote nai, to mua a ia ia lautolu ha ha he kautu he lagi.” (Mataio 18:1-6) Ko lautolu ne fakatokoluga, pule malolo, nakai fakaalofa, mo e moumou matafakatufono to nakai moua e lautolu e Kautu he Atua, po ke to nakai eke a lautolu mo taha he Kautu. Ko e fakaalofa kia hau ma e tau matakainaga, hau a fakatokolalo, hau a matakutaku mahani Atua, kua maeke ke omoi a koe ke tiaki e fakatupetupe e falu ha ko e hau a mahani? Po ke fakatumau ni a koe ke he tau “tonuhia” hau pete ni kua lauia e falu he aga nai mo e mahani?—Roma 14:13, 17.
18. Ko e heigoa e fua ke he tau tagata omaoma he magaaho ka fakatupu he Kautu he Atua Hana a finagalo ke hoko ke he “lalolagi tuga ne eke ke he lagi”?
18 Ko e ha tautolu a Matua ha he lagi, ko Iehova, to tata ke tali katoa e liogi fakamakamaka: “Kia hoko mai hau a kautu. Kia eke hau a finagalo ke he lalolagi, tuga ne eke ke he lagi.” Tata lahi mai ko e Patuiki ka pule ko Iesu Keriso, ka hau ke he puhala he nofo hifo he hana a nofoaiki ma e fakafiliaga, ke vevehe e “tau mamoe” mai he “tau koti.” Ke he magaaho fifili ia, “ati tala age ai e Patuiki kia lautolu ha he fahi matau hana, O mai a, ko mutolu kua fakamonuina he haku a Matua, kia eke ma mutolu, e kautu kua taute ma mutolu, ka e nakaila fakave e lalolagi.” Ko e tau koti “to o atu ai ke he fakahala tukulagi; ka ko e tau tagata tututonu ke he moui tukulagi.” (Mataio 6:10; 25:31-34, 46) To uta kehe he “matematekelea lahi” e fakatokaaga tuai mo lautolu ne nakai fia “maama” e Kautu. Ka e miliona ia lautolu ne hao mai he “matematekelea lahi” mo e piliona ka liliu tutu mai ka moua e tau fakamonuinaaga he Kautu ka nakai fai fakaotiaga he lalolagi Parataiso. (Fakakiteaga 7:14) Ko e Kautu ko e fakatufono fou he lalolagi, pule mai he lagi. To taute ai e fakakatoatoaaga he finagalo a Iehova ma e lalolagi po ke tau tagata, ke fakatokoluga ai e hana a higoa tapu. Nakai kia ko e tupuaga uho a ia ke gahua ki ai, poa ki ai, mo e fakatalitali ki ai? Ko e kakano hanei he “maama” e Kautu ma ha tautolu!
Tali Fefe e Koe?
◻ Ko e heigoa e Kautu he Atua?
◻ Ko e ha e laulahi ia lautolu ne fanogonogo ki a Iesu ne nakai moua e “maama” he Kautu?
◻ Tamai fefe he “maama” e Kautu e tau fakamonuinaaga mo e matagahua?
◻ Ma e fakamatala, ko e heigoa ka fakakite po ke “maama” nakai e tautolu e Kautu?
◻ Fakakite fefe e tautolu he ha tautolu a mahani kua moua e tautolu e “maama” he fakatonuaga kua foaki?
[Tau Fakatino he lau 23]
Kua “maama” he tau tutaki a Iesu e Kautu ti fua mai ai e fua mitaki