Fehagai mo e Kamatamata he Mahani Fakamoli
‘Tapulu a mutolu ke he tagata fou kua eke ke lata mo e Atua, ke he tututonu mo e mahani fakamoli.’—EFESO 4:24.
1. Ko e ha kua lata ia tautolu ke mahani fakamoli ke he Atua ko Iehova?
KUA LOGA e tau fahi he kamatamata he mahani fakamoli ka fehagai ki ai. Ko e mena ne aoga lahi ko e fehagai mo e kamatamataaga he mahani fakamoli ke he Atua ko Iehova. Moli, he kitekite atu ko hai a Iehova mo e ke he mena ne taute e ia ma tautolu, mo e ha ko e ha tautolu a tukuleleaga ki a ia, kua lata ia tautolu ke tuku ki a ia e mahani fakamoli. Maeke fefe ia tautolu ke fakakite e mahani fakamoli ke he Atua ko Iehova? Ko e puhala ne mua ko e fakamoli ke he tau matapatu fakaakoaga ha Iehova.
2, 3. Ko e heigoa e fakafetuiaga he vahaloto he mahani fakamoli mo e tututonu?
2 Ke fehagai mo e kamatamata ia, kua lata ia tautolu ke omaoma ke he tau kupu ne moua ia 1 Peteru 1:15, 16: “Tuga ne tapu a ia kua ui kia mutolu, kia pihia foki a mutolu ke tapu ke he tau mahani oti ha mutolu; Ha kua tohi Kia tapu a mutolu, ha ko au nai kua tapu ni au.” Ko e mahani fakamoli ke he Atua ko Iehova ka taute a tautolu ke omaoma ki a ia he tau magaaho oti, he tamai ai e tau manatu, tau kupu, mo e tau gahua ha tautolu ke felauaki mo e finagalo tapu hana. Ko e kakano ke puipui e manamanatuaga mitaki, tuga ne poaki mai ki a tautolu he 1 Timoteo 1:3-5: “Ka koe fakahiku he poaki [nakai ke fakaako e taofiaga kehe po ke fanogonogo atu ke he tau tala fakavai] ko e fakaalofa ia mai he loto mea, mo e loto manamanatu hifo mitaki, mo e tua fakamoli.” Moli, nakai fai ia tautolu kua mitaki katoatoa, ka e kua lata ia tautolu ke lali ke taute e mena kua mitaki lahi ki a tautolu, kua lata nakai ke pihia a tautolu?
3 Ko e mahani fakamoli ki a Iehova ka taofi mai a tautolu he fakahui fakafulukovi e tau matapatu fakaakoaga tututonu. Kua tonu ai, to taofi he mahani fakamoli a tautolu he taute e mahani fakatupua. Ko e mahani fakamoli ne mauloto he salamo he magaaho ne lologo e ia: “Iehova na e, kia fakakite mai e koe hāu a puhala, to fano au ke he tonu mai ia koe, kia fakamau e koe hoku loto ke matakutaku ke he hāu a higoa.” (Salamo 86:11) Kua lata ai e mahani fakamoli ke “omaoma ke he tau matafakatufono ne nakai maeke ke fakahala a koe.”
4, 5. To taute he mahani fakamoli a tautolu ke fakaeneene, neke ke taute e tautolu e heigoa?
4 Taofi foki he mahani fakamoli ke he Atua, ko Iehova a tautolu mai he taute ha mena ke fakakelea aki hana higoa mo e Kautu. Ke fakatai ki ai, ua e Kerisiano ne fehagaiaki mo e tau mena uka ne o atu a laua ke he hopoaga fakafili he lalolagi. Ati huhu age e ikifakafili, ‘Ko e Tau Fakamoli a Iehova tokoua nakai a mua?’ Kua kitia ai e nakai maama hana ko e heigoa ha laua ne taute he hopoaga fakafili. Ko e ekefakakelea ha ia! Ko e mahani fakamoli ke he Atua ko Iehova ka taute e tau matakainaga tane ia ke omaoma ke he fakatonuaga he aposetolo ko Paulo: “Hanai, ha ha ia mutolu e hehe ni, ha kua eke e mutolu e taufetoko ko e taha ke he taha. Ka e nakai kia fakauka he ha a mutolu ke he mahani kelea? Ka e nakai kia fakauka he ha ke he fofoaga he tau mena ha mutolu?” (1 Korinito 6:7) Ti kua kitia ai, ko e puhala he mahani fakamoli ke he Atua ko Iehova ko e fakauka ke he kaumahala fakatagata ka e nakai ke tamai e kelea ki a Iehova mo e hana a fakatokatokaaga.
5 Ko e mahani fakamoli ke he Atua ko Iehova kua putoia ai foki ke nakai mahala ke matakutaku ke he tagata. “Ko e matakutaku ke he tau tagata ke hoko mai ai e matahele; ka ko ia kua tua kia Iehova, to nofo ai a ia mo e nakai haofia.” (Tau Fakatai 29:25) Ti, kua nakai fakahui e tautolu he magaaho ka fehagaoaki mo e favaleaga, ka e mumuitua a tautolu ke he fakafifitakiaga ne fakatoka mai he Tau Fakamoli a Iehova he Kautaha he Soviete fakamua, i Malaui, i Aitiope, mo e falu he tau motu loga foki.
6. To taofi he mahani fakamoli a tautolu mai he fio mo hai?
6 Kaeke ke fakamoli a tautolu ke he Atua ko Iehova, to kalo kehe mai a tautolu he fakakapitiga atu mo lautolu oti ko e hana tau fi. Ko e mena haia ne tohia ai he tutaki ko Iakopo: “Ko mutolu, ko e tau tane faivao na e, mo e tau fifine faivao na e, kua iloa nakai e mutolu ko e kapitiga mo e lalolagi ko e faitaua haia ke he Atua? Hanai, kaeke ke fia kapitiga taha mo e lalolagi, kua eke a ia mo fi ke he Atua.” (Iakopo 4:4) Kua manako a tautolu ke moua e mahani fakamoli ne fakatata he Patuiki ko Tavita he magaaho ne talahau e ia: “Iehova na e, nakai kia vihiatia e au a lautolu kua vihiatia a koe? ko lautolu foki kua tutu atu kia koe nakai kia fakavihia fakalahi e au? Kua vihiatia ni e au a lautolu mo e vihiatia fakalahi ni; kua eke tuai a lautolu mo tau fi haku.” (Salamo 139:21, 22) Nakai manako a tautolu ke lafi mo e ha tagata hala pauaki, ha kua nakai fetataiaki a tautolu mo lautolu. Nakai kia to puipui mai he mahani fakamoli ke he Atua a tautolu ke ai lafi mo e ha fi pihia ha Iehova, pete ke he tino po ke he puhala mai he televisoni?
O Mai ke he Lalagoaga a Iehova
7. To lagomatai he mahani fakamoli a tautolu ke taute e heigoa hagaao ki a Iehova, mo e taute fefe e Elihu e mena nei?
7 To omoi he mahani fakamoli a tautolu ke lalago e Atua ko Iehova. Ko e fakafifitakiaga mitaki ha ia ne moua mai ia Elihu! Kua tala mai ia Iopu 32:2, 3 ki a tautolu: “Ti tupu ai e ita a Elihu . . . ne tupu hana ita kia Iopu he talahaua e ia a ia kua tututonu, ka e nakai ko e Atua. Ne tupu foki hana ita ke he hana tau kapitiga tokotolu, he talahau ai e lautolu kua hala [“e Atua,” NW], ka e nakai maeke kia lautolu ke tali age kia ia.” Ia Iopu veveheaga 32 ke he 37, ne hau a Elihu ke lago ki a Iehova. Ke fakatai ki ai, ne pehe a ia: “Kia fakahautoka fakatote mai kia au, to fakakite atu e au kia koe, ha kua toe agaia ni e tau kupu ma e Atua. . . . To talahau foki e au kua tututonu a ia ne eke au. . . . Nakai haga kehe hana tau fofoga mo lautolu ne mahani tututonu.”—Iopu 36:2-7.
8. Ko e ha kua lata ia tautolu ke lago ki a Iehova?
8 Ko e ha kua lata ai ke o mai ke lago ki a Iehova? He vaha nei, kua vagahau kelea ai ke he ha tautolu a Atua ko Iehova ke he tau puhala loga. Kua talahaua ai na nakai moui a ia, ko e vala a ia he Atua Tolu Taha, na fakakikiveka e ia e tau tagata i loto he helo vela, ti nakai fakamakamaka a ia ke fakafou e lalolagi, ko e nakai fakaalofa a ia ke he tau tagata, mo e falu mena foki. Ka e fakatata e tautolu e mahani fakamoli ki a ia he lalago a ia mo e fakakite na moui moli a Iehova; ko e Atua pulotu, fakafili tonu, mua ue atu, mo e fakaalofa a ia; ko e fai magaaho a ia ma e tau mena oti; ti ka hoko mai ai e magaaho kotofa hana, to fakaotioti e ia e tau mahani kelea oti mo e taute e lalolagi katoa mo parataiso. (Fakamatalaaga 3:1) Kua foaki mai he mena nei ki a tautolu ke fakaaoga e tau magaaho oti ke fua e gahua fakamatala ke he higoa mo e Kautu ha Iehova.
Mahani Fakamoli ke he Fakatokatokaaga ha Iehova
9. Mai he tau matakupu fe ne fakakite he falu e kaumahala he mahani fakamoli ha lautolu?
9 Kua hohoko mai tuai a tautolu he mogonei ke mahani fakamoli ke he fakatokatokaaga kitia ha Iehova. Kua moli ai, kua lata ia tautolu ke tuku ki ai e mahani fakamoli, fakalataha foki ke he “fekafekau fakamoli mo e loto matala,” ne puhala mai e fagaiaga fakaagaga he fakapotopotoaga Kerisiano. (Mataio 24:45-47) Liga kua fai mena ne kitia he tau tohi Kolo Toko ne kua nakai maama po ke fetaliaaki he magaaho nai. Ko e heigoa ha tautolu ka taute? Kia ita ka mo e fano kehe mai he fakatokatokaaga? Ko e mena haia ne tupu ke he falu he magaaho ne fakahagaao he Kolo Toko, he tau tau loga ne mole, e maheveaga fou ke he Afe Tau. Ko e falu kua ita ke he mena ne talahau foki he taha magaaho he Kolo Toko ke he matakupu he aga tu uho. Kaeke kua fakamoli a lautolu ne tupetupe ha ko e tau mena nei ke he fakatokatokaaga mo e ke he ha lautolu a tau matakainaga, to fakatali a lautolu ki a Iehova ke fakamaama e tau mena nei, ha ko e mena ia ni kua taute e ia he hana a magaaho kotofa. Ti kitia ai, kua putoia e mahani fakamoli ke fakatalitali fakaeneene ato lomi atu foki he fekafekau fakamoli mo e loto matala e falu fakamaamaaga.
10. To taofi he mahani fakamoli a tautolu mai he tuaha ke he heigoa?
10 Kua kakano foki e mahani fakamoli ke he fakatokatokaaga kitia ha Iehova ke nakai fai mena ke taute mo e tau tagata tiaki taofiaga. To nakai tuaha e tau Kerisiano fakamoli ke he tau mena ne talahau he tau tagata pihia. Moli, ko lautolu ne fakaaoga he Atua ko Iehova ke takitaki hana gahua he lalolagi na nakai mitaki katoatoa. Ka e ko e heigoa ne tala mai he Kupu he Atua ke taute e tautolu? Toka hifo kia e fakatokatokaaga he Atua? Nakai. Kua lata he hohofi he fakaalofa fakamatakainaga ke taute a tautolu ke fakamoli ki ai, mo e kua lata a tautolu ke fakatumau ke “feofanaki fakalahi ai a mutolu mai he loto mea.”—1 Peteru 1:22.
Mahani Fakamoli ke he Tau Motua Fakamoli
11. To lagomatai he mahani fakamoli a tautolu ke puipui mai he tau manamanatu kelea ha?
11 He magaaho ka fai mena ne talahau po ke taute he fakapotopotoaga ne kua uka ia tautolu ke maama, to taofi he mahani fakamoli a tautolu mai he mahani fakafili mo e to lagomatai a tautolu ke onoono ke he mena kua eke moli mo mena ke fakafili ki ai. Nakai kia kua mua atu e mitaki ke onoono atu ke he tau mahani mitaki he tau motua kua kotofa mo e tau katofia ne tua ka e nakai ke he ha lautolu a tau loleloleaga? E, kua loto a tautolu ke puipui mai he tau manamanatuaga nakai mitaki, ha ko e mena matutaki e mena ia ke he nakai fakamoli! To lagomatai foki he mahani fakamoli a tautolu ke omaoma ke he fakatonutonuaga ha Paulo ke “aua neke eke fakakelea ke he taha.”—Tito 3:1, 2.
12, 13. Ko e heigoa falu he tau kamatamata ne kua fehagai mo e tau motua?
12 Tupu mai he mahani fakamoli e falu he tau kamatamata ke he tau motua. Ko e taha he tau kamatamata nei ko e tau kupu galo. Liga taha mai he fakapotopotoaga ka tutala atu ke he taha motua. Ko e mahani fakamoli ke he tagata ia ka taofi mai e motua he moumou e matapatu fakaakoaga he tau kupu galo. To omaoma a ia ke he fakatonuaga he Tau Fakatai 25:9: “Ua fakakite atu e tau kupu galo he taha tagata.” Kua kakano e mena ia ke nakai tala age foki ke he hana ni a hoana!
13 Kua ha ha ai foki he tau motua e falu kamatamata he mahani fakamoli ke fehagai ki ai. To taute nakai a lautolu ke fakafiafia tagata, po ke to fakamalolo mo e lagomatai fakaeneene nakai e lautolu a lautolu ne lata ke akonaki, pihia foki ni kaeke ko e tau magafaoa po ke tau kapitiga uho? Ko e mahani fakamoli ke he fakatokatokaaga ha Iehova ka taute a lautolu ia tautolu, ko e tau motua, ke lali ke lagomatai ha tagata ne lata mo e lagomatai fakaagaga. (Kalatia 6:1, 2) Pete ni to mahani totonu a tautolu, to taute he mahani fakamoli a tautolu ke vagahau fakahako mo e ha tautolu a katofia motua, tuga ne vagahau a Paulo ke he aposetolo ko Peteru. (Kalatia 2:11-14) Ka e ke he taha mena, kua lata he tau leveki ke fakaeneene, neke ha ko e taute mena nakai pulotu po ke he fakakite e fili tagata po ke ke he falu ni a puhala he nakai fakaaoga fakamitaki e pule malolo ha lautolu, kua taute ai e lautolu ke uka ma lautolu he levekiaga ha lautolu ke fakamoli ke he fakatokatokaaga he Atua.—Filipi 4:5.
14, 15. Ko e heigoa e tau mena ka liga kamatamata aki e mahani fakamoli ha lautolu he fakapotopotoaga?
14 Ha ha agaia falu puhala he fehagai mo e kamatamata he mahani fakamoli ke he fakapotopotoaga mo e tau motua i ai. Kaeke ke ha ha ai e falu ha lekua he fakapotopotoaga, to foaki he mena nei e magaaho ke fakatata e tautolu e mahani fakamoli ki a Iehova mo e ki a lautolu ne hukui a ia. (Kikite The Watchtower, Iuni 15, 1987, tau lau tohi 15-17.) He magaaho ka ha ha ai e tuku ki tua, kua taute ai he mahani fakamoli ke lagomatai atu a tautolu ke he tau motua, nakai ke lali ke manamanatu foki ko e lahi nakai e tau kakano ke fakahako e mena ia.
15 Kua taute foki he mahani fakamoli a tautolu ke o atu ke he tau feleveiaaga oti ne lima he fahi tapu ke he mena ka fahia he tau tutuaga mo e tau malolo ha tautolu. Taute foki he mahani fakamoli ke nakai ni o tumau a tautolu ka e ke mau tauteute ma e tau mena ia mo e taute e tau tali ati hake ka hoko mai e magaaho.—Heperu 10:24, 25.
Mahani Fakamoli he Fakamauaga
16, 17. Ko e heigoa e tau kamatamata he mahani fakamoli ne fehagai mo e tau Kerisiano ne mau?
16 Ko hai foki kua lata ia tautolu ke tuku ki ai e mahani fakamoli? Kaeke kua mau a tautolu, kakano ha ko e omonuo he ha tautolu a fakamauaga, kua lata ia tautolu ke fehagai mo e kamatamata he fakamoli ke he ha tautolu a hoa he fakamauaga. To taofi he mahani fakamoli a tautolu mai he taute e mena hehe he mua he fakamitaki atu ke he falu fifine po ke falu tagata tane ka e nakai ke he ha tautolu ni a hoana po ke tane. Taute foki he mahani fakamoli ke he hoa ha tautolu ke nakai loma ke he falu e loleloleaga he ha tautolu a hoa. Ko e mena mukamuka ke loma ke he falu ka e nakai gahua fakamakamaka ke hafagi e puhala fematutaki mo e ha tautolu a hoa, ko e mena kua lata ia tautolu ke taute ke felauaki mo e Matafakatufono Auro. (Mataio 7:12) Kua foaki moli he fakamauaga e kamatamata kua mua ke he ha tautolu a mahani fakamoli he Kerisiano.
17 Ke fehagai mo e kamatamata nei he mahani fakamoli, nakai ni ko e lata ia tautolu ke kalo mai he agahala he mahani kelea mahaki ka e kua lata foki ia tautolu ke puipui mai he ha tautolu ni a tau manamanatu mo e tau logonaaga. (Salamo 19:14) Ke fakatai, kaeke ke manako lahi e tau loto fakavaia ha tautolu ma e tau mena fakafiafia, kua mukamuka lahi ai ia tautolu ke fulukovi he onoono fakalahi ti hokotia ke manako ki ai. He talahau hagaao ke he falanakiaga he fakamauaga, ne fakatonutonu fakatai he Patuiki ko Solomona e tau tane ke ‘inu e maga vai mai he vai ha lautolu.’ (Tau Fakatai 5:15) Ti pehe a Iesu: “Ka kikite atu taha ke he fifine kia manako ki ai, kua faivao tuai a ia ke he hana loto.” (Mataio 5:28) Ko e tau tane ne fakamakutu ke he tau tohi telefua ka maeke ke hokotia atu ke taute e mahani faivao, ti fakavai ai ke he ha lautolu tau hoana mo e kua nakai fakamoli ki a lautolu. Ma e kakano taha ia, ka lahi e putoia e hoana ke kitekite e tau soap opera ne ha ha ai e vala hagaao ke he tau tagata faivao, to liga kamatamata ai ke eke ke nakai fakamoli ke he tane hana. Ka e, he fakamoli tumau ke he ha tautolu a hoa, kua fakamalolo ai e tautolu e pipiaga he fakamauaga, mo e felagomataiaki ke he ha tautolu a laliaga ke fakafiafia e Atua ko Iehova.
Tau Lagomatai ke Fakatumau ke Fakamoli
18. Ko e fakaaue ke he heigoa ka lagomatai a tautolu ke fakamoli?
18 Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke fehagai mo e kamatamata he mahani fakamoli ke he fa e tau fahi nei: ko e mahani fakamoli ki a Iehova, ke he hana fakatokatokaaga, ke he fakapotopotoaga, mo e ke he ha tautolu a hoa he fakamauaga? Ko e taha lagomataiaga ko e fakaaue ko e fehagaiaga mo e kamatamata he mahani fakamoli kua matutaki lahi atu ke he fakatokolugaaga he pule katoatoa ha Iehova. E, he tumau ke fakamoli kua fakakite ai e tautolu ko e kitekite atu a tautolu ki a Iehova mo Pule Katoatoa he Lagi mo e Lalolagi Katoatoa. Ti kua maeke foki ia tautolu ke moua e lilifu fakatagata mo e amaamanakiaga he moui tukulagi he lalolagi fou ha Iehova. Maeke ia tautolu ke felagomataiaki he onoono atu ke he tau fakafifitakiaga he mahani fakamoli, kamata mai ia Iehova ke hoko mai ki a lautolu ne totoku he Tohi Tapu mo e i loto he ha tautolu a tau tohi Kolo Toko, fakalataha mo e tau fakamauaga he tau Yearbook.
19. Ko e heigoa e matagahua ne taute he tua he ha tautolu a fakamoli?
19 Ko e tua malolo ke he Atua ko Iehova mo e matakutaku ke fakaita a ia ka lagomatai a tautolu ke fehagai mo e kamatamata he mahani fakamoli. Kua fakamalolo ha tautolu a tua mo e matakutaku ki a Iehova he fakamakutu ke fakaako e Kupu he Atua mo e he fakalataha atu ke he fekafekauaga he Kerisiano. To lagomatai he mena nei a tautolu ke felauaki mo e fakatonuaga ha Paulo ne fakamau ia Efeso 4:23, 24: “Kia fakafou a mutolu ke he manako he tau loto ha mutolu. Mo e tapulu a mutolu ke he tagata fou kua eke ke lata mo e Atua, ke he tututonu mo e mahani mitaki ke fakamoli ai.”
20. Ke mua atu, ko e heigoa e mahani ka lagomatai a tautolu ke fakamoli ki a Iehova mo e ki a lautolu oti ne lata mo e mahani fakamoli ha tautolu?
20 Ko e fakaaue atu ke he tau mahani ha Iehova ka lagomatai a tautolu ke fakamoli. Ka e ke mua atu, ko e fakaalofa nakai fulukovi ma e ha tautolu a Matua he lagi mo e oue tulou ma e tau mena oti ne taute e ia ma tautolu, ke fakaalofa ki a ia mo e ha tautolu a loto mo e solu mo e loto manamanatu mo e malolo katoa ka lagomatai a tautolu ke fakamoli ki a ia. Ke lafi ki ai, ke moua e fakaalofa ne talahau e Iesu ke kitia aki e tau tutaki hana, ka lagomatai a tautolu ke fakamoli ke he tau Kerisiano oti he fakapotopotoaga mo e ke he ha tautolu a magafaoa. Ke he falu a kupu, na ko e mena kua lata ke fulukovi po ke nakai fulukovi. Ko e kakano he nakai mahani fakamoli ko e fulukovi. Ko e kakano he mahani fakamoli ko e nakai fulukovi.—Mareko 12:30, 31; Ioane 13:34, 35.
21. Maeke fefe he fehagai mo e kamatamata he mahani fakamoli ke fakakatoatoa?
21 Ke fakakatoatoa ai: Ko e mahani fakamoli ko e mahani kua mua atu e mitaki ne fakakite mai he Atua ko Iehova, e Iesu Keriso, mo e he tau fekafekau moli oti ha Iehova. Ke moua e fakafetuiaga mitaki mo e Atua ko Iehova, kua lata ia tautolu ke fehagai mo e kamatamata he mahani fakamoli ki a ia he momoui ma e tau poakiaga tututonu hana, he nakai fai mena ke taute mo e hana tau fi, mo e he o mai ke he lalagoaga a Iehova he tau fakamatala pauaki mo e he tau magaaho noa foki. Kua lata foki ia tautolu ke fehagai mo e kamatamata he fakamoli ke he fakatokatokaaga kitia ha Iehova. Kua lata ia tautolu ke fakamoli ke he ha tautolu a fakapotopotoaga mo e fakamoli ke he ha tautolu a hoa he fakamauaga. He kautu ai he fakafehagai mo e kamatamata he mahani fakamoli, to fakaauloa atu a tautolu ke he fakatokolugaaga he pule katoatoa ha Iehova, ti uta ai e tautolu e fahi hana he matakupu. Ha ko e mena ia to moua e tautolu e fiafia hana mo e to moua e palepale he moui tukulagi. Ko e mena ne talahau he aposetolo ko Paulo hagaao ke he fakamoli he mahani Atua kua maeke foki ke lauia a tautolu hagaao ke he fehagaiaga mo e kamatamata he mahani fakamoli. Kua aoga ai ke he moui he mogonei mo e ma e moui ka hoko mai.—Salamo 18:25; 1 Timoteo 4:8.
To Tali Fefe e Koe?
◻ Ke he tau puhala fe ka fehagai a tautolu mo e kamatamata he mahani fakamoli ke he Atua?
◻ Ko e heigoa kua poaki he mahani fakamoli ki a tautolu hagaao ke he fakatokatokaaga ha Iehova?
◻ Ko e puhala fe ka fehagai e tau motua mo e kamatamata he mahani fakamoli?
◻ Ko e heigoa e kamatamata ne putoia ki ai e mahani fakamoli kua lata he tau Kerisiano ne mau ke fehagai ki ai?
◻ Ko e heigoa e tau mahani ka lagomatai a tautolu ke hokotia ke he kamatamata he mahani fakamoli?
[Fakatino he lau 17]
Ko e mahani fakamoli ki a lautolu he fakapotopotoaga ka taofi e tau motua mai he talahau e tau kupu galo
[Tau Fakatino he lau 18]
Ko e mahani fakamoli ke he hoa he taha ka fakamalolo e pipiaga he fakamauaga