Kia Onoono ki a Lautolu ne Fakamoli!
“Ko hai kia taha, ma Iki na e, kua nakai matakutaku kia koe, mo e nakai fakaheke atu ke he hau a higoa? ha ko koe hoko koe ni kua [“fakamoli,” NW].”—FAKAKITEAGA 15:4.
1. Ko e heigoa e talahauaga ne foaki e J. F. Rutherford ke he tuaga fakamoli he tagata ne hukui a ia, ko C. T. Russell?
KO JOSEPH F. RUTHERFORD, ne hukui a C. T. Russell ke eke mo pelesiteni he Sosaiete he Kolo Toko he 1917, ne kamata hana a talahauaga he liogi he mate ha Russell he pehe: “Kua fakamoli a Charles Taze Russell ke he Atua, fakamoli ki a Keriso Iesu, fakamoli ke he tupu maiaga he kautu he Mesia. Kua fakamoli a ia ke he alito—e, fakamoli foki ke hoko ke he mate.” E moli, ko e fakailoaaga mitaki ha ia ke foaki age ke he fekafekau tua fakamoli he Atua ko Iehova. Nakai fai fakailoaaga ke mua atu ka foaki e tautolu ke he ha tagata ka e ke talahau kua kautu a ia ke he kamatamata he mahani fakamoli, kua fakamoli ai a ia—fakamoli ke he alito.
2, 3. (a) Ko e ha ne fakatupu ai he tuaga fakamoli e kamatamataaga? (e) Ko hai foki ne totoko ke he tau Kerisiano moli ha ko e ha lautolu a tau laliaga ke fakamoli?
2 Ko e gahua uka ke fakamoli. Ko e ha? Ha ko e mena fepaaki e mahani fakamoli mo e manatu ni e tagata ki a ia. Ko e tau matapatu ne mua ia lautolu ne nakai fakamoli ke he Atua ko e tau akoako ha Kerisitenitome. Ti, kua nakaila ha ha i ai e tolomakiaga he mahani nakai fakamoli ke tuga i loto he fakafetuiaga he fakamauaga he vaha nei he lalolagi katoa. Ko e mahani faivao ko e mena mahani mau. Kua tupu tolomaki foki e mahani nakai fakamoli he lalolagi pisinisi. Hagaao ke he mena nei, kua tala mai ki a tautolu: “Tokologa e tau leveki gahua mo e tau tagata makaka . . . kua talitonu ko e tau tagata goagoa ni ka fakamoli he vaha nei ke he ha lautolu a tau gahuaaga.” Ko e tau tagata ne “to lahi e fakamoli” kua onoono fakateaga ki ai. Ko e puhala hanei ne talahau he pelesiteni he fakatuaga gahua ne matutaki mo e felagomataiaki, ko e “lata e mahani fakamoli fakamua ko koe ni.” Ka e, ke vagahau hagaao ke he mahani fakamoli ki a koe ni ko e ekefakakelea a ia he kakano he kupu. Kua fakamanatu ai ki a tautolu e mena ne talahau ia Mika 7:2: “Kua malaia a ia ne [“fakamoli,” NW] mai he motu.”
3 Ki luga he fua ne mua atu, ko Satani mo e tau temoni hana kua totoko mai ki a tautolu, he fakamakamaka ke taute a tautolu ke nakai fakamoli ke he Atua. Ko e mena haia ne tala age ai ke he tau Kerisiano ia Efeso 6:12: “Ko e mena nakai tau a tautolu ke he tau tagata, ka ko e tau iki lalahi, mo e tau pule, mo e tau iki he pouli ha he lalolagi nai, katoa mo e tau agaga kelea ke he tau mena ha he lagi.” E, kua lata ia tautolu ke fanogonogo ke he hatakiaga: “Kia nonofo fakalatalata a mutolu, kia mataala a mutolu ha ko ia kua eke a mutolu mo tau fi hana, ko e tiapolo ia, kua faifano a ia tuga ne leona tagi, kua kumi kia falu ke faiola ai e ia.”—1 Peteru 5:8.
4. Ko e heigoa e tau aga ne taute e fakamoli ke lahi e uka?
4 Mo e ko e taha mena foki ne taute e mahani fakamoli ke uka ko e ha tautolu a tau aga fulukovi ne moua e tautolu mai he ha tautolu a tau mamatua, tuga ne talahau ia Kenese 8:21: “Kua kelea e tau fatuakiloto he tau loto he tau tagata”—mo e fulukovi—“kamata mai he vaha tote.” Ha ha ia tautolu oti e lekua ne talahau he aposetolo ko Paulo ne moua e ia: “Kua nakai eke e au e mena mitaki kua loto au ki ai, ka ko e mena kelea kua nakai loto au ki ai, ko e mena haia kua eke e au.”—Roma 7:19.
Ko e Mena Uho e Mahani Fakamoli
5, 6. Ko e heigoa ka talahau hagaao ke he mahani fakamoli, mo e kua fakamaama mai fefe?
5 Ko e “mahani fakamoli” ko e kupu mua e uho. Ti kua tohi ai he Insight on the Scriptures: “Kua tuga kua nakai fai he tau kupu Peritania ne tatai tonu mo e tau kupu Heperu mo e Heleni, ka e ko e ‘mahani fakamoli,’ ne putoia ki ai e manatu he fakamoliaga mo e tua fakamoli, he magaaho ka fakaaoga ai ke hagaao atu ke he Atua mo e hana fekafekauaga, kua taute ai ke foaki e kakano kua fakalatalata ki ai.”a Hagaao atu ke he “mahani fakamoli” kua tohi ai he Kolo Toko he taha magaaho: “Tua fakamoli, gahua, fakaalofa, matagahua, omaoma. Ko e heigoa ne tatai ai e tau kupu nei? Ko e tau fahi kehekehe he mahani fakamoli e tau mena ia.” E, kua loga lahi moli e tau mahani mitaki he tau fahi kehekehe he mahani fakamoli. Kua kitia moli ai e fa mahani ke matutaki e mahani fakamoli mo e tututonu i loto he tau Tohiaga Tapu.
6 Fai lagomatai foki e tau fakamaamaaga ne mumui mai: ‘Liga fakakite he mahani fakamoli e tumauaga he tua fakamoli mo e omaoma, ne puipui mai he hikihikifano po ke kamatamata.’ ‘Kua hagahaga atu e mahani fakamoli ke he maveheaga he taha po ke fakatumau ke omaoma ke he fakatokatokaaga po ke tau matapatu fakaakoaga ne logona hifo he taha kua lata ke taute; kua nakai pehe e kupu ke fakapiki hokoia ka e ke totoko neke futiaki mo e fakaohooho kehe mai he fakapikiaga ia.’ Ti ko e mena ia, ko e tau tagata ne fakatumau ke tua fakamoli pete ni ko e tau kamatamataaga, totokoaga, mo e favaleaga kua lata ke ui ko e “fakamoli.”
7. Ko e heigoa e kehekeheaga ka taute he vahaloto he mahani fakamoli mo e tua fakamoli?
7 Ka e, hagaao ai ke he mena nei, kua lata ke fakakite e kehekeheaga ka maeke ke taute he vahaloto he mahani fakamoli mo e tua fakamoli. He fahi lalo he Tau Fahi Kaufakalataha, kua ha ha i ai e keisa (geyser) ne teitei ke pa tumau he tau matahola oti. Kua pa tumau ti kua ui aki ko e Patu Fakamoli Tumau. Na tala e Tohi Tapu hagaao ke he tau mena nakai moui pihia ke tuga e mahina ne fakamoli tumau, ha kua falanaki ki ai. Ne talahau mai he Salamo 89:37 hagaao ke he mahina ko e tuga ‘e fakamoli ki luga he lagi.’ Kua pehe ko e tua fakamoli e tau kupu he Atua. Kua talahau mai ia Fakakiteaga 21:5: “Kua tala mai foki a ia kua nofo ke he nofoaiki, Kitiala, kua fakafou tuai e au e tau mena oti. Kua tala mai foki a ia kia au, Tohi ā; ha ko e tau kupu nai kua moli mo e fakamoli ia.” Kua tua fakamoli mo e falanaki ki ai e tau mena oti nei, ka e nakai maeke he tau mena nei ke tapiki po ke fai he tau mahani mitaki, ke tuga e mahani fakamoli.
Ko Iehova, Ko Ia ne Mua Ue Atu he Fakamoli
8. Ko e heigoa e talahauaga faka-Tohiaga Tapu ne fakakite e fakafifitakiaga ne mua ue atu e mitaki he mahani fakamoli?
8 Nakai fakauaua, ko e Atua ko Iehova ko e fakafifitakiaga ne mua ue atu e mitaki he mahani fakamoli. Ne fakamoli a Iehova ke he lanu tagata, mo e kua foaki foki hana Tama ke moua ai he tau tagata e moui tukulagi. (Ioane 3:16) Kua totou e tautolu ia Ieremia 3:12: “Kua pehe mai a Iehova. Isaraela na e, ko mutolu ne liliu kehe, kia liliu mai a ti nakai kitekite atu au mo e ita kia mutolu; ha ko au kua [“fakamoli,” NW] ni au.” Ke vagahau atu foki ke he mahani fakamoli ha Iehova ko e tau kupu ne fakamau ia Fakakiteaga 16:5: “Ko e Iki na e, kua tututonu a koe, ko koe kua moui ni, ne moui tuai, to [“fakamoli,” NW] a koe.” Ti, kua tala mai foki ki a tautolu ia Salamo 145:17: “Kua tututonu a Iehova ke he hana tau mahani oti; kua fakaalofa a ia ke he hana tau mena oti ne eke.” Kua moli ni e mitaki lahi ha Iehova ke he mahani fakamoli hana ati tohi ai ia Fakakiteaga 15:4: “Ko hai kia taha, ma Iki na e, kua nakai matakutaku kia koe, mo e nakai fakaheke atu ke he hau a higoa? ha ko koe hoko koe ni kua [“fakamoli,” NW].” Kua mua ue atu e fakamoli he Atua ko Iehova ke he puke ai e lalolagi oti.
9, 10. Ko e heigoa e fakamauaga he mahani fakamoli ne taute e Iehova he hana a tau fakafehagaiaga mo e motu ko Isaraela?
9 Kua mua atu ke he fakamauaga tala tuai he motu ha Isaraela e tau talahauaga loga ke he mahani fakamoli ha Iehova ke he hana tau tagata. He tau aho he tau Ikifakafili, ne fakatumau a Isaraela ke o kehe mai he tapuakiaga moli, ka e tumau e tokihala ha Iehova mo e laveaki a lautolu. (Tau Fakafili 2:15-22) He magahala he tau senetenari lima ne ha ha ai e tau patuiki i Isaraela, ne fakakite e Iehova e mahani fakamoli ke he motu ia.
10 Ne taute he mahani fakamoli ha Iehova a ia ke fakauka ke he hana tau tagata, tuga ne fakakite mai he 2 Nofoaga he Tau Patuiki 36:15, 16: “Ne fakafano mai he Atua he tau matua ha lautolu ko Iehova hana tau fekau, ne uhu matike a ia mo e fakafano mai e ia a lautolu; he fakaalofa a ia ke he hana motu mo e hana haeleaga; Ka e fakafiufiu e lautolu kia lautolu ne fakafano mai he Atua, mo e fakavihia e lautolu hana tau kupu, mo e va a lautolu ke he hana tau perofeta, ti tupu ai e ita a Iehova ke he hana motu, ato nakai maeke ke fakamalolo ai a lautolu.”
11. Ko e heigoa e kupu fakamoli po ke fakamafanaaga ne foaki mai he mahani fakamoli ha Iehova ki a tautolu?
11 Ha kua tokoluga ue atu e fakamoli ha Iehova, kua maeke ai he aposetolo ko Paulo ke tohi, ke tuga ne fakamau mai ia Roma 8:38, 39: “Ha kua iloa tonuhia e au nakai maeke ke he mate, po ke moui, po ke tau agelu, po ke tau iki, po ke tau toa, po ke tau mena ha i ai nai, po ke tau mena ne tatali, Po ke tokoluga, po ke hokulo, po ke taha mena kua eke, nakai maeke ke he tau mena ia ke fakamavehe a tautolu mo e fakaalofa he Atua, ha ia Keriso Iesu.” E, kua fakamoli mai a Iehova ki a tautolu: “Nakai tuai toka ni e au a koe, nakai tuai tiaki ni e au a koe.” (Heperu 13:5) Kua moli, ko e mafanatia ha ia ke iloa kua eke tumau e Atua ko Iehova ke fakamoli!
Iesu Keriso, ko e Tama Fakamoli
12, 13. Ko e heigoa e talahauaga ia tautolu ke he mahani fakamoli he Tama he Atua?
12 Ko ia ne fifitaki katoatoa ki a Iehova mo e pihia agaia he fakafeleveia e kamatamata he mahani fakamoli, ko Iesu Keriso. Kua lata moli ai he aposetolo ko Peteru ke fatiaki mai e Salamo 16:10 mo e fakahagaao atu ai ki a Iesu Keriso ia Gahua 2:27: “Nakai toka e koe hoku agaga ki hate; nakai tuku atu foki e koe hau a tagata [“fakamoli,” NW] kia hoko ki ai e popo.” Kua lata tonu a Iesu Keriso ke fifili mo “tagata [fakamoli,” NW].” Ke he tau puhala oti, kua fakamoli a ia ke he hana Matua mo e he Kautu ne mavehe he Atua. Ne lali fakamua a Satani ke moumou e tua ha Iesu he fakaaoga ai e tau kamatamataaga, ne fakaohooho e manatu ko au ni. Ha kua kaumahala ai ke he mena ia, ne holo atu e Tiapolo ke he favaleaga, ti fakahiku ke fakatupu e mate ha Iesu i luga he akau fakahoko mate. Ne nakai lagataha ke kalo kehe a Iesu mai he mahani fakamoli hana ke he hana a Matua he lagi, ko e Atua ko Iehova.—Mataio 4:1-11.
13 Kua fakamoli a Iesu Keriso ke he tau tutaki hana he taute e maveheaga ne fakamau ia Mataio 28:20: “Kitiala, to fakalataha au mo mutolu ke he tau aho oti, ato hoko ni ke he fakaotiaga he lalolagi.” He fakakatoatoaaga he maveheaga ia, kua taute fakamoli a ia ke takitaki e fakapotopotoaga hana mai he Penetekoso 33 V.N. ke he vaha nei.
Tau Tagata Nakai Mitaki Katoatoa ne Fakamoli
14. Ko e heigoa e fakafifitakiaga he mahani fakamoli ne fakatoka e Iopu?
14 E, ka e kua e tau tagata nakai mitaki katoatoa? Maeke nakai a lautolu ke fakamoli ke he Atua? Kua mailoga e tautolu e mena tupu kua kehe ki a ia. Ne taute e Satani e matakupu ke kitia maali ke he mena ne tupu ki a Iopu. Kua fakamoli ka Iopu ke he Atua ko Iehova, po ke fekafekau noa a ia ki a ia ha ko e manatu ki a ia ni? Ne palau a Satani ko e maeke ia ia ke fakaliutua a Iopu mai ia Iehova he fakalekua a Iopu. He magaaho ne galo e tau koloa oti ha Iopu, tau fanau oti hana, mo e hana a malolo tino foki, ne fakamakamaka age e hoana hana ki a ia: “Kia vagahau kelea a a koe ke he Atua, mo e mate ai a koe.” Ka e kua fakamoli a Iopu, he talahau a ia ki a ia: “Kua vagahau mai e koe, tuga he vagahau he taha he tau fifine goagoa; ke talia kia e tautolu e tau mena mitaki mai he Atua, ka e nakai kia talia ai foki e tautolu e tau mena kelea? Nakai hala ai a Iopu ke he hana tau laugutu he tau mena oti na.” (Iopu 2:9, 10) Mo e, kua tala age a Iopu ke he hana tau tagata kua lata ke fakamafana: “Pete he kelipopo e ia [Atua] au, to amaamanaki agaia au ki a ia.” (Iopu 13:15, New International Version) Ti ko e mena ia ne moua ai e Iopu e taliaaga ha Iehova! Ati tala age a Iehova ki a Elifasa ko e tagata Timanu: “Kua tupu haku a ita kia koe, mo e hau a tau kapitiga tokoua; he nakai vagahau mo e tonu kia au a mutolu, tuga e fekafekau haku ko Iopu.”—Iopu 42:7, 10-16; Iakopo 5:11.
15. Ko e heigoa e talahauaga faka-Tohiaga Tapu ne ha ha ia tautolu ke he mahani fakamoli he tau fekafekau loga he Atua ko Iehova?
15 Ko e tau tagata tane mo e tau fifine tua fakamoli oti ne fakakite mai ia Heperu veveheaga 11 kua lata ke talahau ko e tau tagata fakamoli. Nakai ni tua fakamoli a lautolu ka e kua fakamoli foki a lautolu he fakafehagai mo e tau mena uka. Ti, kua totou ai e tautolu hagaao ki a lautolu “ne . . . tua, . . . ne pa ai e tau gutu he tau leona. Ne tamate ai e malolo he afi, ne hao ai mai he mata he pelu, . . . Ne kamatamata foki e falu he va ki ai, mo e fahi, katoa ni mo e lili, mo e tuku ke he tau fale puipui; Ne taulitimaka a lautolu, ne helehele ke he tau kili, ne kamatamata, ne tamate ke he pelu; ne o fano a lautolu mo e tapulu ke he tau kili mamoe mo e tau kili koti; ne nonofogati a lautolu mo e ekefakakelea mo e matematekelea.”—Heperu 11:33-37.
16. Ko e heigoa e fakafifitakiaga he mahani fakamoli ne foaki mai he aposetolo ko Paulo?
16 Kua foaki foki he Tau Tohiaga Tapu Heleni Kerisiano e fakafifitakiaga ofogia he aposetolo ko Paulo. E, kua maeke ia ia ke talahau fakamitaki ke he tau Kerisiano Tesalonia hagaao ke he fekafekauaga hana: “Kua iloa e mutolu katoa mo e Atua, ha mautolu a mahani Atua, mo e tututonu, mo e nakai maeke ke talahaua kelea, ka kua nonofo a mautolu ia mutolu kua tua.” (1 Tesalonia 2:10) Kua kitia moli foki e tautolu e mahani fakamoli ha Paulo ke he tau kupu hana, ne fakamau ia 2 Korinito 6:4, 5, ne totou ai e tautolu: “Ka kua fakakite e mautolu a mautolu ke he tau mena oti ko e tau fekafekau he Atua, ke he fakauka lahi, ke he matematekelea, ke he malaia, ke he fakaatukehe. Ke he tau fahiaga, ke he tuku ke he tau fale puipui, ke he tau fakaagitau, ke he tau gahua, ke he tau mataalaaga, ke he tau fakakanopogi.” Kua fakakite moli he tau mena oti nei e fakalilifuaga ki a ia ni he aposetolo ko Paulo ha kua fakamoli a ia.
Ko Lautolu kua Fakamoli he Vaha Fou Nei
17. Ko e tau kupu ha ha J. F. Rutherford ne fakakite e fakamakamakaaga hana ke fakamoli?
17 Hoko mai ke he vaha fou nei, kua fita he kitia e tautolu e fakafifitakiaga ne mua e mitaki, he kamataaga he tala nei. Mailoga e mena ne tohia he tohi Worldwide Security Under the “Prince of Peace,” he lau tohi 146 i lalo he mataulu tala “Loyalty During Time of Imprisonment.” Kua talahau mai i ai: “He fakakite e mahani fakamoli ke he fakatokatokaaga ha Iehova he magahala he magaaho ne fakapagota a ia, ko e pelesiteni he Sosaiete he Kolo Toko, ko Joseph F. Rutherford, ia Tesema 25, 1918, ne tohia e mena nei: ‘Ha kua nakai mahalo au ke fakatautui mo Papelonia, ka e fakamakamaka ke taute fakamoli ke fekafekau ke he Iki haku, ko au ha e he fale puipui, ko e mena kua fakaaue au ki ai. . . . Kua loto lahi au ma e taliaaga mo e mamali Hana mo e ke tuku he fale puipui, mai he fakatautui po ke mahala ke he Manu Favale mo e ke fakatokanoa mo e ke moua e fiafia he lalolagi katoa.”b
18, 19. Ko e heigoa e tau fakafifitakiaga he mahani fakamoli ne mitaki lahi ne ha ha ia tautolu he vaha fou nei?
18 Kua ha ha foki ia tautolu e tau fakafifitakiaga mitaki lahi he mahani fakamoli he falu he tau Kerisiano tokologa ne fakauka ke he favaleaga. Ha ha ia lautolu ne mahani fakamoli ko e Tau Fakamoli Sihamani ha Iehova he magahala he fakatufono Nasi, tuga ne fakakite mai he vitio Purple Triangles, ne kua tufatufa lahi ke he vagahau Peritania. Kua mailoga lahi foki e tokologa he Tau Fakamoli a Iehova i Aferika ne mahani fakamoli, tuga a lautolu i Malaui. I ai, ne vagahau e taha leveki fale puipui ke he mahani fakamoli he Tau Fakamoli, he pehe: “To nakai fakatautui a lautolu. To tupu tolomaki ni a lautolu.”
19 Nakai fai taha ke totou e tau Yearbooks of Jehovah’s Witnesses mo e nakai nava atu ke he mahani fakamoli ne fakakite he tau Kerisiano moli, tuga a lautolu ia i Heleni, Mosamipiki, mo Polani. Tokologa ia lautolu ne matematekelea ke he tau fakakikivekaaga ne uhu lahi; ko e falu kua kelipopo. Kua fakakite mai he lau tohi 177 he 1992 Yearbook e tau ata he tau Kerisiano tane i Aitiope ne fakafeao mo e kamatamata he mahani fakamoli ke hoko atu ke he mate. Ha ko e Tau Fakamoli a Iehova, nakai kia fiafia a tautolu ke moua e tau fakafifitakiaga mitaki ke fakalagalaga aki a tautolu ke fakafeleveia e kamatamata he mahani fakamoli?
20. Ko e heigoa e mena ka tupu kaeke ke tumau a tautolu ke fakamoli?
20 He taute fakamoli ke totoko e tau kamatamata mo e tau mena uka, kua ati hake e tautolu ha tautolu a fakalilifuaga ki a koe ni. Ti, he mogoia, ko e fahi ha hai he matakupu ka manako a tautolu ke tumau ki ai? He fakafeleveia e kamatamata he mahani fakamoli, kua uta e tautolu e fahi he Atua ko Iehova he matakupu mo e fakakite moli e Tiapolo ko Satani ko e pikopiko ne muitui e kelea! Ti moua ai e tautolu e fiafia he ha tautolu a Taute, ko e Atua ko Iehova, mo e palepale he moui tukulagi mo e fiafia lahi. (Salamo 37:29; 144:15e) Ko e mena kua lata ke fakafeleveia mo e kamatamata he mahani fakamoli ka kikite ki ai ka mui mai.
[Tau Matahui Tala]
a Ko e tau volume ne ua he tohi fakamaama mena ke he Tohi Tapu ne lomi fakailoa he Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
b Ne lomi fakailoa he Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
To Tali Fefe e Koe?
◻ Ko e ha ko e kamatamata ai e mahani fakamoli?
◻ Ko e ha kua maeke ai ke talahau ko e “mahani fakamoli” ko e kupu mua e uho?
◻ Ko e heigoa e tau fakafifitakiaga faka-Tohiaga Tapu ne ha ha ia tautolu he tau tagata nakai mitaki katoatoa ne fakamoli?
◻ Ko e heigoa e tau fakafifitakiaga mitaki he vaha fou nei ne ha ha ia tautolu?
[Fakatino he lau 10]
Charles Taze Russell
[Fakatino he lau 11]
Ko Iesu moli e “tagata fakamoli” ha Iehova
[Fakatino he lau 12]
Ko Iopu, pete he nakai mitaki katoatoa, ne taute moli ke fakamoli ke he Atua
[Fakatino he lau 13]
Ne fakatoka e Paulo e fakafifitakiaga mitaki he mahani fakamoli ki a Iehova