‘Kia Tapu a Mutolu ha kua Tapu Ni Au’
“Kia tapu a mutolu; ha ko au nai ko Iehova ko e ha mutolu a Atua kua tapu ni au.”—LEVITIKA 19:2.
1. Ko hai falu tagata ne onoono ki ai e lalolagi ko e tapu?
LAULAHI he tau lotu lalahi he lalolagi kua ha ha ai a lautolu ne kua manamanatu a lautolu ki ai ke tapu. Ko e Matua Fifine ko Teresa tu gahua tokoluga i Initia kua fa mahani ke onoono kua tapu ha ko e hana a tukulele ke he tau tagata nonofogati. Kua fakahigoa ai e pope ko e “Matua Tapu.” Ko e tagata ne fakatu e fakatokaaga Katolika Opus Dei he vaha fou nei, ko José María Escrivá, kua eke ai he falu he tau Katolika mo “fakafifitakiaga ma e fakatapuaga.” Ko e tau Hinitu kua ha ha ai e tau swami, po ke tau tagata tane tapu. Kua foaki e fakalilifuaga ki a Gandhi ko e tagata tane tapu. Ko e lotu Puta kua ha ha i ai e tau tagata omonuo tapu, mo Isilama kua ha ha ai e perofeta tapu. Ka e ko e heigoa moli e kakano ke tapu?
2, 3. (a) Ko e heigoa e kakano he tau kupu “tapu” mo e “fakatapuina”? (e) Ko e heigoa falu he tau huhu ne kua lata ke fai tali?
2 Ko e kupu “tapu” kua fita ai e fakamaama ko e “1. . . . matutaki mo e malolo faka-Atua; tapuina. 2. Fakalilifu ki ai po ke tonuhia he tapuaki po ke fakalilifuaga . . . 3. Moui hagaaki ke he pehiaga po ke tokoluga he mahani fakalotu po ke fakatokatokaaga fakaagaga . . . 4. Fakamahino po ke fakatoka kehe ma e kakano fakalotu.” Ke he tala faka-Tohi Tapu, ko e fakatapuaga kua kakano ko e “meaaga po ke tavana; tapuina fakalotu.” Hagaao ke he tohi fakamoli he Tohi Tapu ko e Insight on the Scriptures, “ko e [kupu] Heperu fakamua qoʹdhesh ne talahau ai e manatu he vevehe kehe, fakatoka kehe, po ke fakatapuaga ke he Atua, . . . ko e tuaga he tu kehe ke he fekafekauaga he Atua.”a
3 Kua poaki ke he motu ko Isaraela ke tapu. Kua talahau mai he Matafakatufono he Atua: “Ha ko au ko Iehova, ko e ha mutolu a Atua; kia fakatapu e mutolu a mutolu, ti tapu a mutolu, ha ko au nai kua tapu ni au.” Ko hai e Punaaga he fakatapuaga? Maeke fefe e tau Isaraela nakai mitaki katoatoa ke tapu? Mo e ko e heigoa e tau fakaakoaga ke moua e tautolu ma ha tautolu he vaha nei he ole a Iehova ke he fakatapuaga?—Levitika 11:44.
Puhala ne Matutaki a Isaraela ke he Punaaga he Fakatapuaga
4. Kua fakatata mai fefe e Iehova e fakatapuaga i Isaraela?
4 Ko e ha mena ne fakahaga ke he tapuakiaga a Isaraela he Atua ko Iehova kua eke ai ke manamanatu ko e tapu mo e kua taute ai pihia. Ko e ha ne pihia ai? Ha ko ia ko Iehova ko e kamataaga mo e punaaga he fakatapuaga. Ko e talahauaga ha Mose ke he tauteuteaga he faituga utafano tapu mo e tau ufiaga mo e tau fakamanaia kua fakaoti aki e tau kupu: “Ne eke foki e lautolu e mena kikila ko e foupāpā tapu ke he auro mitaki; mo e tohi e lautolu e tau kupu, tuga ne fa ta e fakamau fakamailoga, tapu kia Iehova.” Ko e mena kikila ke he auro mitaki kua fakapili ai ke he potiki ie he ekepoa ne mua, mo e kua fakakite he mena ia kua toka kehe ia ke he fekafekauaga pauaki he fakatapuaga. He kitia mata e lautolu e fakamailoga nei kua tohi kua kikila he la, kua fakamanatu tumau ke he tau Isaraela e fakatapuaga a Iehova.—Esoto 28:36; 29:6; 39:30.
5. Kua lata fefe e tau Isaraela nakai mitaki katoatoa ke manamanatu ki ai kua tapu?
5 Ka e maeke fefe e tau Isaraela ke tapu? Ha ko e ha lautolu ni a fakafetuiaga tata mo Iehova mo e ha lautolu a tapuakiaga mea ki a ia. Kua lata ke ha ha ia lautolu e iloilo tonu ki a “ia ne Tapu” ke maeke ke tapuaki ki a ia ke he fakatapuaga, ke he meaaga fakatino mo e fakaagaga. (Tau Fakatai 2:1-6; 9:10) Ti ko e mena ia kua lata he tau Isaraela ke tapuaki ke he Atua mo e manamanatuaga mea mo e loto mea. Ko e ha faga tapuaki fakatupua ka fakateteki ki a Iehova.—Tau Fakatai 21:27.
Kakano he Tugi Maama e Iehova a Isaraela
6. Taute fefe he tau Iutaia he vaha a Malaki e laulau a Iehova?
6 Kua fakatata fakamahino e mena nei he magaaho ne tamai fakalotouaua he tau Isaraela e tau poa fai ila, mo e kelea ke he faituga. He puhala he hana a perofeta ko Malaki, ne talahau e Iehova ha lautolu a tau poa kelea: “Nakai ni fai fiafia au kia mutolu, kua pihia mai a Iehova Sapaota; nakai talia foki e au e poa mai he tau lima ha mutolu. . . . Ka ko mutolu kua holitu ai e mutolu haku higoa, ha kua pehe age a mutolu, Kua kelea e laulau a Iehova; mo e hana tau fua, ko e hana tau mena kai, ko e mena fakateaga haia. Kua pehe foki a mutolu, Kitiala, ko e mena ke matematekelea lahi ai ni! mo e vihiatia ai e mutolu kua pihia mai a Iehova Sapaota; kua ta mai foki e mautolu e mena ne fofo, mo e mena ne kulikuli, mo e mena gagao; kua tamai ai e mutolu mo tau poa? Ke talia kia e au e tau mena ia mai he tau lima ha mutolu? kua pihia mai a Iehova.”—Malaki 1:10, 12, 13.
7. Ko e heigoa e tau mahani nakai tapu ne taute he tau Iutaia he senetenari ke lima aki F.V.N.?
7 Kua fakaaoga he Atua a Malaki ke tugi maama e tau gahua fakavai he tau Iutaia, liga ke he magahala he senetenari lima aki F.V.N. Kua fakatoka he tau ekepoa e fakafifitakiaga kelea, mo e ha lautolu a mahani kua nakai tapu ai. Ko e tau tagata, kua muitua ke he takitakiaga ia, kua fakateaga ai ke he tau matapatu fakaakoaga ha lautolu, ti hokotia ai ke he tau vevehe e tau hoana ha lautolu, ke maeke ai ke moua e lautolu e tau hoana pouliuli fuata. Ne tohi e Malaki: “Ha ko Iehova ko ia kua talahau mena kia koe mo ia ne eke mo hoana hau ke he hau a vaha fuata, ko ia ne fakavai e koe;b ka e nonofo a mua mo ia, ko e hoana foki a ia he maveheaga. . . . Hanai, kia fakaeneene a mutolu ke he tau loto ha mutolu, neke fakavai he taha e hoana ne mau ai a laua ke he vaha fuata. Kua vihiatia e au e tiaki hoana, kua pihia mai a Iehova, ko e Atua a Isaraela.”—Malaki 2:14-16.
8. Kua lauia fefe e falu he fakapotopotoaga Kerisiano he onoonoaga he vaha fou nei ke he tau vevehe?
8 He tau vaha fou nei, ke he loga he tau motu ne ha ha i ai e mukamuka lahi ke moua e tau vevehe, ko e fuafuaaga kua vinivini ki luga. Kua lauia foki e fakapotopotoaga Kerisiano. He kua lata ke kumi lagomatai ke he tau motua ke kautu mai he tau mena uka mo e lali ke taute e fakamauaga ha laua ke kautu, kua mafiti lahi e falu ke tiaki ki tua. Kua fa toka e tau fanau ke fua e logonaaga mamafa kua mua atu.—Mataio 19:8, 9.
9, 10. Kua lata ke fakaata fefe e tautolu ha tautolu a tapuakiaga ki a Iehova?
9 Ha kua kitia e tautolu i luga, he onoonoaga ke he tuaga fakaagaga kelea muikau he vaha a Malaki, ne talahau mai e Iehova kua vihiatia e potake he tapuakiaga a Iutaia mo e fakakite kua talia ni a ia ke he tapuaki mea. Nakai kia lata ke fakaata mai he mena nei ki a tautolu e aoga he ha tautolu a tapuaki ke he Atua ko Iehova, ko e Iki Pule Katoatoa he lalolagi mo e lagi katoatoa, ko e Punaaga he fakatapuaga moli? Foaki age moli nakai e tautolu e fekafekauaga tapu ke he Atua? Taofi mau nakai e tautolu a tautolu ke he tuaga mea fakaagaga?
10 Nakai pehe e mena nei ke eke a tautolu ke mitaki katoatoa, ha kua nakai maeke, po ke kua lata ke fakatatai e tautolu a tautolu ke he falu. Ka kua kakano ai ko e Kerisiano takitaha kua lata ke foaki ke he Atua e tapuakiaga ne kua mua atu ki a ia ke he tau tuaga kua maeke fakatagata. Kua hagaao e mena nei ke he aoga he ha tautolu a tapuakiaga. Ko e ha tautolu a fekafekau tapu kua lata ke mitaki lahi—fekafekauaga tapu. Fakamoli fefe e mena ia?—Luka 16:10; Kalatia 6:3, 4.
Ko e Tau Loto Mea kua Takitaki ke he Tapuakiaga Mea
11, 12. I fe ne puna mai e mahani nakai tapu?
11 Kua fakaako fakamahino e Iesu ko e mena ha ha he loto to eke ai e fakamoliaga ke he tau mena ne vagahau mo e taute ai he tagata. Ne tala age a Iesu ke he tau Farasaio fia tututonu, ka e nakai tapu: “Ko e tau fanau he tau gata gagau na e, ko mutolu ne mahani kelea ke maeke fefe ia mutolu ke vagahau ke he tau mena mitaki? ha ko e loga he tau mena he loto ke vagahau mai ai e gutu.” Fakamui ne fakakite e ia ko e tau gahua kelea kua fiti mai he tau manatu kelea he loto, po ke tagata i loto. Ne pehe a ia: “Ko e tau mena ke hau mai he gutu, kua hake ia mai he loto; ko e tau mena ia ke kelea ai e tagata. Ha ko e mena kua hake mai he loto e tau manatu kelea, ko e keli tagata, ko e faivao, ko e feuaki, ko e kaiha, ko e talahau pikopiko, mo e kupu kelea. Ko e tau mena ia ke kelea ai e tagata.”—Mataio 12:34; 15:18-20.
12 Kua lagomatai he mena nei a tautolu ke maama ko e tau gahua nakai tapu kua nakai ni tupu noa po ke nakai fai fakaveaga kua mua atu. Ko e tau fua a ia he tau manamanatuaga kiva ne fa e holofa ke he loto—ko e tau manako galo mo e liga ko e tau manatu noa. Ko e mena haia ne pehe a Iesu: “Kua fanogonogo a mutolu, ne tala mai kia lautolu ke he vaha i tuai, Aua neke faivao a koe. Ka e tala atu e au kia mutolu, ka kikite atu taha ke he fifine kia manako ki ai, kua faivao tuai a ia ke he hana loto.” Ke he falu kupu, ko e mahani feuaki mo e faivao kua fita he vakavaka ke he loto ato hoko ai e tauteaga. Ti, ka hokotia ai ke he tau tuaga hako, ko e tau manamanatuaga nakai tapu kua eke ai mo mahani nakai tapu. Ko e mahani feuaki, faivao, fakasotoma, kaiha, vagahau kelea, mo e tiaki taofiaga kua eke ai mo falu he tau fua ne fakamoli aki.—Mataio 5:27, 28; Kalatia 5:19-21.
13. Ko e heigoa falu he tau fakafifitakiaga he tau manatu nakai tapu kua maeke ke takitaki atu ke he tau gahua nakai tapu?
13 Kua fakatata ai e mena nei ke he tau puhala kehekehe. Ke he falu he tau motu, ko e tau kasino kua tuputupu hake tuga e tau pakapaka atua, ti kua fakaholo ki mua e magaaho ke pele tupe. Ko e taha kua kamatamata ke kumi huaga ke he mena nei ke lali ke fakamitaki e tau mena vihi fakatupe he taha tagata. Ko e kakanoaga fakavaivai kua liga ke fakavaia e matakainaga ke tiaki po ke fiofio hana tau matapatu fakaakoaga Tohi Tapu.c He taha mena foki, ko e mukamuka ke hu atu ke he tohi telefua, po ke he televisoni, tau vitio, tau komopiuta, po ke tau tohi, ka takitaki e Kerisiano ke he mahani nakai tapu. Kua lata ni ia ia ke tiaki hana papatau fakaagaga, mo e nakai leva ti iloa ai e ia, ka kua to tuai a ia ke he mahani feuaki. Ka ko e laulahi he tau mena kua tupu ko e to ki loto he agahala kua kamata ai ke he manamanatuaga. E, ke he tau tuaga ne tuga anei, kua fakamoli ai e tau kupu a Iakopo: “Ka e takitokotaha mo e kamatamata a ia ka toho mo e hele a ia he hana tau manako lahi; Ka fatu e manako lahi ti fanau mai ai e ia, ko e hala.”—Iakopo 1:14, 15; Efeso 6:11-18.
14. Kua fakamaulu fefe e tokologa mai he mahani nakai tapu?
14 Fiafia lahi, tokologa he tau Kerisiano ne agahala ha ko e loleloleaga kua fakakite e fakatokihala moli, mo e kua maeke e tau motua ke liuaki mai a lautolu ia fakaagaga. Tokologa foki ne kua fakaoti e fakalataha ha ko e nakai fakatokihala kua lotomatala ai a lautolu he mogo fakamui mo e liu fakalataha mai ke he fakapotopotoaga. Kua eke ai a lautolu ke mailoga e mukamuka ha Satani ke maluia a lautolu he magaaho ka fakaata e lautolu e tau manamanatu nakai tapu ke vakavaka ke he tau loto.—Kalatia 6:1; 2 Timoteo 2:24-26; 1 Peteru 5:8, 9.
Ko e Palekoaga—Ke Fehagai mo e Ha Tautolu a Tau Lolelole
15. (a) Ko e ha ne kua lata ai ia tautolu ke fehagai mo e tau lolelole ha tautolu? (e) Ko e heigoa kua lagomatai a tautolu ke talahau e tau lolelole ha tautolu?
15 Kua lata ia tautolu ke taute e laliaga ke iloa ni ha tautolu tau loto takitokotaha. Kua manako kia a tautolu ke fehagai ke he ha tautolu a tau lolelole, talahau ai, mo e ti gahua ke fakakautu mai ai? Kua manako moli kia a tautolu ke huhu ke he kapitiga fakamoli ko e fakatolomaki fefe e tautolu, mo e ti fanogonogo ke he hatakiaga? Ke fakatumau ke tapu kua lata ia tautolu ke kautu mai he ha tautolu a tau mena ne kuku ai. Ko e ha? Kakano kua iloa e Satani e tau lolelole ha tautolu. To fakaaoga e ia e hana tau fakavaia fakagalogalo ke fakaohooho aki a tautolu ke agahala mo e mahani nakai tapu. Ha ko e hana a tau gahua lagatau, ne lali a ia ke vevehe kehe a tautolu mai he fakaalofa he Atua ke nakai eke a tautolu ke fakatokoluga mo e fai aoga ma e tapuakiaga a Iehova.—Ieremia 17:9; Efeso 6:11; Iakopo 1:19.
16. Ko e heigoa e taufetuluiaga a Paulo?
16 Kua ha ha he aposetolo ko Paulo e hana ni a tau kamatamata, tuga he talahau e ia he hana a tohi ke he tau Roma: “Kua iloa e au nakai nofo ha mena mitaki ki loto ia au, ko e haku a tino haia; ha ko e mena ha ha ia au e loto atu, ka e nakai iloa e au ke eke e mena mitaki; Ha kua nakai eke e au e mena mitaki kua loto au ki ai, ko e mena haia kua eke e au. . . . Ha ko e mena fiafia au ke he fakatufono he Atua ke he tagata i loto. Ka kua iloa e au e taha fakatufono ha ha he tino haku, kua tau a ia ke he fakatufono he haku a manamanatu, kua mahala foki au ke he fakatufono he hala ha ha he tino haku.”—Roma 7:18-23.
17. Kautu mai fefe a Paulo mai he hana a taufetuluiaga mo e tau lolelole?
17 Ko e matapatu aoga lahi ne tupu ki a Paulo kua talahau ai e ia hana a tau lolelole. Pete ni he tau mena ia, kua talahau e ia: “Ha ko e mena fiafia au ke he fakatufono he Atua ke he tagata [fakaagaga] i loto.” Kua ofania e Paulo e mena mitaki mo e vihiatia e mena ne kelea. Ka e fetului agaia a ia ke totoko atu ki ai, ko e fetului taha ne ha ha oti ia tautolu—ki a Satani, ko e lalolagi, mo e tino. Ti kautu mai fefe a tautolu he tau ke tumau ke tapu, vevehe kehe mai he lalolagi nei mo e hana a manamanatuaga?—2 Korinito 4:4; Efeso 6:12.
Maeke Fefe a Tautolu ke Fakatumau ke Tapu?
18. Maeke fefe a tautolu ke tumau ke tapu?
18 Nakai moua e fakatapuaga he uta e tuaga fakamukamuka po ke mena ne fiafia a ia ki ai. Ko e faga tagata pihia to taute tumau e tau piuaga ma e hana a mahani mo e lali ke tuku e tukupau ke he taha mena. Ka e liga kua lata ke ako a tautolu ke hahamo ni e tautolu e tau gahua mo e nakai tuga e falu ne taute e piuaga ia ko e tau mena tutupu ki a lautolu kakano ha ko e feakiaga po ke tupu maiaga he magafaoa. Ko e vaka he lekua kua lago ke he loto he tagata takitokotaha. Kua ofania nakai e ia e tututonu? manako ma e fakatapuaga? manako ke he fakamonuinaaga he Atua? Kua taute he salamo e lata ma e fakatapuaga he magaaho ne talahau e ia: “Kia kalo kehe mo e tau mena kelea, ka e eke e tau mena mitaki; kia kumi atu ke he mafola, mo e tutuli ki ai.” Kua tohia he aposetolo ko Paulo: “Ua fakaalofa fakatupua; kia fakavihia e tau mena kelea, kia pipiki ke he tau mena mitaki.”—Salamo 34:14; 97:10; Roma 12:9.
19, 20. (a) Maeke fefe a tautolu ke ati hake ha tautolu a manamanatuaga? (e) Ko e heigoa ne moua ha ko e fakaako fakatagata kua mitaki?
19 Maeke ia tautolu ke “pipiki ke he tau mena mitaki” kaeke ke onoono a tautolu ke he tau mena tutupu mai he tuaga a Iehova mo e kaeke ke ha ha ia tautolu e manamanatuaga ha Keriso. (1 Korinito 2:16) Fakakatoatoa fefe e mena nei? Ha ko e fakaako tumau mo e manamanatu fakahokulo ke he Kupu he Atua. Fa lagafiha ne foaki ai e fakatonuaga nei! Ka e uta lahi nakai e tautolu fakahokulo? Ma e fakatai, fakaako moli nakai e koe e mekasini nei, fakakiakia e tau kupu Tohi Tapu, ato hau a koe he feleveiaaga? He fakaako kua nakai kakano ke hihika noa ni e tautolu e tau talahauaga gahoa he tau paratafa takitaha. Ko e vala tala fakaako kua maeke ke onoono ki ai mo e hihika ke kavi ke 15 e tau minuti. Kua kakano ke mena ia kua fakaako tuai e tautolu e vala tala? Moli ai, kua liga ke taha po ke ua e tula ke fakaako mo e hufia e aoga fakaagaga ne kua tuku mai he tau vala tala takitaha.
20 Liga ke lata ia tautolu ke akonaki e tautolu a tautolu ke hola kehe mai he televisoni ma e tau tula gahoa he tau fahi tapu takitaha mo e onoono fakahokulo moli ke he fakatapuaga fakatagata ha tautolu. Ko e ha tautolu a fakaako tumau kua ati hake a tautolu fakaagaga, omoomoi ai e manamanatuaga ke taute e tau fifiliaga kua hako—tau fifiliaga kua takitaki ke he “tau mahani mitaki.”—2 Peteru 3:11; Efeso 4:23; 5:15, 16.
21. Ko e heigoa e huhu ne tumau ke fai tali?
21 Ti ko e huhu mogonei ko e, Ke he tau fahi fe foki he gahua mo e mahani ke lata he tau Kerisiano ke tapu, tuga ni ne tapu a Iehova? Ko e vala tala ne mui mai ka fakakite e falu mena ke manamanatu ki ai.
[Tau Matahui Tala]
a Ko e volume ua nei ko e tohi fakamoli kua lomi fakailoa ai he Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
b Ma e lahi he manamanatuaga katoatoa he mena ne kakano ko e “fakavai,” kikite e Awake! ia Fepuari 8, 1994, lau tohi 21, “Ko e Heigoa e Faga Tau Vevehe ne Vihiatia he Atua?”
c Ma e fakamatafeiga lahi ko e ha ne nakai ko e mahani tapu e pele tupe, kikite e Awake! ia Aokuso 8, 1994, tau lau tohi 14-15, lomi fakailoa he Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
Manatu Nakai e Koe?
◻ Fefe e Punaaga he fakatapuaga kua kitia ai i Isaraela?
◻ Ko e heigoa e tau puhala he tapuaki a Isaraela kua nakai tapu ai he vaha a Malaki?
◻ I fe ne kamata ai e mahani nakai tapu?
◻ Ke tapu, ko e heigoa kua lata ke mailoga e tautolu?
◻ Maeke fefe a tautolu ke tumau ke tapu?