Fakahaoaga ke he Lalolagi Tututonu Fou
“Ti fakafiafia foki e lautolu a lautolu ha ko e monuina kua lahi.”—SALAMO 37:11.
1, 2. (a) To kehe fefe e fakahaoaga a Iehova he vaha ha tautolu ke he tau fakahaoaga he tau vaha i tuai? (e) Ko e faga lalolagi ha ka ta mai e Iehova hana a tau tagata ki ai?
KO IEHOVA ko e Atua he fakahaoaga. He tau vaha i tuai, ne fakahao e ia e tau tagata hana ke he loga he tau magaaho. Ko e tau fakahaoaga ia kua nakai tumau, ha ko e tau magaaho ia kua nakai fakahoko e Iehova hana a tau fakafiliaga tukulagi ke he lalolagi katoa a Satani. Ka e he vaha ha tautolu, to taute fakamafiti e Iehova e fakahaoaga mua ue atu ma e hana tau fekafekau. Ke he magaaho nei to moumou e ia e tau tupuaga oti he fakatokaaga he lalolagi a Satani, mo e to ta mai e ia hana a tau fekafekau ke he lalolagi tututonu fou tukumalagi.—2 Peteru 2:9; 3:10-13.
2 Kua mavehe a Iehova: “Toe tote, ti nakai ha i ai e tagata mahani kelea . . . Ka ko e tau tagata mahani molu, to eke ma lautolu e motu; ti fakafiafia foki e lautolu a lautolu ha ko e monuina kua lahi.” (Salamo 37:10, 11) Ke fiha e leva? “To eke ni e motu ma e tau tagata tututonu, to nonofo muatua ai a lautolu.” (Salamo 37:29; Mataio 5:5) Pete ia, ato hoko e mena ia, to hokotia e lalolagi nei ke he magaaho matematekelea ne nakai la logona pihia ia.
Ko e ‘Matematekelea Lahi’
3. Fakamaama fefe e Iesu e ‘matematekelea lahi’?
3 He 1914 ne hu atu e lalolagi nei ke he “tau aho fakamui.” (2 Timoteo 3:1-5, 13) Ko tautolu he mogonei kua 83 e tau tau mai he magahala ia mo e kua tata lahi ke he fakaotiaga, tuga ni ne talahau tuai e Iesu, to tutupu e tau mena na: “Ha ko e vaha ia ke lahi ai e matematekelea, nakai pihia taha mena tali mai he kamataaga he lalolagi, kua hoko ni ke he vaha nai; ti nakai tuai pihia foki.” (Mataio 24:21) E, kua mua atu e kelea he Felakutaki II he Lalolagi, he magaaho ne uta ai falu 50 e miliona he tau momoui. Kua mafiti lahi mai e magaaho ke lulululu ai e lalolagi!
4. Ko e ha e fakafiliaga he Atua kua hau ki a ‘Papelonia Lahi’?
4 To hau e ‘matematekelea lahi’ mo e fakalutukia ofoofogia, “ke he magaaho taha.” (Fakakiteaga 18:10) Ko e hana a hauaga kua fakamailoga ka fakahoko he Atua e fakafiliaga ke he tau lotu fakavai oti, ne kua ui he Kupu he Atua ko ‘Papelonia Lahi.’ (Fakakiteaga 17:1-6, 15) Ko e takitakiaga fakamua i Papelonia i tuai ko e lotu fakavai. Ko Papelonia fou nei kua tuga e hoa hana i tuai mo e ko e hukui e pule atu motu he lalolagi he lotu fakavai. Kua taute a ia ko e fifine fakataka he fakahui aki e tau politika. Kua lagomatai e ia e tau felakutaki ha lautolu mo e kua fakamonuina e tau kautau ke he tau fahi totoko, ti fua mai ko e tau tagata ke he lotu fakalataha kua fekelipopoaki. (Mataio 26:51, 52; 1 Ioane 4:20, 21) Kua fakateu a ia ke he tau mahani matahavala he hana a tau tutaki mo e kua fakakikiveka e tau Kerisiano moli.—Fakakiteaga 18:5, 24.
5. Kamata fefe e ‘matematekelea lahi’?
5 Ko e ‘matematekelea lahi’ to kamata he magaaho ne favale agataha atu e tau politika ki a ‘Papelonia Lahi.’ “To fakavihia e lautolu e fifine fakataka mo e moumou a ia, mo e uta kehe hana tau tapulu, to kai foki e lautolu hana tino, mo e huhunu a ia ke he afi.” (Fakakiteaga 17:16) He mogo fakamui, ko e tau tagata lagomatai fakamua hana “to tagi kia ia mo e tagi tatuki a lautolu ha ko ia.” (Fakakiteaga 18:9-19) Ka e ko e tau fekafekau a Iehova kua leva e amaamanaki ke he mena nei, mo e to fakapuloa e lautolu: “Haleluia; . . . ha kua fakafili e ia e fifine fakataka lahi, ko ia ne fakakelea e lalolagi ke he hana feuaki, ti kua taui tuai e ia kia ia ni e toto he hana tau fekafekau.”—Fakakiteaga 19:1, 2.
Ne Keli e Tau Fekafekau he Atua
6, 7. Ko e ha kua mauokafua e tau fekafekau a Iehova he magaaho ka hoko e favale he ‘matematekelea lahi’?
6 Ha kua moumou ai e lotu fakavai, ko e tau politika kua fuluhi atu ke he tau fekafekau a Iehova. Ko Satani, ko “Koku he motu a Makoku” he perofetaaga, kua talahau: “To fano au kia lautolu kua nonofo fakatekiteki, ko lautolu kua nonofo fakahanoa.” Manamanatu ai ko lautolu kua mukamuka ke fakataki, kua keli e ia a lautolu aki e “kau lahi mahaki . . . , ke tuga e aolagi ke ufia ai e motu.” (Esekielu 38:2, 10-16) Kua iloa he tau tagata a Iehova ko e keliaga nei to kaumahala kakano kua falanaki a lautolu ki a Iehova.
7 He magaaho ne logona hifo e Farao mo e hana a tau kautau kua hele e lautolu e tau fekafekau he Atua ke he Tahi Kula, ne fakahao fakamana e Iehova hana tau tagata mo e keli e tau kautau Aikupito. (Esoto 14:26-28) Ke he ‘matematekelea lahi,’ ne logona he tau motu kua hele e lautolu e tau tagata a Iehova, ne liu a ia fakahao fakamana: “Ko e aho ia . . . to tupu lahi ai haku a ita lahi. Ko e haku a ita tufuā foki, ko e afi ni he haku a ita kua vagahau ai au.” (Esekielu 38:18, 19) Ko e tapunu he ‘matematekelea lahi’ to mafiti mai he mogoia!
8. Ko e heigoa e tau mena tutupu kehe lahi kua hoko ato moumou e Iehova e tau tagata kelea, mo e ko e heigoa e lauiaaga?
8 Ke he magaaho tonu he mole atu e kamataaga he ‘matematekelea lahi,’ ka e ato fakahoko e Iehova hana a fakafiliaga ke he vala ne toe he lalolagi nei, to tutupu mai e tau mena mana. Mailoga la e lauiaaga ka ha ha ia lautolu. “Ati kitia ai ke he lagi e fakamailoga he Tama he tagata [ko Keriso]; ti tagi tatuki ai e tau magafaoa oti he lalolagi, ti kitia ai e lautolu e Tama he tagata kua hau ke he tau aolagi, mo e malolo, mo e lilifu lahi.” (Mataio 24:29, 30) “To ha i ai foki e tau fakamailoga ke he la, mo e mahina, mo e tau fetu; . . . to mamate foki e tau tagata he matakutaku mo e talifaki ke he tau mena ke hohoko mai ke he lalolagi.”—Luka 21:25, 26.
“Kua Tata Tuai ha Mutolu a Fakamouiaga”
9. Ko e ha kua maeke he tau fekafekau a Iehova ke “haga hake a lautolu” he magaaho ka tutupu e tau mena mana?
9 Ke he magaaho tonu ia, kua fakagahua ai e perofetaaga he Luka 21:28. Ne pehe a Iesu: “Ka kamata he eke e tau mena ia kia kitekite hake mo e haga hake a mutolu; ha kua tata tuai ha mutolu a fakamouiaga.” To vivivivi e tau fi he Atua mo e matakutaku ha kua iloa e lautolu ko e tau mena tutupu mana kua mai ia Iehova. Ka e ko e tau fekafekau a Iehova to olioli he to iloa e lautolu ko e fakahaoaga ha lautolu kua tata lahi mai.
10. Fakamaama fefe he Kupu he Atua e tapunuaga he ‘matematekelea lahi’?
10 To fakahoko mogoia e Iehova e fakatulakiaga ke he fakatokaaga a Satani: ‘To fakahala foki e au a [Koku] ke he tatalu mo e toto, to fakato hifo foki e au ki luga ia ia mo e hana tau kau e uha lahi, mo e uha tuli matafua, ko e afi mo e taio. To iloa ai e lautolu ko au ni ko Iehova.’ (Esekielu 38:22, 23) Ko e tau mena oti ne toe he fakatokaaga a Satani to moumou ai. To fakaotioti e kaufakalatahaaga he tau tagata ne fakaheu e Atua. Ko e tapunu ha Amaketo haia he ‘matematekelea lahi.’—Ieremia 25:31-33; 2 Tesalonia 1:6-8; Fakakiteaga 16:14, 16; 19:11-21.
11. Ko e ha e tau fekafekau a Iehova kua fakahao atu ai he ‘matematekelea lahi’?
11 Ko e tau miliona he tau tagata tapuaki a Iehova he lalolagi oti ka hao mai he ‘matematekelea lahi.’ Kua ha ha ai e “moto tagata tokologa” kua “mai he tau motu oti, mo e tau faoa, mo e tau tagata kehekehe, mo e tau vagahau kehekehe.” Ko e ha kua fakahao mai a lautolu ke he puhala ofoofogia lahi? Ha kua “fekafekau [a lautolu] ke he aho mo e po” ki a Iehova. Ti kua hao a lautolu ke he fakaotiaga he lalolagi nei mo e o atu ai ke he lalolagi tututonu fou. (Fakakiteaga 7:9-15) Ti, kua kitia mata e lautolu e fakamoliaga he maveheaga a Iehova: “Kia talifaki a koe kia Iehova, mo e tumau ke he hana puhala; ti fakamatalahi e ia a koe ke eke māu e motu; to kitia e koe e tau tagata mahani kelea kua mahakava.”—Salamo 37:34.
Ko e Lalolagi Fou
12. Ko e heigoa e amaamanakiaga lahi he tau tagata ka hao mai i Amaketo?
12 Ko e magaaho fiafia ha ia—ko e utakeheaga he mahani kelea mo e ataata mai he vaha mua ue atu ke he tau fakamauaga tuai he tagata! (Fakakiteaga 20:1-4) Ko e fakaaue lahi ha ia ki a Iehova ka huhu atu e tau tagata ka hao i Amaketo ke he kaufakalatahaaga kikila mo e mea ne taute he Atua, ko e lalolagi fou, ke he lalolagi ka liliuina ke he parataiso! (Luka 23:43) Mo e to nakai liliu a lautolu ke mamate! (Ioane 11:26) Moli lahi, ke he tuaga ia ki mua, to ha ha ia lautolu e amaamanakiaga mitaki ue atu ke momoui he moui ni a Iehova!
13. To liu taute fefe e Iesu e gahua fakamalolo kua kamata e ia he magaaho ne nofo ke he lalolagi?
13 Kua fifili e Iehova a Iesu ko e Patuiki he lagi, ka pule katoa ke he tau fakamonuinaaga fakamana ka olioli e lautolu ne hao. He ha ha ke he lalolagi, ne fakamaama e ia e tau mata pouli mo e tau teliga tuli mo e fakamalolo e “tau gagao oti, mo e tau tagata mamahi oti.” (Mataio 9:35; 15:30, 31) He lalolagi fou, to liu taute e ia e gahua fakamalolo lahi ia ka e ke he lalolagi katoatoa. Ha ko e Hukui he Atua, to fakamoli e ia e maveheaga: “To holoholo kehe he Atua e tau hihina mata oti mai he tau mata ha lautolu; ti nakai tuai fai mate, po ke fakatutuku, po ke tagi, ti nakai tuai fai matematekelea; ha kua mole atu e tau mena fakamua.” (Fakakiteaga 21:4) To nakai liu foki ke lata ma e tau tagata fakaekekafo mo e nakai fai tagata taute tanu tagata!—Isaia 25:8; 33:24.
14. Ko e heigoa e fakahaoaga ka hau ke he tau fekafekau a Iehova ne kua fita e mamate?
14 To fakahao ai foki e tau fekafekau fakamoli oti ia he Atua ne mamate i tuai. He lalolagi fou, to fakahao a lautolu mai he tau taofiaga he tukuaga. Kua fakamoli a Iehova: “Ke liu foki tutu mai a lautolu kua mamate, ko lautolu ne tututonu katoa mo lautolu ne hepehepe.” (Gahua 24:15) Liga, ko lautolu kua “tututonu” to fakaliu tu mai fakamua mo e auloa ai ke he fakalaulahiaga he Parataiso. Ko e fuluola ha ia ma lautolu ka hao mai i Amaketo ke logona e tau mena tutupu ha lautolu ne tua fakamoli ne kua leva e mamate, ti kua liliu tu mai ke he moui mogonei!—Ioane 5:28, 29.
15. Fakamaama e falu he tau tutuaga ka iloa ai ke he lalolagi fou.
15 Ko lautolu oti ne momoui he mogoia ka kitia ai e mena ne talahau he salamo hagaao ki a Iehova: “Kua fakamafola e koe hāu a lima, mo e fakamakona e manako he tau mena momoui oti.” (Salamo 145:16) Nakai liu fai hoge: To liu foki e lalolagi ke he lagotataiaga he tau mena momoui he kelekele mo e to fua loga ai. (Salamo 72:16) Nakai liu e tau tagata ke ai fai kaina: “To ta fale e lautolu, mo e nonofo ai a lautolu,” mo e to igatia a lautolu mo e nonofo “i lalo hana vine, mo lalo foki he hana mati; to nakai ha i ai foki taha ke fakamatakutaku ki ai.” (Isaia 65:21, 22; Mika 4:4) Nakai liu fai matakutaku: To nakai liu fai felakutaki, favale, po ke holifono. (Salamo 46:8, 9; Tau Fakatai 2:22) “Kua okioki e lalolagi oti, kua nonofo fakatekiteki ni; kua kalaga a lautolu mo e fiafia.”—Isaia 14:7.
16. Ko e ha kua holofa e tututonu ke he lalolagi fou?
16 Ke he lalolagi fou, ko e matutakiaga totoko a Satani to uta kehe foki. Ka e, to “ako ai e mahani tututonu e lautolu kua nonofo ke he atu motu.” (Isaia 26:9; 54:13) Mo e hatakiaga fakaagaga kua mitaki he taha tau ke he taha tau, “to puke e lalolagi ke he maama kia Iehova, tuga ne toka kua ūfia ke he puke tahi.” (Isaia 11:9) Ko e tau manatu mo e tau gahua ati hake to holofa ai ke he tau tagata. (Filipi 4:8) Manamanatu la, ke he kaufakalatahaaga he tau tagata he lalolagi katoa kua tokanoa mai he holifono, fakaikaluga, mahekeheke—ko e fakamatakainaga he lalolagi katoa ne kua moua he tau tagata oti e tau fua he agaga tapu he Atua. Moli lahi, ti ko e mogonei foki ko e tau fua pihia kua feaki ai he moto tagata tokologa.—Kalatia 5:22, 23.
Ko e Ha ne Leva Lahi?
17. Ko e ha ne leva lahi e fakatali a Iehova ato moumou e tau mahani kelea?
17 Pete ia, ko e ha ne leva lahi e fakatali a Iehova ke uta kehe e mahani kelea mo e fakahao hana a tau tagata ke he lalolagi fou? Manamanatu la ke he mena ne kua lata ke fakakatoatoa. Ko e mena ne aoga lahi ko e fakatokolugaaga he pule katoatoa a Iehova, ko e tonu hana ke pule. He fakaata e lahi e magaaho ke mole, kua fakatata e ia e nakai fakauaua kua mole atu ko e pule he tagata i fafo he hana a pule katoatoa kua kitia ai ko e kaumahalaaga lahi mahaki. (Ieremia 10:23) Ti ko e mogonei kua tonutika katoatoa a Iehova he hukui e pule he tagata aki e pule he hana a Kautu he lagi i lalo hifo a Keriso.—Tanielu 2:44; Mataio 6:9, 10.
18. I ne fe ne moua he tau ohi a Aperahamo e motu a Kanana?
18 Ko e tau mena ne tupu he tau senetenari oti nei kua tatai ke he mena ne tupu he vaha a Aperahamo. Kua tala age a Iehova ki a Aperahamo ko e tau ohi hana ka moua e motu ko Kanana—ka e nakai ke fa e teau he tau tau “[ne] nakai la katoatoa e tau hala he tau tagata Amori.” (Kenese 12:1-5; 15:13-16) Hanei, ko e talahauaga “tau tagata Amori” (ko e magafaoa talahaua) kua liga ke hukui aki e tau tagata katoa i Kanana. Ti ko e falu he tau senetenari fa ne mole to fakamalolo e Iehova hana a tau tagata ke pule ki Kanana. Ke he mogonei kua fakaata e Iehova e tau motu i Kanana ke fakatupu ha lautolu a tau kaufakalatahaaga. Mo e ko e heigoa e fua?
19, 20. Ko e faga kaufakalatahaaga fefe ne fakatupu he tau Kanana?
19 Ko e Bible Handbook, mai ia Henry H. Halley, ne talahau kua ha ha i Megiddo, ko e tau tagata kumikumi ke he kelekele kua moua e tau malona he faituga ha Asaira, ko e atua fifine mo e hoana a Paala. Ne tohi e ia: “Nakai mamao mai he faituga nei e tanuaga, ne ha ha ai loga e tau lupo ne moua ai, kua toka ai e tau tama mukemuke ne poa he faituga nei . . . Ko e tau perofeta ha Paala mo Asaira ko e tau kelipopo moli he tau tama ikiiki.” “Ko e taha gahua teteki ko e [mena] ne ui e lautolu ko e ‘tau poa fakamatapatuaga.’ Kaeke ke ta e fale, to poa ai e tama, mo e hana a tino kua talaga ke he tau kaupa.”
20 Ne talahau e Halley: “Ko e tapuaki ki a Paala, Asaira, mo e falu he tau atua Kanana kua mahani mau ke tafeauhi ke he feuaki holopi lahi; ko e tau matapatu he mahani kelea e tau faituga ha lautolu. . . . Ne tapuaki e tau Kanana, he tau mahani feuaki, . . . mo e he mole ai ne tamate e tau fanau uluaki ha lautolu, ko e tau poa ke he tau atua taha ia. Kua tuga, ke he fuafuaaga lahi, kua eke ai e motu a Kanana ke fakavahega mo Sotoma mo Komora ke he kautu katoa. . . . Kua fai tonuhia nakai e tau motu mahani pilo lahi pihia mo e mahani favale ke ha ha i ai? . . . Ko e tau tagata kumikumi ke he kelekele ne keli hake e tau taone malona a Kanana kua manamanatu ko e ha ne nakai moumou tuai he Atua a lautolu mai he magaaho ne taute ai e Ia.”—Fakatatai 1 Tau Patuiki 21:25, 26.
21. Ko e heigoa e tataiaga ke he mena ne tupu ke he tau Kanana mo e he vaha ha tautolu?
21 Ko e mahani kelea he tau tagata Amori kua “katoatoa.” Ti kua tonutika katoatoa a Iehova mogonei he tamate a lautolu. Ko e mena taha ia ni he vaha nei. Kua puke e lalolagi nei ke he favale, mahani kelea, mo e tiaki e tau fakatufono he Atua. Mo e ha kua hako tonu a tautolu ke ofo lahi he tau poa tama fakateteki he tau Kanana i tuai, ko e heigoa e poa he tau miliona he tau tagata fuata ke he tau felakutaki he lalolagi he vaha nei, ne kua mua atu e kelea mai i Kanana? Moli lahi, kua tonutika katoatoa a Iehova mogonei ke tamai e fakaotiaga ke he fakatokaaga kelea nei.
Taute e Taha Mena Foki
22. Ko e heigoa kua taute he fakauka a Iehova ke he vaha ha tautolu?
22 Ko e fakauka a Iehova ke he tau aho fakamui nei kua taute e taha mena foki. Kua fakaata mai e ia e magaaho ke fakapotopoto mo e fakaako e moto tagata tokologa, kua fita e molea e lima miliona. I lalo hifo he takitakiaga a Iehova, kua fakapotopoto a lautolu ke he fakatokaaga holo ki mua. Ko e tau tagata tane, tau fifine, mo e tau fuata kua fakamahani ke fakaako e tau kupu moli he Tohi Tapu ke he falu. He puhala he ha lautolu a tau feleveiaaga mo e tau tohi faka-Tohi Tapu, kua ako e lautolu e tau puhala fakahelehele he Atua. (Ioane 13:34, 35; Kolose 3:14; Heperu 10:24, 25) He lafi ki ai, kua fakatolomaki ha lautolu a tau makaka ke he talagaaga, fahi fakahila, lolomiaga, mo e falu foki he tau fahi kehekehe ke maeke ke lagomatai e fakamatalaaga he “tala mitaki.” (Mataio 24:14) Liga ko e tau makaka fakaako mo e talaga pihia ka fakaaoga lahi ai ke he lalolagi fou.
23. Ko e ha ko e fakamonuinaaga ke momoui ke he vaha nei?
23 E, he vaha nei kua tauteute e Iehova hana a tau fekafekau ke mole atu a lautolu he ‘matematekelea lahi’ ke he lalolagi tututonu fou. Ti to nakai fai Satani mo e hana a lalolagi mahani kelea i ai ke taufetului, nakai fai gagao, momoko, mo e mate. Fakalataha ke he hakahakau mo e olioli, to foaki atu he tau tagata he Atua e gahua fiafia he talaga e parataiso, ke ha ha ai e “fakafiafia” ke he tau aho oti. Ko e monuina ha ia ha tautolu ke nonofo he tapunuaga nei he tau vaha, ke iloa mo e fekafekau ki a Iehova, mo e ke mailoga kua tata lahi mai ti ‘haga hake a a tautolu; ha kua tata tuai ha tautolu a fakamouiaga’!—Luka 21:28; Salamo 146:5.
Tau Huhu Fakamanatu
◻ Ko e heigoa e ‘matematekelea lahi’ mo e kamata ai fefe?
◻ Ko e ha kua kaumahala ai e favale ha Koku ke he tau fekafekau a Iehova?
◻ To fakaoti fefe e ‘matematekelea lahi’?
◻ Ko e heigoa e tau lagomatai mua ue atu ka foaki mai he lalolagi fou?
◻ Ko e ha ne leva lahi e fakatali a Iehova ato fakaoti ai e fakatokaaga nei?
[Fakatino he lau 28]
To fakafaliu ai e lalolagi katoa ke he parataiso