Puhala ke Fakamafola Aki e Tau Lekua

KUA teitei tatai ni e tuai he favale he tagata ke he ha lautolu a moui tuleva. Ne moua mua he Tohi Tapu e favale ia Kaino, ko e matakainaga a Apelu mo e uluaki he tau tagata fakamua. He magaaho ne kitekite e Atua ke he poa a Apelu nakai ke he hana, ne “ita lahi ai a Kaino.” Ti fefe e fehagaiaga hana ke he mena ne tupu? Ne “oho atu ai a Kaino kia Apelu hana matakainaga, mo e kelipopo a ia.” He mole atu, ne heku kelea ai a ia he Atua. (Kenese 4:5, 8-12) Kua nakai fakahako ai he favale e lekua he tuaga kelea a Kaino ki mua he hana Tufuga.

Maeke fefe ia tautolu ke kalo kehe he puhala a Kaino he fakaaoga e malolo fakatino ke fakahako aki e tau lekua?

Mai he Favale ke he Fakauka

Onoono la ke he tagata ne kitekite mo e talia e kelipopo a Setefano, ko e Kerisiano ke fakamua aki ke mate matulo. (Gahua 7:58; 8:1) Ne nakai fetaliaaki e tagata tane, ko Saulo i Taso, mo e tuaga fakalotu a Setefano ati lago atu ai ke he kelipopoaga ko e puhala tonuhia ke fakaoti aki e tau gahua a Setefano. Ka kua nakai favale tumau a Saulo he hana moui katoa. Pete ia kua makai a ia ke talia e puhala favale ke fakahako aki e tau lekua. He mole laia e mate a Setefano, ne “moumou e Saulo e ekalesia [Kerisiano], kua hu a ia ke he taha fale mo e taha fale, mo e toho mai e tau tane mo e tau fifine, kua tuku atu ai ke he fale puipui.”​—Gahua 8:3.

He talahau he tagata fakaako he Tohi Tapu ko Albert Barnes, ko e kupu Heleni nei ne fakaliliu “moumou” kua fakamaama mai e moumouaga ne taute he tau manu favale, tuga e tau leona mo e tau luko. “Ko Saulo,” he fakamaama e Barnes, “kua ita lahi ke he lotu ke tuga e manu favale​—ko e kupu malolo a ia, ne kua fakamaama e makutu mo e vale, ti kua fakatata ai e ia he favaleaga.” He mogo ne fenoga atu a Saulo ki Tamaseko ke kumi foki e falu tutaki he Keriso, “kua faguhe mai [agaia e ia] e fakamatakutaku mo e kelipopo ke he tau tutaki he Iki [Keriso].” He fenoga hana, ne vagahau e liu fakatu mai ko Iesu ki a ia, ati liliuina ai a Saulo ke eke mo Kerisiano.​—Gahua 9:1-19.

Kua hiki ai e puhala ne fehagai a Saulo mo e falu ha ko e liliuina ia. Ne fakakite mai he mena ne tupu he kavi ke 16 e tau tau he mole e hiki ia. Ne o mai e matakau tagata ke he fakapotopotoaga hana i Anetioka mo e fakamafana e tau Kerisiano i ai ke omaoma ke he Fakatufono faka-Mose. ‘Kua loga ai e tau kupu miha’ ne tupu. Ti taufetoko foki a Saulo ne talahaua he mogonei ko Paulo. Maali ai, kua velagia e taufetoko ha lautolu. Ka e nakai fakaaoga e Paulo e favale. Ka kua talia e ia e fifiliaga he fakapotopotoaga ke uta e lekua ke he tau aposetolo mo e tau patu he fakapotopotoaga Ierusalema.​—Gahua 15:1, 2.

I Ierusalema, ‘kua lahi agaia e taufetoko’ he feleveiaaga he tau patu. Ne fakatali a Paulo ato “fakamamate oti ai ni e lanu tagata” ti hokotaki e tau gahua mitaki lahi he agaga he Atua ki a lautolu ne nakai peritome ne tua. He mole e tutala ke he Tohiaga Tapu, ne hokotia e tau aposetolo mo e tau patu i Ierusalema ‘ke loto fakalataha’ ke nakai fakakavega noa a lautolu ne nakai peritome ne tua, ka e ke tomatoma a lautolu ke “fakamamao mo e tau mena kua ekepoa ai ke he tau tupua, mo e toto, mo e tau mena fofota, mo e feuaki.” (Gahua 15:3-29) Kua hiki moli tuai a Paulo. Kua ako e ia ke nakai fakahako aki e favale e tau matakupu.

Fehagai mo e Tau Aga Favale

“Kua nakai lata ke taufetoko e fekafekau he Iki,” he tomatoma mai e Paulo he mogo fakamui, “ka kia mahani molu a ia ke he tau tagata oti, kia aga a ia ke fakaako atu, kia fakauka a ia. Kia akonaki atu mo e mahani molu kia lautolu kua totoko mai.” (2 Timoteo 2:24, 25) Ne fakamafana e Paulo a Timoteo, ko e leveki fuata, ke fehagai fakaeneene atu ke he tau tutuaga uka. Kua moli ni e onoonoaga a Paulo. Iloa e ia to fakalagalaga e tau logonaaga ti pihia foki ke he tau Kerisiano. (Gahua 15:37-41) Kua pihia ai ne fakatonu age e ia: “Ka ita a mutolu, aua neke hala ai; aua foki neke to e la ka e ita agaia a mutolu.” (Efeso 4:26) Ti, kia nakai amanaki ni ti pa e ita, ka kia tautaofi hifo ai ha ko e puhala hako a ia ke fehagai mo e tau logonaaga pihia. Ka e taute fefe e mena nei?

Kua nakai mukamuka he vaha nei ke tautaofi hifo e ita. “Kua mahuiga lahi ni ke pule kelea,” he talahau e Dr. Deborah Prothrow-Stith, ko e fakafeao he ulu faiaoga he Harvard School of Public Health. “Taha mena foki, ko e tau mena ke fefakakapitiga ai​—ko e fakahuiaga, fakafeao, fai maamaaga, fakamagalo​—kua lata ni mo lautolu ne lolelole.” Ka ko e tau fua haia he tagata tane toa, mo e kua aoga lahi e tau fua ia ke tautaofi hifo aki e tau aga favale ka liga mafuta hake he tau loto ha tautolu.

He kua eke ai mo Kerisiano, ne mailoga e Paulo e puhala mitaki ke fehagai mo e tau manatu fekehekeheaki. Kua fakave ai ke he tau fakaakoaga he Tohi Tapu. Ko e tagata fakaako ke he liogi Iutaia, kua mahani a Paulo mo e tau Tohiaga Tapu Heperu. Liga kua iloa e ia e tau kupu Tohi Tapu tuga anei: “Aua neke mahekeheke a koe ke he tagata favale; ti ua fifili foki e koe taha he hana tau puhala.” “Ko e tagata kua fakatuai ke ita, kua mua hana mitaki ke he toa; kua mua foki a ia kua pule ke he hana loto kia ia kua moua e maga motu he tau.” “Ko e tagata kua nakai pule ke he hana loto, kua lata a ia mo e maga kua maona, kua nakai fai kaupa.” (Tau Fakatai 3:31; 16:32; 25:28) Ka e kua nakai lagomatai he iloilo ia a Paulo he favale atu ke he tau Kerisiano, he mogo fakamua to liliuina a ia. (Kalatia 1:13, 14) Ka e lagomatai he heigoa a Paulo, ko e Kerisiano, ke nakai vale ka e fakahako e tau matakupu totoko he fakamaama mo e fakamafanatia age?

Ne tala mai ai e Paulo he magaaho ne pehe a ia: “Kia fifitaki mai a mutolu kia au, tuga na au kia Keriso.” (1 Korinito 11:1) Kua fakaaue tulutulou a ia ke he mena ne taute e Iesu Keriso ki a ia. (1 Timoteo 1:13, 14) Kua eke ai e Keriso mo fifitakiaga hana ke muitua ki ai. Ne iloa e ia e mamahi a Iesu ma e tau tagata agahala. (Heperu 2:18; 5:8-10) Ati maeke ia Paulo ke talahau kua fakamoli e Iesu e perofetaaga a Isaia hagaao ke he Mesia: “Ne fakamamahi a ia, ti fakatokolalo e ia a ia, ka e nakai vagahau a ia; tuga ne punua mamoe kua takitaki ke tamate, tuga foki e mamoe kua fakanono a ia ki mua ha lautolu kua helehele hana tau fulu, ti nakai vagahau a ia.” (Isaia 53:7) Ne tohia he aposetolo ko Peteru: “Ko ia [Iesu] ne amuamu ki ai, ka e nakai amuamu atu ke taui atu, ne fakamamahi a ia ka e nakai fakamatakutaku atu, ka e tuku atu a lautolu kia ia kua fakafili fakatonu.”​—1 Peteru 2:23, 24.

Ko e mataala ha Paulo ke he puhala ne fehagai a Iesu Keriso ke he tau magaaho hauhaua ne kua omoi aki a ia ke hiki. Kua maeke ai ia ia ke tomatoma age ke he tau matakainaga tua fakalataha hana: “Kia fefakaukaaki a mutolu, mo e fefakamagaloaki, kaeke kua mahani kelea taha kia taha; tuga ne fakamagalo mai a Keriso kia mutolu, kia pihia foki a mutolu.” (Kolose 3:13) Kua nakai koenaia ke fakailoa e lata ke nakai favale. Ka ko e fakaaue tulutulou ke he mena ne taute e Iehova mo Iesu Keriso ma tautolu ka lagomatai a tautolu ke moua e fakaohoohoaga ke kautu mai he tau aga favale.

Na Maeke Kia?

Taha e tagata tane i Sapani ne lata lahi mo e fakaohoohoaga pihia. Na ko e kautau fa ita vave e matua tane hana, ne pule kelea mo e favale ke he hana magafaoa. Ti kua lauia ai he favale mo e kitia hana matua fifine ne matematekelea foki, ne feaki he tagata nei e aga vale. Ne uta e ia ua e pelu samurai ne kehekehe e tau loloa, ke fakaaoga ke fakahako aki e tau lekua mo e ke fakamatakutaku aki e tau tagata.

He magaaho ne kamata e hoana hana ke fakaako e Tohi Tapu, ne nofo foki a ia he fakaakoaga, ka e nofo noa ni. Ka e kua hiki ai a ia he magaaho ne totou e tama pepa tote This Good News of the Kingdom.a Ko e ha? “He magaaho ne totou e au i lalo he tau mataulu tala, ‘Keriso Iesu’ mo e ‘Ko e Lukutoto,’ ne logona e au e mataga,” he talahau e ia. “Pete ni he moui au ke he moui hehe, ne manako agaia au ke totonu atu ki a lautolu ne mahani mo au. Ne loto lahi au ke fakafiafia e tau kapitiga haku ka e kua mitaki ni ka nakai lauia mai ke he moui haku. Ka kua makai a Iesu, ko e Tama he Atua, ke foaki e moui hana ma e tau tagata, mo e ki a lautolu ne tuga au. Ati ligoia tukua au, tuga kua lau au he ike.”

Kua nakai liu a ia ke he tau kapitiga fakamua hana, nakai leva ti lauga a ia he Aoga Fekafekau Fakateokarasi he tau fakapotopotoaga he Tau Fakamoli a Iehova. Kua lagomatai he aoga nei a lautolu i ai ke makaka ke fakaako e Tohi Tapu ke he falu. Kua lafi ki luga e aoga ne moua he tagata nei ha ko e puhala ia. Ne manatu e ia: “He fuata agaia au, ne fakamatakutaku mo e favale au ha kua nakai maeke ia au ke talahau e tau manatu haku ke he falu. He ako ai e au ke matutaki e tau manatu haku ke he falu, ne kamata au ke tutala fakamitaki mo lautolu ka e nakai vale.”

Kua taute kia e ia, tuga a Paulo, e puhala moui a Keriso mo moui foki hana? Kua kamatamata ai e tua hana he magaaho ne lali e kapitiga fakamua hana, ne kua taute e maveheaga ke fematakainagaaki, ke taofi a ia he eke mo Kerisiano. Ne moto he “kapitiga” a ia mo e amuamu e Atua hana, ko Iehova. Ne fakamanavalahi e tagata favale fakamua nei mo e fakamolemole age he nakai maeke ke fakatumau e maveheaga. Nakai fiafia, ne toka he “matakainaga” hana a ia.

He kautu ke he tau aga favale hana, ne moua he tagata vale he mogo fakamua e tau matakainaga tane mo e tau fifine fakaagaga tokologa, ne kaufakalataha ai ha ko e fakaalofa ke he Atua mo e tau katofia. (Kolose 3:14) Ti he molea e 20 e tau tau he eke a ia mo Kerisiano tukulele, kua fekafekau a ia he mogonei mo taha leveki fanofano he Tau Fakamoli a Iehova. Ko e fiafia ha ia ki a ia, ke fakakite mai he Tohi Tapu kua maeke ke ako he tau tagata ne aga tuga e tau manu favale ke fakahako e tau fekehekeheaki ka e nakai vale, ke tuga ni he ako e ia! Ti ko e monuina ha ia ki a ia ke tuhi atu ke he fakamoliaga mua ue atu he tau kupu fakaperofeta: “Nakai mahani kelea a lautolu, to nakai moumou mena ai e lautolu ke he haku a mouga tapu oti; ha ko e mena to puke e lalolagi ke he maama kia Iehova, tuga ne toka kua ufia ke he puke tahi”!​—Isaia 11:9.

Ke tuga e aposetolo ko Paulo mo e tagata vale fakamua nei, kua maeke foki ia koe ke fehagai ke he tau magaaho fakaita mo e ke fakamafola e tau lekua. To fiafia lahi e Tau Fakamoli a Iehova he matakavi hau ke lagomatai a koe.

[Matahui Tala]

[Blurb he lau 3]

Kua moli ni e onoonoaga a Paulo. Iloa e ia to vevela e tau logonaaga ti pihia foki ke he tau Kerisiano

[Fakatino he lau 5]

Loto fakaaue ke he mena kua taute he Atua ma tautolu ke maeke ke mafola e fakafehagaiaga