Tokiofa Fakahako e Tau Mena Fakaalofa Hau he Moui
‘Ko e toto he Keriso, ka fakamea ha tautolu a tau loto manamanatu mai he tau gahua ke mamate ai, kia fekafekau ai a tautolu ke he Atua moui.’—HEPERU 9:14.
1. Ko e heigoa e fakamoliaga ne ha ha ai kua tokiofa lahi e tautolu e moui?
KAEKE huhu atu ki a koe na tokiofa fefe e moui hau, ko e heigoa e tali hau? Kua tokiofa lahi e tautolu e moui—ha tautolu ni mo e he falu. Ko e fakamoliaga he mena ia, ka liga o atu a tautolu ke he ekekafo ma e levekiaga he magaaho ka gagao a tautolu po ke ke tivi tumau e malolo tino. Kua manako a tautolu ke momoui mo e malolo. Pihia foki a lautolu ne fuakau po kua matulituli e tau tino kua nakai manako ke mamate; manako a lautolu ke momoui.
2, 3. (a) Ko e heigoa e matagahua ne fakamaama he Tau Fakatai 23:22? (e) Puhala fe ne putoia ai e Atua ke he matagahua ne totoku he Tau Fakatai 23:22?
2 Ko e hau a fuafuaaga he moui ka lauia ai e tau fakafetuiaga hau mo e falu. Ke fakatai ki ai, ne fakatonu mai e Kupu he Atua: “Kia fanogonogo a koe ke he hāu a matua tane, ne fanau ai a koe; ti ua fakavihia foki hāu a matua fifine ka motua a ia.” (Tau Fakatai 23:22) Ke “fanogonogo” kua mua atu e kakano mai he logona noa e tau kupu; ko e fakatai nei kua kakano ke logona ti ke omaoma. (Esoto 15:26; Teutaronome 7:12; 13:18; 15:5; Iosua 22:2; Salamo 81:13) Ko e heigoa e kakano ne foaki he Kupu he Atua ma e fanogonogo ke he tau matua? Kua nakai ni ha kua motua hake e matua tane mo e matua fifine hau ia koe po ke mua atu e tau mena ne iloa. Ko e kakano ne foaki mai ha ko laua ne “fanau ai a koe.” Ne tohia pehenei he falu fakaliliuaga e kupu nei: “Fanogonogo ke he matua tane hau ne foaki hau moui.” Maaliali ai, kaeke ke tokiofa e koe e moui hau, to logona hifo e koe e matagahua hau ke he punaaga he moui ia.
3 Moli, kaeke ko e Kerisiano moli a koe, to mailoga e koe ko Iehova e Punaaga ne mua ue atu he moui hau. Ha ko ia ne ‘kua moui’ ai a koe; maeke ia koe ke “gahuahua,” eke ai mo mena moui ne fai logonaaga; mo e “ha ha i ai” a koe mogonei mo e maeke ke manamanatu po ke fakatokatoka hagaao ke he vaha anoiha, ne putoia ai e moui tukulagi. (Gahua 17:28; Salamo 36:9; Fakamatalaaga 3:11) He felauaki mo e Tau Fakatai 23:22, kua hako ke “fanogonogo” mo e omaoma ke he Atua, he manako ke fai maamaaga mo e ke takitaki he puhala ne onoono ai a ia ke he moui ka e nakai manako atu ke he ha fifiliaga he moui nei.
Fakakite e Fakalilifu ma e Moui
4. He fakamua atu he fakamauaga tuai he tagata, puhala fe ne eke e fakalilifu ma e moui mo taha matakupu aoga?
4 Fakamua atu he fakamauaga tuai he tagata, ne fakamaaliali mai e Iehova ne nakai fakaata e ia e tau tagata ke fakaaoga (po ke ekefakakelea) e moui ma e ha kakano noa. He pukeina ke he ita mahekeheke, ne fakaoti e Kaino e moui tututonu he tehina hana ko Apelu. Manatu nakai a koe kua ha ha ia Kaino e tonuhia ke taute e fifiliaga pihia hagaao ke he moui? Ne nakai pihia e manatu he Atua. Ne fakalago e ia e huhu ki a Kaino: “Ko [e] heigoa e mena ne eke e koe? Ko e leo he toto he matakainaga hau, kua tagi mai ia kia au mai he kelekele.” (Kenese 4:10) Kia mailoga, ko e toto ha Apelu he kelekele ne hukui e moui hana, kua kelipopo fakakelea, ti kua tagi hake ke he Atua ma e tauiaga.—Heperu 12:24.
5. (a) Ko e heigoa e fakatapuaga ne fakatu he Atua he vaha ha Noa, mo e hagaao ki a hai? (e) Ko e kakano fe ne eke ai e fakatapuaga nei ko e lakaaga aoga?
5 He mole e Fakapuke, ne liu kamata e lalolagi aki e tokovalu maka ni e tagata. I loto he fakamauaga ne hagaao ke he tau tagata oti, ne fakakite fakalahi he Atua e fifiliaga hana hagaao ke he moui mo e toto. Ne talahau e ia kua maeke he tau tagata ke kai e kakano he manu, ka e fakatu e ia e fakakaupaaga nei: “Ko e tau mena momoui oti kua o fano, to eke ia mo mena kai ma mutolu; kua foaki atu e au ma mutolu e tau mena oti kana, tuga ne tau akau ikiiki lau mukamuka. Ka ko e kakano manu ha i ai hana moui, ko e hana toto haia, aua neke kai ai e mutolu.” (Kenese 9:3, 4) Ko e falu Iutaia ne fakaliliu e kupu ia ke nakai maeke e tau tagata ke kai e kakano po ke toto he manu ne moui agaia. Ka e kua fakakite fakamaali ai he fai magaaho, ko e mena ne fakatapu moli he Atua ko e kai e toto ke fakatumau aki e moui. Mua atu foki, ko e fakatufono he Atua he puhala ia Noa ko e lakaaga lahi ke fakakatoatoa aki e finagalo tokoluganea Hana ne putoia ai e toto—ko e finagalo ka fakaata e tau tagata ke moua e moui tukulagi.
6. He puhala ia Noa, peehi fefe he Atua e onoonoaga Hana ke he uho he moui?
6 Ne matutaki atu e Atua: “Ko e moli to kumi e au ha mutolu a tau toto he tau moui ha mutolu; to kumi e au ke he tau manu oti, mo e tau tagata; ko e moui he tagata to kumi e au ke he tagata hana e matakainaga. Ko ia ne fakamaligi e toto he tagata, to fakamaligi he tagata hana ni a toto; ha ko e fakatai he Atua ne eke ai e ia e tagata.” (Kenese 9:5, 6) Maeke ai ia koe ke kitia mai he fakamauaga nei ke he tau magafaoa katoatoa he tagata e onoonoaga he Atua ke he toto ko e hukui ma e hana moui. Na foaki he Tufuga e moui ke he tagata, ti nakai lata taha tagata ke utakehe e moui ia, ne hukui he toto. Kaeke, tuga a Kaino, kua kelipopo he taha tagata e taha, kua ha ha he Tufuga e tonuhia ke “kumi” e moui hana ne keli tagata.
7. Ko e ha kua lata ia tautolu ke fakateliga ke he fakamauaga he Atua ki a Noa hagaao ke he toto?
7 He puhala he fakamauaga hana, ne poaki he Atua ke he tau tagata ke nakai fakaaoga fakahanoa e toto. Fa tuaha nakai a koe ko e ha? E, ko e heigoa e kakano he onoonoaga he Atua ke he toto? Moli, ko e tali kua putoia ai taha he tau fakaakoaga aoga lahi i loto he Tohi Tapu. Ko e alito he fekau faka-Kerisiano, ka e kua loga e lotu ne fifili ke fakaheu e fakaakoaga ia. Ko e heigoa e fakaakoaga ia, mo e putoia fefe hau a moui, tau fifiliaga, mo e tau gahua ki ai?
Toto—Lata ke Fakaaoga Fefe?
8. I loto he Fakatufono, ko e heigoa e fakakaupaaga ne foaki e Iehova ke he fakaaogaaga he toto?
8 Ne fakamatafeiga fakalahi mai a Iehova hagaao ke he moui mo e toto he magaaho ne foaki e ia e Fakatufono ki Isaraela. He puhala ia, ne taute foki e ia taha lakaaga ke fakakatoatoa aki e finagalo hana. Liga kua iloa e koe ne poaki he Fakatufono ke taute e tau poa ke he Atua, tuga e mena kai, lolo, mo e uaina. (Levitika 2:1-4; 23:13; Numera 15:1-5) Ha ha i ai foki e tau poa manu. Ne talahau e Atua hagaao ke he tau mena nei: ‘Ko e toto ko e moui he tino haia, kua tuku atu foki e au ia ke fakafeilo ma mutolu ki luga he fatapoa; ha ko e toto ni ke fakafeilo ma e tagata. Ko e mena ia ne pehe atu au ke he fanau a Isaraela, Aua neke kai he taha ia mutolu e toto.’ Ne lafi foki e Iehova kaeke kelipopo he taha tagata, tuga e tagata takafaga manu po ke tagata gahua fonua, e manu ke kai, kua lata ia ia ke fakatafe e toto mo e ufiufi aki e kelekele. Ha ko e lalolagi ko e fakatuaga hui he Atua, ti ke liligi e toto ke he kelekele, kua fakakite he tagata kua liuaki age e moui ke he Foaki-Moui.—Levitika 17:11-13; Isaia 66:1.
9. Ko e heigoa e fakaaogaaga hokoia he toto ne tohi i loto he Fakatufono, mo e ke moha e mena nei?
9 Ko e fakatufono ia nakai ko e mena fakamahani fakalotu ne nakai fai aoga ma tautolu. Mailoga nakai e koe ko e ha ne nakai lata e tau Isaraela ke kai e toto? Ne talahau he Atua: “Ko e mena ia ne pehe atu au ke he fanau a Isaraela, Aua neke kai he taha ia mutolu e toto.” Ko e heigoa e kakano? ‘Kua tuku atu foki e au [e toto] ke fakafeilo ma mutolu ki luga he fatapoa.’ Kitia nakai e koe kua fakamaama mai he mena nei e kakano ne tala age e Atua ki a Noa kua nakai maeke e tau tagata ke kai e toto? Ko e fifiliaga he Tufuga ke mailoga e toto ke ha ha i ai e aoga ue atu, ti toka ai ke taha ni e fakaaogaaga pauaki ke fakahao aki e tau momoui he tokologa. Kua maeke ai mo taha mena uho ke ufiufi aki e tau agahala (fakafeiloaga). Ti, i lalo he Fakatufono, ko e fakaaogaaga hokoia he toto ne pule mai he Atua ke tuku ai i luga he fatapoa ke fakafeilo aki e tau momoui he tau Isaraela, ko lautolu ne kumi e fakamagalo ha Iehova.
10. Ko e ha kua nakai maeke e toto he manu ke takitaki atu ke he fakamagaloaga katoatoa, ka e ko e heigoa e fakamanatuaga ne foaki he tau poa i lalo he Fakatufono?
10 Ko e manatu nei kua nakai kehe ke he faka-Kerisiano. Hagaao atu ke he vala he fakaholoaga faka-Atua nei he Fakatufono, ne tohia he aposetolo Kerisiano ko Paulo: “Toe tote foki e tau mena oti kana kua fakamea ai ke he toto kua lata mo e [F]akatufono; kaeke foki kua nakai fakamaligi mai e toto, ti nakai fai fakamagaloaga.” (Heperu 9:22) Ne fakamaama ai e Paulo kua nakai taute he tau poa fifili e tau Isaraela ke eke mo tau tagata mitaki katoatoa nakai agahala. Ne tohia e ia: “Ko e tau poa ia kua fakamanatu ai e tau hala ke he taha tau mo e taha tau. Ha ko e mena nakai maeke ke he toto he tau povi tane mo e tau koti ke uta kehe e tau hala.” (Heperu 10:1-4) Moha ia, nukua aoga e tau poa pihia. Ne fakamanatu he tau poa ia e tau Isaraela kua agahala a lautolu mo e lata ma e taha mena foki ke moua aki e fakamagaloaga katoatoa. Ka e kaeke nakai ufitia katoatoa he toto ne hukui e tau momoui he tau manu e tau agahala he tagata, to maeke nakai he ha toto ke taute e mena ia?
Ko e Tali he Foaki-Moui
11. Iloa fefe e tautolu ko e tau poa he toto he manu kua tuhi atu ke he taha mena foki?
11 Kua tuhi atu pauaki e Fakatufono ke he taha mena aoga lahi mahaki ke fakakatoatoa aki e finagalo he Atua. Ne huhu a Paulo: “Hanai, kua aoga ha ha e Fakatufono?” Ne tali e ia: “Ne lafilafi a ia ha ko e tau holifono, ato haele mai e tega ne talahaua ki ai, ne taute he tau agelu ke he lima he hulalo [ko Mose].” (Kalatia 3:19, fakatatai NW.) Tatai foki, ne tohia e Paulo: “Kua toka ai ke he [F]akatufono e ata he tau mena mitaki ne tatali, ka e nakai ko e fakatai tonu he tau mena ia.”—Heperu 10:1.
12. Hagaao ke he toto, maeke fefe ia tautolu ke kitia e fakakiteaga he finagalo he Atua?
12 Tuga kua ako e tautolu, kia manatu ne poaki e Atua ke he tau tagata he vaha ha Noa ke kai e vala manu ma e levekiaga he moui, ka e nakai maeke ia lautolu ke kai e toto. Fai magaaho, ne talahau e Atua “ko e toto ko e moui he tino haia.” E, ne fifili e ia ke mailoga e toto ko e hukui he moui mo e talahau: ‘Kua tuku atu foki e au ia [toto] ke fakafeilo ma mutolu ki luga he fatapoa.’ Ka e, to ha ha ai foki e taha fakakiteaga homo ue atu he finagalo he Atua. Ne fakaata tuai mai he Fakatufono e tau mena mitaki ne tatali. Ko e heigoa?
13. Ko e ha ne aoga ai e matulei ha Iesu?
13 Ko e fakatai moli he tau mena ia kua fakamatapatu ke he matulei ha Iesu Keriso. Iloa e koe nukua fakakikiveka mo e hoka a Iesu. Ne mate a ia tuga e tagata kolokolovao. Ne tohia e Paulo: “Ko e mena ne matulei a Keriso ke he vaha ne lata ai, ka kua lolelole gaia a tautolu, ko e hukui he tau tagata matahavala. . . . Kua fakakite mai he Atua hana fakaalofa kia tautolu he matulei a Keriso ke hukui aki a tautolu, ka ko e tau tagata hala agaia a tautolu.” (Roma 5:6, 8) He mate ma tautolu, ne foaki he Keriso e lukutoto ke ufiufi aki e tau agahala ha tautolu. Ko e lukutoto ia ko e alito he fekau faka-Kerisiano. (Mataio 20:28; Ioane 3:16; 1 Korinito 15:3; 1 Timoteo 2:6) Ko e heigoa e matutakiaga he mena nei ke he toto mo e moui, mo e putoia fefe e moui hau?
14, 15. (a) Peehi fefe he falu fakaliliuaga e matulei ha Iesu ia Efeso 1:7? (e) Ko e heigoa ka liga pokia he hagaao ki a Efeso 1:7?
14 Kua peehi lahi he falu lotu e matulei ha Iesu, ti talahau he tau tagata i ai e tau mena tuga anei “ne mate a Iesu ma haku.” Kitekite e puhala ne talahau he falu fakaliliuaga he Tohi Tapu e Efeso 1:7: “Ha ko ia mo e puhala he matulei hana ati laveaki ai a tautolu, pehe a ia, ko e tuku kehe he tau hehe ha tautolu.” (The American Bible, ha Frank Scheil Ballentine, 1902) “Ko e matulei he Keriso ati fakatokanoa ai a tautolu, mo e tau hala ha tautolu kua fakamagalo.” (Today’s English Version, 1966) “Ha ko e puhala he Keriso mo e poa he moui hana ati fakatokanoa ai a tautolu, ko e fakatokanoaaga ne kakano ko e fakamagaloaga he tau hala.” (The New Testament, ha William Barclay, 1969) “Ko e puhala he matulei he Keriso ati fakamagalo ai ha tautolu a tau hala mo e fakatokanoa ai a tautolu.” (The Translator’s New Testament, 1973) Kitia ai e koe ke he tau talahauaga ia e peehi lahi ke he matulei ha Iesu. ‘Ka e,’ liga talahau he falu tagata, ‘na aoga moli e matulei ha Iesu. Ti, ko e heigoa ne kaumahala ai e tau talahauaga nei?’
15 Moli, kaeke kua falanaki ni a koe ke he tau fakaliliuaga ia, liga to pokia ia koe e manatu aoga lahi, ti liga fakakaupa ni e maamaaga hau ke he fekau he Tohi Tapu. Kua fakamaleku he tau talahauaga pihia e moli he tau kupu fakamua he Efeso 1:7 kua toka ai e kupu Heleni ne kakano “toto.” Ko e mena ia, ne loga ai e tau Tohi Tapu ne teitei tatai lahi ke he tau kupu fakamua, ke tuga e Tohi Tapu faka-Niue: “Ha ia ia foki kua moua ai e tautolu e lukutoto ke he hana toto, ko e fakamagaloaga he tau hala, ke lata mo e lahi ue atu he hana fakaalofa noa.”
16. He talahauaga “ke he hana toto” ko e heigoa kua lata ke manamanatu fakalahi a tautolu ki ai?
16 Ko e talahauaga “ke he hana toto” kua hokulo e kakano ti kua lata ke manamanatu fakalahi a tautolu ki ai. Kua nakai kuenaia e mate he tagata, pihia foki mo e matulei he tagata mitaki katoatoa ko Iesu. Ne fakakatoatoa e ia e mena ne fakaata tuai mai i loto he Fakatufono, mahomo atu he Aho he Fakafeiloaga. He aho pauaki ia, ne poa e tau manu ne fifili. Ati uta ai he ekepoa ne mua e falu vala he toto ke he poko Tapu Ue Atu he faituga utafano po ke faituga, ke foaki ke he Atua, ke tuga kua ha ha i mua hana.—Esoto 25:22; Levitika 16:2-19.
17. Fakakatoatoa fefe e Iesu e mena ne fakaata tuai mai he Aho he Fakafeiloaga?
17 Ne fakakatoatoa e Iesu e mena ne fakaata tuai mai he Aho he Fakafeiloaga, tuga ne fakamaama e Paulo. Fakamua, ne talahau e ia kua hu atu lagataha e ekepoa ne mua i Isaraela ki loto he Tapu Ue Atu mo e toto ke “poa māna, katoa foki mo e tau hala he motu.” (Heperu 9:6, 7) Moli ke he fakatokaaga ia, he mole e liu tumai ko e agaga, ne haele hake a Iesu ke he lagi. Ko e agaga, nakai fai tino mo e toto, ne maeke ia ia ke fakakite a ia “ki mua he Atua ma tautolu.” Ka ko e heigoa ne foaki e ia ke he Atua? Nakai ko e taha mena fakatino ka ko e taha mena aoga ue atu. Ne matutaki atu a Paulo: “Kua haele ai a Keriso, ko e ekepoa ne mua . . . , lagataha ne hu atu a ia ke he mena tapu, nakai mo e tau toto he tau koti, po ke tau povi, ka ko e hana toto ni, kua moua e ia e fakamouiaga tukulagi ma tautolu. Ha ko e mena kaeke ko e tau toto he tau povi tane mo e tau koti, . . . kia fakatapu ai ke mea ai e tino; ka e nakai kia mua e toto a Keriso, ko ia ne tuku atu e ia a ia kua nakai fai kelea ke he [a]gaga tukulagi ke eke mo poa ke he Atua, ke fakamea ha mutolu a tau loto manamanatu mai he tau gahua ke mamate ai, kia fekafekau ai a mutolu ke he Atua moui?” E, ne foaki e Iesu ke he Atua e uho he toto he moui hana.—Heperu 9:11-14, 24, 28; 10:11-14; 1 Peteru 3:18.
18. Ko e ha kua lata e tau fakamauaga he Tohi Tapu hagaao ke he toto ke aoga ke he tau Kerisiano he vaha nei?
18 Kua fakaata he kupu moli faka-Atua nei a tautolu ke maama e laulahi he tau mena ofoofogia ne talahau he Tohi Tapu hagaao ke he toto—ko e kakano ne pihia ai e onoonoaga he Atua, ko e heigoa e onoonoaga kua lata ia tautolu, mo e ko e kakano kua lata ia tautolu ke fakalilifu e tau fakakaupaaga ne fakatu he Atua hagaao ke he fakaaoga he toto. He totou e tau tohi he tau Tohiaga Tapu Heleni Kerisiano, to mailoga e koe e tau fakamoliaga loga ke he “toto he Keriso.” (Kikite e puha.) Kua fakakite mahinohino he tau mena nei e lata he tau Kerisiano takitokotaha ke tua “ke he hana [Iesu] toto.” (Roma 3:25) Ke moua e tautolu e fakamagaloaga mo e mafola mo e Atua kua maeke ni he “puhala he toto ne fakamaligi e ia [Iesu].” (Kolose 1:20, NW) Kua moli lahi e mena nei ki a lautolu ne taute e Iesu e maveheaga pauaki ke pule mo ia i luga he lagi. (Luka 22:20, 28-30; 1 Korinito 11:25; Heperu 13:20) Kua moli foki ke he “moto tagata tokologa” he vaha nei, ko lautolu ka hao mai he “matematekelea lahi” mo e olioli e moui tukulagi ke he lalolagi parataiso. Ke he puhala fakatai, kua ‘unu foki e lautolu e tau tapulu ha lautolu ke he toto he Punua Mamoe.’—Fakakiteaga 7:9, 14.
19, 20. (a) Ko e ha ne fifili e Atua ke fakakaupa e fakaaoga he toto, mo e lata ke fefe e logonaaga ha tautolu hagaao ki ai? (e) Ko e heigoa kua lata ia tautolu ke manako lahi ke iloa?
19 Maaliali ai, kua ha ha he toto e kakano uho ke he fofoga he Atua. Kua lata ke pihia foki ki a tautolu. Ko e Tufuga, ko ia ne manamanatu lahi hagaao ke he moui, kua ha ha ai e tonuhia ke fakakaupa e tau mena ne taute he tau tagata ke he toto. Ke he manamanatuaga lahi hana pihia foki hagaao ke he moui ha tautolu, ne manako lahi a ia ke toka e toto ke fakaaoga ke he taha puhala aoga ue atu, ko e puhala ni a ia ke moua aki e moui tukulagi. Ko e puhala ia ne putoia ai e toto uho ha Iesu. Ko e fakaaue tulou ha ia ha tautolu he taute e Iehova ko e Atua e tau mena ke aoga ai a tautolu he fakaaoga e toto—toto ha Iesu—he puhala fakamoui nei! Mo e lata ke fakaaue lahi foki a tautolu ki a Iesu he fakamaligi e toto hana ke poa ma tautolu! Moli lahi, kua maeke ia tautolu ke maama e tau logonaaga ne fakakite he aposetolo ko Ioane: “Ko ia kua fakaalofa mai kia tautolu, ne fakakoukou foki e ia a tautolu mai he tau hala ha tautolu ke he hana toto, ne eke foki e ia a tautolu mo tau patuiki mo tau ekepoa ke he Atua, ko e Matua hana ni, kia ha ha ia ia e fakahekeaga mo e malolo tukulagi tukumuitea. Amene.”—Fakakiteaga 1:5, 6.
20 Ko e Atua pulotu katoatoa ha tautolu mo e Foaki-Moui kua leva tigahau he ha ha he loto e matagahua fakamoui nei. Liga huhu a tautolu, mogoia, ‘Kua lata ke fefe e lauiaaga he mena nei ke he tau fifiliaga mo e tau gahua ha tautolu?’ To fakatutala e vala tala ne mui mai ke he huhu nei.
To Tali Fefe e Koe?
• Ko e heigoa ka ako e tautolu hagaao ke he onoonoaga he Atua ke he toto mai he tau fakamauaga ne putoia ai a Apelu mo Noa?
• I loto he Fakatufono, ko e heigoa e tau fakakaupaaga ne fakatu he Atua hagaao ke he fakaaogaaga he toto, mo e ko e ha?
• Fakakatoatoa fefe e Iesu e mena ne fakaata tuai mai he Aho he Fakafeiloaga?
• Maeke fefe he toto ha Iesu ke fakahao e tau momoui ha tautolu?
[Puha he lau 12]
TOTO FE NE FAKAHAO E TAU MOMOUI?
“Kia matakite a mutolu ki a mutolu ni mo e ke he fuifui oti kana, ko e mena ne kotofa he agaga tapu a mutolu mo tau leveki kia lautolu, ke leveki mamoe ke he fakapotopotoaga he Atua, ko e mena ne fakafua mai e ia he toto he Tama hana ni.”—Gahua 20:28, NW.
“Hanai, ha kua talahaua tututonu ainei a tautolu ke he hana toto, ti nakai kia fakamoui he ha e ia a tautolu mai he ita.”—Roma 5:9.
“Nakai ha ia mutolu e amaamanaki, kua noa foki a mutolu mo e Atua ke he lalolagi. Ka ko e vaha nai, ha ko Keriso Iesu, kua fakatata mai tuai a mutolu ne vaha mamao i tuai ha ko e toto a Keriso.”—Efeso 2:12, 13.
‘Kua finagalo e Atua ke nofo i loto ia ia e katoatoaga oti kana; kia fakafeilo foki ia ia e tau mena oti mo ia, ha kua fakatupu ai e ia e mafola ke he toto he hana akau fakakikiveka.’—Kolose 1:19, 20, fakatatai NW.
“Hanai, ko e tau matakainaga na e, ha ha ia tautolu e pule ke huhu atu ke he mena tapu ue atu ha ko e toto a Iesu.”—Heperu 10:19.
“Nakai lukutoto a mutolu ke he mena ke popo, . . . mai he mahani nakai aoga ha mutolu ne tuku mai he tau matua ha mutolu; ka ko e toto uho a Keriso, tuga ne toto he punua mamoe kua nakai fai ila, ti nakai fai kelea.”—1 Peteru 1:18, 19.
“Kaeke kua eke e tautolu e tau mahani he maama, tuga he nofo a ia ke he maama, ati fakafetui ai fakalataha a tautolu, ko e taha ke he taha; ko e toto foki a Iesu Keriso hana Tama kua fakamea ai a tautolu he tau hala oti kana.”—1 Ioane 1:7.
“Kua lata ni a koe ke toto e tohi, mo e vevete hana tau fakamau fakamailoga; ha ko e mena ne keli a koe, ti fakafua foki e koe a mautolu ma e Atua ke he toto hau, mai he tau magafaoa oti, mo e tau vagahau kehekehe, mo e tau motu, katoa mo e atu motu.”—Fakakiteaga 5:9.
“Kua liti ki lalo a ia ne hokotaki e tau matakainaga ha tautolu, . . . Ka e kautu a lautolu kia ia ha ko e toto he Punua mamoe, mo e kupu he tau talahau ha lautolu.”—Fakakiteaga 12:10, 11.
[Fakatino he lau 10]
He puhala he Fakatufono, ne fakamaali mai he Atua kua maeke he toto ke taute e matagahua ke fakamagalo e tau agahala
[Fakatino he lau 11]
He puhala he toto ha Iesu, maeke e tau momoui loga ke fakahao