“Ko Iehova, Ko e Haku a Malolo Ia”

Ne talahau e Joan Coville

Ne fanau au ia Iulai 1925 i Huddersfield, i Igilani. Ko au ni e tama ti tino gagao. Ti fa pehē e matua taane haaku “Ka agi he matagi a koe, ti gagao mogoia.” Tuga kua mooli e talahauaga ia!

HE MAGAAHO ne tote au, ne liogi fakamakamaka e tau akoako ma e mafola, ka e hoko ke he felakutaki ke lagaua aki he lalolagi, ne liogi a lautolu ke kautū. Ne fakatuahā he mena nei au ti tupu hake e fakauaua ke he manamanatuaga haaku. Ka e mogoia foki ne hau a Annie Ratcliffe, ko ia ne Fakamoli a Iehova ne nofo he matakavi ha mautolu.

Matutaki mo e Kupu Mooli

Ne toka e Annie e tohi Salvation mo mautolu ti uiina e Matua Fifine ke fano ke he fakatutalaaga faka-Tohi Tapu ka taute he kaina ha Annie.a Ne ole he matua fifine haaku au ke fano foki. Ne manatu agaia e au e fakatutalaaga fakamua ia. Kua hagaao ke he lukutoto, ne ofo au ha kua nakai ahumate e fakatutalaaga ia. Ne tali ai e tau hūhū loga haaku. He faahi tapu hake, ne liliu foki a maua. He magaaho ia, kua fakamaama ai e perofetaaga ha Iesu ke he fakamailoga he tau aho fakahiku. He onoono ke he tuaga momoko he lalolagi, ne kitia mafiti e au mo Mami e kupu mooli. He aho taha ia, ne uiina a maua ke o ke he Fale he Kautu.

I loto he Fale he Kautu, ne feleveia au mo e falu paionia fuata, taha ia lautolu ko Joyce Barber (mogonei ko Ellis), ne gahua agaia mo e taane haana ko Peter he Peteli i London. Ne manatu au ko e paionia ko e gahua ne taute he tau tagata oti. Ti mogoia ni ne kamata au ke fakamatala ke 60 e tulā he tau mahina takitaha, pete ne fano agaia au he aoga.

Lima e mahina he mole, ia Fepuari 11, 1940, ne papatiso e Matua Fifine mo au he toloaga he matakavi (ne fakahigoa mogonei ko e toloaga he takaiaga) i Bradford. Ne nakai totoko he matua taane e tua foou ha maua, ka e nakai eke a ia mo Fakamoli. He magaaho ne papatiso au, ne kamata fakatū ai e fakamatala he tau matahoe he puhala tū. Ne fakalataha au ki ai, he totō e kato mekasini mo e tau lapa tohi. He taha Aho Faiumu, ne kotofa au ke tū he vala ne mua e lavelave he tau fale koloa. Ne matakutaku tagata agaia au, ti mooli ne hopoate haaku, ne tuga na o oti ni e tau kapitiga aoga haaku he matahoe ia ne tū ai au!

He 1940 ko e kamupanī (ko e higoa ma e fakapotopotoaga he magahala ia) ne fakalataha a maua ki ai kua lata ke vevehe. He mole e tupu he mena ia, ne teitei oti e tau atu taha haaku he o ke he taha kamupanī. Ne gugū au ke he mena nei ke he fekafekau kamupanī (ne fakahigoa mogonei ko e leveki fakapotopotoaga). Ne pehē a ia, “Ka manako a koe ke fai kapitiga fuata, fano ke kumi a lautolu he fonua.” Ti ko e mena tonu ia ni haaku ne taute. Nakai leva, ne feleveia au mo Elsie Noble. Ne talia e ia e kupu mooli ti mau e kapitiga ha maua.

Gahua Paionia mo e Tau Monuina i Ai

He mole e oti au mo e aoga, ne gahua au he faahi fakatupe. Ka e mailoga e au e olioli ne moua he tau fekafekau gahua mau, ne holo ki mua e manako haaku ke fekafekau ki a Iehova ko e paionia. Ia Me 1945, ne olioli au he kamata ke fekafekau ko e paionia pauaki. He aho fakamua haaku he paionia, ne tō lipilipi e uha he aho katoa. Ka e fiafia lahi au he fano he gahua fakamatala ti ai tupetupe au ke he uha. Ti mooli ai, ko e fano i fafo he tau aho takitaha mo e faofao tumau e tino he pasikala taholi haaku he gahua he fonua ne mitaki ke lata mo e malolō tino haaku. Pete he nakaila hokotia au ke molea e 42 e kilokuleme he mamafa, ne nakai fai magaaho ne fakamaoki e fekafekauaga paionia haaku. He tau tau kua mole, ne logona mooli e au “Ko Iehova, ko e haku a malolo ia.”—Sala. 28:7.

Mo e foliaga ke kamata e tau fakapotopotoaga foou, ko au e paionia pauaki ne fakafano ke he tau taone ne nakai fai Fakamoli. Fakamua ne gahua au tolu e tau i Igilani ti tolu e tau i Ailani. He paionia i Lisburn, Ailani, ne fakaako Tohi Tapu au mo e tagata taane ko e akoako lagomatai he lotu Porotesano. He fakaako a ia ke he mooli he tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu, ne kamata a ia ke tala age e iloilo foou haana ne moua ke he fakapotopotoaga haana. Ne gugū falu ia lautolu ke he tau takitaki he lotu, ti hūhū mogoia ki a ia ke fakamaama e kakano. Ne pehē a ia kua logona e ia e kotofaaga faka-Kerisiano haana ke tala age ke he fuifui kua loga e mena nakai mooli ne fakaako e ia ki a lautolu. Pete ne totoko lahi mahaki e magafaoa haana ki a ia, ne tukulele e ia e moui haana ki a Iehova mo e fekafekau tua fakamooli ki a Ia ato hoko ke he mate haana.

I Larne, ko e kotofaaga paionia haaku ke uaaki i Ailani, ne gahua tokotaha au ke he ono e faahi tapu, ha kua fina atu e hoa paionia haaku ke he Theocracy Increase Assembly i New York he 1950. Ko e magaaho uka a ia ki a au. Ne manako lahi au ke fano ke he toloaga. Ka e, he tau faahi tapu ia, ne moua e au loga e mena atihake he gahua he fonua. Ne feleveia au mo e fuakau taane ne talia e taha he tau tohi ha tautolu ke molea e 20 e tau tau fakamua atu. He tau tau ia, ne kua lagaloga e totou e ia ti kua teitei oti ni he iloa manatu e ia. Fakalataha mo e tama taane mo e tama fifine haana, ne talia e ia e kupu mooli.

Moua e Fakaakoaga he Aoga Kiliata

He 1951, ne uiina au fakalataha mo e toko hogofulu e paionia mai i Igilani, ke o atu ke he vahega ke 17 aki he Aoga Kiliata i South Lansing, New York. Ae, ko e fiafia ha ia haaku ke he fakaakoaga Tohi Tapu ne moua e mautolu he tau mahina ia! He magahala ia, ne nakaila fakalataha ia e tau matakainaga fifine ke he Aoga Fekafekau Fakateokarasi he tau fakapotopotoaga he matakavi, ka e i Kiliata, ne moua e mautolu ko e tau matakainaga fifine e tau kotofaaga ke taute e tau lauga he tagata fakaako mo e tau hokotaki. Ne hopoate mooli a mautolu! He lauga fakamua haaku, ne vivivivi e lima haaku he totō he laupepa lauga. Ko e faiaoga ko Matakainaga Maxwell Friend, ne talahau vaiga: “Kua nakai hopoate ni a koe he kamataaga, tuga e tau tagata lauga mitaki oti, ka kua hopoate a koe ti hoko ke he fakaotiaga.” He aoga, ne holo ki mua e tau lotomatala ha mautolu ke tutala ki mua he vahega. Ne nakai leva, ti oti e fakaakoaga ha mautolu, mo e ko mautolu ne kautū mai ai ne kotofa ke he loga e tau motu kehe. Ko e kotofaaga haaku ko Tailani!

“Ko e Motu Mamali”

Ne onoono au ki ai ko e mena fakaalofa mai ia Iehova he kotofa a Astrid Anderson ke eke mo hoa misionare haaku i Tailani. Fitu e faahi tapu ne o atu a maua he toga lau koloa ke hoko ki ai. He hohoko a maua ke he taone lahi ko Bangkok, ne ha ha i ai e tau makete lavelave lahi mo e tau fakatokaaga vai ne fakaaoga mo puhala o fenoga. He 1952, ne gahoa ni ke 150 e tagata fakailoa i Tailani.

He kitia fakamua e maua The Watchtower ke he vagahau Tailani, ne manamanatu a maua, ‘To maeke fēfē a maua ke vagahau pihia?’ Ne mua atu e uka ke talahau e tau kupu ke he fakaleoaga kua hako. Ma e fakatai, ko e kupu khaù ka talahau aki e leo tokoluga ti fakatokolalo hifo kua kakano “laisi,” ka talahau e kupu taha ia aki e leo fua kua kakano ko e “vala tala.” He o atu mogoia a maua he fonua, ne lavelave lahi a maua he tala age ke he tau tagata, “Kua tamai e au e laisi mitaki ma haau” ka kua lata ke tamai he “tala mitaki”! Ka e o fakahaga ni—he mole atu mogoia e tau fekī loga—ti iloa e maua e vagahau.

Ne kapitiga lahi e tau tagata i Tailani. Ti felauaki ai e higoa a Tailani, ko e Motu Mamali. Ko e kotofaaga fakamua ha maua ko e taone ko Khorat (ne higoa mogonei ko Nakhon Ratchasima), ne ua e tau ha maua he gahua i ai. Fakamui, ne kotofa a maua ke he taone ha Chiang Mai. Laulahi he tau tagata Tailani ko e tau Puta ti nakai mahani mo e Tohi Tapu. I Khorat, ne fakaako Tohi Tapu au mo e takitaki he fale fakahū tohi. Ne tutala a maua ke he tupuna ko Aperahamo. Ha kua fitā he logona he tagata taane nei e higoa ha Aperahamo, ne gakigaki fiafia a ia. Ne nakai leva ti iloa e au kua nakai tatai a Aperahamo ha maua ne tutala ki ai. Ne piko e takitaki he fale fakahū tohi ko e tala au ki a Abraham Lincoln, ko e pelesiteni fakamua he Tau Faahi Kaufakalataha!

Ne fiafia a maua he fakaako mo e tau tagata loto fakamooli i Tailani hagaao ke he Tohi Tapu, ka e he magaaho taha, ne fakaako he tau tagata Tailani a maua ke moua e fiafia he moui nakai muhu koloa. Ne aoga lahi e fakaakoaga ia, ha ko e kaina misionare fakamua i Khorat, ne nakai fai hila po ke vai. He tau kotofaaga pihia, ne maeke ia maua ke “ako ai . . . kia makona mo e hoge, kia muhu mena mo e nofogati.” Tuga e aposetolo ko Paulo, ne iloa e maua e kakano ke moua e “fakamalolo mai a [“Iehova,” NW].”—Filipi 4:12, 13.

Ko e Hoa Foou mo e Kotofaaga Foou

He 1945, ne fina atu au ki London. He aahi atu ia, ne fano au ke he British Museum mo e falu paionia mo e falu he Peteli. Taha ia lautolu ko Allan Coville, ne nakai leva ti fina atu ke he vahega ke 11 aki i Kiliata. Ne kotofa a ia ki Falani ti kotofa foki ki Peletiuma.b Fakamui, he gahua misionare agaia au i Tailani, ne ole a ia ke mau au mo ia, ti talia e au e ole haana.

Ne mau a maua i Brussels, i Peletiuma, ia Iulai 9, 1955. Ne mohemiti tumau au ke fano ki Paris he honeymoon haaku, ti fakatokatoka e Allan ke o a maua ke he toloaga i ai he faahi tapu hake. He hohoko atu a maua, ne ole agataha ki a Allan ke lagomatai ke fakahokohoko kupu he toloaga katoa. He tau aho takitaha, ne fano tuai a ia he mogo pogipogi, ti mule a maua he liliu ka pō ke he mena ne nonofo ai. Ti fano mooli au ki Paris he honeymoon haaku, ka e laulahi ni au ke kitia mamao a Allan—ne tū mai mua! Pete ia, ne fiafia lahi au ke kitia e taane mau foou haaku kua fakaaoga ke fekafekau ke he tau matakainaga haana, ti nakai fakauaua e loto haaku, kaeke ko e vala aoga lahi a Iehova he fakamauaga ha maua, to fiafia mooli a maua.

Ne tamai foki he fakamauaga haaku e matakavi foou ke fakamatala ai—ko Peletiuma. Ko e mena ni haaku ne iloa ki Peletiuma ko e malētau ne loga e felakutaki i ai, ka e nakai leva ti ako e au ko e laulahi he tau tagata Peletiuma kua fiafia mooli ke he mafola. Ko e kakano foki ma e kotofaaga haaku kua lata au ke ako e vagahau Falani, ne vagahau ke he faahi toga he motu.

He 1955 ne kavi ke he 4,500 he tau tagata fakailoa i Peletiuma. Teitei ke 50 e tau, ne gahua au mo Allan ke he Peteli mo e leveki faifano. Ke he ua mo e hafa e tau fakamua, ne o a maua he tau pasikala taholi, he o hake mo e o hifo he tau palia, pete ne to e uha po ke kikila e laā. Ke he tau tau loga, ne nonofo fakakū a maua ke he molea e 2,000 he tau kaina kehekehe he tau matakainaga! Ne fa feleveia au mo e tau matakainaga ne nakai malolō e tau tino ka kua foaki katoatoa ai e tau malolō ke fekafekau ki a Iehova. Ko e fakafifitakiaga ha lautolu ne fakamalolō au ke nakai tiaki e fekafekauaga haaku. He matahiku he tau faahi tapu takitaha he aahi atu ke he fakapotopotoaga, ne logona tumau e maua e atihake. (Roma 1:11, 12) Ko e hoa mitaki mooli a Allan. Mooli ha ia he tau kupu he Fakamatalaaga 4:9, 10: “Kua mua he mitaki e tokoua ke he tokotaha; . . . Ha ko e mena ka veli taha to fakatu e ia ne tokoua aki a laua a ia”!

Tau Monuina he Moui he Fekafekau mo e ‘Malolo a Iehova’

Ke he tau tau loga, ne lahi e fiafia ha Allan mo au he lagomatai e falu ke fekafekau atu ki a Iehova. Tuga anei, he 1983 ne aahi atu a maua ke he fakapotopotoaga Falani i Antwerp, ti nonofo mo e magafaoa ne leveki foki a Benjamin Bandiwila, ko e matakainaga taane fuata mai a Saire (mogonei ko e Repapiliki Fakatemokarasi ha Kogoko). Ne hiki a Benjamin ki Peletiuma ke tutuli e fakaakoaga tokoluga. Ne tala mai a ia ki a maua, “Ne mahekeheke ha ia haaku ke he tau momoui ha mua, kua tukulele katoatoa ke he gahua a Iehova.” Ne tali a Allan: “Pehē a koe kua mahekeheke a koe ki a maua; a ko e tutuli a koe he feua he lalolagi. Ai kia manatu a koe kua nakai felauaki e tau manatu ia?” Ko e talahauaga lautonu ia ati manamanatu ai a Benjamin ke he moui haana. Magaaho fakamui he liu ki Saire, ne kamata a ia ke paionia ti fekafekau a ia he La Komiti mogonei.

He 1999, ne iihi au ke utakehe e matamotu he kakia haaku. Tali mai he mogoia, ne 30 ni e kilokuleme haaku he mamafa. Ko e “kapiniu kelekele” lolelole mooli au. Ka kua loto fakaaue au he foaki mai e Iehova e “lahi ue atu he malolo.” He mole e iihi haaku, ne fakaatā e Ia au ke liu faihoani a Allan he leveki faifano. (2 Kori. 4:7) Ia Mati 2004 mogoia, ne mohe a Allan ti mate ai tuai. Ne misi (miss) lahi mahaki e au a ia, ka kua mafanatia au he iloa ko ia he manamanatuaga ha Iehova.

Mogonei he 83 e tau he moui, ne kua liu au ono ki tua ke he molea e 63 e tau he fekafekau mau. Ne makaukau agaia au he fekafekauaga, he taute e fakaakoaga Tohi Tapu he kaina mo e fakaaoga mau e tau magaaho he aho ke tutala ke he finagalo homo ue atu ha Iehova. He falu magaaho, ne fa manamanatu au, ‘Fēfē la e moui haaku ane mai nakai kamata paionia au he 1945?’ He magahala ia, tuga kua nakai lata au ke paionia ha kua tino gagao! Ko e loto fakaaue ha ia haaku he gahua paionia he mogo ne tote agaia! Ne monuina au ke iloa fakatagata kaeke ke tuku fakamua e tautolu a Iehova to fakamalolō e ia a tautolu.

[Tau Matahui Tala]

[Fakatino he lau 18]

Mo e hoa misionare haaku, ko Astrid Anderson (faahi matau)

[Fakatino he lau 18]

He gahua leveki faifano mo e taane haaku, 1956

[Fakatino he lau 20]

Mo Allan he 2000