Fakakanopogi—Kua Fakatata Lahi Atu Kia a Koe ke he Atua?
‘Ko e fakakanopogi ko e taha mena kua lagomatai a koe ke manamanatu fakaagaaga mo e fakamanatu ki a koe ko e tau koloa fakatino kua nakai aoga lahi ke he moui.’—KO E FIFINE KATOLIKA.
‘Lagomatai he fakakanopogi a koe ke moua e matutakiaga fakaagaaga mo e Atua.’—KO E RAPAI IUTAIA.
‘He lotu haaku, ko e kotofaaga e fakakanopogi, ko e lalagoaga ke fakakite e fakamooliaga mo e loto fakaaue haaku ke he Atua. Fakakanopogi au ha kua fakaalofa au ke he Atua.’—KO E TAGATA HE LOTU PAHAI.
KO E mena taute mau e fakakanopogi he tau lotu loga he lalolagi, putoia e lotu Iutaia, Isilama, Hinitū, Puta, mo e Saini (Jainism). Tokologa e tagata ne talitonu ko e fakamamao mai he tau mena kai ke he tau magaaho pauaki kua fakatata lahi atu a ia ke he Atua.
Ko e heigoa e manatu haau? Lata nakai a koe ke fakakanopogi? Ko e heigoa e talahauaga he Kupu he Atua, ko e Tohi Tapu, ke he matakupu nei?
Tau Fakakanopogi he Tau Vahā Tohi Tapu
He tau vahā Tohi Tapu ne fakakanopogi e tau tagata ke he tau kakano kehekehe ne talia he Atua. Ne fakakanopogi e falu ke fakakite e momoko lahi mahaki po ke tokihala ma e tau agahala (1 Samuela 7:4-6), ke olelalo ma e taliaaga he Atua po ke kumi e takitakiaga haana (Tau Fakafili 20:26-28; Luka 2:36, 37), po ke hafagi e manamanatuaga he tagata he magaaho manamanatu fakahokulo.—Mataio 4:1, 2.
Ka e hagaao foki e Tohi Tapu ke he tau fakakanopogi ne nakai talia he Atua. Ne fakakanopogi fakamua e Patuiki ko Saulo to fina atu ke he tau agaaga talahau tuai. (Levitika 20:6; 1 Samuela 28:20) Ko e tau tagata mahani kelea, tuga a Iesepela ti pihia mo lautolu ne fakafualoto ke tamate e aposetolo ko Paulo, ne fafati e magaaho ke fakakanopogi. (1 Tau Patuiki 21:7-12; Gahua 23:12-14) Kua talahaua e tau Farasaio he fakakanopogi tumau a lautolu. (Mareko 2:18) Ka e tiaki e Iesu a lautolu, ti kaumahala a lautolu ke fakafiafia e Atua. (Mataio 6:16; Luka 18:12) Pihia foki, ne nakai talia e Iehova e tau fakakanopogi he falu Isaraela ha ko e ha lautolu a mahani kelea mo e tau fatuakiloto hehē.—Ieremia 14:12.
Ne fakakite he tau fakataiaga nei kua nakai ko e fakakanopogi hokoia ni ne fakafiafia e Atua. Ka kua tokologa e fekafekau fakamooli he Atua nukua fakakanopogi ne talia e Ia. Ti lata kia e tau Kerisiano ke fakakanopogi?
Poaki Kia ke he Tau Kerisiano ke Fakakanopogi?
Kua poaki he Fakatufono faka-Mose ke he tau Iutaia ke ‘fakamamahi a lautolu,’ kakano ke fakakanopogi lagataha he tau, he Aho he Fakafeiloaga. (Levitika 16:29-31; Salamo 35:13) Ko e fakakanopogi ni anei ne poaki e Iehova ke he tau tagata haana ke taute.a Ti ko e tau Iutaia ne nonofo i lalo he Fakatufono faka-Mose kua lata ke omaoma ke he poakiaga ia. Ka e nakai lata e tau Kerisiano ke mumuitua ke he Fakatufono faka-Mose.—Roma 10:4; Kolose 2:14.
Pete he fakakanopogi a Iesu tuga ne poaki he Fakatufono, ne nakai talahaua a ia he matagahua nei. Ne tala age e ia ke he tau tutaki haana e puhala ke taute ai ka fifili a lautolu ke fakakanopogi, ka e nakai poaki a ia ki a lautolu ke fakakanopogi. (Mataio 6:16-18; 9:14) Ti ko e ha mogoia ne pehē a Iesu ke lata e tau tutaki haana ke fakakanopogi ka mole e mate haana? (Mataio 9:15) Nakai ko e poakiaga anei. Ko e kakano he tau kupu ha Iesu he magaaho ka mate a ia to momoko lahi mahaki e tau tutaki haana ti nakai fia kai.
Ua e tala Tohi Tapu ke he tau Kerisiano fakamua atu ne fakakanopogi mooli ne fakakite kaeke ke fifili e tagata mai he fatuakiloto mitaki ke fakamamao mai he tau mena kai, kua talia he Atua e mena nei. (Gahua 13:2, 3; 14:23)b Ti nakai poaki ai ke he tau Kerisiano ke fakakanopogi. Ka ko e tagata ne fifili ke taute pihia kua lata ke mataala ke he tau hagahaga kelea pauaki.
Mataala ke he Tau Hagahaga Kelea
Taha hagahaga kelea ke kalo mai he fakakanopogi ko e fia tututonu. Kua hataki e Tohi Tapu ke ua ‘fia fakatokolalo.’ (Kolose 2:20-23) Ko e fakataiaga a Iesu ke he Farasaio fakaikaluga ne logona hifo kua mua atu e mahani mitaki haana ke he falu ha ko e haana a fakakanopogi tumau, kua fakaheu mooli he Atua e tau aga pihia.—Luka 18:9-14.
To hepe foki ke fakailoa na fakakanopogi a koe, po ke fakakanopogi ha kua tala atu he taha tagata ke taute pihia. Hagaao ke he Mataio 6:16-18, ne fakatonu e Iesu ko e fakakanopogi ko e mena ni he tagata, he vahāloto haau mo e Atua, ti nakai lata ke fakailoa ke he falu.
Kua nakai lata e tagata ke manamanatu ko e fakakanopogi ko e puhala ke totogi, po ke fakahao mai he agahala. Ke talia he Atua, kua lata e fakakanopogi ke putoia e omaoma ke he tau fakatufono haana. (Isaia 58:3-7) Ko e tokihala mai he loto, nakai ko e taute he fakakanopogi hokoia, ka takitaki ke he fakamagaloaga he tau agahala. (Ioelu 2:12, 13) Kua fakamaama he Tohi Tapu kua moua e tautolu e fakamagaloaga ha ko e fakaalofa noa a Iehova ne fakakite he puhala he poa he Keriso. Kua nakai maeke ke moua e fakamagaloaga ha ko e ha gahua, putoia e fakakanopogi.—Roma 3:24, 27, 28; Kalatia 2:16; Efeso 2:8, 9.
Ne fakakite foki ia Isaia 58:3 e taha hepe aga mau. Ne talahau he tau Isaraela kua lata ia Iehova ke liu foaki age taha mena ha kua fakakanopogi a lautolu, he tuga kua fai mena mitaki a lautolu ne taute ma e Atua he fakakanopogi. Ne hūhū a lautolu: “Kua fakakanopogi he ha a mautolu ka e nakai kitia e koe? ko e ha ne fakamamahi e mautolu a mautolu, ka e nakai iloa e koe?” Tokologa he vahā nei ne manamanatu pihia ha kua fakakanopogi a lautolu, ti amanaki ai ke taute age foki he Atua e falu mena mitaki ma lautolu. Kia nakai fifitaki a tautolu ke he aga pihia ne nakai fakalilifu mo e nakai mai he Tohi Tapu!
Falu ne talitonu kua maeke ke moua e palepale ha ko e fakamamahi e tino he fakakanopogi, tafolo a lautolu ni, po ke falu mena pihia. Kua nakai talia he Kupu he Atua e puhala nei, he fakakite ko e “fakateaga ke he tino” kua “nakai aoga ai [ke totoko]” e tau manako hehē.—Kolose 2:20-23.
Onoonoaga Lagotatai
Nakai ko e poakiaga e fakakanopogi; ti nakai hepe foki. Kua liga aoga ke he falu tuaga ka nakai lauia e tau hagahaga kelea ne totoku i luga. Nakai ko e matapatu e fakakanopogi ke he tapuakiaga mooli. Ko Iehova ko e “Atua monuina [po ke, fiafia],” ti manako a ia ke he tau fekafekau haana ke fiafia. (1 Timoteo 1:11) Pehē e Kupu haana: “Kua iloa e au nakai fai mena kua mitaki kia lautolu, ka kia . . . takitaha e tagata mo e kai, mo e inu, mo e fiafia ai ke he tau mena mitaki he hana tau gahua oti; ko e mena kua foaki mai he Atua haia.”—Fakamatalaaga 3:12, 13.
Kua lata e tapuakiaga ha tautolu ke olioli, ka e nakai matutaki he Tohi Tapu e fakakanopogi mo e fiafia. Lafi ki ai, ka fakamamao mai he tau mena kai ti lauia kelea e tau malolō tino ha tautolu po ke fofō e malolō ha tautolu ke taute e gahua fiafia ne tuku mai he ha tautolu a Tufuga ke he tau Kerisiano mooli—ko e fakamatala e tala mitaki he Kautu—to maaliali ai ke nakai fai fua mitaki ka moua.
He fifili a tautolu ke taute po ke nakai taute e fakakanopogi, kua lata ia tautolu ke kalo mai he fakafili e falu. He vahāloto he tau Kerisiano mooli, kua nakai lata ke taufetoko ke he matakupu nei, “ha ko e kautu he Atua, nakai ko e mena kai ia, po ke mena ke inu; ka ko e tututonu, mo e mafola, mo e fiafia ke he [a]gaga [t]apu.”—Roma 14:17.
[Tau Matahui Tala]
a Ne nakai poaki he Atua ke fakakanopogi a Eseta, ka e tuga kua talia e Ia e fakakanopogi haana. He vahā nei, ko e Galue faka-Iutaia he tau Puro ne fa taute mua ato hoko e Fakakanopogi a Eseta.
b Kua putoia he falu Tohi Tapu e tau tala nakai mooli ke he fakakanopogi, ka e nakai kitia e tau tala nei he tau tohiaga tuai faka-Heleni.—Mataio 17:21; Mareko 9:29; Gahua 10:30; 1 Korinito 7:5.
[Blurb he lau 28]
Fakatātā he tau Farasaio e fia fakatokolalo ka fakakanopogi
[Blurb he lau 29]
“Ko e kautu he Atua, nakai ko e mena kai ia, po ke mena ke inu; ka ko e tututonu, mo e mafola, mo e fiafia”
[Puha he lau 29]
Ka e Kua e Lent?
Ko e 40 e aho he fakakanopogi he Lent ne pehē ko e fakamanatuaga he 40 e aho he fakakanopogi he Keriso. Ka e nakai poaki a Iesu ke he tau tutaki haana ke fakamanatu e fakakanopogi haana, po ke fai fakamooliaga kua taute pihia e lautolu. Ko e talahauaga mauokafua fakamua ne totoku e 40 e aho he fakakanopogi ato hoko e Isitā ne liga haia he tau tohi ha Athanasius, ne fakamau he 330 V.N.
Ha kua fakakanopogi a Iesu he mole e papatiso haana mo e nakai taute ato mate a ia, kua kitia ai ko e falu lotu ne fakamanatu e Lent he tau faahi tapu ato hoko e Isitā na tuga kua matakehe. Pete ia, ko e fakakanopogi ne 40 e aho ke he mataulu he tau ko e aga mau ke he tau Aikupito, tau Heleni, mo e tau Papelonia i tuai. Kua maaliali ai na moua mai e aga “Kerisiano” ia lautolu ia.