“Kia Mafola mo e Tau Tagata Oti”
“Kaeke kua maeke, ke he mena kua falanaki ni ki a mutolu, kia mafola mo e tau tagata oti.”—ROMA 12:18, NW.
1, 2. (a) Ko e heigoa e hatakiaga ne foaki e Iesu ke he tau tutaki haana? (e) Moua e tautolu i fe e fakatonuaga ke he puhala ke fehagai mo e totokoaga?
KUA hataki e Iesu e tau tutaki haana to feleveia a lautolu mo e totokoaga mai he tau motu he lalolagi, mo e he afiafi ato mate a ia, ne fakamaama e ia e kakano. Ne pehē a ia ke he tau aposetolo haana: “Kane mai ko e tau tagata he lalolagi a mutolu po kua fakaalofa e lalolagi ke he hana tau tagata; ka e nakai ko e tau tagata he lalolagi a mutolu, ka kua fifili e au a mutolu mai he lalolagi, ko e mena ia kua fakavihia ai he lalolagi a mutolu.”—Ioane 15:19.
2 Ne logona he aposetolo ko Paulo e mooli he tau kupu a Iesu. He tohi ke uaaki ha Paulo ke he haana hoa fuata ko Timoteo, ne tohi e ia: “Kua iloa mitaki e koe haku a kupu, ko e haku a mahani, mo e tau mena kua foli ki ai, ko e haku a tua foki, ko e fakamanavalahi, ko e fakaalofa, mo e fakauka, ko e tau mena favale mo e tau mena mamahi.” Ti lafi atu e Paulo: “Ko lautolu oti foki kua loto ke nonofo mo e mahani Atua kia Keriso Iesu, to hoko ni kia lautolu e favale.” (2 Timo. 3:10-12) He veveheaga 12 he tohi ha Paulo ke he tau Kerisiano i Roma, ne foaki e ia e fakatonuaga pulotu ke he puhala kua lata ia lautolu ke fehagai mo e totokoaga. Maeke he tau kupu haana ke foaki ki a tautolu e takitakiaga he magaaho nei he fakaotiaga.
“Tauteute e Tau Mena Gali”
3, 4. Maeke fēfē e fakatonuaga ne foaki ia Roma 12:17 ke fakagahua (a) he kaina ne nakai tatai e tau lotu? (e) he fehagai a tautolu mo e tau katofia?
3 Totou Roma 12:17. Ne fakamaama e Paulo ka feleveia mo e vale lahi, kua nakai lata ia tautolu ke taui pihia atu foki. Ko e omaoma ke he fakatonuaga haana kua mua atu e aoga he tau kaina ne nakai tatai e tau lotu. Kua totoko he hoa Kerisiano e kamatamata ke taui aki e tau kupu nakai totonu po ke taute ke he taha puhala nakai totonu. Nakai fai mitaki ne moua mai he “taui atu e kelea ke he kelea.” Ka e fakaau atu ni he aga pihia e tuaga ke kelea.
4 Kua talahau e Paulo e puhala mitaki: “Kia tauteute e tau mena gali ki mua he tau tagata oti kana.” He kaina, kua fakakite he hoana e totonu mooli ke he taane haana, he oti e tala fakakelea e taane hagaao ke he tau taofiaga haana ka liga puipui neke tupu e taufetoko makimaki. (Fakatai 31:12) Ko Carlos mogonei ko e taha he magafaoa Peteli, ne talahau e puhala ne kautū e matua fifine ke he totokoaga malolō he matua taane haana ha ko e fakatumau ke totonu mo e leveki fakamitaki e kaina. “Ne fakamafana e ia a mautolu ko e tau fanau ke fakalilifu e matua taane. Ne fakamalolō e ia au ke pelē boules (pelē polo Falani) mo e matua taane pete ne nakai ko e pelē mahuiaga haaku a ia. Ka e taute he mena ia e matua taane ke fiafia.” Ti fakahiku ne kamata a ia ke fakaako e Tohi Tapu mo e papatiso ai. He lata ke “tauteute e tau mena gali ki mua he tau tagata oti kana,” kua fa kautū e Tau Fakamoli a Iehova ke he fili tagata he foaki e lagomatai kua aoga ke he tau katofia ha lautolu ka lauia he matematekelea tupu pauaki.
Fakatataka e Totokoaga Aki e “Tau Malala Kaka”
5, 6. (a) Ko e heigoa e kakano he tanaki e “tau malala kaka” ki luga he ulu he fī? (e) Talahau e mena ne tupu he matakavi ke fakakite e puhala kua fakagahua e fakatonuaga ia Roma 12:20 ka moua mai e tau fua mitaki.
5 Totou Roma 12:20. He fifili e tau kupu ne fakamau he kupu tohi nei, ne tokaloto mooli e Paulo e mena ne totou e tautolu ia Tau Fakatai 25:21, 22: “Kaeke kua fia kai a ia ne fai fi kia koe, kia fagai e koe a ia; kaeke kua fia inu a ia, kia ta age e koe kia ia e maga vai ke inu ai; ha ko e mena to ta age ai e koe e tau malala kaka ki luga he ulu hana; to taui mai foki e Iehova kia koe.” He onoono ke he fakatonuaga haana ia Roma veveheaga 12, ne nakai kakano a Paulo ko e tau malala fakatai kua taute ke fakahala po ke fakamā aki e tagata totoko. Ka ko e fakatai—pihia mo e tau kupu a Paulo ke he tau Roma—ne liga hagaao ke he puhala tuai ne fakaaoga ke fakatataka e tau makauho. Ko e pulotu Peritania he senetenari 19 aki ko Charles Bridges ne pehē: “He nakai ni tuku viko e tau lapatoa maō ki luga mo lalo he afi; ka kua tanaki foki ki ai e tau malala kaka. Fai loto kua maō kikiha ti nakai tataka i lalo he “fakaohoohoaga malolō he fakamanavalahi, fakatikai fakatagata, mo e fakaalofa velagia.”
6 Tuga e “tau malala kaka,” maeke he tau gahua totonu ke fakamafana e tau loto he tau tagata totoko ti liga fakatataka e tau vale lahi ha lautolu. Kua maeke he tau gahua totonu ke fakaohooho e tau tagata ke moua e aga fiafia ke he tau tagata a Iehova mo e fekau he Tohi Tapu ne fakamatala e lautolu. Ne tohi he aposetolo ko Peteru: “Kia mitaki ha mutolu a mahani ki mua he tau motu kehe, ko e mena kua kupu kelea ai kia mutolu tuga ne tau tagata mahani kelea a mutolu, ka kitekite a lautolu ke he tau gahua mitaki ha mutolu, ti fakaheke atu ai a lautolu ke he Atua ke he aho ke ahi mai ai.”—1 Pete. 2:12.
‘Kia Mafola mo e Tau Tagata Oti’
7. Ko e heigoa e mafola ne toka hifo e Keriso ke he tau tutaki haana, ti ko e heigoa kua lata ke fakalagalaga ai a tautolu ke taute?
7 Totou Roma 12:18.a He afiafi fakahiku ha Iesu mo e tau aposetolo haana, ne tala age a ia ki a lautolu: “Kua tuku atu e au kia mutolu e [mafola]; ko e [mafola] haku ke ta atu e au kia mutolu.” (Ioane 14:27) Ko e mafola ne toka hifo e Keriso mo e tau tutaki haana ko e loto fakatotoka kua moua e lautolu ka logona hifo e lautolu e fakaalofa mo e talia e Iehova ko e Atua mo e Tama fakahele haana. Kua lata he loto mafola nei ke omoomoi a tautolu ke nonofo mafola mo e falu. Ko e tau tagata kua ofania e mafola mo e taute mafola ko e tau Kerisiano mooli.—Mata. 5:9.
8. Eke fēfē a tautolu mo tau tagata taute mafola i kaina mo e i loto he fakapotopotoaga ha tautolu?
8 Taha puhala mo tagata taute mafola i loto he magafaoa ko e fakamafola fakamafiti e tau fekehekeheaki ka e nakai fakaatā e tau tuaga ke au atu e kelea. (Fakatai 15:18; Efeso 4:26) Kua hagaao foki e mena nei ki loto he fakapotopotoaga Kerisiano. Ne matutaki he aposetolo ko Peteru e tutuli he mafola mo e tautaofi he alelo. (1 Pete. 3:10, 11) Ko Iakopo foki, he mole atu e foaki e fakatonuaga malolō ke he fakaaoga fakamitaki he alelo mo e lata ke kalo mai he mahekeheke mo e taufetoko, ne tohi: “Ko e iloilo mai luga, kua fakamua hana a mea, ti mafola, ti totonu, ti fulumokoi, kua puke ke he fakaalofa mo e tau fua mitaki, nakai fakaalofa fakaigati, nakai fakatupua. Kua gana foki e tau fua he tututonu mo e mafola e lautolu kua fakatupu ai e mafola.”—Iako. 3:17, 18.
9. He lali ke “mafola mo e tau tagata oti,” ko e heigoa kua lata ia tautolu ke tokaloto?
9 He talahauaga ha Paulo ne moua ia Roma 12:18, ne nakai fakamahao a ia ke he mafola ni i loto he magafaoa mo e i loto he fakapotopotoaga. Pehē a ia kua lata ia tautolu ke “mafola mo e tau tagata oti.” Putoia he mena ia e tau katofia, tau tagata gahua auloa, tau kapitiga aoga, mo e tau tagata ne feleveia mo tautolu he gahua he fonua. Ka e fakakatoatoa he aposetolo e fakatonuaga haana, he talahau: “Kaeke kua maeke, ke he mena kua falanaki ni ki a mutolu.” Kakano he mena ia ke taute e tau mena oti kua fahia a tautolu ke “mafola mo e tau tagata oti” ka e nakai hokotia ke fakahui e tau matapatu fakaakoaga tututonu he Atua.
Ko Iehova ke Taui Atu
10, 11. Ke he puhala fe ha tautolu kua “fakatokatoka atu ke he ita,” ti ko e ha kua latatonu e mena nei?
10 Totou Roma 12:19. Pihia foki ki a “lautolu kua totoko mai” ke he gahua mo e ogo ha tautolu, putoia a lautolu ne totoko fakahako mai, to latatonu ia tautolu ke ‘fakauka ke he mahani kelea’ mo e taute atu e “mahani molu.” (2 Timo. 2:23-25) Ne fakatonu e Paulo e tau Kerisiano ke nakai taui e lautolu ka kia “fakatokatoka atu ke he ita.” Ko e ita ha hai ne hagaao a Paulo ki ai? Ne nakai kakano a Paulo kua lata ia tautolu ke pule ke he ita ni ha tautolu. Maaliali ai, kua lata ia tautolu ke fakatokatoka atu ke he ita he Atua. Ko e tau Kerisiano, kua iloa e tautolu kua nakai ha ha ia tautolu e tonuhia ke taui atu. Ne tohi he salamo: “Kia toka e ita mo e tiaki e vale; aua neke fakamamahi e koe a koe, neke eke e koe ha mena kelea.” (Sala. 37:8) Ti fakatonu e Solomona: “Ua pehe age a koe, To taui atu e au e kelea; kia tatali [po ke, amanaki] atu a kia Iehova, ti laveaki ai e ia a koe.”—Fakatai 20:22.
11 Ka fakahagahaga kelea he tau tagata totoko a tautolu, ko e puhala pulotu ke toka atu ki a Iehova ke fakahala a lautolu kaeke kua lata mo e magaaho kua kitia e Ia. He fakakite kua tokaloto e Paulo e ita a Iehova, ne lafi e ia: “Ha kua tohi mai, Kua pehe mai [a Iehova], Ha ha ia au ke taui atu, to taui atu e au ni.” (Fakatatai Teutaronome 32:35.) Ka lali a tautolu ke taui atu, to fakakite e tautolu e mahani ohooho he taute e tautolu e mena ne tonuhia ni ki a Iehova. Lafi ki ai, to fakakite e tautolu e nakai tua ke he maveheaga a Iehova: “To taui atu e au ni.”
12. Magaaho fe ka fakakite e ita a Iehova, mo e puhala fe?
12 He mataulu he tohi ha Paulo ke he tau Roma, pehē a ia: “Kua fakakite mai foki e ita he Atua mai he lagi ke he tau mahani matahavala, mo e tau mahani hepehepe oti kana he tau tagata, ko lautolu haia kua taofi e kupu moli he mahani hepehepe.” (Roma 1:18) To fakakite e ita a Iehova mai he lagi he puhala he Tama haana he magaaho “he matematekelea lahi.” (Fakakite. 7:14) To eke ai mo “fakamailoga ia he fakafiliaga tonu he Atua,” he fakamaama e Paulo he falu tohi omoomoi haana: “Kaeke ko e mena tonu ke he Atua ke taui atu e matematekelea kia lautolu kua matematekela ai a mutolu; kia mutolu foki kua matematekelea, e okiokihaga fakalataha mo mautolu, ka fakakite mai e Iki ko Iesu mai he lagi, fakalataha mo e tau agelu he hana malolo. Ke he afi puhopuho, ke taui atu kia lautolu kua nakai iloa e Atua, mo lautolu kua nakai omaoma ke he vagahau mitaki he Iki ha tautolu ko Iesu Keriso.”—2 Tesa. 1:5-8.
Mahala e Kelea ke he Mitaki
13, 14. (a) Ko e ha ne nakai ofo a tautolu ka feleveia ai mo e totokoaga? (e) Fakamonuina fēfē e tautolu a lautolu kua favale ki a tautolu?
13 Totou Roma 12:14, 21. He mauokafua katoatoa to fakamooli e Iehova e tau amaamanakiaga haana, ti maeke ia tautolu ke hagaaki hokoia e tau laliaga oti ha tautolu ke he gahua ne foaki mai e ia ke taute e tautolu—he fakamatala “atu foki e tala mitaki nai he kautu ke he lalolagi oti.” (Mata. 24:14) Iloa e tautolu ko e gahua faka-Kerisiano nei to fakalagā e ita he tau fī ha tautolu, ha kua hataki e Iesu a tautolu: “To vihiatia foki a mutolu he tau motu oti ha ko e haku a higoa.” (Mata. 24:9) Hanai, kua nakai ofo po ke fakalolelole a tautolu ka feleveia a tautolu mo e totokoaga. Ne tohi he aposetolo ko Peteru: “Ko e tau fakahelehele na e, aua neke ofo a mutolu ke he kamatamata[a]ga tuga e afi, kua hoko kia mutolu ke eke mo kamatamataaga kia mutolu, tuga ne hoko ha mena fou kia mutolu; ka kia fiafia a mutolu ha kua fakafetui a mutolu mo Keriso ke he hana tau mamahi.”—1 Pete. 4:12, 13.
14 He nakai fakafualoto ke he tau tagata favale ha tautolu, ka e lali a tautolu ke fakaako a lautolu, he mailoga ko e falu ia lautolu kua liga taute ai mo e nakai maama. (2 Kori. 4:4) Kua eketaha a tautolu ke muitua e fakatonuaga a Paulo: “Kia fakamonuina atu kia lautolu kua favale mai kia mutolu, kia fakamonuina atu, aua foki neke kaialu.” (Roma 12:14) Taha puhala ke fakamonuina e tau tagata totoko ko e liogi ma lautolu. Pehē a Iesu he haana a Lauga he Mouga: “Kia fakaalofa atu kia lautolu kua fai fi kia mutolu; kia totonu atu kia lautolu ne fakavihia mai kia mutolu. Kia fakamonuina atu e mutolu kia lautolu ne kaialu mai kia mutolu; kia liogi atu a mutolu ma lautolu ne tukumale mai kia mutolu.” (Luka 6:27, 28) Ne iloa he aposetolo ko Paulo mai he mena ne tupu ki a ia kua maeke he tagata favale ke eke mo tutaki fakamooli he Keriso mo e ko e fekafekau fakamakutu a Iehova. (Kala. 1:13-16, 23) He taha tohi haana, ne pehē a Paulo: “Kua eke fakakelea mai a mautolu, kua fakamonuina atu e mautolu; kua favale mai kia mautolu, kua fakamanavalahi a mautolu; kua tauamuamu kia mautolu, kua olelalo atu a mautolu.”—1 Kori. 4:12, 13.
15. Ko e heigoa e puhala mitaki lahi mahaki ke mahala e kelea ke he mitaki?
15 Kua lata foki he Kerisiano mooli ke muitua ke he kupu fakahiku ha Roma veveheaga 12: “Aua neke mahala a koe ke he kelea, ka kia mahala e kelea ke he mitaki.” Ko e punaaga he tau mahani kelea oti kana ko Satani ko e Tiapolo. (Ioane 8:44; 1 Ioa. 5:19) Ke he fakakiteaga ne age ke he aposetolo ko Ioane, kua fakakite e Iesu ko e tau matakainaga fakauku haana ne “kautu a lautolu kia [Satani] ha ko e toto he Punua mamoe, mo e kupu he tau talahau ha lautolu.” (Fakakite. 12:11) Kua fakakite he mena nei ko e puhala mitaki lahi mahaki ke kautū ki a Satani mo e fakaohoohoaga kelea muitui haana ke he fakatokaaga nei, ko e taute e mitaki ha ko e gahua fakamatala ha tautolu he tala mitaki he Kautu.
Fiafia ke he Amaamanaki
16, 17. Ko e heigoa ne fakaako he Roma veveheaga 12 ki a tautolu hagaao (a) ke he puhala ke fakaaoga e tau momoui ha tautolu? (e) ke he puhala kua manako a tautolu ke taute i loto he fakapotopotoaga? (i) ke he puhala kua lata ia tautolu ke taute atu ki a lautolu ne totoko e tua ha tautolu?
16 Ko e fakatutalaaga fakakū ha tautolu ke he veveheaga 12 he tohi a Paulo ke he tau Kerisiano i Roma kua fakamanatu mai ki a tautolu e tau mena loga. Ne fakaako e tautolu ko e tau fekafekau tukulele a Iehova, kua lata ia tautolu ke fakamakai ke taute e tau poa. He fakaohooho he agaaga he Atua, kua taute fakamakai e tautolu e tau poa ha kua omoomoi a tautolu he manamanatuaga iloilo ha tautolu ko e finagalo he Atua haia. Kua puke a tautolu he agaaga mo e fakaaoga fakamakutu e tau mena fakaalofa kehekehe ha tautolu. Kua fekafekau a tautolu fakalataha ke he mahani fakatokolalo mo e fakalatalata he eketaha ai ke puipui ha tautolu a kaufakalataha faka-Kerisiano. Ati fakamalolō e tautolu e fakamokoi mo e fakakite e logonaaga fakamatakainaga mooli.
17 Na foaki foki he Roma veveheaga 12 ki a tautolu e tau fakatonuaga loga ke he puhala kua lata ia tautolu ke fehagai mo e totokoaga. Kua nakai lata ia tautolu ke taui atu pihia. Lata ke lali a tautolu ke mahala e totokoaga ha ko e tau gahua totonu. Ka maeke ai, he nakai holia e tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu, kua lata ke eketaha a tautolu ke nonofo mafola mo e tau tagata oti. Fakagahua e mena nei i loto he magafaoa, i loto he fakapotopotoaga, ke he tau katofia, he gahuaaga, he aoga, mo e he fekafekauaga ha tautolu ke he fonua. Pete foki ka feleveia a tautolu mo e vale lahi fakahako mai, kua taute e tautolu e tau mena oti ne maeke ia tautolu ke mahala e kelea ke he mitaki, he manatu ko Iehova ke taui atu.
18. Ko e heigoa e tau tomatomaaga tolu ne foaki ia Roma 12:12?
18 Totou Roma 12:12. Lafi ke he fakatonuaga pulotu mo e aoga oti nei, tolu foki e tomatomaaga ne foaki e Paulo. He nakai maeke ia tautolu ke taute e tau mena oti nei ka noa mo e lagomatai a Iehova, kua hataki he aposetolo ki a tautolu “kia fakamakamaka ke he liogi.” To lagomatai he mena nei a tautolu ke muitua ke he fakatonuaga foki haana ke “fakauka ke he matematekelea.” Fakahiku, kua latatonu ia tautolu ke fakamau tumau e tau manamanatuaga ha tautolu ke he vahā i mua hane mavehe mai e Iehova ki a tautolu mo e ke “fiafia ke he amaamanaki” he moui tukulagi, i luga he lagi po ke he lalolagi.
[Matahui Tala]
a Fakamolemole hagaao ke he matapatu kupu tohi he lau 7.
Ko e Puhala he Fakamanatu
• Lata ke fehagai fēfē a tautolu mo e totokoaga?
• Ko e tau faahi fe kua lata ia tautolu ke lali mo tau tagata taute mafola, mo e fēfē?
• Ko e ha kua nakai lata ia tautolu ke lali ke taui atu ne tautolu?
[Fakatino he lau 8]
He foaki e lalagoaga aoga ke he tau katofia ha tautolu ka lagomatai ke kautū ke he fili tagata
[Fakatino he lau 9]
Eketaha nakai a koe mo tagata taute mafola he fakapotopotoaga?